ئوتتۇرا شەرقنىڭ نۆۋەتتىكى ۋەزىيىتى

islamogli1566

	بۇ ھەپتىكى پىروگراممىمىزدا ھازىرغىچە ئۈستىدە ئانالىز ئېلىپ بارمىغان بىر تېما ئۈستىدە توختىتىلىپ ئۆتىمىز. دۇنيا بويىچە نېفىت ئىشلەپچىقىرىشتا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان سەئۇدى ئەرەبىستاندا مەيدانغا كەلگەن مۇقىمسىزلىق ئۈستىدە ئانالىز ئېلىپ بارىمىز. نېفىت زاپىسى ئەڭ كۆپ بولغان رايونلاردا مەيدانغا كەلگەن شىئە ئەرەبلەرنىڭ نامايىشلىرى پات-پات ئۆلۈم ۋەقەلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقارماقتا. بۇ سەۋەبتىن كېيىنكى مەزگىللەردە بارغانچە ئېشىۋاتقان نامايىشلار ئالاھىدە دىققەت تارتىدۇ. بۇ ھەپتە  ئۈستىدە توختالماقچى بولغان ئىككىنچى تېمىمىز بولسا سۈرىيەدىكى كىرزىسىنىڭ ھەل بولۇشى ئۈچۈن ئېلىپ بېرىلىۋاتقان دېپلوماتىك تىرىشچانلىقلارغا مۇناسىۋەتلىك. بۇ ھەپتە تۇنجى بولۇپ ئوتتۇرا شەرق رايونىدا ئاساسەن كېيىنكى پىلاندا تۇرۇپ كەلگەن سەئۇدى ئەرەبىستاندا ياشاۋاتقان شىئە ئەرەبلەرنىڭ سىياسىي ھەق ھوقۇق تەلەپلىرى ئۈستىدە ئانالىز ئېلىپ بارىمىز. ئۆتكەن ھەپتە شىئەلەر زىچ ئولتۇراقلاشقان قەتىف شەھرىدە نوپۇزلۇق بىر دىنى ئۆلىما بولغان شەيخ نىمىر ئەل نىمىرنىڭ قولغا ئېلىنىشىغا قارىتا ئېلىپ بېرىلغان نارازىلىق نامايىشلىرىدا ئىككى ئادەمنىڭ ھاياتىدىن ئايرىلىشى سەئۇدى ئەرەبىستاندىكى شىئەلەرنىڭ قايتىدىن كۈنتەرتىپكە ئېلىپ كەلدى. ئەسلىدە 1979-يىلدىكى ئىران ئىنقىلابىدىن بۇيان پات-پات سەئۇدى ئەرەبىستاندا ياشاۋاتقان شىئە ئەرەبلەر كۈنتەرتىپكە كېلىپ تۇرماقتا. سەئۇدى ئەرەبىستاننىڭ شەرقىي شىمالىدا ياشاۋاتقان شىئە ئەرەبلەرنىڭ سانى ھەققىدە ئېنىق مەلۇمات يوق. سەئۇدى ئەرەبىستاننىڭ رەسمىي مەلۇماتىغا ئاساسەن نوپۇسنىڭ 1%نى تەشكىل قىلغان شىئە ئەرەبلەرنىڭ سانى، ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرىنىڭ مەلۇماتىغا ئاساسلانغاندا 10%كىچە بار. 1979-يىلدىكى ئىسياندىن ئىراقنىڭ ئىشغال قىلىنىشىغىچە ئومۇمەن دېگۈدەك سۈكۈتتە تۇرۇپ كەلگەن سەئۇدى ئەرەبىستاندىكى شىئە ئەرەبلەر 2003-يىلىدىن كېيىن سىياسىي ھەق ھوقۇقلىرىغا ئېرىشىش كويىغا كىردى. دۆلەتنىڭ رەسمىي ئىدىئولوگىيەسى بولغان ۋاھابىزىم تەرىپىدىن قوبۇل قىلىنمىغان شىئە ئەرەبلەرنىڭ ئەڭ ئاساسلىق تەلەپلىرى ئۆزلىرى دۇچ كېلىۋاتقان ئىجتىمائىي ۋە سىياسىي ئايرىمچلىققا خاتىمە بېرىلىشىدۇر. بىراق. ئەرەب باھارى ۋە ئوتتۇرا شەرق رايونىدا باش كۆتۈرۈۋاتقان خەلقنىڭ دېموكراتىيەلىشىش تەلەپلىرى كېيىنكى بىر يېرىم يىل ئىچىدە سەئۇدى ئەرەبىستانغا زور تەسىر كۆرسەتتى. 2011-يىلى فېۋرال ئېيىدىن بۇيان سەئۇدى ئەرەبىستاندىكى شىئە ئەرەبلەر پات-پات نارازىلىق نامايىشلىرى ئۆتكۈزۈپ كەلمەكتە. سەئۇدى ئەرەبىستان ھۆكۈمىتى بولسا بۇنىڭغا قاتتىق پوزىتسىيە تۇتۇپ كەلدى. بۇلتۇر نارازىلىق نامايىشلىرى ئوتتۇرىغا چىققاندىن كېيىن پادىشاھ ئابدۇللاھ خەلقنىڭ ئىقتىسادى تەلەپلىرىنىڭ تولۇق ئورۇندىلىدىغانلىقىنى لېكىن دۆلەتنى مۇقىمسىزلىققا سۆرەپ كىرمەكچى بولغانلارغا قاتتىق زەربە بېرىلىدىغانلىقىنى جاكارلىغان ئىدى. ئۇ كۈندىن باشلاپ سەئۇدى ئەرەبىستان بىخەتەرلىك كۈچلىرى ھەر قانداق نامايشلارنى دەرھال باستۇرۇپ كەلدى. دەسلەپ كۆپرەك ئۆز دۆلىتىدىكى مەسىلىلەرنى كۈنتەرتىپكە ئېلىپ كەلگەن سەئۇدى ئەرەبسىتانلىق شىئەلەر ھازىر سەئۇدى ئەرەبىستاندا بولۇپ ئۆتكەن ۋەقەلەر بىلەنلا مۇناسىۋەتلىك ئەمەس. نامايىشلارنىڭ مۇھىم كۈنتەرتپىنى بەھرەيىن تەشكىل قىلىدۇ. سەئۇدى ئەرەبىستان بىخەتەرلىك كۈچلىرىنىڭ بۇلتۇر بەھرەيىندىكى شىئەلەر ئۆتكۈزگەن نارازىلىق نامايىشلىرىنى قانلىق باستۇرۇشى نامايىشلارنىڭ شوئارلىرىنى ئۆزگەرتكەن مۇھىم ئامىل بولدى. دۇنيا بويىچە نېفېت ئىشلەپچىقىرىشتا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان سەئۇدى ئەرەبىستاننىڭ نېفېت دېڭىزىنىڭ ئۈستىدە ياشاۋاتقان شىئە ئەرەبلەر كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان قالايمىقانچىلىق ۋە مۇقىمسىزلىق يالغۇز سەئۇدى ئەرەبىستان ئىقتىسادىغىلا ئەمەس نېفېت باھاسىنىڭ ئېشىپ كېتىشى سەۋەبىدىن پۈتكۈل دۇنياغىغۇ تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن. بۇ سەۋەبتىن مەسىلىنىڭ تۈپكى سەۋەبى ئىچكى سىياسەتكە مۇناسىۋەتلىك ئەمەس. دەرۋەقە، سەئۇدى ئەرەبىستان ھۆكۈمىتى شىئە ئەرەبلەرنىڭ تەشكىللىنىشى ۋە ئېلىپ بارغان پائالىيەتلەرنىڭ پەردە ئارقىسىدا ئىران ھۆكۈمىتىنىڭ بارلىقىنى ئىلگىرى سۈرمەكتە. شىئە ئەرەبلەر كۆپىنچە تىنچ ھالدا نامايىش ئۆتكۈزۈپ كەلسىمۇ، بەزىدە زورۋانلىق قىلمىشلىرىنىمۇ سادىر قىلماقتا. بىراق، شئە ئەرەبلەرنىڭ بۇ قىلمىشلىرى كىرىزىس پەيدا قىلغۇدەك دەرىجىدە ئەمەس. ئۇزۇندىن بۇيان ئىران  بىلەن سەئۇدى ئەرەبىستان ئىراق، لىۋان، سۈرىيە، بەھرەيىن ۋە يەمەن قاتارلىق دۆلەتلەردە تەسىر دائىرە تالىشىپ تىركىشىپ كەلمەكتە. ئوتتۇرا شەرقتىكى بۇ تەسىر دائىرىسى تالىشىش كۈرىشىدە سەئۇدى ئەرەبىستاننىڭ ئىچكى سىياسىىتى كۈنتەرتىپكە كېلىدىغان يېڭى دەۋىر بارلىققا كېلىشى مۇمكىن. بۇ ھەپتە ئۈستىدە توختالماقچى بولغان ئىككىنچى تېمىمىز بولسا، فىرانسىيەدە چاقىرىلغان «سۈرىيە دوستلىرى» يىغىنىدۇر. ئۈچىنچى نۆۋەتلىكى چاقىرىلغان ۋە 100گە يېقىن دۆلەتنىڭ ۋەكىللىرى ئىشتىراك قىلغان يىغىندا بەششەر ئەسەد ھاكىمىيىتىگە ئاگاھلاندۇرۇشلار بېرىلدى. تۇنجى قېتىملىق يىغىنىنى تۇنىس، ئىككىنچىسىنى ئىستانبۇلدا چاقىرغان سۈرىيە دوستلىرى گۇرۇپپىسى يىغىنىنىڭ ئەڭ مۇھىم نەتىجىسى سۈرىيەگە قارىتا بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى كۈنتەرتىپىدە يۈرگۈزۈلىدىغان ئېمبارگو ئاپاراتىنىڭ ئىشقا سېلىش ئوتتۇرىغا قويۇلدى. بۇ تەلەپنىڭ ئەڭ ھۇھىم تەرىپى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئەھدىنامىسىنىڭ 7-ماددىسىنى كۈنتەرتىپكە ئېلىپ كېلىش بولدى. ئەگەر ب د ت دا بۇ ھەقتە بىر قارار ئېلىنسا سۈرىيەگە قارىتىلغان ئېمبارگولارغا رىئايە قىلمىغان دۆلەتلەرگە جازا بېرىلىش بىلەن بىرگە، ئەسەد ھاكىمىيىتىگە قارشى ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بېرىشنىڭ خەلقئارا قانۇن نۇقتىسدىن قانۇنلۇق بىر زېمىن ھازىرلانغان بولىدۇ. 30-ئىيۇندا جەنۋەدە چاقىرىلغان ۋە سۈرىيەدە ۋاقىتلىق ھۆكۈمەت قۇرۇش مەسىلىسىدە بىردەكلىك ھاسىل قىلغان رۇسىيە ۋە جۇڭگونىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالغان گۇرۇپپىنىڭ قارارىغا زىت بولغان بۇ ئەھۋال ئەسلىدە دېپلوماتىك خىزمەتلەرنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ئۇ قەدەر يۇقىرى بولمايدىغانلىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بىر ھەپتە ئىچىدىلا بىر-بىرى بىلەن زىت بولغان قارارلار بەرگەن دۆلەتلەر، ئەسلىدە سۈرىيە مەسىلىسىدە كۆرۈلگەن ئىختىلابلارنى ھەل قىلىپ بولالمىغان. سۈرىيە دوستلىرى گۇرۇپپىسىدا ئېلىنغان قارارلارنىڭ ئىناۋەتلىك كۈچىنىڭ بارلىقىغا يەنىلا گۇمان بىلەن قارالماقتا. چۈنكى ب د ت دىن 7-ماددا دائىرىسىدە قارار ئېلىنىشى ئۈچۈن ب د ت خەۋپسىزلىك كېڭىشى ئەزالىرىنىڭ قوللىشى ياكى ھېچ بولمىغاندا ۋېتو ھەققىنى ئىشلەتمەسلىكى شەرت. بولمىسا رۇسىيە ۋە جۇڭگونىڭ بۇنداق بىر قارار لايىھەسىنى رەت قىلىدىغانلىقى ھەممىگە ئايان. بۇ سەۋەبتىن سۈرىيەگە مۇناسىۋەتلىك دېپلوماتىك خىزمەتلەرنىڭ ئۈنۈمگە ئېرىشىشى تەسرەك. مەنبە: تۈركىيە ئاۋازى راديوسى تورى

ئەنسار

	مەنبە: تۈركىيە ئاۋازى راديوسى تورى ئادىرىسىنى ئەۋەتىپ قويسىڭىزچۇ؟

awyamatka

	ئەگەر ئىرانمۇ سۈنئى مەزھىبىدىكىلەرنىڭ قولىغا ئۆتسە مۇسۇلمانلارنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى مەزھەب توقۇنىشى بېسىقار ئىدى.ئەمما ھەمممىز غەرىبكە تىز پۈكمەيدۇ دەپ ماختاۋاتقان ئىران ئەمىليەتتە ئىسلام دىنىمىزنىڭ ئىككى مەزھەبكە بۆلنىپ تۇرشىدا باش رول ئالغۇچى.ئۇنىڭ ئىسلام ئەللىرگە بولغان پايدىسىدن ئەكىس تەسىرى كۆپ.ئاۋۋال ئىچىكى ۋەزىيەت ئىتتپاق بولسا ئاندىن غەرىبمۇ ئوتتۇرا شەرىققە كېلىپ ئۇ دۆلەت بۇ دۆلەتكە قۇماندانلىق قىلىپ يۈرمەيدۇ.

azizgul

	مەزھەپ تۇقۇنىشى  قاچانغىچە داۋام قىلار ؟ اللە بارلىق مۇسۇلمانلارغا بىرلىك ، ئىتتىپاقلىق ، غەلبە ئاتا قىلغاي !

خەلىفە

	ھەقىقى ئىسلام يۇلىنى تۇتمىغىچە تىنىشلىق بولمايدۇ

alamat1

	ئووو ما ئوت ئەمدى بۇ سەئۇدى پادىشاھلىقىغىمۇ يېقىنلىشىپ قالدى دەڭە

alma123

	؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

tohtihan1

	مەن زادى چۈشەنمىدىم ، شئە زادى قانداق مەزھەپ ؟ بۇ خۇددى ئاپپاق خوجىنىڭ بىر دىننى ئىككىگە ئايرىپ ‹‹ ئاق تاغلىق ، قارا تاغلىق ›› بوپ كەتكەندەكلا ئىشقۇ ؟ ئىران زادى نېمە قىلماقچى ؟ ئىران بىر پارىس دۆلىتى ئوتتۇردا تۇرىۋېلىپ ئەرەبلەرگە زىيان سالماقچىمۇ ياكى ئىسلامنى تەل تۆكۈس ئىككىگە ئايرىماقچىمۇ ؟ خويمۇ خوشام كەتتى بۇ ئىراننىڭ ئەلباشىغا ... ئاددىي كىيىنىپ خەلقپەرۋەر بولىۋېلىپ، بىر ياقتىن دۆلەت ئىچىدە ئاسترىتتىن كۆزىگە مىخ كۆرۈنگەنلەرنى بەتنامدىن بىرنى چاپلاپلا ئۆلتۈرسە ، خەلقئارادا ساماننىڭ تېگىدىن سۇ يۈگۈرتۈپلا يۈرىدىكەن ...... تېخى ئەڭ مۇستەبىت دۆلەتلەر بىلەن يېقىن دوست ، تېخى ‹‹ ماۋۇ ›› خەقنىڭ يالىقىنىمۇ بەك يالايدۇ .....

oguz2

	tohtihan1 يوللىغان ۋاقتى  2012-7-28 01:40 PM مەن زادى چۈشەنمىدىم ، شئە زادى قانداق مەزھەپ ؟ بۇ خۇددى ... ئاغزىڭىزغا ناۋات

tabhakiyik

	ئالامەت ئىنكاسلار چىقىۋاتىدىغۇ بۇيەر دە