ئەخمەتجان قاسىمى شىخۇدا

abaytarim

	1948- يىلى 7- ئاي مەزگىلى ئىدى . ئەخمەتجان قاسىمىنىڭ شىخۇ ئالدىنقى سەپ قۇماندانلىق شىتابىغا چۈشكەنلىكىدىن خەۋەر تاپقان شىخۇ ھەر مىللەت خەلقى ئۆزلىرىنىڭ بۇ سۆيۈملۈك رەھبىرىنى كۈتىۋېلىش ئۈچۈن جىددىي تەييارلىق كۆرۈشكە باشلىدى . كۈتىۋېلىش ئورنى قىلىپ بەلگىلەنگەن جاي شىخۇ خەلقىنىڭ بىردىنبىر سەيلىگاھى بولغان " ئەخمەتھاجىنىڭ تۈگمىنى " دېگەن مەنزىرىلىك جاي ئىدى.    بۈگۈن ھاۋا تولىمۇ ئوچۇق ئىدى . ئۆزلىرىنىڭ سۆيۈملۈك رەھبىرىنى كۆرۈش ئىستىكىدە توپلانغان خەلق تەقەززالىق بىلەن شەھەر تەرەپكە قاراپ تەلپۈنمەكتە ئىدى . كۆپكۆك چىمەنلىك ئۈستىدە سورۇن تۈزگەن ساز ھەۋەسكارلىرى چالغۇ ئەسۋاپلىرىنى تەڭشىمەكتە . ئاپپاق پەرتۇق تارتقان ئاشپەزلەر قازان بېشىدا پايپېتەك بولۇپ ئۆز ھۈنەرلىرىنى كۆرسىتىشمەكتە ئىدى . ساماۋەرلەر پۇرۇقلاپ قاينايتتى . كۈپلەرگە لىپمۇ-لىق قاچىلانغان قىمىزلار ، كاۋاپدانلاردا پىژىلداپ پىشىۋاتقان كاۋاپلارنىڭ مەززىلىك پۇرىقى كىشىنىڭ ئىشتىھاسىنى قوزغايتتى .    مېھمانلار جەم بولۇپ يېرىم سائەت ، بىر سائەت ئۆتتى . بىراق ئەخمەتجان قاسىمىنىڭ قارىسى تېخىچە كۆرۈنمەيتتى . ئۇنىڭغا نېمە بولغاندۇ ، ئۇ كېلەرمۇ ، كەلمەسمۇ ؟ بىرەر زۈرۈر ئىشى چىقىپ قالغانمىدۇ؟ ياكى يولدا...     چەبدەس ئۇفتسېرلاردىن بىر نەچچىسى ئاتلىرىغا مىنىپ ، شەھەرگە قاراپ ئارقا- ئارقىدىن چېپىشىپ كەتتى . ئارىدىن يەنە بىرەر سائەتچە ۋاقىت ئۆتتى . كىشىلەر بىر - بىرىگە نېمىلەرنىدۇ پىچىرلىشىپ ، تەقەززا بولۇپ تۇرغاندا " كەلدى، كەلدى، ئەنە ئەخمەتجان ئەپەندى كېلىۋاتىدۇ " دېگەن خۇش خەۋەر تارقالدى. كىشىلەر مەسلىھەتلىشىۋالغاندەك ئۆستەڭدىكى كۆۋرۈك تەرەپكە قاراپ ماڭدى . قۇلا ئات قوشۇلغان ئاددىي خادىك ھارۋا دۆڭدىن چۈشۈپ يېقىنلاشماقتا ئىدى . ھارۋا ئۆستەڭ بويىغا يېتىپ كەلمەي تۇرۇپلا ئەخمەتجان قاسىمى ھارۋىدىن سەكرەپ چۈشتى - دە، كۆپچىلىككە قاراپ مېڭىپ كەلدى .     _ جامائەتنى ساقلىتىپ قويغان ئوخشايمەن ، ئەپۇ قىلىشسىلا ! - دېدى ئۇ ئالدىغا كەلگەنلەرگە سالام بېرىپ .    _ يوقسۇ ، بىز بىر ئاز ئەنسىرىدۇق، _ دېدى ناھىيە ھاكىمى نىزامىدىن . (نىزامىدىن _ 1947- يىلدىن 1949-يىلغا قەدەر شىخۇ ناھىيىسىگە ھاكىم بولغان كىشى .)    _ ئەنسىرەيدىغان نېمە گەپ؟ بۇ شىخۇ _ ئۆزىمىزنىڭ قەھرىمان شەھىرى شىخۇ ئەمەسمۇ؟ - دېدى ئەخمەتجان قاسىمى .     بېشىغا مانچىستىر دوپپا ، ئۈستىگە سېرىق ھەربىيچە گېتىل كىيىپ ، كۆكرىكىگە ئازادلىق ئوردىنى ئاسقان ئەخمەتجان قاسىمى قارشى ئالغۇچىلار بىلەن بىرمۇ - بىر قول ئېلىشىپ كۆرۈشتى .     كۆڭۈللۈك زىياپەت كەچكىچە داۋاملاشتى. ئەخمەتجان قاسىمى قىسقا ئۆتكۈر چاقچاقلار بىلەن باشقىلارنى كۈلدۈرەتتى . ئۇ سازەندىلەرنىڭ ماھىرلىق بىلەن چالغان ساز، ئېيتقان ناخشىلىرىنى ھۇزۇرلىنىپ ئاڭلىدى .    يازنىڭ ئۇزۇن كۈنى ئاخىرلىشىپ، كۆپچىلىك قايتىشقا تەرەددۈت قىلماقتا ئىدى . ئەخمەتجان قاسىمى ئۈچۈن پار ئات قوشۇلغان ئالاھىدە پوۋېسكا تەييارلاندى. ئەمما ئەخمەتجان قاسىمى رەھمەت ئېيتىپ ئۇنىڭغا ئولتۇرۇشنى سەمىمىيلىك بىلەن رەت قىلدى- دە، بۇ ھارۋىغا يۇرت مۆتىۋەرلىرىدىن ياشانغان ئىككى كىشىنى ئولتۇرغۇزۇپ، ئۆزى ھېلىقى ئاددىي خادىكقا چۈشۈپ قايتتى .    ئەخمەتجان قاسىمىنىڭ شۇ كۈنكى يىغىلىشقا كېچىكىپ قالغانلىقىنىڭ سەۋەبىنى كۆپچىلىك كېيىن ئۇقتى : ئەخمەتجان قاسىمى سەيلىگە مېڭىش ئالدىدا شىخۇ قۇماندانلىق شىتابىنىڭ ئالدىدا تۇرغان ھېلىقى خادىكنى كۆرۈپ قالىدۇ - دە، ھارۋىكەش بالا بىلەن كىرا ھەققىنى پۈتۈشۈپ ، شۇ خادىك بىلەن شەھەردىن ئىككى- ئۈچ كېلومېتىر سىرتتتىكى قەبرىستانلىققا چىقىدۇ . شىخۇ ئۇرۇشىدا قۇربان بولغان نەچچە يۈز قەھرىمان مۇشۇ يەرگە دەپنە قىلىنغانىدى . ئۇ قەبرىستانلىقنى زىيارەت قىلىپ خەتمە قۇرئان قىلىدۇ ، ئاندىن بۇ يەرگە قارايدىغان گۆركار شاھ مۇھەممەتنىڭ كەپىسىگە كىرىپ ، ئۇنىڭدىن ئەھۋال سوراپ ، بىر نەچچە پىيالە چېيىنى ئىچىپ قايتىدۇ .           ئەخمەتجان قاسىمى شىخۇ 1- باشلانغۇچ مەكتەپتە    1948- يىلى كەچكۈز مەزگىلى ئىدى . ئەخمەتجان قاسىمى خىزمەت تەكشۈرۈش ئۈچۈن شىخۇغا يەنە بىر قېتىم كەلدى. بۇ چاغدا يامغۇر ئارىلاش قار يېغىپ، شىخۇنىڭ ھاۋاسى ئوبدانلا سۇغۇق بولۇپ قالغانىدى . ئەخمەتجان قاسىمى ناھىيە ھاكىمى، مائارىپ بۆلۈم باشلىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك كادىرلارنى باشلاپ مەكتەپلەرنى كۆزدىن كەچۈردى . رەھبەرلەر ئۇيغۇر باشلانغۇچ مەكتەپكە بېرىپ 3- سىنىپقا كىرگەندە ئىككىنچى سائەتلىك دەرس ۋاقتى ئىدى . سىنىپنىڭ كوچا تەرەپكە قارىغان دېرىزىلىرىنىڭ ھەممە ئەينەكلىرى دېگۈدەك سۇنۇق بولغاچقا ، مەش قويۇلمىغان سىنىپتا كىيىمى يېلىڭ بالىلار قېرىنداش تۇتۇشقىمۇ قولى قولاشماي دۈگدىيىشىپ ئولتۇراتتى . ئەخمەتجان قاسىمى ئوقۇغۇچىلارنىڭ بۇ ئەھۋالىنى كۆرۈپ تولىمۇ ئېچىندى . ئۇ ئوقۇغۇچىلار ئالدىدا باشقىلارغا توغرىدىن توغرا بىر نېمە دېيىشنى بېئەپ كۆرگەن بولسا كېرەك ئەتىمالىم ، ئالدىنقى پارتىدا ئولتۇرغان بىر ئوقۇغۇچىنىڭ ئوقۇش كىتابىنى ۋاراقلاپ، كىتاب ئىچىدىكى رەسىمنى كۆرسىتىپ ئوقۇغۇچىدىن سورىدى:     _ بالام، بۇ نېمە، بىلەمسەن؟     _ بۆرە، _ دەپ جاۋاپ بەردى ئوقۇغۇچى .     _ بۆرىنى نېمە قىلىدۇ؟     _ تېرىسىدە جۇۋا كىيىدۇ .     _ مۇشۇ ئۆيدە بۆرە تېرىسى بارمۇ؟    _ بار، _ دەپ تەڭلا جاۋاپ بەردى بىرنەچچە ئوقۇغۇچى، _ ھاكىمنىڭ جۇۋىسى بۆرە تېرىسى .    _ ھاكىملار نېمە ئۈچۈن بۆرە تېرىسىدە جۇۋا تىكىپ كىيىدۇ؟    _ ئىسسىق بولسۇن دەپ .    ئەخمەتجان قاسىمىنىڭ گېپىدىكى : " ئۆزۈڭ بۆرە تېرىسىگە يۆگىنىۋاپسەنۇ، نېمە ئۈچۈن ئوقۇغۇچىلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالمايسەن؟ " دېگەن كىنايىنى چۈشەنگەن ھاكىم قۇلاقلىرىغىچە قىزىرىپ كەتتى .     شۇ كۈنى ھاكىم يۇرت مۆتىۋەرلىرى ، ھال- ئوقىتى ياخشى كىشىلەردىن 40-50 نى چاقىرىپ يىغىن ئاچتى. ھاكىم يىغىندا ئەخمەتجان قاسىمىنىڭ مەكتەپلەرنى كۆزدىن كەچۈرگەن جەريانىنى تەپسىلىي تونۇشتۇردى. ئۇ سۆزىنىڭ ئاخىرىدا : " ئەخمەتجان ئەپەندىنىڭ ماڭا بەرگەن تەنقىدى ئورۇنلۇق بولدى، بىز دەرھال ھەرىكەتكە كېلىپ، مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇش- ئوقۇتۇش شارائىتىنى ياخشىلىشىمىز لازىم . ئەمما ھازىر ھۆكۈمەت مالىيىسىدە قىيىنچىلىق ئېغىر. شۇڭا ھۆكۈمەتكىلا يۆلىنىۋالماي ، ئۆزىمىز ئىئانە توپلاپ بىر ئىش قىلساق . ئەخمەتجان ئەپەندى بىر نەچچە كۈندىن كېيىن يەنە كېلىپ خىزمەتلەرنى تەكشۈرمەكچى . ئەپەندىم كېلىمەن دېدىمۇ، چوقۇم كېلىدۇ . مانا مەن 100 قوي ياردەم قىلىمەن " دېدى .     يىغىن ئەھلى كەينى - كەينىدىن نەق پۇل ، ياغاچ - تاش ، ئەينەك، سىر قاتارلىقلارنى ياردەم قىلىدىغانلىقلىرىنى بىلدۈرۈشتى . شۇ يىغىندا يەنە " مەكتەپلەرنى رېمونت قىلىش ھەيئىتى " قۇرۇلدى . ئەتىسىدىن باشلاپ رېمونت ئىشى باشلىنىپ كەتتى . ئىئانە توپلاش ئۇسۇلى بىلەن شۇ قېتىمدا يالغۇز شەھەر مەكتەپلىرىلا ئەمەس، يېزا مەكتەپلىرىمۇ بىر نۆۋەت چوڭ رېمونت قىلىنىپ ، بىر قېتىم يېڭىلاندى .   ( " سەيلىگە مېڭىش ئالدىدا " ، " بۆرە جۇۋا" دېگەن ئىككى ھېكايە يولداش ئابدۇراخمان غۇجمانۇپنىڭ ئەسلىمىسىدىن ئېلىندى .)   مەنبە :  " ئەخمەتجان قاسىمى ھەققىدە ھېكايىلەر " دىن ئېلىندى .    ئاپتورى: ئابدۇراخمان ئەبەي .   شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1986-يىلى 10- ئاي 1- نەشرى، 1987- 7- ئاي 1- بېسىلىشى .     "سەيلىگە مېڭىش ئالدىدا" دېگەن تېما  " ئەخمەتجان قاسىمى شىخۇدا " دەپ ، " بۆرە جۇۋا" دېگەن ماۋزۇ " ئەخمەتجان قاسىمى شىخۇ 1- باشلانغۇچتا " دەپ ئېلىندى .  ياقتۇرۇپ يوللىغۇچى: ئەبەي تارىم.  2012-5- ئۆكتەبىر .

izqel

	ئەخمەتجان قاسىمى قەلبىمىزدە ھايات.ئۇ مەرھۇم رەھبىرىمىزگە ھەقىقەتەن قايىلمەن.

hoyuanjia

	ئوبدان بۇلاپتۇ

ab8ob8

	ئوف! خويۈەنجيا    ئەپەندىم يەنە باشلىدى!

HAKANXUKUR

	ئەخمەتجان قاسىمى....

madonna

	بۇ تارىختىن پەخىرلىنىپ كىتىشكە بولمايدۇ . ئەكسىچە ساۋاق ئىلىشىمىز لازىم .بەزى ئىشلاردا .

tograkbiz

xiho

	ئەخمەتجان قاسىمى ۋە باشقا قەھرىمان ئوغلانلىرىمىز  خەلق ئازادلىقى ئۈچۈن بارلىقىنى قۇربان قىلغانلاردۇر . بىز ئۇلارنى سۆيۈنۈپ تۇرۇپ ئەسلەيمىز ۋە قەلبىمىزدە چېڭ ساقلايمىز .  ئەڭ سۆيۈملۈك كىشىلىرىمىز بىزدىن ۋاقىتسىز ئايرىلغان بولسىمۇ ، ئۇلارنى ئەسلەش ۋە ياد ئىتىش ،  مۇبارەك ئايلارنىڭ ۋە كۈنلەرنىڭ خاتىرسىنى قالدۇرۇش بىز ئەۋلاتلار ئۈچۈن باش تارتىپ بولمايدىغان مەجبۇرىيەت .

HENRY

	ھـــــــــــــــــــۆرمـــــــــــــــــەت ...

dagdam

	شىخۇ ھەققىدىكى تېمىلىرىڭىز ئۈزۈلمىسۇن ، تارىم ئەپەندى .