موللا يۈسۈپ داموللام(1839-1920)

مارشال

	موللا يۈسۈپ داموللام 1839-يىلى قەشقەردە تۇغۇلغان.باشلانغۇچ دىننىي مەلۇماتنى قەشقەردە ئالغان،كېيىن قەشقەردىكى <<قەشقەر خانلىق مەدرىسە>>دە ئوقۇپ<<داموللا>>دېگەن دىننىي ئۇنۋانغا ئېرىشكەن.موللا يۈسۈپ داموللام ئۆگىنىش ھەۋىسى كۈچلۈك كىشى بولۇپ،تىنىم تاپماي ئۆگىنەتتى.ئۇ بىلىمىنىڭ تېخى يېتەرسىزلىكىنى ھېس قىلىپ،ئۆز ۋاقتىدىكى تۈرلۈك ئىقتىسادىي قىيىنچىلىقلارنى يېڭىپ،ئوتتۇرا ئاسىيادىكى بۇخاراغا بېرىپ،يەنە 10يىل بىلىم ئاشۇرۇپ،يۇرتى قەشقەرگە كەلگەن.داموللامنىڭ دىننىي ئىلىمدىكى ئىقتىدارى قابىلىيىتىنىڭ چوڭقۇرلىقىغا قاراپ،يەرلىك ھۆكۈمەت ۋە قەشقەر خەلقى ئۇنى شەرئى مەھكىمىنىڭ ئەڭ چوڭ قازىلىقىغا يەنى،<<قازى قۇززات>>بۇلۇشقا تەكلىپ قىلىدۇ.موللا يۈسۈپ داموللا پۈتۈن خەلققە <<مەن قازى بولۇپ ھوقۇق تۇتۇش ئۈچۈن ئوقۇمىغان،بەلكى بىلىم ئۆگىنىپ،خەلققە بىلىم -مەرىپەت يەتكۈزۈش ئۈچۈن ئۆمرۈمنى سەرپ قىلغان>>دەپ قازىلىقنى رەت قىلىپ،بىر كېچىدە مەپىنى كىرا قىلىپ،قەشقەردىن كورلىغا يېنىپ كەلگەن.موللا يۈسۈپ داموللام كورلىغا كەلگەندىن كېيىن كورلا خەلقى،يۈرت چوڭلىرى ئۇنىڭ ئالدىغا چىقىپ كۈتىۋىلىپ،ئۇ زاتنىڭ كورلىدا قېپقېلىپ،كورلا خەلقىنى ئەھلى-ئىلىم بىلەن تەربىيلەپ چىقىشنى تەلەپ قىلىشقان.نەتىجىدە موللا يۈسۈپ داموللا كورلىدا قېپ قېلىپ،كورلا مەھكىمە شەرئى قارمىقىدىكى مەدرىسەدە،ئاتاقلىق ئۆلىمالاردىن ئىسلام مۇپتى،قادىر ئىشان ھاجى،ئېلى ھاجى داموللا،توختى ئەلەم قاتارلىق زاتلار بىلەن ئېلگىرى كېيىن بولۇپ مۇدەررىسلىك قىلغان.ئۇ مەدرىسەدە ئۆتىلىدىغان دەرسلەر ئاساسەن ئەرەب،پارس تىللىرىدا بولۇپ،ئىسلام دىننىڭ تەلىماتلىرى،شەرھلىرى،ئىسلام پەلسەپەسى،ئىسلام ئېدىئولوگىيەسى قاتارلىق ئاساسى نۇقتا قىلىناتتى.موللا يۈسۈپ داموللام بىلىمى يوقۇرى،مىجەز خۇلقى يېقىملىق،كەمتەر.خۇشچاقچاق كىشى ئىدى.ئۇ ھەر قانداق ئەھۋالدا كىشىگە دىل ئازار قىلمايتى.ئۇ ئىنتايىن ناتىق بولۇپ،سۆزلىرىنىڭ قايىل قىلىش كۈچى كۈچلۈك بولغانلىقتىن،ھەر قانداق ئادەم قايىل بولماي قالمايتى.شۇڭلاشقا پۈتۈن يۇرت ئىچىدە نامى چىقىپ كەتكەن ئىدى. ئۇ گەرچە خەلق ئارىسىدا يوقىرى شۆھرەتكە ئىگە بولسىمۇ،لېكىن ئۆزى تۇرمۇشتا ئاددىي-ساددا يۈرەتتى.ھەشەمەتچىلىك،ئىسراپخۇرلۇق قىلمايتى.كىشىلەرگە مېھرىبانلىق بىلەن مۇئامىلە قىلاتتى.بولۇپمۇ قىش ۋاقىتلىرى ۋە ئەتىيازدىكى سېرىقتال ۋاقىتلىرىدا يۇرت ئارىلاپ،يېتىم-يېسىر،كەمبەغەل كىشىلەرنى تېپىپ ئۇلارنى كىيىم-كېچەك ۋە ئاشلىق قاتارلىق نەرسىلەر بىلەن يوقلاپ تۇراتتى.ئۇ،ئەنە شۇنداق ياخشى سۈپەتلىك بولغاچقا قەشقەر خەلقى 2قېتىم ئۇنى ئۆز يۇرتىغا تەكلىپ قىلىپ كەلگەن ئىدى.ئۇ ئارىلىقتا بىر قېتىم بېرىپ 3ئاي تۇرۇپ،يەنە كورلىغا قايتىپ كەلگەن.ئۇنىڭدىن باشقا ئۇ زاتنىڭ تەرىپىنى ئاڭلىغان تۇرپان،ئۈرۈمچى،قۇمۇل،غۇلجا،چۆچەك تەرەپلەردىكى يۇرت مۆتىۋەرلىرى ئەھلى ئىلمى جامائەتلەر تەكلىپ قىلىپ ئېلىپ كېتىپ،ئۇ زاتنىڭ تەلىملىرىنى ئاڭلاپ بولغاندىن كېيىن،يەنە كورلىغا ئەكېلىپ قويۇشقان ئىدى.ئەپسۇسكى موللا يۈسۈپ داموللام ياشىنىپ قالغانلىقىدىن كېسەل بولۇپ،شىپا تاپالماي 1920-يىلى 81-يېشىدا ئالەمدىن ئۆتكەن. مەنبە:باشئەگىم دىيارىدىكى تارىخى مەدەنىيەت دېگەن كىتابتىن ئېلىندى.

XERHAN

	كۆرلىدىمۇ قەدىمىي ئۇيغۇر ئىسلام ئىزنالىرىنىڭ بارلىقىنى ئەمدى بىلدىم . قايتا قايتا قەشقەرگە تەكلىپ بىلەن ئەپكىلىنگەن بولسىمۇ بىراق يەنىلا كورلىدا تۇرۇپ قېلىشنى توغرا تاپقانلىقى بۇ زاتنىڭ بايلىقنى ئىلىمدىن تۆۋەن كۆرىدىغانلىقى يەنى ھەشەمەتچىلىك بىلەن خوشى يوقلىقى دىن ئىبارەت بۈيۈك ئوبرازىنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ . مارشال ئەپەندى ، تىمىدىكى داموللام دىگەن ئاتالغۇ كىتاپتىمۇ شۇنداق ئېيتىلغانمىكەن ؟

adil2052103

	XERHAN يوللىغان ۋاقتى  2012-8-8 09:34 PM كۆرلىدىمۇ قەدىمىي ئۇيغۇر ئىسلام ئىزنالىرىنىڭ بارلىقى ... ھەقىقى  ئالىم   ئاللاھ تىن قورقىدۇ راس  شىرخان بۇرادەر   كۆرلا  ئەمەس ھە   كورلا   كۆرلا  دىسە بىرقىسمىلا تۇردىكەن

adil2052103

	مارشال بۇرادەر  موللا يۇسۇپ داموللامنىڭ تارىخى ئىزلىرنى  يەتكۈگىنىڭلاغا تەشەككۈر

ghojidar

	كۆرۇشكە تىگىشلىككەن

insan.

	ئاللاھ مۇشۇدناق ئالىملىرمىزنى كۆپلەپ يىتىشتۈرۈپ بەرسۇن .

aD1l

	XERHAN يوللىغان ۋاقتى  2012-8-8 09:34 PM كۆرلىدىمۇ قەدىمىي ئۇيغۇر ئىسلام ئىزنالىرىنىڭ بارلىقى ... كورلىدىكى چوڭ مەسچىتنىڭ تارىخىمۇ 500يىلدىن ئاشىدۇ،مەسچىت ئالدىدىكى دەرەخقىمۇ 300يىلچە بۇلۇپ قالدى،ئىسلام ئىزنالىرى خېلى بار كورلىدا

مارشال

	aD1l يوللىغان ۋاقتى  2012-8-9 03:52 AM كورلىدىكى چوڭ مەسچىتنىڭ تارىخىمۇ 500يىلدىن ئاشىدۇ،مەس ... ئاڭلىشىمچە،ئاشۇ ئەرمۇدۇن دەرىخىنى تېمىدىكى يۈسۈپ موللا ئاخۇنۇم ھەرەمدىن يەتتە تۈپ  ئەكەلگەن،كېيىن،دۆلەتنىڭ شەھەر تەرەقىيات ئىستىراگىيىسىدە شەھەر يولىغا پۇتلىكاشاڭ بوپ قېلىپ،ئاران ئىككى تۈپ قېپ قالغان ئىكەن. مەرھۇم دىننىي ئۆلىما ئابدۇۋايىت داموللا ھاجىم ھايات ۋاقتىدا،شۇ گەپلەرنى ماڭا ئۆز ئاغزى بىلەن دەپ بەرگەن ئىدى،ئەرمۇدۇن دەرىخىدىكى يېزىپ قويغان 300يىلدىن ئارتۇق تارىخقا ئىگە دېيىشى يالغان بولۇشى مۇمكىن.ئۇ چاغدا،ئەرمۇدۇن دەرىخىنىڭ چوڭ-كىچىكلىكىگە قاراپلا،يىلنى بەلگۈلىگەن. ئەسلى،كاربۇن 13تە ھەقىقىي ئۆلچەپ چىققان بولسا،يىلنامىسى توغرا بوپ چىقاتتى...

nazila998

	رەخمەت مارشال ، سىزنىڭ قەلىمىڭىز ئارقىلىق ، مىلىتىمىز ئىچىدىن چىققان مۇشۇنداق ئۇلۇغ بىر  زاتنىڭ تارىخىنى بىلىپتۇق ، ئەجرىڭىزگە رەخمەت

سۇمەييا

	ھەقىقەتەن  ياخشى تىمىكەن تەشەككۇر