ھونلار ئەڭ بۇرۇن بىيو خىميەلىك ئۇرۇش قۇزغىغان

mostafa

	ھونلار ئەڭ بۇرۇن بىيو خىميەلىك ئۇرۇش قۇزغىغان    بىيوخىميەلىك قورال ھازىرقى زامان ئۇقۇمى بولسىمۇ، 1700نەچچە يىل بۇرۇن ھونلار بۇ قورالدىن پايدىلانغان، بۇنىڭدىن كىلىپ چىققان ۋابا ئەينى چاغدىكى خەن سۇلالىسى ئاھالىسىنىڭ 80يىل ئىچىدە 50نەچچە مىليۇن ئازىيىشنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. 300نەچچە يىل داۋامقىلغان ۋابا جەمئىيەتتە داۋالغۇش پەيدا قىلىپ ، جۇڭگو مەدەنىيتىگە ئېغىر ئاسارەت قالدۇرغان، ھونلار غەرىپكە كۈچۈپ ياۋرۇپاغا بارغاندىن كىيىن، ياۋرۇپالىقلارغىمۇ ئەستىن چىقمايدىغان خاتىرلەرنى قالدۇرغان...1. غەربي خەن سۇلالىسى سەلتەنەت سۈرگەن دەۋردە ھونلار سەددىچىن ئەتراپىدا تىزگىنلەنگەنىدى. ئۇلار خەن لەشكەرلىرىگە: چىنلىقلار(ھونلار خەنسۇلالىسى پۇقرالىرنى چىنلىقلار دەپ ئاتايتتى)سىلەرگە ئات كىرەك ئەمەسمۇ؟ بىز سىلەرگە جەڭ ئېتى تارتۇق قىلىغىلى كەلدۇق>>دىگەن. بۇ جەڭ ئاتلىرىنى ئەمەلىيەتتە ھونلار باكتىريەبىلەن يۇقۇملاندۇرغان بۇلۇپ،بۇخىل ۋىرۇس بوزقىردالىلىردىكى تارقىلىشچان كېسەللىك ئىدى. خەنلەشكەرلىرى تارقىلىشچان كىسەللىك يۇقتۇرۇلغان ئاتلارنى <<سەددىچىن ئىچىگە ئېلىپ كىرىش بىلەن تەدرىجى ئاۋامغا يۇقۇشقا باشلىغان>> ھونلارنىڭ تارقىلىشچان كېسەللىك ھىيلىسى _ خەن -ھون ئۇرۇشى ئاخىرقى باسقۇچقا كىرگەن، خەن لەشكەرلىرى شىددەتلىك ھۇجۇم قوزغىغان. ھونلار ئۈزلۈكسىز يۇقۇرى ئىقلىمغا كۆچۈۋاتقان يىللارغا توغرا كەلگەن. ھونلار خەن لەشكەرلىرنىڭ داۋاملىق يۇقۇرى ئىقلىمغا سىلجىشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن تارقىلىشچان يۇقۇملۇق كېسەللىككە گىرىپتار بولغان قوي، كالا ئۆلۈكلىرنى خەنلەشكەرلىرنىڭ بىسىپ ئۆتىدىغان يول، دەريانىڭ يۇقۇرى ئېقىنلىرغا تاشلاپ قۇيۇپ، خەن لەشكەرلىرىگە يۇقتۇرۇپ جەڭگىۋارلىقىنى سۇسلاشتۇرغان. بۇخىل ئىنسانىيەت تارىخىدا ئەڭ بالدۇرخاتىرىگە ئېلىنغان بىيوخىميەلىك قورال ھونلارمۇ ئويلاپ باقمىغان غايەت زور تەھدىت پەيدا شەكىللەندۈرگەن    زامانلاردىن بېرى بۇنداق قىسمەتكە ئۇچراپ باقمىغان خەن پۇقرالىرى ئېغىر ۋابا ئاپىتىگە دۈچ كەلگەن ھەم بۇ ئاسارەت 300نەچچەيىل داۋاملاشقان. سېرىق ياغلىقلار قۇزغىلىڭى (مىلادىيە 184- يىلى)دىن خاقان جىنۋۇدى سەلتەنەتى تەيشى يىلى(مىلادىيە265-يىلى)جۇڭگو يىڭىباشتىن بىرلىككە كەلگەن 80يىلغىچە يېغا،ۋابا دەستىدىن ئاھالە كىشىنى چۈچۈتكۈدەك دەرىجىدە ئازىيىپ كەتكەن. سېرىق ياغلىقلار قوزغىلىڭىدىن ئىلگىلىرى شەرقى خەن سۇلالىسى ئىقلىمدىكى ئاۋام-رەئىيەتنىڭ 36مىليون 500مىڭ ئىكەن لىگىنى ئىنىقلاپ چىققان، ئۈچ پادىشاھلىقنىڭ ئاخىرقى يىللىردىكى ۋېى، شۇ، ۋۇخانلىقلىردا ئارانلا 5مىليون600مىڭ ئاھالە قالغان بۇلۇپ، بۇ سان كىشىنى ھەقىقەتەن چۈچۈتەتتى2. ھونلار تارقىلىشچان يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى يىلقا، مال-چارۋىلاربىلەن ۋابا كېسەللىكىنى تار قاتقان زامانلاردا كىشلەر بۇنى<<كېزەك>> دەپ چۈشەنگەن ئىكەن. بۇخىل <<كېزەك>>نىڭ ئىككى خىل ئالامىتى بۇلۇپ، بىرى، يۇقۇملانغۇچىنىڭ بەدىنىدە قان ئۇيۇپ، يېرىقچىلارپەيدا(يارا)بولغان: يەنە بىرى، يۇقۇملانغان ئادەمنىڭ قىزىتمىسى ئۈرلەپ كەتكەن ياكى قاتتىىق تۇڭۇپ تىرەك ئولىشىپ ئۈلۈپ كىتىدىكەن، شەرقى خەنسۇلالىسىنىڭ ئاخىرقى يىللىردا ئۈتكەن مەشھۇر ئەمچى جاڭ جۇڭجىڭ <<كېزىك ھەققىدە تەپسىر>> دىگەن كىتابىنىڭ مۇقەددىمىسىدە ئازاپلانغان ھالدا: <<خانىدانىمدىكى ئادەملەركۆپ دىگەندىمۇ 200نەچچىدىن ئاشاتتى، جيەنئەن سەلتەنەتى باشلانغاندىن بۇيان ئون ئادەممۇ قالمىدى، ئۈچتىن ئىككىسى ئۆلۈپ تۈگدى، بۇلاردىن ئوندىن يەتتىسى كېزىكتە ئۆلۈپ كەتتى>>دەپ يازغان.ئۇنداقتا، خەن سۇلالىسىدىكىلەر زىكرى قىلغان كېزىك زادى نىمە كىسەللىك ئىدى؟ بىرنەچچە تەپسىلاتقا نەزەر ئاغدۇرۇپ كۆرەيلى: بىرى ھون باخشىلىرى <<زەھەرلىك قۇرتلارنىڭ زورى>>بىلەن ھەپلەشكەن. بۇنداق<<قۇرت>>ئارقىلىق قوي، كالا، ئاتقا يۇقتۇرسا، بۇ ھايۋانلارنىڭ تىنىدە تەسىر قوزغىيالمايدىكەن: يەنە بىرى، بۇخىل كىسەللىك ئۇزاققا سوزىلدىكەن. مىلادىيە 1-ئەسىردىن 4-ئەسىرنىڭ ئالدى-كەينىدىكى نەچچە يۈز يىلدا<<كېزىك>>ۋاباسى ئوتتۇرا ئىقلىمدا تەكرار قوزغالغان. ھون باخشىلىرى ھەپلەشكەن<<قۇرت>>چاشقاننىڭ مايىقى بۇلۇش ئىھتىمالغا يىقىن3. ۋابا كىسەللىكى يېغا بىسىقمىغان زامانلاردا يەنە بىر ئاپەتكە ئايلىنىپ، خاس مەدەنىيەت ھادىسسىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان، ئۇ بولسىمۇ <<ۋېي، جىن دەۋېرىدىكى تاقابىل تۇرۇش تەدبىرى>>دۇر. ۋېي جىن سۇلالىلىرى دەۋرىدە كىشلەر كېزىكتىن ساقلىنىش ئۈچۈن دائىم<<ۋۇشىسەن>> دەيدىغان قايناتما دورا ئىچىپ ھاياتىنى ساقلاپ كەلگەن.ھونلار خەن دەۋرىدە بىيولوگىيەلىك  جەڭنى كەشىپ قىلغان بولسىمۇ ، ئۆز قۇۋملىرى ئېغىر تالاپەتتىن قۇتۇلالمىغان. جەنۇبى ھونلار خەن سۇلالىسىگە قارام بولغاندىن كىيىنكى نەچچە يۈزيىل داۋامىدا، شىمالى ھونلار غەرپكە ئۈزلۈكسىز كۆچتى، شۇنىڭ بىلەن بىللە ۋابانى يول بۇيى تارقاتتى، ۋابا كېسەللىكى مىلادىيە 2-ئەسىردە ئوتتۇرا ئاسىيا، غەربى ئاسىيادا تارقالغان، 2-، 3-ئەسىرلەردە تارقىلىپ رىم ئىمپېرىيەسىگىچە يىتىپ بارغان. شۇنىڭ دىن كىيىن، بۇ كېسەللىك بىرنەچچە قىتىم تارقىلىپ 6-ئەسىرگە كەلگەندە پۈتكۈل ياۋرۇپانى قاپلىغان،مىلادىيە 375-يىلى ھونلار دون دەريا بويلىرىدا باش كۈتۈرۈپ، ياۋروپانىڭ زور كۆپچىلك رايونلىرغا باسقۇن قىلغان، ئۇرۇشتىن ۋابا قورقۇنچلىق بولغان. شۇنىڭدىن كىيىنكى بىرئەسىردىن ئارتۇقراق ۋاقىت ئىچىدە، ۋابا كېسەللىكى پۈتكۈل ياۋرۇپاغا تارقىلىپ، بىرىتانىيە ئاراللىرغىچە تەھدىت شەكىللەندۈرگەن.مىلادىيە 444-يىلى ۋابا كېسەللىكى بىرىتانىيە ئاراللىرغا تارقالغان. ۋىنا، رىم قاتارلىق جايلاردا مىلادىيە 455-ۋە467- يىللىرى ۋابا كېسەللىكىنىڭ زەربىسىگە ئۇچراپ گۇمران بولغان.خاتىرلەرگە قارىغاندا ۋابا كېسەللىكى ئىككى خەن، رىم ئىمپىېرىيەلىرنى ھالاك قىلغان.    جۇشقۇن تەرجىمىسىمەنبە شىنجاڭ قانۇن چىلىق گېزتىدىن ئېلىندى[ بۇ يازمىنى دىل گۈزەل تەھرىرلىگەن ۋاقتى 2013-1-25 12:07 PM ]

TaRKiN

	ئات ئۈستىدە يارىتىلغان شانلىق تارىخ ۋاباغا تەسلىم بولۇپ‹مەينەت مەنبەسى ›دەپ ئاتىلىپ،نام-نىشانى يوققا چىقىرىلىشىدىن ئەنسىرەيمەن

akbar0997

	شۇ ۋابا كىسەللىكلىرى بۇگۇنكى كۈنگە كەلگەندە شەكلىنى ئۆزگەرتىپ دىيارىمىزغا ئەيدىز ،سىبلىس،راك قاتارلىقلار بۇلۇپ جەمئىيىتىمىزدە ئېغىر بالايى ئاپەتلەرنى ئېلىپ كەلمەكتە .

wotka95

	شۇنداقلا بۇلدىغان بۇلسا ئەمدى ئاتىلانى ۋابانىڭ بۇۋىسى دىمىسىلا بۇلاتتى

yegiyol

	ھونلار بۇنداق پەس ئشنى قىلمايدۇ . ئەگەر ‹‹ پادشاھ خەنۋۇدى ›› دىگەن كىنو راس بولسا ، بۇنداق قىلىشنى  ، خەن ئىلدىن قېچىپ كەلگەن   جۇخاڭيۈ دىگەن ئاغۋات ، ھون تەڭرىققۇتىغا ئۈگەتكەن . ناۋادا خەنلەر ھونلارنىڭ زىمنىغا تاجاۋۇز قىلماي ، سىپىل ئىچدە يەر تېرغان بولسا ، بۇنداق ئاقىۋەت  كىلىپ چىقماسلىغى مۇمكىن ئىدى .

ANSWER

	ئوۋ ~

ilim-iman-kvq

	يو        ئالامەت        جۇما~~~~~~! http://www.ejdad.com/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=557&extra=

tlturk

	بۇ پەس بىر مىللەتنىڭ ھۇنلارغا ئۈگەتكەن ھىلىسى    ھۇنلار بۇنداق پەسكەشلىكنى قىلمايدۇ  ئەگەر غەلبە قىلىش ئۈچۈن ۋاستە تاللاپ ئولتۇرمىغان بولسا شۇ چاغدىكى قۇدرىتى بىلەن چىڭگىزخاندىنمۇ كۆپرەك زىمىننى بېسۋالالايتتى   مىنىڭچە بۇ نىڭ ھەممىسى بىكار گەپ  مەن ۇقۇان تارىخ ماتىرياللاردا بۇ توغۇرلۇق ۇچۇر يوق   بەلكىم مەن كۆرمىگەن بۇلۇشۇممۇ مۈمكىن  ياكى بىرەسىڭلا بۇ ئىش توغۇرلۇق بىرەر ماتىريال كۆرگەنمۇ كۆرگەنلەر بولسا ئورتاقلاشساق

ümütqilimen

	ئەمدى تاپمىغان مۇشۇ گەپ قېپتىما؟

tikanpasli

	مېنىڭچە بۇنداق مۇناپىقلارچە ئىش ئەزەلدىن مەۋجۇت ئەمەس. ھونلار مەرت-مەردانە باتۇر خەلىق . بۇ ھۆكۈمرانلارنىڭ جاھانگىرلىك پەلسەپىسى . بۇ ئاشۇ زاتى پەسلەرنىڭ تاپقان ئۇيۇنى . بىزنىڭ ئەجدادلىرىمىز ئۇنداق نامەرتلىكنى قىلغان ئەمەس.