ھەي تارىخ! تەكرارلىنىۋېرەمسەن؟!..

abaytarim

	تۆمۈر خەلىپە بىردەم جىم ئولتۇرغاندىن كېيىن ، " ئەمىسە بىز مەسلىھەتلىشىپ كۆرەيلى " دېدى ۋە ھېلىقى يامبۇلارنى باشقا سوۋغاتلار بىلەن قوشۇپ ، "غەزنە" گە ئەپكىرىپ قويۇشنى سەپەرقۇلغا تاپشۇردى . خوجىنىياز پالگان تۆمۈر خەلىپىنىڭ سوۋغاتلارنى ئېلىشقا مايىل بولغانلىغىنى كۆرۈش بىلەنلا ، ئورنىدىن دەس قوپۇپ ئۆيدىن چىقىپ كەتتى .          لى شۇفۇ ئايرىم ئۆيگە جايلىشىۋالغاندىن كېيىن ، تاھارەت ئېلىپ ئولتۇردى -دە، " مېنىڭ ئۆزلەگە ئەپكەلگەن يەنە بىر سوۋغىتىم بار " دەپ قوينىدىن يېشىل تاۋارغا يۆگەلگەن بىر نەرسىنى چىقاردى . بۇ قويۇن دەپتىرىدەك كېلىدىغان قۇرئان ئىدى . تۆمۈر خەلىپە قۇرئاننى " بىسمىللا" دەپ ئىككى قوللاپ ئالدى ۋە لەۋلىرىنى تەككۈزۈپ ، كۆزگە سۈرتكەندىن كېيىن ، ۋاراقلاشقا باشلىدى. بۇ شۇنداق نەپىس، گۈزەل مۇقاۋىلانغان ۋە ھەر بىر بەتنىڭ چۆرىسىگە ناھايىتى ئۇستىلىق بىلەن رەڭدار بەقىش ئىشلەنگەن قۇرئان ئىدىكى ، ھەرقانداق كىشىنى ئۆزىگە ئىختىيارسىز جەلپ قىلاتتى .  - بۇ قۇرئان كېرىمنى جاڭجۇڭ جانابلىرى بۇلتۇر ھەرەمدىن كەلگەن ھاجىلاردىن سوراتقۇزۋېلىپ ، ئۆزلەگە سوۋغا قىلدى ، - دېدى لى شۇفۇ ، ئاندىن ئۆزىنىڭ قويۇن دەپتىرىدىن بىر پارچە قېلىن قەغەزنى چىقىرىپ ، " جاڭ جۇڭ جانابلىرى مۇسۇلمانلارنىڭ قۇرئانىغا خەنزۇچە خەت يېزىلىپ قالمىغاي دەپ ، بۇ مىنپەرنى ئايرىم ئەۋەتتى " دېدى . مىنپەر دېگىنى ياڭ جاڭجۇڭنىڭ ئىسىم- پەمىلە ۋە مەنسەپ ناملىرى بېسىلغان ئاتكىرتكا بولۇپ ، ئۇنىڭ ئارقىسىغا " بۇ قۇرئان بۇرادىرىم تۆمۈرگە ھەدىيە " دېگەن سۆزلەر يېزىلغان ئىدى . " بۇ جاڭجۇڭنىڭ ئۆز قەلىمى " دەپ قوشۇپ قويدى لى شۇفۇ كۈلۈپ تۇرۇپ . ئاندىن " ئۆزلەگە يازغان سالام خېتىمۇ بار " دەپ چوڭ سېرىق لىپاپىنى ئۇزاتتى ، لىپاپىغا " ئۇيغۇر مۇسۇلمانلاردىن چىققان تۆمۈر باتۇرغا" دېگەن سۆزلەر چوڭ قىلىپ يېزىلغان ئىدى .    تۆمۈر خەلىپە خەتنى دىققەت بىلەن ئوقۇپ چىققاندىن كېيىن...       - ياڭ جاڭجۇڭ مېنى ئۈرۈمچىگە ئەپچىقىپ نېمە قىلىدىكەن ؟ - دېدى .   چوڭ مەنسەپ بەرمەكچى ، دارىن قىلماقچى ، دارىن قىلغاندىمۇ ، قۇرۇق ئۆستەڭگە مىراپ ئەمەس ، قولىدا چىرىگى بار، دېسە گېپى ئۆتىدىغان ، ئاتسا ئوقى يېتىدىغان دارىن قىلماقچى . بۇ خۇدايىمنىڭ ئۆزلەگە بەرگىنى ،- دېدى لى شۇفۇ مۇلايىملىق بىلەن .    - ياق ، مەن ئەل - يۇرتۇمدىن ئايرىلمايمەن . مىسىرنىڭ پادىشالىغىدىن كەنئاننىڭ گادالىغى ياخشى . ئۇنىڭ ئۈستىگە ، ياڭ جاڭجۇڭ مېنىڭ نېمىشقا قوزغىلاڭ قىلغانلىغىمنى ياخشى بىلىدىكەنغۇ، شۇنچە ئىشنى تەۋرىتىپ قويۇپ ، نەگە بارغۇدەكمەن !  (سەھىپە ئېتىبارى بىلەن بىر قىسىم مەزمۇنلار قىسقارتىلدى.)     - مېنىڭ مەقسىدىم مەنسەپدار بولۇش ئەمەس . ئون ئىككى تاغقا باش بولۇۋېلىشمۇ ئەمەس. مەن بىر ياغاچچى ، مەنسەپنىمۇ قاملاشتۇرالمايمەن . ئەل- يۇرت ئوبدان ئۆتسىلا بولدى .        - ھەببەللى ، ئەل-يۇرت ئوبدان ئۆتسۇن دېسىلە ، ئوتتۇرا قولدەك ئەرلەردىن بىرنەچچە يۈزىنىڭ قولىغا مىلتىق تۇتقۇزۇپ ، ئۈرۈمچىدە تۇرسىلا تېخىمۇ ئوبدان بولمامدۇ ؟ قاچانلا بولسا، ياڭ جاڭجۇڭنىڭ يېنىغا كىرىپ - چىقالايدىلا. ھەرقانداق گەپ بولسا ، ئۇ كىشىگە ئېيتالايدىلا . قۇمۇل خەلقىنىڭ بېشىنى شۇ يەردە تۇرۇپ تېخىمۇ ئوبدان سىلىيالايدىلا ، ئەل-يۇرتمۇ، ئۈرۈمچىدە بىزنىڭ ئاتىمىز بار دەپ ، كۆڭلى - قارنىنى توق تۇتالايدۇ ، شۇنداق ئەمەسمۇ؟ مەن ئۆزلەگە قىيامەتلىك دوست بولغانلىقىم ئۈچۈن ، قوسىغىمدىكى گەپنى بىزەمۇ ئەپقالماي ھەممىنى ئېيتتىم ئاكا !     تۆمۈر خەلىپىنى يەنە خىيال باستى . ئۇ ئۆز ئادىتى بويىچە ، سول ئېڭىكىنى تاتىلاپ بىردەم جىم ئولتۇردى-دە:   - ھەي، بۇ ياڭ جاڭجۇڭنىڭ گەپلىرىگە ئىشەنگىلى بولارمۇ ؟ ياخشى كۈننىڭ يامىنىدا گېپىدىن يېنىۋالسا ، قانداق قىلغۇلۇق؟ - دېدى .      لى شۇفۇ ياڭ جاڭجۇڭنىڭ " سىز ئاخىرقى كۇزىرىم بولىسىز " دېگەن گېپىنى يەنە بىر ئەسلەپ ، تۆمۈر خەلىپىنىڭ بىلىگىدىن تۇتقان پېتى :    - ماڭا ئىشىنەمدىلا - يوقمۇ ؟ - دېدى .   - ئۆزلەگە ئىشىنىمەن .   - ماڭا ئىشەنسىلە ، ئەزبىرايى خۇدا ، ياڭ جاڭ جۇڭغىمۇ ئىشەنسىلە ، مەن قۇرئان تۇتۇپ بېرەي !   تۆمۈر خەلىپە " قۇرئان" دېگەن سۆزنى ئاڭلاپ لى شۇفۇنىڭ كۆزىگە تىكىلىپ قارىدى . ئاندىن :    - راستمۇ ؟ راستىنلا قۇرئان تۇتۇپ بېرەمدىلا ! - دېدى .     - ئەزبىرايى ، تەرىتىم بىلەن پاك ئولتۇرۇپتىمەن ، ھازىرلا تۇتۇپ بېرەي ! ياق، جامائەت شاھىت بولسۇن دېسىلە ، قۇرئاننى كۆپچىلىكنىڭ ئالدىدا تۇتۇپ بېرەي !     - ئەمىسە تاڭ ئاتسۇن ، - دېدى تۆمۈر خەلىپە رازىلىق بېرىپ .      ئەتىسى بامدات ئوقۇلۇپ بولغاندا ، بىرىنچى سەپتە ئولتۇرغان لى شۇفۇ ئورنىدىن تۇرۇپ ، مەسچىت مىھرابىنىڭ يېنىدىكى ئۇيۇقتا تۇرغان چوڭ بىر قۇرئاننى بىسمىللا ئېيتىپ قولىغا ئالدى ۋە پېشانىسىگە تەككۈزۈپ بولۇپ ، كۆپچىلىككە مۇنداق خىتاب قىلدى :   - جامائەت ! مەن ھازىر ئاللانىڭ ئۆيى بولغان بۇ مەسچىدى مۇبارەكتە ھەرقايسىلىرىغا ناھايىتى يوجۇڭ بىر گەپنى ئېيتىمەن . مەن ئاللاتائالانى بىر ، مۇھەممەت مۇستافا سەللاھۇ ئەلەيھىسالامنى ئاللانىڭ بىزگە ئىبەرگەن ھەق رەسۇلى دەپ ، دىلىم بىلەن تەستىق ۋە تىلىم بىلەن ئىقرار قىلىپ ، مەھشەر كۈنى جاۋاب بەرگۈچى بەندىلىگىم بىلەن شۇنى ئېيتاي : ياڭ جاڭجۇڭ جانابلىرىنىڭ تۆمۈر خەلپەمنى ئۈرۈمچىگە چىللىشىدا قىلچە يامان نېيىتى يوق . ھەممىسى ئەل- يۇرتنىڭ ئامانلىغى ئۈچۈن . بۇ گېپىم يالغان بولسا ، مانا قولۇمدا تۇرغان مۇشۇ ئۇلۇغ قۇرئان كېرىم مېنى ئۇرسۇن . قىيامەت كۈنى ھەممىلىرىنىڭ قىزىل تىرنىقى پېقىرنىڭ ياقىسىدا بولسۇن ! شۇنىڭدىن كېيىن ، تۆمۈر خەلىپە ئۈرۈمچىگە بېرىشقا رازى بولدى .  مەنبە: ئىز ،  ئاپتورى : ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر . شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى  ، 1985-يىل 1-نەشرى ، 3- بېسىلىشى .( تۆمۈر خەلىپىنىڭ كېيىنكى قىسمىتى ئوقۇرمەنلەرگە ئايان بولغاچقا ، ئاخىرىنى يېزىپ يۈرمىدىم . ئۇنىڭ قىسمىتى ھەممىمىزنىڭ قىسمىتى بولۇپ تەكرارلىنىۋاتقىلى ، داۋاملىشىۋاتقىلى ئۇزۇن بولدى . بىزمۇ تەبىئىيلا قۇبۇل قىلىپ بولدۇق . )     1940- يىللاردا زالىم شىڭ شىسەي ھۆكۈمىتى، ئالتايدىكى قازاق خەلقىنىڭ ، قۇراللىق قوزغىلىڭىنى باستۇرۇشقا ئامال تاپالماي كېلىشىم جوزىسىغا ئولتۇرۇشقا مەجبۇر بولغانلىقىغا قاراپ باقايلى . (سەھىپە ئېتىبارى بىلەن قىسقارتىپ ئېلىنىدۇ .)    بۈگۈن بىر خەنزۇ ئەمەلدار كېلەرمىش ،شىڭ شىسەينىڭ قېيىنئاتىسى دېيىشىدۇ . جانىمقان ھاجى داستىخان سالدۇرۇپ ئۇزاق خەتمەقۇرئان قىلدى . ھاجىنىڭ قىرائىتى ئۈنلۈك، قۇلاققا يېقىملىق ئىدى . كۆپچىلىك جىم ئولتۇرۇپ ئىخلاس بىلەن ئاڭلىدى .   دەلىلقان:   - خەلق قوزغىلىڭى ، قانلىق ئۇرۇشلار پەقەت كىچىككىنە ئۆرە ئالتايدىلا ئەمەس، بەلكى پۈتكۈل ۋەتىنىمىزدە بولۇۋاتىدۇ ، ھەممىلا يەردە خەلق ئۇرۇشىنىڭ يالقۇنلۇق ئوتلىرى كۆتۈرۈلدى . ئىچكى ئۆلكىلەردىمۇ قانلىق ئېلىشىشلار بولۇۋاتىدۇ . شىنجاڭنىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىمۇ زوراۋانلىققا قارشى ھەرىكەتلەر باش كۆتۈردى . مۇشۇ ئەھۋال ئاستىدىلا ھۆكۈمەت سىزلەر بىلەن يارىشىشنى ئوتتۇرىغا قويۇۋاتىدۇ . ئەمدى كېلىشىش ياكى كېلىشەلمەسلىك ھۆكۈمەتنىڭ سىزلەرنىڭ تەلىپىڭىزلارنى قانداق ئورۇندىشىغا باغلىق ،- ئۇ ئۈنىنى كۆتۈرۈپ سۆزلىدى . سۆز ئارىسىدا كۆز قىرىنى جانىمقانغا تاشلاپ قوياتتى . ئۇ بىر ئاز تىنىۋالغاندىن كېيىن :  - شىڭ شىسەي ھۆكۈمىتى قازاق قوزغىلىڭىنى قانلىق باستۇرۇپ ، خەلق غېمىدە يۈرگەن پاك يۈرەك ئەزىمەتلەرنى پۈتۈنلەي زىندانغا تاشلاش خىيالىدا بولىۋېدى، قۇدرىتى يەتمىدى . قوزغىلاڭچىلار تىز پۈكمەي كۈرەش قىلدى ، غەلبە دېگەن شۇ ! - دەپ ئاخىرلاشتۇردى سۆزىنى .  ئۇلارنىڭ ئەھمىيەتلىك سۆھبىتى يوقۇرى پەللىگە كۆتۈرۈلگەندە ، تالادىن چېرىكلەرنىڭ :   - چىيۇسىلىڭ كەلدى،( شىڭشىسەينىڭ قېيىنئاتىسى) چىيۇسىلىڭ !- دەپ ۋارقىرىغان ئاۋاز كۆتۈرۈلدى .     - بارلىق ئادەم تالاغا چىقىپ قارشى ئالىمىز ، چاۋاك ئۇرۇپ قارشى ئالىمىز !- بىر كىچىك ئوفستېر چىرىكلەرنى قاتارغا تۇرغۇزۇپ پايپېتەك بولۇپ يۈرەتتى . ئىرىسقان قاتارلىقلار ئۆيدىن تالاغا چىقتى . ( ئىرىسقان، ئېسىمقان ،ئاقتېكە، سۇلۇۋباي، سۇلايمان قاتارلىقلار قوزغىلاڭ قۇماندانلىرى ، تىز پۈكمەس ئەزىمەتلەر)  قازاق ئارىسىدىن يالغۇز جانىمقانلا قارشى ئالغۇچىلار قاتارىغا ئۆتتى . ئىرىسقان، ئېسىمقان ۋە باشقا سەردارلار ، جەڭچىلەر ئۆز جايلىرىدا قاراپ تۇرىۋەردى ... (سۆھبەت ئۈستىلىدە) چىيۇسىلىڭ:  - مەن ھەربىي باشلىق بولغىنىم بىلەن كېلىشىم سۆھبەتلىرىدە قۇرال- ياراغ تۇتمايمەن ، قارشى تەرەپكىمۇ شۇنداق تەلەپ قويىمەن ، بۇنى مۇنۇ جانىمقان ئاقساقال ئوبدان بىلىدۇ ! - دەپ ھاڭۋېقىپ ئولتۇرغان جانىمقانغا قارىدى . جانىمقان سىلىڭنىڭ سۆزلىرىنى دەرھال قۇۋۋەتلىدى :   - ھە ، شۇنداق بولىدۇ، سۈلھ -سۆھبەت دېگىنىمىز تىنچلىققا چاقىرىدىغان شۇئار ، قۇرالسىز كېلىش - بېخەتەرلىكنىڭ كاپالىتى !           ئىرىسقان قەغەزگە قارىمىدى ، باداشقىنىنى قۇرۇپ ئولتۇرغان پېتى قوزغالماي سۆزىنى باشلىدى : قازاقلارغىمۇ ئەركىنلىك ، مىللىي باراۋەرلىك بېرىلسە ، ئالتە سىياسەتكە تامامەن ئۇيغۇن كېلىدۇ . بىزنىڭ ئالتايدىكى ھۆكۈمەت باشلىقى قازاقتىن سايلانسا ، شەرىپقان باشچىلىقىدىكى بارلىق سىياسىي مەھبۇسلارنىڭ ھايات قالغانلىرى قويۇپ بېرىلىپ ، ئۆلگەنلىرىنىڭ جەسىتى قايتۇرۇلسا ، ئەل ئارىسىغا ئەۋەتىلگەن ساقچى ، پايلاقچىلار ئەمەلدىن قالدۇرۇلۇپ ، ھەربىي ئىستىھكاملار بۇزۇپ تاشلانسا ، خەلق قولىدىكى قۇرال- ياراقنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ئۆزلىرىدە بولسا، خەلق ئۈستىدە بېسىپ تۇرغان ئالۋان-سېلىقلار ئېلىپ تاشلانسا ، دېگەن تەلەپلىرىمىز بار !   ئىسىمقان غەزەپ بىلەن سۆزلەشكە باشلىدى : ئوتتۇرىغا قويغان شەرت -تەلەپلەرنى ئورۇندىماي ، بېشىمىزدا يەنىلا زوراۋانلىق كالتىكىنى ئوينىتىپ ، يەنىلا ئاياغ- ئاستى قىلىشقا ئۇرۇنىدىكەنسىلەر ، ئۇ چاغدا قوزغالغان خەلق ئاتتىن چۈشمەيدۇ ،- ئۇ تۈلكىگە ئېتىلغان قىران بۈركۈتتەك غەزەپ بىلەن تىكىلىپ سۆزلىدى ، جانىمقاننىڭ كۆزلىرى چانىقىدىن چىقىپ كېتەي دەپلا قالدى . ئەمما ئىرىسقان ئۇنىڭغا پىسەنتمۇ قىلماي ، سۆزىنى داۋاملاشتۇردى ،- ھۆرمەتلىك ئەپەندىم، ئويلاپ بېقىڭا! بىزمۇ سىزگە ئوخشاش بىر مىللەت خەلقى، بىزمۇ باشقا مىللەتلەر قاتارىدا ئۇلۇغ ۋەتەن قوينىدا ئەركىن-ئازاد ھايات كەچۈرسەك بولمامدۇ؟ ئەگەر بىلسىڭىز ، سىز ئاكا ، بىز ئىنى، سىز داس-لېگەندە ئاش يېگەندە ، بىزگە چىنە- ئاپقۇردا بەرسىڭىزمۇ ئاز دېمەس ئىدۇق . ئەل -يۇرتۇڭنى ۋەيران قىلىپ، خەلقىڭنى قىرغان ياپون باسقۇنچىلىرىدىنمۇ بەتتەر زىيانداش بولدۇقمۇ بىز ؟ بىزنى ئۆز قوينۇڭغا تارتماي ، سىرتقا تەپسەڭ ، ئېزىش-باستۇرۇش سىياسىتىنى قوللانساڭ ، خەلق قوزغالماي تۇرالامدۇ ؟ قېنى سېنىڭ ئادالەتپەرۋەرلىكىڭ ؟ ئىنسانپەرۋەرلىك بىلەن سۆزلەپ باققىنا ! - ئۇنىڭ كۆزلىرىدىن غەزەپ ئۇچقۇنلىرى چاچرايتتى .   چىيۇسىلىڭ: - بۇ شەرتلەر بىر قىسىم خەلقنىڭ ئارزۇسىغا ئۇيغۇن بولسىمۇ ، ھۆكۈمەتنىڭ بەلگىلىمىرىگە ئۇيغۇن كەلمەيدۇ ، ھەرقانداق ھاكىمىيەتتىمۇ قۇرال-ياراغنى خەلق باشقۇرمايدۇ . قۇرال ھۆكۈمەتنىڭ ھەربىي قوشۇنى بىلەن ساقچىلىرىنىڭ قولىدا بولۇشى لازىم . شۇڭا قۇراللارنى قايتۇرۇپ بەرمەيمىز دېگەن تەلەپ ئورۇنسىز ، ئوبدان مەسلىھەتلىشىپ ، قۇرال تاپشۇرساڭلار ، قالغان تەلىپىڭلار دەرھال ئىشقا ئاشىدۇ ،- ئۇ ئۆلۈك كۆزلىرىنى ئىرىسقانغا قاراتتى ، - ئالتاينىڭ ھاكىمىيىتىنى قولۇڭلارغا ئېلىپ ، ئۆلكىدىن ئايرىلىپ چىقىپ ، باشقىچە بىر مۇستەقىل ھاكىمىيەت ئورناتماقچىمۇ سىلەر ، يا؟    -تەقسىر ۋەتەن قوينىدىن ئايرىلىپ چىقىپ ئايرىم چاڭراق تىكلەپ نەگە بارىمىز ؟ بىزگە ھېچقانداق مۇستەقىللىق ھاجەت ئەمەس. ئوتتۇرىغا قويغان شەرتلىرىمىزدىمۇ بۇنداق نەرسە يوققۇ؟ ئۆز قېشىڭدىن ئورۇن بېرىپ ، ئۆزۈڭ بىلەن تەڭ كۆرسەڭ، بىزگە تىز  پاتۇرمىساڭلا بولدى . بىز ساڭا يوقنى بار قىل دەپ يولسىز تەلەپ قويمىدۇق .   جانىمقان باشلىرىنى لىڭشىتىپ ، سىلكىپ سۆزلەۋاتاتتى :  - ئىرىسقان، ئېسىمقان ئۇكىلىرىم ! - ئەل تولىمۇ ئازاپ چېكىپ كەتتى . سوقۇش دېگەن بىر بالايئاپەت ، كىشىلەرنى ۋابا تەگكەندەك قىرىپ تۈگىتىدۇ . ئوقنىڭ كۆزى يوق ، بۇ قېتىمقى ئېلىشىشتا نۇرغۇن ئەل باتۇرلىرى قازا تاپتى . بىز يارىلىشتىلا ئاز خەلق ئىدۇق ، ئۇرۇش بورانلىرى ئۇرۇق-ئەۋلادىمىزنى قۇرۇتۇۋېتىشى مۇمكىن . شىڭ دوبەننىڭ قۇدرىتى تەڭداشسىز ئىكەنلىكىنى كۆردۈڭلار ، ئۇ قازاق خەلقىنى بەكمۇ يامان كۆرمەيدىكەن . مەن ئۈرۈمچىدە ئۇنىڭ بىلەن ئۇچرىشىپ خەلقنىڭ ھال-ئەھۋالىنى ئىنكاس قىلدىم . سولاقتىكىلارمۇ كەينى- كەينىدىن قويۇپ بېرىلىۋاتىدۇ ، شەرىپقان ( شىڭ شىسەي ۋەھشىلەرچە قىيناپ ئۆلتۈرگەن) قاتارلىقلارمۇ يېقىندا قايتىپ كېلىدۇ ،بۇ قېتىم مەڭكەينى بەلگىلىگەنىدى ، ئۇ ئۇنىماي بۇقاتنى ئەۋەتتى . شەرتىڭلارغىمۇ ماقۇل بولۇۋاتىدىغۇ . ھۆكۈمەت ئېگىلگەندە بىز غادىيىۋالساق ، غادىيىپ يۈرۈپ كەينىمىزگە ئۆرۈلۈپ كەتسەك ، كېيىن كىم بىزگە يۆلەك بولىدۇ ؟ خۇداغا ئىشەنسەڭ ، قۇرئانغا ئىشەنسەڭ ، بۇ ھۆكۈمەت زادى ئالدىمايدۇ ، بەرگەن ۋەدىسىدىنمۇ يانمايدۇ . خەلق قولىدىكى قۇراللارنى ھۆكۈمەتكە تاپشۇرۇپ بېرىپ ، تىنچ ھايات كەچۈرۈش يولىغا كىرسەك توغرا بولۇرمىكىن .      ئىرىسقان ، ئىسىمقانلار جىددىي ئويلىنىشتا ئىدى . ھاجىنىڭ "خۇدا، قۇرئان" دېگەن سۆزى مۈرىسىدىن بېسىپ ئېغىر ئويغا سېلىپ قويغانىدى . ئۇ (ئىرىسقان) سەل ئويلىنىپ ئولتۇردى - دە ، ئالدى بىلەن گەپ باشلىدى .   - ھەتتەڭ ھاجىكە! بۇ ھىيلىگەر ھۆكۈمەت بىرىمىزنى - بىرىمىزگە سېلىپ قويۇۋاتامدۇ ، كىم بىلىدۇ ؟ قۇرال تاپشۇرمىدىڭ دەپ تالاي جانلارنى ئازاپلىدى . بۇرۇن يوق نېمىنى تاپشۇرۇش قانداق تەس بولسا ، ھازىر جېنىمىزنى تىكىپ قويۇپ تارتىۋالغان قۇراللارنى تاپشۇرۇش تېخىمۇ تەس بولۇۋاتىدۇ ، مۇشۇ قۇراللارنى دەپ تالاي قەھرىمانلىرىمىز بېشىدىن ئايرىلدى . تالاي ئەزىمەتلىرىمىز قول-پۇتىدىن ئايرىلىپ مېيىپ بولدىغۇ! قۇرال قولىمىزدىن كەتكەن كۈنى دۈشمەن قايتىدىن باستۇرۇپ كەلسە ، قىمىر قىلماي جان بېرىشكە توغرا كېلىدۇ ، مۇشۇنى ئويلىغاندا...، ئۇ سۆزىنى داۋاملاشتۇرالماي تۇرۇپ قالدى.    جانىمقان ھاجى ئۇنىڭغا يامان كۆزى بىلەن قاراپ :  - ھوي بالىلىرىم ! بۆرەكتىن سۆڭەك ئۈندۈرمىسەڭلارچۇ، مېنىڭمۇ قولۇمدا قۇرئانىم ، ئاغزىمدا ئىمانىم بار ، تېنىمدە قازاق قېنىم بار ، ماڭا ئىشەنمەمسىلەر؟ ھۆكۈمەت ئەمدى ئىككى يۈزلىمىلىك قىلمايدۇ ! . - ئەمچەك سۈتى بىلەن بىللە قانغا، سۆڭەككە ئۆتۈپ سىڭگەن دىني ئىمان ئىرىسقاننى يۇمشىتىۋەتتى . ھاجىنىڭ قۇرئان ، ئىماننى شىپى كەلتۈرۈپ بەرگەن ۋەدىلىرى ئۇنى بىر خىل ئىشىنىشكە يېتەكلەپ دىلىنى بوشىتىۋەتتى . ئۇ ھاجىغا قاراپ :    - ئەگەر قۇراللىرىمىزنى ئالداپ ئېلىۋېلىپ ، خەلق بېشىغا قايتىدىن قانلىق قىرغىنچىلىق ئېلىپ كەلسە ، ئۇۋالىمىز سىزنىڭ بوينىڭىزدا بولىدۇ ، ھاجىم ، خەلق قىساسى ھېچكىمنى قويۇۋەتمەيدۇ !- دېدى سىناپ باققۇسى كېلىپ .     - ئىنشائاللا ، بەرھەق شۇنداق بولىدۇ ، ئەگەر سىلەرنى ئالدىغان بولسام تا قىيامەت قەيۈمگىچە قولۇڭلار ياقامدا بولسۇن ، بۇنىڭغا ئىمانىم كېپىل ! - جانىمقان قوينىدىكى قۇرئاننى ئېلىپ ، ئىككى قولىنى قۇرئانغا قويدى . ھاجى باشقىلار يەنە باشقىچە گەپ قىلىپ ئىشنى بوزمىسۇن دەپ ئالدىراپ :    _ كۈللى ئالەم ، بارچە ھاياتلىقنىڭ ئىگىسى ئاللا . رەببىم ئاللا چەكسىز مېھىر - شەپقەتكە ئىگە ، مۇھەممەتنىڭ بارلىق ئۈممەتلىرىنى تاللىماي تەڭ رىزقىغا ئىگە قىلىدۇ . بىز پەقەت بىرلا ئاللادىن مەدەت ئېلىپ ياشايمىز، سىلەر بىرلا ئاللاغا ئىشىنىڭلار ، ئاللانىڭ ئەمرى بىلەن ھۆكۈمەتنىڭ بىزنى ئالدىماسلىقىغا كۆزۈم يېتىپ ئاندىن كەلدىم ،- دېدى. ھاجىنىڭ سۆزلىرى نەق ، كەسكىن چىقتى. ئاللا! دېگەن نام ھاجىنىڭ ئاغزىدىن كەينى-كەينىدىن چىققاندا ئىرىسقان ، ئىسىمقانلار بار ئىخلاسى بىلەن باش قويدى . قانخور دۈشمەننىڭ قانلىق قىلىچى ئالدىدا ئېگىلمىگەن باشلار ھاجىغا ئېگىلدى . ئۆز مەقسىتىگە ئاسانلا يەتكەن ھاجى مېيىقىدا كۈلۈپ ، كۆزلىرى پارقىراپ كەتتى ، داستىخاندىن كېيىن توپتوغرا چىيۇسىلىڭنىڭ ئالدىغا كەتتى . چىيۇسىلىڭ ،" چوڭ چاتاق چىقامدۇ نېمە؟ ھاكىمنى بوغۇزلىۋەتكەن قارا يۈرەك خەلق ماڭىمۇ قول سېلىپ تاشلىمىغىيدى ؟دەپ قورقۇپ ئولتۇراتتى . ھاجى ئالدىراپ كىرىپ : " ئىشىمىز ئوڭغا تارتتى !" دېگەندىلا يەلكىسىدىن بىر تاغ چۈشۈپ كەتكەندەك يېنىكلەپ خۇشال بولۇپ كەتتى . جانىمقاننىڭ دۈمبىسىگە قېقىپ ، قاقاھلاپ كۈلۈپ :    _ يارايسەن قارا باتۇرۇم ! ئالتايدا كۆرسەتكەن خىزمىتىڭ ئۈچۈن دوبەن ئوڭ يېنىدىن ئورۇن بېرىدۇ ، مانا مەن كېپىل ، مەن گۇۋاھ! _ دېدى زالىملىق چىقىپ تۇرغان كۆزلىرى بىلەن قاراپ . ئەمما ، جانىمقان ئۇنىڭ كۈلۈپ تۇرغان كۆزلىرىنىڭ كەينىگە نېمىلەر يۇشۇرۇنغانلىقىنى سەزمەيتتى . ئۈمىد شۇڭقارى ئۇنى كۆتۈرۈپ بېرىپ دۇبەننىڭ ئوڭ يېنىغا ئولتۇرغۇزۇپ قويغاندەك ماز بولۇپ ، سىلىڭغا ئىچىدە دۇئا قىلىپ ئولتۇرىۋەردى .        مەنبە :  " ئىسيان " تارىخىي رومان . ئاپتورى : شايسۇلتان قىزىر .   شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1990- يىل 3-ئاي 1-بەشرى، 5-ئاي 1-بېسىلىشى .  كىتاب مەنبەسى، تارىم كىتابخانىسى .    ( تەتىل كۈنلىرىمدىكى تارىخ سۇئاللىرى)  ئەبەي تارىم . 2012-9-22.   (شىخۇ )         ئالتە ئوغرى باشلىغان ساۋابلىق ئىشنى ئاخىرى ماركىسىزمدا ئوقىغان نەچچە زىيالى بۇزۇپ قويۇپ تۈزەلمەستىن كۆزى ئوچۇق كەتكىنى...(تەرمىلەر تورىدىن .)

BAHADER1

	بۇرنىمىزغا سۇ كىرمەيدىغان مىللەت بىز

BAHADER1

	بېز خىمىرلىق تاماقنى كۆپيىگەچ خىمىردەك سۇيۈق بوش ........ياۋاش قوينىڭ گۆشنى يەۋىرىپ قويدەك مۇلايىم بولۇپ قلۋاتامدۇق كىن دەي مەن

saba01

	ئامال قانچە ، بىز شۇنچىلىك نادان ئىكەنمىز . بولدى كۆپ سۆزلىمەي .....

MEMATE

	saba01 يوللىغان ۋاقتى  2012-9-22 03:08 PM ئامال قانچە ، بىز شۇنچىلىك نادان ئىكەنمىز . بولدى كۆپ س ... نادانلىقتىن دانالىققا يۈزلەنسەك بولمامدۇ ؟

kugul

	توڭ مۇزنىڭ ئۈستىدىن، تىيىلماي -يىقىلماي ئۈتۈپ كىتىدىغانلار مۇ كۆپ......... ئەبەي تارىم ئەپەندى ، مۇشۇ يىقىننىڭ ياقى مۇنبەرنى سەرخىل تىملىرىڭىز ئالاھىدە بىزەپ رەڭدارلاشتۇرغىلى تۇردى. قەلەم تۇلپارىڭىز ھارمىغاي!

HAKANXUKUR

	جەڭ مەيدانىدا يىقىلماي،ئۇستەلدە يىقىلغان خەلقىم ............................

gulbelik

	تارىخ...........................................!!!

lawa0998

	جاھاندا كەم كۈتسىز مىللەت بولغان ئەمەس،ھەرقانداق بىر مىللەتنىڭ قان-ياشلىق مەغلۇبىيەت تارىخى ۋە قەيسىرانە شانلىق تارىخى بولىدۇ. بىر مىللەتنىڭ ئېچىنىشلىق تارىخى شۇ مىللەتتىكى ھەرقايسى قاتلام زىيالىلىرىنىڭ بىردەك ئازاۋىنى قوزغىيالىسىلا قايغۇ ئاندىن كۈچكە ئايلىنىدۇ، كۈچ-يېڭىلىقنى يارىتىدۇ. ئەمىلىيەتتە يۇقارقى دىيالۇگلارغا نىسبىتەن قىلىپ ئېيىتقاندا بىز ئازاپنى ھىس قىلىش باسقۇچىدىن ئاللىبۇرۇن ئۆتۇپ كەتكەن بولغىيدۇق ئىلاھىم......

Dautjan

	نۇرغۇن  نەرسىلەردىن  خەۋەردار  بولدۇق  .رەخمەت  ئەمگىگىڭىزگە.