ئەقىللىق ئانىنىڭ نەسىھىتى

boraoghli

	مەزكۇر يازما تاتار ئالىمى رىزائىددىن ئىبنى فەخرىددىننىڭ <<ئىلمى ئەخلاق>> ناملىق كىتابىدىن ئېلىندى. بۇ كىتابنى قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 2006-يىلى8-ئايدا نەشر قىلغان. بىلدۈر تورىنىڭ تورداشلارغا سوۋغىتى ئەقىللىق ئانىنىڭ نەسىھىتى ئەقىللىق بىر ئانا قىزىنى ئەرگە بەرگەندىن كېيىن، تۆۋەندىكىچە نەسىھەت قىلغان ئىكەن: -ھەي قىزىم، بۈگۈندىن باشلاپ بىزنىڭ قولىمىزدىن كەتتىڭ. باشقا بىر ئادەمگە يارۇ ھەمراھ بولدۇڭ. سەن ئۈچۈن بەخت-ئامەت تىلىگۈچى ئاناڭ تەرىپىدىن سۆزلەنگەن ئۇشبۇ نەسىھەتلەرنى ئېسىڭدە مەھكەم تۇتقايسەن ۋە مۇمكىن بولغاندا پايدىلىنارسەن. قىزىم، ئېرىڭ دۇنيا سەپىرىدە ساڭا ھەمراھ، قايغۇدا بىللە قايغۇرغۇچى، شادلىقتا بىلە شادلانغۇچى ھەمراھ بولۇش ئۈمۈدى بىلەن سېنى قۇبۇل قىلدى. ئۇنىڭ ئۈمىدىنى ئەسلا يەردە قويمىغايسەن، ئۇ ھەرۋاقىت سەندىن رازى بولۇپ ياشىسۇن. قىزىم، تېز كۈنلەردە ئائىلە قۇرۇشقا كىرىشىسەن، ئائىلە قۇرۇشتا ئېتىبارغا ئېلىشقا تېگىشلىك نۇرغۇن نەرسىلەر بار. ئېرىڭنىڭ يېقىنلىرىنى، بولۇپمۇ قېيناناڭ، قېيناتاڭنى ھۆرمەت قىل. ئۇلارنى ئۆز ئاناڭ، ئۆز ئاتاڭدەك كۆر، ئۇلارنىڭ بالىلىرىنى تۇغقانلىرىڭ ھېسابلا، قېينانا-قېيناتاڭنىڭ نەسىھەتلىرىگە ئەمەل قىل. مۇشۇ يېڭى تۇغقانلىرىڭنىڭ مىجەز-خۇلقىنى بىلىۋال ۋە شۇنىڭغا قاراپ مۇئامىلە قىل، ئۇلار بىلەن يامانلىشىپ قېلىشتىن ساقلان، چۈنكى بۇنىڭ ئېغىرلىقى ئېرىڭنىڭ ئۈستىگە چۈشىدۇ. سەندىن ئۆتسە يېقىنلىرىڭنىڭ كۆڭلىدە قالار، ئۇلاردىن ئۆتسە سەندىن قىزغىنار. بۇنىڭ قايغۇسى بىلەن ئېرىڭ تاماقتىن قالار ۋە ئاخىر كېسەل بولۇپ قالار. ئەرلەر ئۆز كەسپىنى ياخشى قىلىش ئۈچۈن كۆڭلىنىڭ شاد، تىنىچ بولۇشىغا مۇھتاج. ئائىلىدە ئازىراق قايغۇ بولسا، ئۇلارنىڭ كەسپىگە تەسىر يېتەر. قىزىم، ئېرىڭدىن ھېچقانداق سىرىڭنى يوشۇرما. ئېرىڭدىن باشقا بىرىگە سىر ئېيتما. باشقىلارنىڭ ئالدىدا ئېرىڭگە قارشى گەپ قىلما، چىرايىڭنى تۈرمە. ئەرلەر خوتۇنى تەرىپىدىن بولغان ئەڭ زور كەمچىلىكلەرنى كەچۈرەلەيدۇ. ئەمما باشقىلارنىڭ ئالدىدا ئازىراقلا نەرسىنىمۇ ئىچىگە سىغدۇرالمايدۇ. بۇ ئۇلارنىڭ تەبىئىتىگە خىلاپ ئىشتۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن، بۇ ھەقتە ئۇلار ئەيىبلىك ئەمەس. ئەگەر يارىماس ئادىتى بولسا، ئۇنى تۈزۈتۈش ئۈچۈن كۆڭلىنى ئاغرىتماستىن ئىش تۇت. قىزىم، ئېرىڭ ياقتۇرمىغان ئىشلاردىن، كۆڭلىگە كېلىدىغان ئادەتلەردىن يىراق بول. ئۇنىڭ غەزىپىنى كەلتۈرىدىغان ئىشلارنى قىلما. ئېرىڭنىڭ مېلىنى ئاسىراپ تۇت، ئىسراپ قىلما. قىزىم، ئۆيۈڭ رەتلىك، ھەر نەرسە ئۆز جايىدا بولسۇن، بالىلىرىڭنى ئېرىڭگە ئامراق، ئېرىڭنى بالىلىرىڭغا كۆيۈمچان قىلىشقا تىرىش. ئاتىلارنىڭ بالىلار بىلەن ئۆزىنى خۇش قىلىشى ئۇلار بىلەن بىللە بولۇشىغا مۇناسىۋەتلىك. بالىلىرىنى سۆيىدىغان ئەرلەر كۆپ ھاللاردا ئىنساپلىق بولىدۇ ۋە بالىلىرى بىلەن ئۆزىنى خۇشال قىلىپ باشقا مۇناسىۋەتسىز نەرسىلەرگە كۆز سالمايدۇ. قىزىم، بۇ ئېيتقان سۆزلىرىمنى بەجا كەلتۈرۈش ئەقىللىق، تەدبىرلىك خوتۇنلار ئۈچۈن ئېغىر ئىش ئەمەس. ئەقىللىق خوتۇنلار كۈچلۈكلەر كۈچى بىلەنمۇ قىلالمىغان ئىشلارنى ئۆز ئەقلىگە تايىنىپ قىلالايدۇ. قىزىم، بەزى ۋاقىتتا ئەرلەر خوتۇنلىرىغا نىسبەتەن تۆۋەن كۆرۈش خاھىشىدا بولىدۇ. دەل شۇ چاغدا مۇشۇ ۋاقىتنى پۇرسەت بىلىپ، ئۇنىڭ ئەيىبلىرى ھەققىدە ئازىراق سۆزلە. قىزىم، ئائىلە ھەرۋاقىت نېمەت ئەمەس، بەزى چاغلاردا زەھىرى، تىكىنى بولىدۇ. ئېرىڭ بىلەن ئاراڭغا سوغوقچىلىق چۈشسە، ئېغىر-بېسىقلىق بىلەن سۆزلە، قىزىرىشما؛ چىرايىڭنى ۋە ئاۋازىڭنى ئۆزگەرتمە، ھۆرمەت قىل، ئۇ ھەرقانچە ئاچچىقلانسىمۇ قارشى سۆز قىلما. ئەڭ ياخشى خوتۇن ئەرنىڭ ئالدىدا ئۆزىنى ئەركىن تۇتۇپ، ئاچچىقىغا ھاي بەرگەن خوتۇندۇر. قىزىم، بالاڭ بولسا ئۇلارنىڭ تېنىنى ئاسرا، مەكتەپكە بارغۇچە ئەقلىي جەھەتتىن تەربىيە قىل، ياخشى قىلىقلارغا ئادەتلەندۈر. ئاياللار توغرۇلۇق ئۇلۇغلارنىڭ ھېكمەتلىرى ‘           ئىنسانلار دۇنياسىنى تۈزەتمەك زۆرۈر بولسا، ئەڭ ئاۋۋال ئائىلىلەرنى گۈزەل خۇلققا ئىگە قىلىش بىلەن تۈزىتىڭلار، ئائىلە تۈزەلگەندىن كېيىن دۇنيا تۈزىلەر. ‘           بىر كىشى ئۆي سېتىپ پۇلىغا شۇنداق بىر ئۆي ئالمىسا، پۇلىنىڭ بەركىتى بولماس. ‘           ئەر-خوتۇن بىر-بىرىگە مەرھەمەت ۋە مۇھەببەت نەزىرى بىلەن قارىسا، بىر-بىرىگە مۇھەببەت ئىزھار قىلىشسا، پۈتكۈل گۇناھلىرى بارماقلىرىنىڭ ئارىسىدىن تۆكۈلۈپ كېتىدۇ. ئاياللارغا ئەڭ قىممەتلىك كىشى ئۆزىنىڭ ئېرى، ئەرلەرنىڭ قىممەتلىك كىشىسى ئانىسىدۇر.

bugaltir

	بىر ئانىنىڭ، ياتلىق بولۇش ئالدىدا تۇرغان قىزىغا قىلغان نەسىھىتى يىگىت چوڭ بولسا ئۆيلىنىدۇ، قىز چوڭ بولسا ياتلىق بولىدۇ. بۇ ئەلمىساقتىن بېرى داۋاملىشىىپ كېلىۋاتقان قائىدە. قىزلېرىمىز ياتلىق بولۇپ «يىگىت چوڭ بولسا ئۆيلىنىدۇ، قىز چوڭ بولسا ياتلىق بولىدۇ». بۇ ئەلمىساقتىن بېرى داۋاملىشىىپ كېلىۋاتقان قائىدە. قىزلېرىمىز ياتلىق بولۇپ بارغاندىن كېيىن، شۇ ئائىلىدىكى مۇھىتقا كۆنۈپ، تۈرلۈك مۇناسىۋەتلەرنى لايىقىدا ئېلىپ كېتەلەمدۇ يۇق؟ بۇ، قىز ياتلىق قىلىدىغان بارلىق ئاتا-ئانىلارنىڭ ئورتاق غېمى. قىزىم، خاپا بولۇپ قالغان چېغىڭىزدا ئېرىڭىزغا گەپ قىلمىسىڭىز قىلماڭكى، ئەمما ئۇنىڭ بىلەن ھەرگىز سوقۇشماڭ؛ ئېرىڭىزغا مېھرىبان بولۇڭ، ئۇ سىزگە بىر قەدەم يېقىنلاشسا، سىز ئۇنىڭغا ئىككى قەدەم يېقىنلىشىڭ؛ ئۆي دېگەن ئايال كىشىنىڭ قوماندانلىق ئىشتابى، شۇڭا مەيلى قانداق ئىش يۈز بېرىشىدىن قەتئينەزەر، ئۆيىڭىزدىن ئايرىلماڭ. چۈنكى سىزنىڭ چىقىپ كېتىشىڭىز ئاسان بولغان بىلەن، قايتىپ كىرمىكىڭىز تەس؛ بىللە ئۆي تۈتقان ئىكەنسىلەر، دائىم ئابرويىڭلارنى دەپ كىچىككىنە ئىشلاردا چىڭ تۇرۇۋالماڭلار. چۈنكى ئائىلەڭلەردە يۈز-ئابرويىڭلار سىلەرگە نىسبەتەن شۇنچە مۇھىم بولسا، ئۇنداقتا سىلەر سىرتتا قانداق ياشايسىلەر؟   ئەر كىشىنىڭ پۇلى قانچىلىك كۆپ، مەرتىۋىسى قانچىلىك يۇقىرى بولۇشىدىن قەتئىينەزەر، ئۇ يەنىلا خوتۇنىنىڭ پاكىز، رەتلىك ۋە مۇلايىم بولۇشىنى ئۈمىد قىلىدۇ؛ خىزمەتتە مەيلى قانچە ئالدىراش بۇلۇڭ، ئۆينىڭ ئىشىنى چوقۇم قىلىشىڭىز، قىلغاندىمۇ ياخشى قىلىشىڭىز، بالىنىمۇ ياخشى تەربىيەلىشىڭىز كېرەك؛ ئېرىڭىز سىز ئويلاپ باقمىغان بىرەر ئىش بىلەن سىزنى خۇشال قىلسا، ئۇنى ماختاشنى ئۇنتۇماڭ، ھەر قانداق ۋاقىتتا ئۇنى مازاق قىلىدىغان، غورورىغا تىگىدىغان سۆزلەرنى قىلىشتىن ساقلىنىڭ؛   قارىشىڭىزنى، نېمە ئويلاۋاتقانلىقىڭىزنى دېمىسىڭىز، ئۇنى كىم پەرەز قىلالايدۇ؟ شۇڭا قانداق ھېسىياتتا بولۇۋاتقانلىقىڭىزنى ياكى نېمىدىن بىزار بولۇۋاتقانلىقىڭىزنى ۋاقتىدا ئۇنىڭغا ئېيتىڭ، شۇندىلا ئۇ سىزنى چۈشىنىدۇ؛   ئېرىڭىزنىڭ ئاتا-ئانىسى ئوخشاشلا سىزنىڭ ئاتا-ئانىڭىز، ئۇنىڭ ئاتا-ئانىسى سىزگە ياخشى مۇئامىلە قىلمىغان تەقدىردىمۇ، سىز ئۇلارغا ياخشى مۇئامىلە قىلىڭ؛   ئۇنىڭ بىلەن بىللە ئۆتۈشنى قارار قىلغان ئىكەنسىز، ئېغىر كۈنلەردە ۋايسىماڭ. سىز ئۇنى تاللىغان ئىكەنسىز، ئۇنىڭدىن ئاغرىنماڭ؛ بۇ ئۆمرىمىزدە قىممەت باھالىق نەرسىلەرنى سېتىۋېلىشىمىزنىڭ زۆرۈرىيىتى يوق، بەختلىك، خاتىرجەم ئۆتسەكلا شۇ كۇپايە؛ بالىنى «سېنى تاشلاپ كېتىمەن» دەپ قورقۇتماڭ، خاپا بولۇپ قالغان چېغىڭىزدا ئۇنى ئۆيدىن قوغلىماڭ. چۈنكى بالىدا ھېچ گۇناھ يوق. ئەگەر بالىڭىز راستتىنلا يوقاپ كەتسە، تاغدەك دۇنيامۇ ئازابىڭىزغا دورا بولالمايدۇ؛ بالىنى ھەرگىز ئۇرماڭ، دوستلىرى ياكى ساۋاقداشلىرىنىڭ ئالدىدا ئۇنىڭغا تەنبىھ بەرمەڭ؛

sabinur

	بىلىۋېلىشقا تىگشلىك سۆزلەركەن

0996ziyali

	ھازىرقى ئانىلارمۇ مۇشۇنداق تەربىيە قىلارمۇ قىزلىرىغا ،

ijtahat

	شۇنداق نەسىھەت قىلىدىغانلىرىمۇ بار دۇر  بەلكىم .

رەھىمى

	ھازىرقى بىر قىسىم ئانىلارمۇ شۇنچىلىك تەربىيە قىلالىغان بولسا ...

Rujak

	ۋاي تاڭەي ھازىرمۇ شۇندا تەربىيە قىلدىغان ئانىلىرىمىز نەچچىلىكتۇ ،

uyhguriya

	مىنىڭچە ھازىرمۇ بۇنداق ئانىلار با......................ئۇنداق ئۈمىدسىزلىنىپ كەتمەيلى.................

bah

	توي قىلىش يىشىدىكى قىزلىرىمىز كۆرۈشكە تىگىشلىك ،تەربىيىۋى ئەھمىيەتكە ئىگە تېما ئىكەن