«غۇرۇرنامە» دىكى ئىجادكار ئەجدادلار

abaytarim

	" غۇرۇرنامە" ئۇيغۇر ئەدەبىياتىاىكى يەنە بىر نادىر ئەسەر بولۇپ ئاپتورى ، ئەركىن ئابدۇقادىر . ( بۇ كىتاب مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن 2011- يىل 6- ئايدا 1-قېتىم بېسىلغان ۋە نەشر قىلىنغان .) كىتابتا  ئادەمنى غۇرۇر، ئىپتىخارغا چۆمدۈرىدىغان نۇرغۇنلىغان ئوغلانلىرىمىز تونۇشتۇرۇلغان . ( كىتابتىن پارچە )                        ئەلبەردىن    ئۇ تەخمىنەن 1300- يىللىرىغىچە ياشىغان غەربىي دىيارلىق قۇرال- ياراغ مۇتەخەسىسى . ئۇنىڭ ئاتا - بوۋىلىرى تونۇلغان سەركەردىلەر بولۇپ ، ئەلبەردىنمۇ شۇ ئەجدادلىرى ئىزىدىن يېتىشىپ چىققان زەمبىرەك ياساش ئۇستىسى ئىدى . قۇبلاي 1271- يىللىرى ئىسمائىل  بىلەن ئىككىسىنى خانبالىققا چاقىرتىپ ، ئۇلارنىڭ كۆرسەتكەن تۆھپىسىنى ئالاھىدە تارتۇقلىغان ھەمدە نەنجىڭگە ئەۋەتىپ ، چوڭ زەمبىرەك بازىلىرىنى سېلىشقا بۇيرۇغان .             سانغۇن ئىدى بوۋىلىرى قاراخانىيلار دەۋرىدە ،            ئەلبەردىندەك ئەۋلادلىرى توپ - زەمبىرەك ئۇستازى .            خانبالىققا تەكلىپ قىلغان ئىسمائىل ئىككىسىنى ...            شۇندىن باشلاپ ئۆتتى ئۇنىڭ ئوردىلاردا قىش - يازى .                    ئارىغ قايا قوشۇن باشلاپ كەلدى تەنجۇ، جىڭجياڭغا .                    ئەلبەردىننىڭ زەمبىرىكى سۈر قوشتى جەڭ مارشىغا .                    سۇڭ جياڭجۈننىڭ سۈر - ھەيۋىسى سۇنغاچ يەرگە ، ئەلبەردىن -                    كىيگەن شۈەنۋۇ شەرىپىنىڭ تاجىسىنى بېشىغا .           خان قۇبۇل قىپ شەرىپىگە سۇنغان ئالتۇن - كۈمۈشلەر ،          ئون مىڭ تۈتۈن ھەربىي ئايماق قۇرغانىدى نەنجىڭدە .          ئەلبەردىننىڭ ئىزىن باسقان قەيسەر ئوغلى فۇموجى ...          كىچىك ئوغلى مەخمۇت پاشا داڭقى باردۇر بېيجىڭدا .                   ئەلبەردىننىڭ ئەۋلادلىرى نەچچە دەۋر ئۈزۈلمەي ،                   ھەربىي ئىشلار تارىخىغا قوشقان ئۆچمەس ئەجرىنى .                   جۇڭگو تارىخ موزىيىدا ئىزدىسەڭ بار ئىزلىرى ...                   ئەگەر تارىخ ئادىل بولسا مەڭگۈ كۆممەس ئەجرىنى .                                  بۈربۈر        ئۇ يۈەن سۇلالىسى زەمبىرەكچىلەر قوشۇنىنىڭ سەركەردىلىرىدىن بولۇپ ، دادىسى ئىسمائىل 1272- يىللىرى قۇبلاي تەرىپىدىن خانبالىققا تەكلىپ قىلىنىپ ، ئۇيغۇر زەمبىرەكچى قوشۇنىنى تەشكىللەشكە مەسئۇل قىلىنغان . شۇ قوشۇندىكى زەمبىرەكچىلەر كېيىنكى چاغلاردا ئوتتۇرا جۇڭگونى بىرلىككە كەلتۈرۈشتە زور رول ئوينىغان . بۈربۈر باتۇرلىقى كۆرسەتكەن تۆھپىسى ئۈچۈن ئوردا تەرەپتىن زور شەرەپلەرگە ئېرىشكەن ۋە ئۇنىڭ ئۆمۈر بويى كۈتۈنۈشى ئۈچۈن ئوردا ئۇنىڭغا 25 مىڭ يامبۇ تارتۇق قىلغان .           زەمبىرەكچى ئىسمائىلنىڭ پاراسەتلەك پەرزەنتى ،           ئاتىسىنىڭ ئىزىن بېسىپ خانغا بەكمۇ يارىغان .           ياۋغا قارشى ئۇرۇشلاردا گۈمبۈرلىتىپ زەمبىرەك ،           نۇسرەت قۇچۇپ ھەممە يەردە داڭقى ئەلگە تارىغان .                      بۈربۈرلەرنىڭ قۇيغان چويۇن شۇ زەمبىرەك ئوقىدىن ،                      تالاي جەڭدە غەلبە قىلغان مۇڭغۇل ئاتلىق ئەسكىرى .                      گاۋيۈەن دېگەن يۇرتقا بەگ بوپ ئوغلى ھاسەنجانلارمۇ ،                      ھۆرمەت بىلەن ياشاپتىكەن ، ئارقىسىدا لەشكىرى .                              دېڭ خۇڭچىن     ئۇ (1800_1875 ) غەربىي يۇرتلۇق ئۇيغۇرلارغا قانداش بولغان ئاسترونومىيە ۋە قۇرال - ياراغ ئالىمى . ئۇ 1830- يىللىرى چەتئەللەرنى ئايلىنىپ ، مۇستەملىكىچىلىككە قارشى ئۇرۇشتا ھەربىي تېخنىكىنىڭ نەقەدەر مۇھىملىقىنى چۇڭقۇر ھېس قىلغان . 1841- يىلى چەتئەلنىڭ قۇرال - ياراغ تېخنىكلىرىنى تەتقىق قىلىپ ، جۇڭگونىڭ يېقىنىقى زامان تېخنىكا تەرەققىياتىغا  بەلگىلىك ھەسسە قوشقان . 1849- يىلى ئۇ چىڭ خانلىقى تەرىپىدىن گۇيلىن ئايمىقىغا قۇرال- ياراغ ياساشقا ئەۋەتىلگەن .                      ئەرەب، ئىران، فىلىپپىنغا سودا قىلىپ بارغاندا ،                      ئەلنىڭ زارى مىلتىقلارغا قىزىقتۇرغان خۇڭچىننى .                      " توپ-زەمبىرەك توپلىمى" نى تۈزگىنىدە تىرىشىپ ،                     ۋېييۈەن بىلەن لىن زېشۈلەر كۆپ ماختىغان خۇڭچىننى .                                     ئەپيۈن ئۇرۇشى ئىسپاتلىدى بىزدە قۇرال بەك قالاق ،                                     شۇ چاغ چىققان دىڭ خۇڭچىڭلار كۆكرەك كېرىپ دەس تۇرۇپ .                                     يېڭىلىدى ئالائىدىن ، ئىسمائىللار كەشىنى ،                                     ياساپ چىقىپ توپ- زەمبىرەك يەڭگەن ياۋنى دەل ئۇرۇپ .                  ياساپ قىرىق زەمبىرەكنى سوۋغا قىلغان ئوردىغا ،                  جۇڭگو ، چەتئەل قۇرالىنىڭ رەسىمىنى يىغقاچ ئۇ .                  بوش كەلمىگەن ئەنگلىيەگە قارشى ئەپيون ئۇرۇشتا ،                  تۆھپىكار بوپ كەڭ شەرقتە يەڭنى تۈرۈپ چىققان ئۇ .                                   ياتلار ئالغان ، يا تارقالغان ھەم ياشنىغان مەھەلدە .                                   ئەجدادىنىڭ كەشپىياتى ئۆز ۋاقتىدا غەربتە .                                   شۇ ئەجدادلار ئەۋلادلىرى يەنە شۇندا ئەسقاتتى ،                                   چىڭ ، مىنگوغا ھەمدەم بولۇپ باش تارتماستىن شەرقتە .                 ئىزدەنسەكلا يەنە چىقار كۆمۈلگەن تارىخ ئىزى ،                 دېڭ خۇڭچىننىڭ ئەۋلادلىرى نەنجىڭ، چۈەنچۇ، خەينەندىن .                 گۇاڭشىدىكى زەمبىرەككە ئويۇلغان خەت ئىسپاتتۇر ،                 ئۇنتۇلسا ئۇ ، ئەۋلادىمىز ئۆكۈنمەمدۇ سەن-مەندىن .                                     فۇموجى       ئۇنىڭ ھاياتى ھەققىدە تولۇق مەلۇمات يوق . خاتىرلىنىشىچە ، ئۇ دادىسى ۋاپات بولغاندىن كېيىن ئۇنىڭ ئىزىنى بېسىپ يۈەن سۇلالىسىنىڭ ئۇيغۇر زەمبىرەكچى قوشۇنلىرىغا سەركەردىلىك قىلىپ زور ئابروي قازانغان . 1312- يىلى ئالەمدىن ئۆتكەن .                   زەمبىرەكچى ئالائىدىن _ ئاتىسىغا ئەگىشىپ ،                   خۇاڭخې ، خۇەيخې بويلىرىدا بىر مەزگىل دەۋر سۈرگەن .                   ماخمۇت پاشا - ئوغلىنى ئۇ ئىزباسار قىپ ئۆستۈرۈپ ،                    خالىقبالىقچۈن كۆزلىرىنى يۇمماي كەتكەن ئەتىگەن .                               ئىسمائىل     ئىسمائىل غەربىي يۇرتلۇق قۇرال - ياراغ ئۇستىلىرىنىڭ ئەۋلادى بولۇپ ، 1271- يىلى ئەلبەردىن بىلەن بىللە خانبالىققا تەكلىپ قىلىنغان . ئۇ ئاساسلىقى توپ- زەمبىرەك ياساشقا ماھىر بولۇپ ، ئۇ ياسىغان توپ -زەمبىرەكلەر جەنۇبىي سۇڭ سۇلالىسىنىڭ قوشۇنلىرىنى مەغلۇب قىلىشتا مۇھىم رول ئوينىغان .               جىمىسارلىق ئۇيغۇر سانغۇن ئارىغ قايا قۇماندان ،               قۇبلايلارغا يول كۆرسەتكەن زەمبىرەكلەر ياساشتا .               ئىسمائىل ھەم ئەلبەردىندەك يۈزگە يېقىن ھۈنەرۋەن ،               خانبالىققا شۇ چاغ كەلگەن شۇ ئىككىسى ئەڭ باشتا .                                  يۈەن لەشكىرى ھىچ ئالالماي قورشاپ ئون يىل شياڭياڭنى ،                                  غەربىي يۇرتلۇق ئۇيغۇرلاردىن ئالغانىدى مەسلىھەت .                                  خانبالىقتا ئىسمائىلنىڭ كۆرۈپ چويۇن ئوقىنى ،                                  ھەيران قالغان ھۆنىرىگە چىن ۋەزىرلەر كارامەت .             سۇڭ سانغۇنى ليۇ ۋېنخۇەينى يېڭىش ئۈچۈن قۇبلايخان ،             ئىسمائىلنى خۇبېي تامان كىرگۈزۈپتۇ ئېلىشقا .             سەكسەن كىلو توپ ئوقلىرى جەڭگە ئۆلچەپ ياسىلىپ ،             ئېتىلغاندا سۇڭ ئەسكىرى ئۈلگۈرمەپتۇ قېچىشقا .                               ياراغ ئۇستا مۇئەككىلى ئىسمائىلنىڭ چوڭ ئوغلى _                               بۇبو چىققان دادىسىنىڭ مەنسىپىگە ۋارىس بوپ .                               بولۇپ " دۆلەت سانغۇنى " ئۇ ئالغان ئېسىل سوۋغاتلار ،                               جېجياڭ، جياڭسۇ جارچى - سىلاق ئاساس بوپ .           ئەلبەردىن ۋە باتۇر بۇبو ، كىچىك ئوغلى ئىبراھىم ،           خانبالىققا ئامانلىق ھەم نۇسرەتلەر ئېلىپ كەلگەن .           نەچچە ئەۋلاد ئىسلام ياراغ قوشۇنىغا سەركە بوپ ،           ئون مىڭلىغان ھەربىي قوشۇن بازىسىنى سېپ بەرگەن .                               بۇبو ئوغلى ھەسەنجانمۇ بوش كەلمىگەن ھەر ئىشتا ،                               جياڭسۇ پوچتا مەھكىمىنىڭ باش بۇغى بولغان ئىمىش .                               چىققان يەنە شۇ بۇبونىڭ ئىبراھىم دەپ ئىنىسى ،                               ئۇستىلارنى يىغىپ قايتا ھەربىي زاۋۇت قۇرغانمىش .    ( تارىخشۇناس قۇربان ۋەلىنىڭ " بىزنىڭ تارىخي يېزىقلىرىمىز " ناملىق كىتابىدا <تارىختىكى ئۇيغۇر زەمبىرىكى > دېگەن ماۋزۇدا مۇھىم مەلۇمات بار . ئىلگىرى تورغا يوللانغان .)      ئىسفەرە قورغىنىنىڭ سېپىلى ئۈستىگە ئورنىتىلغان زەمبىرەكلەر زىيادە كۆپ ئىدى . بۇ ئىسفەرەدىكى شاھ قۇلى مەردان ئىسىملىك ئۇستا زەمبىرەكچىنىڭ تۆھپىسى ئىدى .  " باھادىرنامە"  5-توم 2043-بەت .      دەرۋەقە بۇ قېتىمقى جەڭدە قوزغىلاڭچىلار نۇرغۇن قۇرال ۋە ئوق - دورا غەنىيمەت ئالدى . زەمبىرەكلەرنى بولسا ، تۆرۈك غولنىڭ ئىچىگە سۆرەپ كىرىپ ، ئۆڭكۈرلەرگە كۆمۈۋەتتى .    " ئىز " رومانى 275-بەت .         ئەبەي تارىم .      2012-11-11-كۈنى .

kukhelal

	ئىسىل  تىما......................

eternal

	فالتىس ئوبدان تېما يوللاپسىز .رەخمەت سىزگە.

shoubiznis

	مىللىتىمىزنىڭ كۆمۈلۈپ كېتىش ئالدىدا تۇرغان تارىخىنى قېزىپ چىقىرىپ خەلق بىلەن يۈز كۆرۈشتۈرگەن ئۇستازلارغا ئالىي ئېھتىرام!!        تېما ئگىسىگە رەھمەت