زور دۆلەتنىڭ دىمۇكىراتىيە يولى

turalp

	زور دۆلەتنىڭ دىمۇكىراتىيە يولى "جەنۇپ ھەپتىلىكى"ژورنىلىنىڭ4-سانىنىڭ"تەڭ ئالەم"كىتاپ ئوقۇش ئەنجۇمەنىدىكى نۇتۇق ۋۇ جىيا شىياڭ (ئاپتورنىڭ بۇ نۇتقىدا بىر زور دۆلەتنىڭ پەيدا بولىشى ۋە يوقۇلىغا دائىر ئىلمىنىتلار،شۇنداقلا ئەركىنلىكنىڭ زۆرۈر تەخىرسىزلىكى توغرىسىدىكى قاراشلار بايان قىلىنغان بولۇپ قەدىمقى يۇناندىن سابىق سوۋىت ئىتتىپاقى ۋە ھازىر بار بەزى چوڭ دۆلەتلەرنىڭ ئەھۋالى ۋە چىقىش يولى بايان قىلىنغان،تەرجىمە سەۋىيەم چەكلىك بولسىمۇ باشقىلارنىڭ نىمىنى قانداق ئويلاۋاتقانلىغىنى ئاز تولا خەۋاردار قىلىپ شۇ تەرەپتىن بىزنىڭمۇ ھاسىلاتلارغا ۋە ئۇقۇم چۈشەنچىلەرگە ئىگە بولىشىمىز مەقسىتىدە تەرجىمىنى باشلىدىم كۆپچىلىكنىڭ قوللىشىنى شۇنداقلا يېتەرسىزلىكىمنى ئىلمى يوسۇندا كۆرسىتىپ بېرىشىنى ئۈمىت قىلىمەن) يېقىنقى يىللاردىن بۇيان بەزىلەر دىمۇكىراتىيە ساپاسى نەزىريىسىنى كۆتۈرۈپ چىقتى.ئۇلارچە بولغاندا دىمۇكىراتىيە دىگەن پەۋقۇللاددە يۇقىرى پۇقرالار ساپاسى بولغاندىلا ئاندىن قاملىشىدىغان ئىش ئىكەن.مېنىڭچە دىمۇكىراتىيە--سۇ ئۈزۈشكە ئوخشايدۇ،ھەممە ئادەمدە سۇ ئۈزگىدەك ساپا بار ،بۇ يەردە پەقەت سېنىڭ سۇغا چۈشۈپ ئۈزۈشنى ئۈگۈنۈش ئۈگەنمەسلىكىڭگىلا پەرىقلىنىدۇ. جوڭخۇئا مىللىتىنىڭ ساپاسى غەربى جۇ سۇلالىسىدىكى ۋاقىتتىلا يۈكسەك پەللىگە چىققان،ئۇندىن كىيىن ئىزچىل تۆۋەنلەپ ماڭغان،بۇ نىمىشقا؟مالىمانچىلىق ۋە ھاكىممۇتلەقلىق بۇنىڭ ئاساسلىق سەۋەبى بولسا ئۇنداقتا ياتلارنىڭ تاجاۋۇزى يەنە بىر سەۋەپ بولۇپ ھىساپلىنىدۇ.سوغۇق قوراللار دەۋرىدە ياۋايى مىللەتلەرگە تاقابىل تۇرۇشتىكى ئاساسلىق قورال بىرىنچىدىن رەھىمسىزلىك بولغان بولسا ئىككىنجىسى تەن گۆش بولغان.بۇمۇ مەلۇم دەرىجىدە مەدەنىيەتنىڭ چېكىنىشى ھېساپلىنىدۇ. دىمۇكىراتىيەنىڭ يۈرگۈزۈلۈش دەرىجىسى ساپا مەسىلىسىگە ئەمەس باشقا مەسىلىلەرگە تاقىشىدۇ.ئۇنداقتا زادى قانداق قىيىن مەسىلە بار؟قانداق ھەل قىلىش كىرەك؟مانا بۇ مېنى بىر نەچچە يىل ئويلاتقان ئىش،يېڭى كىتابىم"تەڭ ئالەم"دە جاۋاپ بېرىدىغان تىمامدۇر. كۆلەمنىڭ تايانمىچىلىقى ۋە زومىگەرلىكنىڭ قانۇنىيتى ياۋروپا _ئۆز ئىختىيارى بويىچە بىرلەشكەندۇر،ئاۋام بىلەت تاشلايدۇ.ئامىرىكىنىڭ ئەينى ۋاقىتتىكى 13مۇستەملىكىسىمۇ ئۆز ئىختىيارى بويىچە بىرلەشكەندۇر.بارلىغان پەۋقۇللاددە چوڭ كۆلەمدىكى ئۆز ئىختىيارى بويىچە ئەمەس  بىرلەشتۈرۈلگەن سىياسى گەۋدىلەر بولسا ياكى سۇ-دەريانى بويلاپ زورمۇ زور بىرلەشتۈرۈلگەن ،ياكى بولمىسا ھەربى بويسۇندۇرۇشنىڭ نەتىجىسىدە بولغان.ئالدىنقىسى جوڭگۇغا كېيىنكىسى روسىيەگە ئوخشاپ كېتىدۇ.     جوڭەۇنىڭ دۆلەت چېگرا پاسىللىرى چوقۇم دەريالارنىڭ پۈتكۈل ئېقىنىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كىرەك،ھەرگىزمۇ يېرىم دەرياغا ھۆكۈمرانلىق قىلماسلىقى كىرەك.جوڭگۇنىڭ تارختا جەنۇپ شىمال بولۇپ باققان ،لېكىن ناھايىتى ئاز قېتىملا غەرىب-شەرىق بولۇپ كەتكەنلىگىنىڭ سەۋەبى دەل مۇشۇ .ئەگەر ئېقىننىڭ باش ئايىغى بىر دۆلەتكە تەۋە بولمىغىنىدا ،سۇنى توسۇۋالىدىغان قىلمىش كېلىپ چىقىپ سۇ ئۇرۇشى يۈز بېرىپ ھەر ئىككىلا تەرەپ تۈگۈشىشى مۇمكىنغۇ؟مىسىرنىڭ ھالاكىتى دەل يۇقىرى ئېقىندىكى مىسىر بىلەن تۆۋەن ئېقىمدىكى مىسىرنىڭ بىرلىشەلمىگەنلىگىدىن كېلىپ چىققانغۇ! خۇئاڭخې بىلەن چاڭجىياڭ ھەر ئىككىلا دەريا 6000كىلومىتىردىن ئارتۇقراق كېلىدۇ.بۇ چوڭ كۆلەمدىكى تېرىم مەدىنىيىتىدە ئۈچ تايىنىشچانلىق كېلىپ چىققان بولۇپ: 1-سۇغا تايىنىش بولغان.يېغىنسىز قالغاندا بەزى يەرلەردە قۇرغاقچىلىق يۈز بېرىپ سۇغۇرۇش،شۇنداقلا غايەت زور سۇغۇرۇش  ئىنشائاتى زۆرۈر بولغان.بارلىق دەرياسى بار بولغانلىكى دۆلەتلەردە كەلكۈن  دىگەن بارلا گەپقۇ.جوڭگۇنىڭ قەدىمقى دەۋرىدىكى  ئەڭ ئۇلۇق قەھرىمانلار ياۋ ياكى شۇن  بولماستىن ،  ئەڭ ئۇلۇغى يۈدۇر ،چۈنكى ئۇ پۇتكۇل دۆلەتنىڭ تاغ ئېدىرلىرىنى تۈزىگەن. 2-بىخەتەرلىككە تايىنىش بولغان.چوڭ تېرىم جەمىيىتى ياتلارنىڭ تاجاۋۇزىدىن قورقىدۇ.جوڭگۇنىڭ ئەڭ بەخىتسىزلىكى ئوتتۇرا ئاسىياغا قوشنا بولۇپ كالغانلىقى بولۇپ،بۇ يەر دۇنيادىكى ئۈچ ياۋۇز مىللەتنىڭ يېتىشكەن ماكانى بولۇپ بىرىنجىسى ھۇنلاردۇر،جوڭخۇا مىللىتى ھۇنلار بىلەن 800 يىل ئېلىشىپ ئەڭ ئاخىرىدا ئۇلارنى تەل-تۆكۈس يوقۇتىۋەتكەن.ئىككىنجىسى تۈرۈكلەر؛ئۈچۈنجىسى موڭغۇللاردۇر.جوڭگۇ ھۇنلار بىلەن تۈرۈكلەرنى يەڭگەندىن كىيىن غايەت زور بەدەل تۆلىگەن ،يەنى دۆلەت تېخىمۇ مۇستەبىت ھاكىممۇتلەقلىشىپ ،بىر قىسىم كىشىلەر تېخىمۇ ياۋۇزلىشىپ كەتكەن.    3-ئاپەتتىن قۇتقۇزۇشقا تايىنىش بولغان.دۆلەت قانچىكى چوڭ بولغانسېرى ئاپەتكە ئۇچراش نىسبىتى تۆۋەنلەپ ماڭىدۇ،شۇڭلاشقا ئۇنىڭ داۋاسى چوڭراق بولىدىغان گەپ.دۆلەتنىڭ كۆلىمى قانچىكى چوڭ بولسا ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ئىقتىدارىمۇ شۇنچە كۈچلۈك بولىدۇ.    شۇڭا يۇقاردىكى ئۈچ چوڭ تايىنىشچانلىق _دۆلىتىمىزنىڭ كۆلىمى قانچىكى چوڭ بولغانسېرى سۇ ئىنشائاتى قۇرۇلۇشلىرى شۇنچە چىرايلىق ،ياۋۇز ياتلارغا تاقابىل تۇرۇشتا شۇنچىلىك قۇدرەتلىك،ئاپەتتىن قۇتقۇزۇشتا شۇنچىلىك قۇدرەتلىك بولالىغان. كۆلەمگە تايىنىشچانلىق يەنە بېسىممۇ ئېلىپ كەلگەن بولۇپ بەش ئامراقلىقنى كەلتۈرۈپ چىقارغان: 1-شەخىسكە چوقۇنۇش ئامراقلىغى.دۆلەت چوڭ بولغاندىن كىيىن نەچچە يۈزلىگەن مىللەت قەبىلە بىر يەرگە يىغىلىدىغان گەپ،شۇڭلاشقا چوقۇم بىر ئادەم ئورتاق ئېتىراپ قىلىنىشى كىرەك،ئۇنداق بولمىغىنىدا ھاكىميەت ئىقتىدارى تۆۋەنلەپ كېتىدۇ. 2- بايلىق سەپەرۋەرلىكى ۋە مەركەزنىڭ ھوقۇق مەركەزلەشتۈرشىگە بولغان ئامراقلىق."يۈ ھەزرەت"نىڭ دېھقانچىلىق مەسىلىلىرى مەسلەكلىرىدە،ئالۋاڭ سېلىق يىغىمىدا،تارتۇق ئىشلىرىدا كۈچلۈك مەركىزى ھوقۇقى بولىشى زۆرۈر بولۇپ،بايلىق سەپەرۋەرلىكى ئېلىپ بارالىشى زۆرۈر ئىدى. 3-مۇقىملىققا بولغان ئامراقلىق.دۆلەت قانچىكى چوڭ بولغانسېرى شۇنچىكى تىنىچلىقنى خالايدىغان گەپ.مەسىلەن "گەنلەر قەسىمى"دە گەن قەبىلىسىدىكىلەرگە بولغان چارەدە  مۇنداق يېزىلغان "ياخشى قىلالىساڭ ئەجتادلار ئىبادەتخانىسىنىڭ ئالدىدا تارتۇقلىنىدۇ،قىلالمىساڭ خوتۇنى بىلەن قوشۇپ ئۆلتۈرلىدۇ"بولۇپ ئىنتايىن ۋەھشىيەنە.   4-بىرلىكلەشتۈرۈشكە ئامراقلىق بولۇپ،"胤征"غا ۋاقىتنىڭ بىرلىكلەشتۈرۈلگەنلىكى خاتىرلەنگەن بولۇپ، زىمىن،بوشلۇقلار پادىشاھلار تەرىپىدىن بىرلىكلەشتۇرۇلۇپ ئىگەللىۋىلىنغان،ھەتتاكى ۋاقىتمۇ  دۆلەتكە  پادىشاھقا تەۋە بولۇپ كەتكەن.，“王正月”دىگەنلىك بىر ئۆلچەمدىكى  ۋاقىت بولۇپ پادىشاھنىڭ ۋاقتىنى بىلدۈرەتتى 5-توختالمىلىققا ۋە بېقىنمىلىققا ئامراغلىق بولۇپ ،دۆلەت قانچىكى چوڭ بولسا ،مەركەزدىن قاچما كۈچمۇ شۇنچە چوڭ بولىدۇ،شۇڭا مەركەزدىن قېچىش كۇچىنى ئاجىزلىتىش ئۈچۈن قوللىنىلىدىغان بىر نەچچە شەكلى بار  بولۇپ 1-سۈركۈلۈش كۈچىنى زورايتىش كىرەك .يەنى ھەممە كىشىنى يەرگە تايىنىدىغان قىلىپ قويۇش،2-سۈپەتنى تۆۋەنلىتىش،يەنى پۇقرالارنى نامرات قويۇش.3-بايلىقنى مەركەزلەشتۈرۈش،مەسىلەن چىنشىخۇئاڭ ئالتە بەگلىكنىڭ ئاقسۆڭەكلىرىنى پايتەخىتكە كۆچۈرۈپ كەلگەن. مانا بۇ يۇقارقى بەش ئامراقلىق بولغان ئىكەن دۆلەت چوقۇم ھاكىممۇتلەق بولىدىغان گەپ.دۆلەتنىڭ كۆلىمىنىڭ زورىيىشى ھاكىممۇتلەقلىق بىلەن ئوڭ تاناسىپ تۈزىدۇغان بولۇپ،كېڭەيمىچىلىك بىلەن ھاكىممۇتلەقلىق ئايلانما ئىلگىرى سۇرۈشىشىدۇ،مانا بۇنى بىز زوراۋان قانۇنىيەت دەيمىز. داۋامى بار

!UYGHURJAN

	ئادەم قانچە زور ( گەۋدىسى چوڭ) بولغانسىرى شۇنچە پالاكەت بولىدۇ . ئۈزىنى جايلىيالماي ئاسانلا پۇتلىشىپ چۈشىدۇ !

شىرىپ

	ئۇيغۇرلار تارىختا مەردلىك بىلەن ئۆتكەن مىللەت،بىز ياۋۇز ئەمەس.

Dakyanos

	بۇ ۋۇ جىياشىياڭ ئەپەندىنىڭ پىكرى تازىمۇ غەلىتە ئىكەن ھەم ئادەمگە جۇڭگوچە مۇتەھەملىكنىڭ نىمە ئىكەنلىكنى ھىس قىلدۇرىدىكەن. ئەگەر ئېقىننىڭ باش ئايىغى بىر دۆلەتكە تەۋە بولمىغىنىدا ،سۇنى توسۇۋالىدىغان قىلمىش كېلىپ چىقىپ سۇ ئۇرۇشى يۈز بېرىپ ھەر ئىككىلا تەرەپ تۈگۈشىشى مۇمكىنغۇ؟مىسىرنىڭ ھالاكىتى دەل يۇقىرى ئېقىندىكى مىسىر بىلەن تۆۋەن ئېقىمدىكى مىسىرنىڭ بىرلىشەلمىگەنلىگىدىن كېلىپ چىققانغۇ! ۋاھ بۇ گەپلىرىگە قارىغاندا ياۋرۇپادىكى دوناي دەرياسى تۇققۇز دۆلەتكە تەۋە بۇلار تۈگەشسە بۇلاتتى. ئايرىم مەسلىنى ئۇمۇمىيلىققا كۆتۈرۈش، سۇبىكتىپ خىيالنى ئاساس قىلىپ ئۇبىكتىپ رېئالىققا باھا بېرىش. ئادەمنىڭ ئغىسىنى قاينىتىپلا قۇيدىكەنغۇ. قىنى داۋامىنى كۆرەيلى يەنە نىمە يىڭى گەپلەر چىقار دەيمەن.

turalp

	مەسىلەن:نىمىشقا يېغىلىقلار دەۋرىدە چىن بەگلىگىلا ئەڭ ئاۋال ئايماقلار بىرلىك تۈزۈمىنى تۇرغۇزالىدى،نىمىشقا پەقەت چىن بەگلىگىلا شۇ دەۋىردىكى سىپارتاكىزىم شەكلىدىكى مىللىتارىزىم دۆلىتىگە ئايلىنالىدى؟ئالدى بىلەن ئۇنىڭ كىڭەيمىچىلىكى جۇ بەگلىكىنىڭ ئيىپلىشىگە ئۇچرىماستىن قوللىشىغا ئېرىشكەن.نىمىشقا؟سىيۇرغال قىلىنغىنىدا ئۇ پەقەت 50كۇۋادىرات كىلومىتىر چوڭلىقتىلا بولۇپ،ئۇنىڭ غەربى تەرىپىدە ياۋۇز روڭلار بار بولۇپ ،ناھايىتى چوڭ خەتەر ئىچىدە ئىدى.ناۋادا ئۇ(چىننى كۆرسەتسە كىرەك) روڭلارنى يەڭسە،غەربى جۇ نىڭ پايتەختى ئامان بولاتتى،ھەر قېتىم روڭلارنى يەڭگەندە جۇ بەگلىگى چىن بەگلىگىگە سوۋغاتلار بىرەتتى.ئەڭ ئاخىرى ئۇ روڭلارنىڭ 12 دۆلىتىنى يوقاتقان بولۇپ زىمىنىنىڭ دىئامىتىرى مىڭ چاقىرىمغا يەتكەن بولۇپ.شەرىقتىكى بارلىق بەگلىكلەرنىڭ زىمىنى چىن بەگلىكلىكىنىڭكىدەك چوڭىيالمىغان.ھەمدە ئۇ سۇيۇرغاللىق قىلىدىغان ئىشنى قىلمىغان،سۇيۇرغال قىلىش بىر ئۆزىنى ھالاك قىلىش بولۇپ  ھىساپلىنىدۇ،گوياكى بىر غايەت زور شاڭغا ئوخشىشىدىغان بولۇپ،شاڭ قانچە چوڭ بولسىمۇ،ھەر ئەۋلات ۋارىسلارغا تەقسىم قىلىپ بېرىلىۋەرسە،ئازراق-ئازراقتىن كۆيسە ئاخىرىدا تۈگىشىدىغان گەپ.جوڭگۇ تارىخىدا بىر پادىشاھلىق مانا مۇشۇنداق ئۆزىنى ھالاك قىلغان بولۇپ ئۇ دەل غەربى جۇ.باشقا ھاكىميەتلەرنىڭ ھەممىسى باشقىلار تەرىپىدىن ھالاك قىلىنغان. غەربى جۇ چىن بەگلىگى تەرىپىدىن بېقىنما قىلىنغىنىدا پەقەت بىر خەلق كوممىنىسىچىلىكلا قالغان بولۇپ 50مىڭ نوپۇسىلا قالغان بولۇپ،پۈتۈنلەيلائاچلىقتىن ئۆلگەن ھاكىمىيەتتۇر. 。 چىن بەەلىگى كېڭىيىپ بولغاندىن كىيىن،سۇيۇرۇغال قىلىشتىن ساقلىنىش ۋە مەركىزى ھۆكۈمەتنىڭ بايلىقنى تولۇق كونتىرۇل قىلىشى ئۈچۈن ،ئايماق تۈزۈمىنى قوللاندى.ھوقۇقنى  سۇيۇرغال قىلماي ئېسىپ قويۇپ تۇردى.ئايماق قانچىكى كۆپ بولسا ،مەركەزنىڭ ھوقۇقىمۇ شۇنچە چوڭ بولىدىغان گەپ،شۇڭلاشقا ھەرىكەتكە ئايلاندۇرغىلى بولىدىغان بايلىقمۇ شۇنچە ككپ بولىدىغان گەپقۇ،شۇڭا ئارمىيىمۇ كۈچلۈك بولدى،«ھال سوراش ھەققى»مۇ ئاۋۇدى.كېڭىيىش،مۇتلەقلىق ،يەنە كېڭىيىشتەك تەكرارلىق ئارقىلىق ئاخىرى غەربى تەرەپتىكى ئەڭ ئەڭ كۈچلۈك بەگلىكتىن دۆلەتكە ئايلىنىپ ئاخىرى ئالتە بەگلىكنى يۇتۇۋالدى. رىم قۇرۇلغان دەسلىپىدە جۇمھۇرىيەت تۈزۈمىدىكى دۆلەت ئىدى.ئۈزلۈكسىز كېڭىيىش ئارقىلىق ،ئافرىقىنىڭ شىمالىنى،ئوتتۇرا شەرىقنى،مىسىرنى ۋە ئىراننى بويسۇندۇردى،بۇ دۆلەتلەرنىڭ ھەممىسىلا شۇنچە چوڭ ئىدى.باش كىچىك،تەن چوڭ بولغاچقا باشقۇرۇپ بولۇش مۇمكىنسىز بولۇپ قالدى،قانداق قىلىش كىرەك؟چوقۇمكى بىر تېخىمۇ ئۈنۈملۈك بولغان سىياسى تۈزۈلمە قۇرۇش كىرەكقۇ.مانا بۇ رىم جۇمھۇرىيتىنىڭ رىم ئىمپىراتورلىقىغا ئايلىنىپ كېتىشىدىكى ئاساسلىق سەۋەپتۇر.پادىشاھ قەيسەر مانا بۇ سىياسى بۇرىچنى ئورۇنلىغانلىغى ئۈچۈن ئىچكى مالىمانچىلىق بېسىققان. ئۇنداقتا، زوراۋان قانۇنىيەت ھاكىممۇتلەقلىق تاجاۋۇزغا تۈرۈتكە بولىدىغان ،تاجاۋۇزچىلىق ھاكىممۇتلەقلىققا يول ئاچىدىغان ئايلىنىش بولغان ئىكەن بۇ مۇشۇنداق داۋام قىلىۋىرىدىغان گەپمۇ؟دۆلەت بۈتكۈل دۇنياغا مىنىۋالسا ئاندىن ئالەمگە يۈرۈش قىلىش كىرەكمۇ؟ياق!ھەرگىز ئۇنداق بولمايدۇ،مەلۇم باسقۇچقا يەتكەندىن كېيىن تويۇنۇپ قالىدۇ دە ئەلبەتتە.......يەنى بۇنىڭ ئۈچ چېكى بولىدۇ:1-نەپلىنىشنىڭ چېكى.ئىدارە قىلىش كۆلىمى مەلۇم چەككە يەتكەندىن كېيىن ئالىدىغان نەپ تەننەرىقتىن تۆۋەن بولۇپ كىتىشى مۇمكىن بولۇپ،ياقىلىما ئۈنۈم نۆلگە باراۋەر بولۇپ كېتىدۇ.2-مەۋجۇتلۇق چېكى،كېڭەيمىچىلىك مەلۇم چەككە يەتكەندە تېخىمۇ ھاكىممۇتلەق بولۇپ كېتىدىغان گەپ،ھاكىممۇتلەقلىقمۇ مەلۇم چەككە يەتكەندە پۇقرالارنىڭ روزىغارىمۇ ھاياتىنى ساقلىيالىغۇدەكلا بولۇپ قالىدۇ،مانا بۇ چەكنىڭ پاسىلىدۇر.ئەگر خەقنى يەنە سىغېۋەرسە ئۆلۈپ قالىدىغان گەپ،مەۋجۇتلۇق شۇنىڭ بىلەن تۆۋەنلەپ ماڭىدۇ.ئەسكىرى كۈچنى تەمىنلەپ بولغىلى بولمايدۇ.。3-ئىقتىدار چېكى،بەلگىلىك ۋاقىت ئىچىدە بېسىقتۇرغىلى بولمىسا توپىلاڭنى بېسىپ بولغىلى بولمايدىغان گەپ.جوڭخۇا ئىمپىرىيىسىنىڭ تويۇنۇش چېكى جەنۇپتا ۋېيىتنام،شەرىقتە چاۋشىيەنگىچە.دۆلەتنىڭگەۋدىسى قۇدرەتلىك  ،ئىشتىيىمۇ چوڭ،چىشى ساز ۋاقتىدا ۋېيىتنام بىلەن چاۋشىيەننىمۇ پۈتۇن  يۇتۇۋالغان.ئاشقازان يارىسى بولغاندا ئۇلارنى ياندۇرۇۋەتكەن،چىشى يەنە سازلانغىنىدا يەنە ئۇلارنى چاينىغان بولۇپ،يۇتۇپ ياندۇرۇپ دىگەندەك 3000يىل يۈرۈپ ھازىرقى ئەھۋال شەكىللەنگەن.。 زور دۆلەت دىمىكۇراتىيەلىشىدىكى ئۈچ خىل قىيىنچىلىق مەۋجۈت بولۇپ؛1-دىمۇكىراتىيەلەشتۈرۈشتىن ئىلگىرىكى قىيىنچىلىق2-دىمۇكىراتىيەلەشتۈرۈش يولىدىكى قىيىنچىلىق3-دىمۇكىراتىيەلەشتۈرۈلگەندىن كېيىنكى قىيىنچىلىقتۇر؛ دىمۇكىراتىيەلەشتۈرۈشتىن ئىلگىرىكى بقىيىنچىلىق دۆلەت قانچىكى چوڭ بولسا مۇز تاغمۇ شۇنچىلىك چوڭ بولىدىغان گەپ.مەيلى ياز باھاردىكى قۇياش قانچىلىك كۈچلۈك بولىشىدىن قەتئىنەزەر ،مۇزتاغنىڭ چوقىسى ئۆرلىيەلمەيدۇكى پەسلەپ كەتمەيدۇ.روسىيىنىڭ دىمۇكىراتىيىسىنىڭ شۇنچىلىك مۈشكۈللۈكى دەل ئۇنىڭ مۇز تېغىنىڭ شۇنچە چوڭ ئىكەنلىكىدە.。 ئەگەر دىمۇكىراتىيەلىشنىڭ سوقۇمى كۈچلۈنىدىكەن،مۇزتاغنىڭ ئۆزىنى قوغداش كۈچىمۇ ئاجىزلايدىغان گەپ،ھەتتاكى سوقۇپ بۇ مۇزتاغنى ئاجرىتىۋېتىشىمۇ مۇمكىن.مانا بۇ بۆلۈنۈش خەۋپىدۇر.ناۋادا دىمۇكىراتىيەنىڭ كۈچى ھالقىپ كەتسە،شۇنداقلا تۇيۇقسىز تېگىدىغان بولسا،شۇنداقلا زور دۆلەتنىڭ گەۋدىسى تەكشىسىز بولسا،مۇز تاغ پارچىلارغا ئايلىنىدىغان گەپ؛ناۋادا كۈچى ئاجىز كېلىپ تەسىرى ئاجىز بولسا دىمۇكىراتىيەگە ئۇرۇنغان كىشىلەرنى بۇ مۇز تاغ توڭلىتىپ قويىدۇ.بۇ تولىمۇ مۇرەككەپ ئىش.ئادەتتە دىمۇكىراتىيەلىشىش ھاكىميەتنىڭ نوپۇزىنى تۆۋەنلىتىۋىتىدۇ،كونتۇرۇلچانلىغىنى ئاجىزلىتىۋىتىدۇ.كىمىكى دۆلەتنى پارچىلىۋىتىدىكەن.مەڭگۈلۈك لەنەتكە قالىدۇ،تارىخى جىنايەتچىگە ئايلىنىدۇ.گەرچە قايتا دۆلەتنى بىرلىككە كەلتۈرگىلى بولسىمۇ،بىر ئېنىقسىز نىشان بولۇپ قالىدۇ.ناۋادا دۆلەت يەككە مىللەتتىن تەركىپ تاپقان بولسا  خەۋىپ ئازراق بولىشى مۇمكىن.مىللەتلەرنىڭ جايلىشىشى ئىككى خىل بولىدۇ:1-خىلى سالاتقا ئوخشايدۇ، سالات دىگەندە بانانمۇ،ئالمىمۇ،نەشپۈتمۇ بولغىنىدەك ھەر خىل مىللەت تەركىۋى بولىدۇ،بۇنىڭ خېيىم خەتىرى تۆۋەنرەك بولۇپ ئامىرىكا دەل شۇنداق،ھەر بىر كوچىدا نۇرغۇنلىغان مىللەت بولىدۇ ،بۇ خۇددى بىر سالاتقا ئوخشايدۇ2-خىلى بولسا قۇراشتۇرما رەسىمدەك پارچە-پارچە، مەسىلەن ئەنگىلىيىنىڭ ئېرلاندىيە،ۋېلىسىيەسى،ئىسپانىيەنىڭ كاتالونىيەسى،كانادانىڭ كۇبىك رايونىدەك،روسىيەنىڭ كۆپ قىسىم جايلىرىمۇ مۇشۇنداق.بۇنداق دۆلەتلەرنىڭ پارچىلنىش خەۋپى ھەر قاچان تەييار.مىللى بىرلىگە يۇقۇرى بولغان دۆلەتلەرنىڭ خەۋپى تۆۋەن،مەسىلەن؛رۇمۇنىيە،پولشا،بۇلغارىيە،ھۇنگىرىيەلەردەك.يەنە مەسىلەن پولشىدا پولەكلەر93%دىن يۇقىرى،شۇڭا بۆلگۈنچىلىك مەۋجۈت ئەمەس،گىرمانىيەدە مىللەتنىڭ مۇتلەقلىغى ئۈستۈن بولغىنىدىن تاشقىرى،دۆلەتنىڭ بىردەكلىكىمۇ يۇقۇرى.چگىرمانىيەنىڭ يېقىنقى زاماندىكى پەيلاسوپلىرى ئاساسەن دۆلەت بىرلىگىنى تەشەببۇس قىلىپ كەلگەن.دىمۇكىراتىيەنىڭ يەنە بىر ئۈنۈم رولى بار بولۇپ ئۇ بىر تىككۈچىگە ئوخشايدۇ،ئۇ ھوقۇق مەركەزلەشكەن جايدىن كېسىپ مېڭىپ،ھوقۇق بىرلەشمىگەن جايدىن تىكىپ ماڭىدۇ.ئىككى كىرمانىيە مۇشۇنداق تىكىلدى،ياۋروپا ئورتاق گەۋدىسى تېخىمۇ تىز تىكىلىپ25دۆلەت تىكىلىپ كەتتى.بۇ مەسىلىدە دۆلەتنىڭ كونكىرىتنى ھالىتىگە بېقىش كىرەك. دىمۇكىراتىيەدىن كېيىنكى خەۋىپ تىرىلگەن بولىدۇ.مەركەزگە ھوقۇقى مەركەزلەشكەن ئىمپىرىيە دىمۇكىراتىيەلەشكەندىن كېيىن ئوڭايلا ئەسلىگە سېغىنىش،قايتىش دولۇنى كۆتۈرىلىدۇ.بۇنىڭ1-مىسالى ۋىيمار گىرمانىيەسى بولۇپ گېتلىردىن باشلاپ3-ئىمپىرىيەگە ئايلانغان.2-بولسا روسىيەدۇر.پۇتىن تەخىتكە چىقىپلا88ئاپتونىمىيەنىڭ سايلاش ھوقۇقىنى يىغىشتۇرىۋەتتى.بارلىق يەرلىك ئەمەلدارلار سايلىنىپ چىققاندىن كېيىن پۇتىننىڭ ۋەزىپىگە تەيىنلەش بۇيرۇقىنى ئېلىشى كىرەك.بۇنداق دۆلەت ئەلۋەتتە ھەقىقى مەنىدىكى بىرلەشمە تۈزۈلمە ئەمەستۇر. نىمىشقا تېرىلىدۇ؟ئەڭ ئاساسلىغى دىمۇكىراتىيەلەشتۇرۇش قالايمىقانچىلىق كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ،ياكى باشقا ئەكىس تەسىرلەر قوزغىلىدۇ.بەزى دىمۇكىراتىيەلىشىش بۆلۈنمىلىكنى كەلتۈرۈپ چىقارسا.ئەسلىدىكى ئىمپىرىيەگە مايىل مىللەت دىمۇكىراتىيە بىلەن زور دۆلەتنىڭ سالمىقىنى دەڭسەپ كۆرۈپ ئىمپىرىيە ھۆكۈمرانلىقىنى تاللىۋالىدىغان كىشىلەر چىقىپ تۇرىدۇ.ئەلۋەتتە تۈپ سەۋەپ بۇ بولماستىن ،ئىدارە قىلىش مەركىزىدىكى مەسىلىدۇر. ئەسلى مەنبەhttp://blog.sina.com.cn/s/blog_4c062a7801019exb.html?tj=2 قارغىشنىڭ ئامالى_كۆپ مەركەزلىك ئىدارە قىلىش زور دۆلەتنىڭ دىمۇكىراتىيەلىشىش قارغىشى دەل زوراۋان قانۇنىيەتتۇر.چۈنكى دىمۇكىراتىيەگە قارشى تۇرىدىغان ئىمپىرىيىنىڭ يوقۇتۇش كۈچى بەك زور بولۇپ،ئادەتتە دىمۇكىراتىيە كۈچۈنىڭ رولىنى يوق قىلىۋىتەلەيدۇ.بۇ گەپكە بىر ئالدىنقى شەرت كىرەك يەنى،مۇشۇنداق زور دۆلەت چوقۇمكى يەككە مەركەز تەرىپىدىن ئىدارە قىلىنىدۇ.يەككە مەركەز ئىدارىسىچىلىك شەرتى ئاستىدا -زوراۋان قانۇنىيەت ئامالسىزدۇر.دۆلەتنىڭ كۆلىمى كېڭىيىدىكەن ھاكىممۇتلەقلىق كۈچىيىدىغان،ئەركىنلىك ئازىيدىغان گەپ. كۆلەم بىلەن ھاياتى كۈچ سىغىشالمايدۇ،پەقەت بىر .اماللا ئۇنى يىنىكلىتەلەيدۇ،يەنى كۆپ مەركەز ئىدارىچىلىغى.مەسىلەن1291-يىلى قۇرۇلغان شىۋىتسارىيە ئىتتىپاقداش دۆلىتى دەل كۆپ مەركەزلىك ئىدارە قىلىنغان.مەيلى  ياۋروپادىكى گىرمانىيە ئىمپىرىيىسى بولسۇن ياكى ناپالىيون ئىمپىرىيىسى بولسۇن،ياكى باشقا ئىمپىرىيەلەر بولسۇن ھىچقايسىسى شىۋىتسارىيەنىڭ تۈزۈلمىسىنى ئۆزگەرتەلمىگەن.ئۇلار پۇختا ۋە پىششىق بولغان بىر كۆپ مەركەز ئىدارە قىلىش تۈزۈلمىسىنى ئورناتقان بولۇپ ،خەتەرگە تاقابىل تۇرالىغان. كۆپ مەركەز ئىدارە قىلىشنىڭ بىر نەچچە خىل شەكلى بار بولۇپ،سىياسى جەھەتتىكى كۆپ مەركەز ئىدارىچىلىغى  بولسا ھاكىميەت بىرلىگى ئاستىدىكى ھوقۇقنىڭ ئىككىلەمچى ھوقۇقنىڭ بۆلۈنۈپ بېرىلىشىدۇر،بۇنىڭ ئاساسلىق ئىككى خىل شەكلى بار:بىرى ئىگىلىك ھوقۇق ئاقسۆڭەكلەر ئىلكىدىكى كۆپ مەركەز ئىگىدارچىلىغى بولۇپ ئادەتتە قارام قوشالمىلارنى كۆرسىتىدۇ،يەنە بىرى ھوقۇق خەلق قولىدىكى كۆپ مەركەزلىك ئىدارىچىلىق بولۇپ ،ئادەتتە دىمۇكىراتىك قوشالما تۈزۈمنى كۆرسىتىدۇ.ئالدىنقىسىغا ئېلىمىزنىڭ غەربى جۇ سى ،ئاقسۆڭەكلەر تۈزۈمىدىن ئىلگىرىكى ئەنگىلىيە ۋە دىچۈئەن جا كاڭ دەۋرىدىكى ياپونىيە مىسال بولالايدۇ.غەربى جۇ نىڭ شاھىنشاھى ئىتتىپاقنىڭ ئەڭ چوڭ غوجىسى بولۇپ ئەمىلي كۈچى يوق ئىدى،جۇ سۇلالىسىدە باج سېلىق بولمىغاچقا ،ئاساسلىقى خان يېرىەە تېرىلغان تەمىناتقا تايىنىپ كۈن ئۆتكۈزەتتى،قوشۇنىمۇ ئىنتايىن ئاجىز ئىدى.غەربى جۇ دەسلەپ قۇرۇلغىنىدا 14 دىۋىزىيىسى بولۇپ غەربى ئايماقتا6سى،شەرقى ئايماقتا8ى بار بولۇپ،كېيىن بىر شەكىلگە ئايلىنىپ قالغان جۇمۇ ۋاڭنىڭ زىمىنلىرى بۆلۈپ بېرىشكە يېتىشمەي،باشقىلارنىڭ زىمىنىغا كۆزى چۈشكەن .شۇنىڭ بىلەن قوشۇن باشلاپ بېرىپ،روڭلار بىلەن سوقۇشقاندا ئېرىشكەن ئولجىسى 4 تۈلكە بولغان.بۇنداق دۆلەت ئۆزىنى قامدىيالمايدىغان گەپ. ،كۆلەم بېسىمىنى يېنىكلىتىش ئۈچۈن  چوقۇمكى دىمۇكىراتىك ئاساسى ھاكىميەت تەقسىماتىدىكى كۆپ مەركەز ئىدارىچىلىغىدىلا ئۇزۇن مەۋجۈت بولۇپ تۇرالايدۇ،كۆلەم ھاياتى كۈچكە تەڭ ئىگە بولالايدۇ. دىمۇكىراتىيەلەشىشىتە ئىككى يول بار؛بىرى ئىنقىلاپ يەنە بىرى ئىسلاھاتتۇر. ئىنقىلاپنىڭ شەكلى شۇكى:تۇيۇقسىز بىر قۇدرەتلىك كۈچ مۇزتاغقا تەسىر قىلىپ،مۇزتاغنى پارە پارە قىلىۋېتىشى مۇمكىن.ناۋادا راستىنلا پارچىلانسا ئىنقىلاپتىن كىيىنكى ھاكىممۇتلەقلىقىزىمگە مايىللاشلاشقان  قايتا تىرىلىش ئېقىمىنىڭ كۈچى پەۋقۇللاددە زور بولىدۇ«نىمە ئۇ دىمۇكىراتىيەلىشىمىز دىگىنىڭلار،يەنىلا ئەسلىدىكىگە يەتمەيدۇ»دىيىشىدۇ-دە قايتىدىن ھاكىممۇتلەقلىشىش ئۈچۈن،پارچىلانغانلارنى قايتۇرۇپ كېلىش ئۈچۈن،كۆپ مەركەز ئىدارىچىلىغىنىڭ ھەممىسىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇۋېتىدۇ. داۋامى بار داۋامى بار