جوڭگو-ئىسلام مەدىنىيىتى خەلىقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمەيىغنى ئېچىلد

a.sayrami

	2012-يىلى 6-ئاينىڭ 29-كۈنى« جوڭگو ۋە ئىسلام مەدىنيتى»خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغنى جوڭگو ئىمجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسىدە ئۆتكۈزۈلدى.بۇ قېتىمقى يىغنغا جوڭگو تەرەپتىن  جوڭگو ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسى،دۆلەت دىن ئىشلىرى ئىدارىسى،گوۋۇيۈەن تەرەققىيات تەرەققىيات مەركىزى،بېيجىڭ ئونۋېرستىتى،مىللەتلەر ئونۋېرسىتىتى،جوڭگو ئىسلام ئىنىستىتوتى،،بېيجىڭ شەھەرلىك ئىسلام ئىنىستىتوتى،شاڭخەي چەتئەل تىللىرى ئونۋېرسىتىتى،جوڭگو پەن-تېخنىكا ئونۋېرسىتىتى،نىڭشىيائىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسى قاتارلىق ئورۇنلارنىڭ ۋەكىللىرى ،چەتئەللەردىن تۈركىيە،سەئۇدى ئەرەبىستان،مىسىر ،قاتار،ئەنگىليە،ئامرىكا،مالايسىيە،پاكىستان قاتارلىق دۆلەتلەرنىڭ ۋەكىللىرى قاتناشتى. يىغىن ۋەكىللرى«جوڭگو بىلەن مۇسۇلمان دونياسىنىڭ تارىخى باغلىنشى »،«جوڭگو بىلەن مۇسۇلمان دونياسىنىڭ سەنئەت ئالماشتۇرىشى ۋە ئۆزئارا تەسىرى »،«ھۆججەتلەر ۋە تىل»،«ئىلم-پەن، دىن ۋەئىدىيە»،«ھازىرقى دونيا بىلەن مۇسۇلمان دونياسىنىڭ مۇناسىۋىتى»دىگەن  6تىمىنى چۆرىدەپ  قىزغىن مۇنازىرە ئېلىپ باردى. يىغىننىڭ ئېچىلىش مۇراسىمداجوڭگو ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسنىڭ دائىمىي مۇئاۋىن باشلىقى ۋاڭ ۋېيگۇاڭ ،ئىسلام تەشكىلاتىنىڭ باش كاتىۋى ئەھمەرىدىن .ئېھسان ئوغلى ،تاشقى ئىشلار مىنىستىر مۇئاۋىنى جەي جۇەن،ئىسلام تارىخى،مەدنىيىتى ۋە سەنئەت مەركىزىنىڭ مۇدىرى خالىد.ئەيلۇن ، جوڭگو ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسى دىن تەتققات ئورنىنىڭ باشلىقى جو شىنڭپىڭ ئىلگىرى-كىيىن تەبىرىك سۆزى قىلدى. بۇيىغىنغا قاتناشقانلاردىن يەنە جوڭگو ئىسلام جەمئيتىنڭ مۇئاۋىن باشلقى ئادىلجان ،گوۋۇيۈەن تەرەققيات-تەتقىقات مەركىزى مىللەتلەر تەرەققىيات ئورننىڭ باشلقى جاۋشۇچىڭ جوڭگو ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسى غەربىي ئافرىقا تەتقىقات ئورننىڭ باشلىقى ياڭ گۇاڭ قاتارلىق دۆلەت ئىچىدىكى ئالىملار ۋە ئىسلام ھەمكارلىق تەشكىلاتىغا ئەزا دۆلەتلەردىن 10دۆلەتنىڭ جوڭگودىكى ئەلچىلىرى قاتناشتى. بۇ قېتمقى يىغىننى جوڭگو ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسى بىلەن ئىسلام ھەمكارلىق تەشكىلاتى (OIC) نىڭ قارمىقىدىكى ئىسلام تارىخى،مەدنىيىتى ۋە سەنئەت مەركىزى(IRCICA) ھەمكارلىشىپ ئاچقان بۇلۇپ جوڭگو ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسى دونيىا دىنلىرى تەتقىقات ئورنى ئۈستىگە ئالغان بىر قېتىملىق خەلىقئارالىق سەۋيىگە ئىگە ئىلمىي مۇھاكىمە يىغنى بولدى ھەمدە دېپلوماتتيە مىنىستىرلكى قاتارلىق ئورۇنلارنىڭ زور كۈچ بىلەن قوللىشىغا ئىگە ئېرىشتى. يەرشارىلاشتۇرۇشنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ جوڭخۇا مەدىنىيتى بىلەن ئىسلام مەدىنىيىتى ئوتتورسىدىكى ئالماشتۇرۇش،مەدىنيەتلەر دىئالوگنى ئىلگىرى سۈرۈش مۇھىم رىئال ئەھمىيەتكە ئىگەبۇلۇپ قالدى. بۇ قېتىمقى يىغىننىڭ چاقىرىلشى جوڭگو بىلەن ئىسلام مەدنىيىتى سىياسىي ۋە مەدىنيەت قاتارلىق جەھەتلەردىكى ئالماشتۇرۇش ۋە ھەمكارلىقىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە ئاكتىپ رول ئوينايدۇ. جوڭگو ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىمىيسىنىڭ دائىمى مۇئاۋىن باشلىقى ۋاڭ ۋېيگۇاڭ ئىسلام ھەمكارلىق تەشكىلاتىنىڭ باش كاتىۋى ئەھمەرىدىن ئېھسان ئوغلى ئىسلام تارىخى،مەدنىيىتى ۋە سەنئەت مەركىزىنىڭ مۇدىرى خالىد.ئەيلۇن ،تاشقى ئىشلار مىنىستىر مۇئاۋىنى جەي جۇەن مەنبە:نۇر ئىسلام تورى http://www.norislam.com/?viewnews-14804

sazguri

	بۇيىغىنغا قاتناشقانلاردىن يەنە جوڭگو ئىسلام جەمئيتىنڭ مۇئاۋىن باشلقى ئادىلجان.......... بۇ .ادەمنى مەن ئاڭلاپ باقماپتىكەنمەن تەپسىللى بىلدىغانلار بولساڭلار يوللىۋىتىڭ؛ار مۇنبەرگە ھېلقى چىڭگۇاڭيەن ئاخۇنۇمچۇ ؟

arkenkaxka

	شىنجاڭ ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسى نىڭشىيا ئىجىتمائىي پەنلەر ئاكادىميسىدەك بوللالماپتۇ دە

uzumtal

	بۇ تەشكىلاتمۇ خۇددى بازا تەشكىلاتى . ئىسلام يولۋاس تەشكىلاتى . ئىسلام ئازاتلىق تەشكىلاتى ....دىگەندەك تەشكىلاتلارغا ئوخشاش  چاقىرسا ئىتى بار .تۇتسا سىپى بار . ئىتى ئۇلۇغ ،سۇپۇرسى قۇرۇق تەشكىلاتقا ئوخشاشلا  بىر تەشكىلات خالاس  .    بۇ تەشكىلاتنىڭ بازا تەشكىلاتى . ئىسلام يولۋاس تەشكىلاتى . ئىسلام ئازاتلىق تەشكىلاتى ....دىگەندەك تەشكىلاتلاردىن پەرىقلىنىدىغان بىرلا ئالاھىيدىلىگى . كۆپ سانلىق  دۆلەتلەر ئىتىراپ قىلىدىغان  قانۇنلۇق تەشكىلات ھىساپلىنىدۇ .    ھەر يىلى ئىچىلىدۇ بۇنداق چىرايلىق يىغىنلار .    نەچچە يۈز ئەر بىر نەچچە ھىجاپلىق قىز-ئايال خانىملار ،رەتلىك تولىمۇ قائىدىلىك ئولتۇرۇپ،ۋاقتى  ئۇزۇندىن-ئۇزنغا سوزۇلغان قاراتمىلىغى كۈچلۇك ۋە ھەل قىلىنىشنى تولىمۇ تەخىرسىزلىك بىلەن كۈتىۋاتقان مۇھىم  مەسىللەر ئۈستىدە ،نەچچە بوتۇلكا قىممەت باھالىق ئىچىملىكلەرنى ئىچىپ بوتۇلكا ئۈستەلگە تىزىپ قويغان ئالما ،نەشپۇت غاجاپ تەخسە بىكارلىغاچ مۇھاككىمە قىلىشىدۇ ۋە بىر-بىردىن ئېسىل قائىدە-نىزاملارنى يولغا قويۇشنى قارار قىلىىشىپ  قايتىشىدۇ .   ..... لىكىن ،ئامما ،دەپ قاپسىز مۆتىۋەر ئۆلما ئاكىلار .كۆرىدىغان كۈننى تۆەندىكى بىزلەر كۆرىمىز. ساقالنى ئالدۇرۋەت ! نىمە دىگەن زاماننىڭ كەينىدە قالغانلىق بۇ ھە ؟! ......بىشىڭغا ھىجاپ.ياغلىق سالما ! ئۇزۇن كىيىم كىيىشمە ! -نىمە دىگەن مەتۇلۇق بۇ ؟! سەتلىشىپ قايسى دەۋىر بۇ ؟  ئۇزۇن چاچاچلىرىڭنى يازنىڭ ئىرغىن مەيىن شامىلىدا ،قىشنىڭ ئاپپاق قار ئۇچقۇنلىرىدا دولقۇنلسىمان لەپىلدىتىپ ھۆزۇر ئىلىشنى ، تۆگە قۇشنىڭ تۇخۇمىدەك ئاپاق سۈتكە ئوخشاش جەلىپكار پۇت-پاقاچاقلىرىڭنى كوچا-كوي ،يېزا-قىشلاقلاردا ئۆزگە خاس جەلىكار رولىنى تولۇق قارى قىلدۇرۇپ بۇ   ئېستىتىك قىممەتلەردىن  روھى خۇشاللىق  تىپىشنى  بىلىشمەمسەن ؟      .....دوختۇرخانا .گۈللۇكتە ،تىرىلغۇ يەرلەردە ناماز ئوقۇشما ؟  ناماز ئوقۇيمەن دەپ سەجدە قىلىش  جەريانىدا يەرنى قالايمىقان پۇراپ سۆيۈپ يەرنىڭ قۇۋىتىنى پۇراپ ياكى غاجاپ ئىلۋىلىشساڭ ،شۇ يەردە زىرائەت ،گۈل-گىيا ئۇنەمدۇ  ؟       ئەينى يىللىرى ئامېرىكىنىڭ ياپۇنيەگە تاشلىغان ئاتۇم بومبىسنىڭ زىيانلىق تەسىرىدىن، مانا ھازىرغىچە شۇ ئاتۇم بومبىسنى چۈشكەن يەردە زىرائەت ئۇنمەيۋاتىدۇ. .....بىز مۇشۇ زىمىننى دەپ قانچىلىق قان تۆكتۇق قانچىلىك بەدەللەرنى بەردۇق  بىلىشەمسەن سەنلەر ھە ؟! ....جۇمە نامىزىغا قاتناشما ! ئىشىق يوقما سەنلەرنىڭ ؟ ناماز دىگەن ئادەمنىڭ ئەمگەك ئىقتىدارى بوشاپ پۇت-قولىدا جان قالمايدىغان 90-80 ياشلارغا ئۇللاشقاندا  ،بەش ۋاقىت نامازغا تاھارەتنى بىرلا ئىلىۋاپ، ئىسىق كاڭنىڭ ئۈستىگە جاينامازنى سىلىپ قويۇپ ئىسسىق خاتىرجەم ئوقۇيدىغان نەرسە . نىمە !  ياش تەخەيدەك شاش قىران چاغلارنى << بىھۇدە>>  ئىشلار بىلەن ئۆتكۈزۇپ.        ..... ھەرمدە نىمە بار سىلەرگە ئاكا ، بىكار پۇل بىقىنلىرىغا ئۈسىۋاتامدۇ .     بىر مۇنچە پۇلنى ھەرەمگە ئاپىرىپ بىر دانە قاپقارا ئۆينى تاۋاپ قىلىمەن دەپ ئىسراپ قىلغۇچە، ئاۋۇ  ئالىمجان كاۋاپچىدەك ئوقۇشسىز قالغان ،نامرات خەنزۇ يولداشلىرىمىزنىڭ << ئوماق >> پەرزەنتىللىرىگە  ۋە ياكى ئىچكىرىدن شىنجاڭغا پۇل تاپقىلى  چىقىپ، ئىشنىڭ ئىپى-جىپىنى تىپىپ بولغۇچە، بۇ يات ناتۇنۇش دىيارىمزىدا قىقىلىپ سوقۇلۇپ ،بوتۇلكا،قەغەز-پەغەز يىغىپ-سېتىپ، جىنىنى <<  ئاران-ئاران>> بىقىۋاتقان ھالى خاراپ نىمجان خەنزۇ مىللەتتاشلىرىمىزغا ئىئانە قىلىپ ،ياكى شۇلارنىڭ ھالدىن خەۋەر ئالسلا    بولمامدۇ ؟     - تۆۋە ئۇكام ! ئۆزىمىزنىڭ ھالى بۇلاردىن بەتتەر تۇرۇپ .بۇلارغا ئىئانە قىلىپ يۈرسەم يۇرتتاشلرىم مازاق قىلار  ؟ -نىمە دەيدۇ ماۋۇ چال ! -ۋاي ئاكا ! بىز دىگەن ئۆز خەق.  تاش-داڭگال يىسەكمۇ سىڭىدۇ. بىراق ماۋۇلار دىگەن بىزلەرگە ئەزىز مىھمان . بۇلار نەچچە مىڭ يىل مابەينىدە، قوغۇلۇقتا ئۇنۇپ قالدىغان  شۇمبۇيا ، ئاق تىرەكنىڭ يوپۇرماقلىرغا جاڭيۇ بىلەن ۋېيجىڭنى قوشۇپ  تەييارلىغان سوغۇق سەي  بىلەن ،ئۈچ قىتىم يۇساق سۇ ئىسراپ بولغاننىڭ ئۈستىگە  گۈرۈچ ئىزلىپ كىتىدۇ دەپ ،چالا ئاقلىغان شالنى يۇمايلا ئەتكەن مىفەن بىلەن ھەزىم قىلىۋىرىپ ،ئاشقازىنى تىراكتۇرنىڭ ماي باكىدەك داراڭ-دۇراڭ بولۇپ كەتكەن مىھمانلار قۇۋەتلىك-قۇۋەتلىك يىمىسە ، ماۋۇ  كومۇنىزىمنىڭ شانلىق ۋە پارلاق  ئۇلۇغۋار يولىدا سىز-بىزلەرنى قايسى دادىل قەدەملەر بىلەن باشلاپ ماڭالايدۇ . قۇۋەت بولسا دەس-دۇس ماڭىدىغاندۇ ئاكا ؟!   -گەپ-سۆزلىرى ئورۇنلۇق كادىر ئەپەندىم ! شۇڭىمۇ سىللىدەك ئۇقۇغان ئادەم دىگەن باشقىچە زادى !    .... ھە نىمە ئىش بۇ بالا 18 ياشقا كىرمەي تۇرۇپ،  داستاندەك يوغان  قۇرئاننى قۇچاقلاپ كۆتۇرۋاپتىغۇ ؟! قانۇننى بىلەمسەن بىلمەمسەن ئاكا ؟ -  ۋاي ئۇكام جانابى مۇھەممەت پەيغەمبىرىمىز ئوخشاش ،كۆيۇمچان ،ئەخلاقلىق ،قانائەتچان .ئەل-يۇرۇتنىڭ غىمىنى يەيدىغان .... ياخشراق ئادەم بولمامدىكىن  ئەسكى ئادەم بولۇپ ساختا مەھسۇلاتلارنى ياساپ سىتىپ دۆلىتىمىز پۇقرالىرىنىڭ ئىقتىسادىنى ۋە سالامەتلىگىنى زىيانغا ئۇچۇرتىدىغان پەسكەش كىشلەردىن بولۇپ دۆلىتىمىز ج خ خادىملىرىنىڭ بىشىنى ئاغرتىپ يۈرمسۇن   دەپ شۇ ....... -بولدى بەس گەپىڭنى توختىتە ئاكا !  ھە دەپ سوراپ قويسا ،نىمە << نېرۋىسىدىن ئادىشىپ >> قالغان ئۈ ياشلىق شاتۇتتەك ۋىچىرلاپ سايراۋىرسەن دەيمەن  . ۋاي مۇھەممەت پەيغەمبىرىڭدىن ئۇگىنىمەن دەپ تىلىنى يىزىقىنى  بىلمەيدىغان ئىمىر-چىمىر خەتلەرنى ھەجىلەپ ئوقۇپ يۈرگۇچە ،ماۋۇ ئوت-يۈرەك تەرجىمانلىرىمىز تەرجىمە قىلپ قويغان لى فىڭ ،لەينىڭ ، خۇۋاڭ جېگۇۋاڭ ،دۇڭ سۈنرۇۈي...دەپ ئۈگۈنىش ئۈلگۈللىرىمىز ھەققىدىكى << بىباھا >> كىتاپلار كۇتۇپخانلاردا توپا بىسىپ دەستە-دەستە تۇرۇپ كىتىۋاتىدىغۇ . شۇلاردىن بىرەسىنىڭ ئىسىل روھىيدىن ئۈگنسە بولمامدۇ ،بىزلەرگە ئىش تىپىپ بەرگۇچە ؟ -بۇ گەپلىرىغۇ توغرا ئۇكام ! يۇقارقى سىلە تىلغا ئالغانلارنى مەن ئانچە تونۇپ كەتمەيدىكەنمەن . ماۋۇ  ئابدۇخالىق ئۇيغۇر ،مەھمۇت قەشقەرى .يۈسۈپ خاس ھاجىپ .ئەخمەتجان قاسىمى، خوجىنىياز ھاجىم ....رىزۋانگۈلگە ئوخشاش تونۇشلاردىن ئۈگەنسەكمۇ بولارمۇ ؟ - ۋاي ئاكا سەن تىلغا ئالغان بۇلار دىگەن تازا مۇكەممەل ئادەملەردىن ئەمەس ، قاراپ باقمامسەن بۇلارنىڭ قايسى بىر ئىشى غەلبىلىك بولغان ؟ قايسى بىر ئىشى ئوڭغا تارتقان .قايسى بىر ئوتى لاۋۇلداپ گۇلخانلاپ كۆيگەن ؟ يۇقارقى ئىشلارنىڭ ئۆزىلا بۇلارنىڭ ئىقتىدارسىز كىشىلەر توپى ئىكەنلىگىنى ئىسپاتلاپ تۇرۋاتمامدۇ ! ئىش مۇنداق تۇرسا نىمە قىلسەن يەنە مۇشۇلاردىن ئۈگىنىمەن دەپ . لى فىڭ ،لەينىڭ ، خۇۋاڭ جېگۇۋاڭ ،دۇڭ سۈنرۇۈي....لارنىڭ << شانلىق >> تارىخىغا بىر  قاراپ باقە ئاكا .بۇلارنىڭ قايسى بىرى خاتالشقان ؟ قايسى بىر ئىشى نەس باسقان ؟ -ھەممە ئىشى خورازدىكى << خو >> كەلگەن بۇلارنىڭ . بۇلار ھەققىدىكى قايسى بىر كىتاپلارنى ئون نەچچە يىل قىترقىنىپ قايتا-قايتا ئوقۇساڭمۇ ،  بۇلارنىڭ ھاياتى تۇرمۇشىدا بىرەر قىتىم  خاتالاشقان ياكى ئىزىپ كەتكەن تارىخى ئىش-ئىزلىرىدىن بىرنىمۇ بايقىيالمايسەن .مانا ئەڭ << مۇكەممەل >> كىشىلەر  دەپ مۇشۇلارنى دەيمىز .ئۈگەنسەك مۇشۇنداق << مۇكەممەل >> كىشىلەردىن ئۈگەنسەك بولىدۇ .چۇشەندىڭمۇ ئاكا ؟   - ۋاي ئۇكام كەينىڭگە ،چاپىنىنىڭ يىڭىگە قىزىل يۆگىۋالغان ، كالتەك -توخماق كۆتۇرۋالغان ،ئالتە-بەش << خەلىق >> ئەسكەرلىرى بىلەن، تەرىڭنى ئاپتاپتا ھەپتە تۇرۇپ قالغان شاپتۇل قىقىدەك تۈرۈپ،قوللىرىڭنى 360 گىرادۇس ئىچىدە ئەسەبىيلەرچە شىلتىپ ، ئۇزۇندىن-ئۇزۇنغا مۇنداق تەپسىلى چۈشەندۇرسەڭ ، ھىلىغۇ مەنكەنمەن . گۆردىكى ئىككى-ئۈچ يۈز يىللىق كونا ئۆلۇكمۇ چۇشىنىپ كىتىدۇ جىنىم ئۇكام . -ھە چۈشەنگەن بولساڭ ياخشى ئاكا .    -ھەي زىيالى ئۇكام  ! مۇشۇ كوچا پاراڭلىرىدن .مۇشۇ مەركەزنىڭ سىياسىتىدە بىز جۇڭخۇۋا زىمىنىدىكى ھەر مىللەت ئاممىسىنىڭ  نورمال دىننى ئىتقات ئەركىنلىگى بولىدۇ ۋە دىننى پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلىدۇ  .نورمال بولغان  دىننى ئىتقادى قانۇن بويۇنچە  قوغدىلىدۇ ۋە ...دەيدىغان قانۇن بارمىش دەپمۇ ئاڭلايمەن .يەنە بىر سىدىن ۋاي بۇ قاتمال خەلىق ئاممىسىنىڭ بىشىنى تۈگمەن تىشىدەك پىقىرتىدىغان مۇنداق سىياسەت پەقەت بىزنىڭ رايۇنىمىزدىلا بار دەپ ئاڭلايمەن . يەنە بىراۋلاردىن ئىچكىردىكى رايۇنلاردا ۋە نېڭشا دەمدۇ بىڭشا دەمدۇ بىر ئۆلكىدىكى كىشىلەرنىڭ دىنى ئىتقاتىغا دىخلى-دەرۇز قىلمايمىش دەپمۇ ئاڭلايمەن ،  سىللى دىگەن جىقلا ئوقۇغان ئادەم بولغاندىن كىيىن كۆپ نەرسىلەرنى بىللىلا .سىللىدىن بى سوراپ باقسام ، مۇشۇ ئىشلار راسىتمۇ زادى ؟  يەنە بىر  ئۆزۇمنىڭ ۋە خوتۇن باللىرىمنىڭ كاللسىىدىن ئۆتمەيدىغان بىر  ئىش .نورمال دىننى پائالىيەت تۈرىگە قايسى ئىبادەتلرىمىز كىرىدۇ ئىنىق بىر چۈشەندۇرۇپ قويسىلا بۇپتىكەن جىنىم ئۇكام كاللىمىزدا بى ئايدىڭ بولسا . -ھە مۇندق ئىشمىدى  ئاڭا ؟! ئۇندق بولسا دىققەت قىلىپ ئاغزىمغا قاراڭ ھە !  مەن چۈشەندۇرۇپ قوياي . مەركەزنىڭ سىياسىتىدە بىز جۇڭخۇۋا زىمىنىدىكى ھەر مىللەت ئاممىسىنىڭ  نورمال دىننى ئىتقات ئەركىنلىگى بولىدۇ ۋى بۇ پائالىيتى دۆلەت تەرىپىدىن قوغدىلىدۇ  ...... دىگەن ئىشىغا كەلسەك  .بىرنچى بولۇپ نورمال بولغان دىننى ئىتقات پائالىيەت دائىرسىگە قايسى دىننى ئىباەت كىرىدۇ دىگەن سۇئال ھەققىدە چۈشەنچىنى ئايدۇرڭلاشتۇرۋىلىشقا بولىدۇ  توغىرا كىلىدۇ .    نورمال بولغان دىننى پائالىيەت ،باشقا دىندىكى جۇڭخۇۋا كىشىللىرىنىڭ دىنى ئىبادەت پائالىيتىنى ئىنىق بىلمەيمەن ،شۇڭلاشقا ئۆزىمىزنىڭ نورمال بولغان  دىننى ئىتقات پائالىيتىنى مىسال قىلسام . يىشى ج خ ئىدارىسى تەرىپىدىن يىشىنىڭ چوقۇم مۇقەررەر  ئىنىق روشەن ھالدا 18 ياشتىن تولۇق ئاشقانلىغى ئىنق بولغان، جۇڭخۇۋا مۇسۇلمانلىرىنىڭ  ،قۇربان ھىيت نامىزى ئوقۇش ،روزا تۇتۇش ،روزا ھىيىت نامىزى ئوقۇش، جۇمە نامىزى ئوقۇش .مىيىتلارغا دۇئا قىلىش ، قەبىرستانلىقتا  تۆۋەن ئاۋاز بىلەن قۇرئان ئايەتلىرىدن بىر ئىككى جۇملە ئوقۇش ،ئۆلۇپ كەتكەن ئاتا-ئانىسى ھەقىدە دۇئا قىلىش . مەسچىتلەرنى سۇپۇرۇش-تازلاش .ئەسسالامۇ ئەلەيكۇمنى ئۇنلۇك ئاۋازدا خاتىرجەم ئىشىلىتىش . تاماقتىن كىيىن شۈكۈر دىيىش ،بىراۋ  قازا قىلغاندا  قارلىق باغلاش، مىتىنى جىنازا بىلەن يۆتكەش ، ماشىنىغا بىسمىللا دەپ چىقىش ......قاتارلىق ئىبادەتلەرنى نورمال بولغان دىننى پائالىيەت دەپ ئاتايمىز .    مانا  مۇنداق ئالاھىيدە ھوقۇق ۋە ئىمىتىيازدىن سىز ۋە سىزگە ئوخشاش دىھقان ۋە ھۇنەرۋە كاسىپلارلا   ناھايتىمۇ بىمالال ، خاتىرجەم ھالدا قولدىن بەرمەي قانچە كۆپ قىلۋالسا دۆلەت ئارلاشمايدۇ چە چەكلىمەيدۇ . مانا يۇقارقىغا ئوخشاش نورمال بولغان دىننى پائالىيتىڭلار دۆلەت تەرىپىدىن قوغدىلىدۇ .   مەسىلەن .       ناۋادا سىللەر بىرەر قىرىندىشىڭلار قازا قىلغاندا ، يۈز-كوزۈڭلارنى تاتلاپ چاپاق قىلغاننىڭ ئورنىغا .ماۋۇ مەدىنىيەتلىك مىللەتنىڭ ياخشى بولغان مىيىت ئۇزۇتۇش مەدىنىيەت ئۇسۇلى بويچە .پوجاڭزا ئىتىپ ياكى جاڭ چىلىپ مىيىت ھازىسىنى مول مەزمۇنلۇك ئۆتكۈزسە ،بىراۋ كىلىپ نىمە ئىش بۇ قاملاشمىغان ئىشنى قىلىپ يۈرىيسىلە دەپ قەستەن جىدەل تىرىپ ،جەمىئەتنىڭ تىنىچ-ئامانلىغىغا تەسىر يەتكۈزسە . .....كوچا-كويلاردا كىتىپ بىرىپ بىرسىگە ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم قىرىندىشىم ! دىيشنىڭ ئورنىغا ،ياخشىمۇ سىز ؟ ئەتىگەنلكىڭىز خەيرىلىك  ! بولسۇن مىللەتىشىم  .ياكى ئالوۋ  قاسىمكا  !  دىگەندەك ھۆرمەت سۆزىنى ئىشلەتسىڭىز .بىرسى سەن دىنىمىزنىڭ ئەنئەنۋى سالام ئۇسۇلىنى ئۆزگەرتىپ دىنىمزىدا تولدۇرغۇسىز بىدئەت ئىشتىن بىرنى سادىر قىلدىڭ دەپ ،كۆزلىرىنى بۇقىنىڭ كۆزىدەك قىزىل قىلىپ ،سىزگە ئۆكتە قوپسا مانا بۇنداق قاپىقىنىڭ بىزى بار نوچىلارنىڭ زۇلۇمىدىن  سىللەرنى قوغدايدۇ  دىگەن گەپ .    لىكىن بۆشۇكتىكى بوۋاقلار .يەسلى باللىرى .باشلانغۇچ باللىرى ،ئوتتۇرا مەكتەپ ،...ئالى مەكتەپ ..ئىشقىلىپ ھەر قانداق مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى ، پارتىيە ئەزالىرى ،دۆلەت شىتاتىدىكى مائارىپ خاىملىرى ،مەمۇرى خادىملار . ئامانلىق ساقلىغۇچى . كۆكەرتىش ئىدارىسنىڭ ۋاقىتلىق تازلىقچى ئىشچىللىرى ، كەنىتنىڭ تۇغۇت خادىمى ،  سېكىرتار ،داۇيجاڭ شىياۋ دۇيجاڭ .مۇئاۋىن شياۋ دۇيجاڭ  ، ..ئىشقىلىپ قىلۋاتقان ئىشلىرى ھۆكۇمەت خىزمىتىگە يۇمغاقسۈتنىڭ ئۇرۇغىدەك يىقىنلا خىزمەت قىلدىغان كىشلەرلا بولىدىكەن نورمالسىز دىننى پائالىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشقىغۇ ھەرگىزمۇ بولمايدۇ. ھەتتا يۇقاردا تىلغا ئىلىنغان نورمال بولغان دىننى پائالىيەت بىلەنمۇ  قەتئىي ،مۇتلەق ،ھەرگىزمۇ . جان ئۈزگۈچە ،تاكى ئەڭ ئەخىرقى ئۇلۇغۋار نىشانىمىز يەنى ئۇلۇغۋار  كومۇنىزىم ئىشقا ئاشقۇچە شۇغۇللىنىشقىمۇ بولمايدۇ . -ئۇكام ئاياللارنىڭ ھىجاپ كىيىشى ،ئەرلەرنىڭ ساقال قويۇشى . تەراۋىھ نامىزى ئوقۇشى ....دىگەنلەر زادى قانۇنلۇق دىننى پائالىيەتكە كىرەمدۇ ياكى قانۇنسىز دىنى پائالىيەتكە كىرەمدۇ بۇ ھەقتە ئىنىق بىر چۈشەنچە بيۋەتسىلە بوپتكەن ؟ -سىز دىگەن بۇ ئىىشلار دۆلىتىمىزنىڭ ئاسانى قانۇنىدا قانۇنلۇق دىننى پائالىيەت قاتارىغا كىرگۈزۇلگەن . بۇ قانۇننى ئاپتۇنۇم رايۇنغا ئىلىپ كىلىش جارياندا شىڭشىڭىادا كۈچلۇك چىققان شامالدا بۇ قانۇن قانۇنسىز دىننى پائالىيەت قاتاردىقى قۇرنىڭ ئارىسىغا سىغدۇرلۇپ قالغان . بىراق بىز ھەر نىمە بولسا بۇ قانۇن ساق-سالامەت كەپتۇ  .قول ئاستىمزىدكى ئاۋام پۇقرالىرىمىزنىڭ كۆڭلىنى بىر خۇش قىلۋالارمىز دەپ ئاغزىمىزنى تاتلىق ئىتپى يۈرسەك . ئۇلانباينىڭ شامىلىدا بۇ قانۇنلۇق دىننى پائالىيەت دەپ ئاتالغان نىزاملار ئۇچۇپ-ئۇچۇپ يوقاپ كىتىپتۇ . بىز مەركەزگە تىلىفۇن قىلىپ بۇ ئىش توغۇرسىدا مەسلەھەت سورساق . ئۇلار دەيدۇ ، قانۇنلۇق دىننىى پائالىيەت دائىرسىگە كىرىدىغان ئىش-ھەركەتلەرنى تۇزۇپ چىققۇچىلار بۇ ئىشلارنى يىڭىدىن ئويلىشۋاتىمىز .خاتىرجەم بولۇڭلار سىللەرگە خۇش-خەۋەر بىرەلمىسەكمۇ ،چوقۇم بۇ ھەقتە سىللەر تولىمۇ قايىل بولغۇدەك چۈشەنچىلەرنى بىرمىز دىدى . -بۇ جاۋاپقا قانچىلىك ساقلامىز جىنىم ئۇكام ؟ -مەن بۇ ئىشقا بىر نىەم دىيەلمەيمەن ئاكا ،بەلكىم 300-200 يىل ساقلىشىڭىز مۇمكىن .بىراق خاتىرجەم بولۇڭ ئۇلار چوقۇم چۈشەنچە بىرىدۇ .   بىر ئىشىڭلارنى زادى چۈشەنمەيمەن ئاكا .بۇ مۇسۇلماندارچىلىق دىگەننى  ھىجاپ كەيمەيمۇ . ساقال قويمايمۇ .بەش ناماز ئوقۇمايمۇ .روزا تۇتمايمۇ .ھەج قىلمايمۇ زاكات بەرمۇ قىلىمەن دىسە قىلغىلى بولىدىغۇ . نىمە قىلىسلەر يۇقۇرى بىلەن ئۈزەڭگە سوقۇشتۇرپ -ۋاي زىيالى ئۇكام بۇ خۇددى ناننى ئۇشتۇماي يەڭ.قىتتىقنى بۇزماي ئىچىڭ دىگەندەك ئىش بوپتىغۇ . - ئۇندقا بولسا ئاكا .ناننى ئۇشتۇپ يەيدىغان .قىتتىقنى بۇزۇپ ئىچىدىغان كانادا ، گىرمانىيەلەرگە كىتىڭ يول چىگىرغىچە بىمالال، ھەر كۇن، ھەر سائەت ئوچۇق توسمايمىز . چىگىردىن چىقمىغۇچە گۇم !  قىلىپ سىزنى ئاتمايمىز ، ئەگەر چىگىردىن سالامەت قۇتۇلۇپ كەتكەن كۈنىڭىز سىزنى تۇتمىغۇچە بىر مىنۇتمۇ خاتىرجەم ياتمايمىز . تۇتىۋالساق ئۆلىكىڭىزنى ئۇرۇق-تۇققانلىرىڭزغا تاپشۇرۇپ بىرىمىز خاتىرجەم بولۇڭ ئادەم گۆشى يەيدىغان ئىچكىرلىك كاۋاپچى خەنلەرگە  ساتمايمىز .        ئەمدى سىزنىڭ ئىچكر تەرەپلەردە دىننى ئىتقات ئەركىنلىگى تولىمۇ ئەركىن دەپ ئاڭلىغان گەپ-سۆزلەرنىڭ ئىشىغا كەلسەك .بۇنىڭ  ھەممىسى ئەپقاچى قۇرۇق ئۆسەك سۆزلەر ئاكا .      مانا مەن كامىنە فەقىر .دۆلەت خادىمى بولغان 20 نەچچە يىلدىن بۇيان ، يۇقۇرنىڭ  تولا تەكلىپ قىلشى ،ئىدارىنىڭ ئورۇنلاشتۇرشى بىلەن ، ھەر يىلدا بىر-ئىككى قىتىم ئىچكىرگە بىرىپ تۇرىمەن ئاكا .     بارلىق دىننى ئىتقات ئەركىىنلىگى مۇشۇ بىزنىڭ دىيارىمزىدىلا باركەن . ئىچكىردىكى جۇڭخۇۋا پۇقرالىرىنىڭ  دىنىي پائالىيەتلىرىنى خاتىرجەم قىلشمۇ بەس مۇشكۇل ئىكەن . ئەڭ ئاددىيسى ئۇلار سىلەرنىڭ تىڭلىڭلار يىزىقىڭلار ئەرپ تىلىغا ئوخشاپ قالدىكەن شۇڭلاشقا خەنزۇ تىلدا پاراڭلىشلەر دەپ مەجبۇرلىغاچ . بۆشۇكتىكى بوۋاقتىن تارتىپ ،مەركەزنىڭ باشلىقغىچە بارلىق ئە-ئاياللار خەنزۇ تىلدىلا پاراڭلىشىدىكەن .    .....  بەش ۋاقىت ناماز دىگەننى  بەزىدە قازا قىلىپ بەزىدە بىر ئىككى ئاي تاشلىۋىتىپ بىشىڭلارغا كۈ چۈشكەندىمۇ بولسسىمۇ يەنە سىللەر ئوقۇيدىكەنسىلەر جۇمۇ !   .....ئىچكىردىكى جۇڭخۇۋا پۇقرالىرىچۇ ؟ -بەش ۋاقىت ناماز ئوقۇش تۈگۈل ھەتتا ناماز دىگەن قانداق نەرسە ئىسمىنىمۇ بىلمەيدىكەن ،شۇڭلاشقا بۇ جەھەتتىكى چۈشەنچىسىنى ئايدۇڭلاشتۇرۇش ئۇچۇن ھەر يىىل قۇربان ھىيت ،روزا ھىيىت ناماز ۋاقتىدا ئىسلام مەسچىتلىرىگە ساياھەت نامى دىگەن چىرايلىق ئىسىم بىلەن پەدازلاپ   بىرىپ ،رەسىمگە تارتىپ ھەر كۇنى شۇ رەسىمگە قاراپ ئۇگىنىش قىلدىكەن . تىخى بۇلار ئىسلام مەسچىتلىرىگە زىيارەت نامى بىلەن كىرگەندە يەرلىك ساقچىلار بۇلارنى ناماز ئوقۇۋالمىسۇن دەپ بۇلارنى بىقىپ تەرتىپ ساقلاپ تۇرىدىكەن . .... مەسچىت دىگەننىغۇ سىلەر سىلىپ قويدىكەنسىلەر ،ئۇلارچۇ ھەتتا مەسچىت سىلىشنىمۇ ئۇنتۇپ قاپتۇ .ئۆزلىرى ياسىۋالغان خىلى داڭلىق دەپ ئاتالغان تۆت-بەشچە << مەسچىتلىرىگە >> كىرىپ باقتىم . سىرىتقى كۆرۇنىشى قىزل تۈۋرۈكلۇك راۋاق ،ئىچىدە لەۋلىرى قىپقىزل ،قۇلىقى يىرىم مىتىر سوزلۇپ كەتكەن ئىغىرلىقى ئالتە-بەش توننا چىقىدىغان ھەر بەستلىك بۇتلارنى توختىۋاپتۇ .   .... ئەزان توۋلاش ئىشىغا كەلسەك . ھىلىمۇ دۆلىتىمىز سىللەرنى ئەركە-نايناق قويۇۋىتىپتۇ .ئەزان سۇپىسىغا چىقىسلەر تۆت ئەتىراپقا قاراپ ئاۋازىڭلار قانچىلىك يەتسە شۇنچىلىك تولىۋالساڭلار دۆلىتىمىز ئاز سانلىق مىللەت دەپ ئارلاشمايدۇ .    ئۇلارچۇ  ؟ ئەزان تولاش ئەمەس ،ھەتتا ئەزاننى قانداق تولاشنىمۇ ئۇنتۇپ قالغان چىغى . ئەزاننىڭ ئورنىغا داڭ چالىدىكەن .   ....چاچ قويسا << گۇناھ >> دەپ قويۇپ ، چاچ دىگەننىغۇ سىللە قويدىكەنسىلەر ،ئۇلار  بىشىنى ھەر ھەپتىدە بىر-ئىكى قىتىم قىيدۇرۇپ ،چىۋىن  سەللە دىقەت قىلماي ،تاغنىڭ ئۈستىگە ياسالغان ۋاقىتلىق  ئايدۇرۇم ئوخشايدۇ  دەپ قونۇپ بىر ئاز مۇگۈدەپ قالسا شارىت قىلىپلا تىيلىپ كەتكۇدەك پاقىراق سىلىق  قىلىپ يۈرىيدىكەن .       ھەتتا مەركەزنىڭ بىچارە رەھبەرلىرى دىننى ئىتقات تۈزمىنىڭ قاتتىقلىقىدىن، ئەرەپ تىلىغا ئوخشاش قالدىغان ئۇيغۇرچە يىزىقنى ئىشلىتىشتىن قورقۇپ ، 11 -نۆۋەتلىك بەشىنجى يىللىق پىلاندىن ئىبارەت كاتتا يىغىنمۇ ۋە ھەر يىىل ئىچىلىدىغان يىللىق يىغىنمۇ ،بىيجىڭ ئولىمپىك يىغىنىدىن ئىبارەت ئەسىر ئاتلاش خاتىرە قۇتلۇق كۈنىدىمۇ خەنزۇچە تىلدا سۆزلەپ خەنزۇچە يىزىق ئىشلىتىپ ئاخىرلاشتۇردى  ئەمەسمۇ .   ماۋۇ بىزىڭ دىياردىچۇ ئاكا ؟! -چوڭ-چوڭ يىغىنلارغۇ بۇ ياندا قالسۇن ، ھەتتا كىچىكىنە مەھەللە يىغىنىمۇ يۇقۇرنىڭ شۇنچە قاتتىق سىياسىتى ئاستىدىمۇ بىر ئاماللارنى قىلىپ ئۇيغۇرچە تىلدا سۆزلەپ ئىچىپ بىرىۋاتىمىز . كىملىك ، توي جاڭزا كىنىشكىسى ، ئادەمنىڭ ئىددىيسىدىن ئۆتمەيدىغان ھەر خىل جىرىمانە تالۇنلىرىنى ئۇيغۇرچە يىزىقتا بىسىپ تارقىتىۋاتىمىز .    ئويلىڭە بۇ نىمە ئۇچۇن ؟ - ھەممىسى سىللەر ئۇچۇن ئەمەسمۇ .قۇرئاننىڭ تىلى ئەرەپ تىلى ،ئۇيغۇر تىلى ۋە يىزىقى ئەرەپ تىلىغا ئوخشاش قالىدۇ ،مەيلى بۇ ئارقىلىق ئەرەپ تىلىنى ئۇگىنۋالسۇن .دىننى ئىبادىتدە پايدىلار دەيمىزغۇ . يەنە نىمە قىلىپ بەرسەك بولاتتى سىللەرگە ئاكا .    بىزنىڭمۇ ئوزۇقلۇق يىتىشمەي ئۇدۇل چىشىدن بىر- ئىككىسى  كام بولسىمۇ، ھەر ھالدا پارنىڭ مايسىغا ئوخشاش نىمجان چۆچۇردەك  بالىلاردىن بىر-ئىككى بار .شۇلارغا ئاش-نان كىرەكتە پۇل كىرەك  .بىزنى مۇشۇنداق تار ياردە قىستىمىسڭلار نىمە بولار .بىزنىمۇ ئويلاپ قويۇڭلار مۇنداق جىنىم ئاكا  . ........ ۋادىرىخا بۇلارنىڭ بۇ ئىشىغا قاراپ ،شۇ يەرنىڭ يەرلىكتىكى كادىرلارنىڭ نەقەدەر << زالىم >> نەقەدەر << قاتمال >> نەقەدەر << خۇراپى >> ئىكەنلىگىنى ھىس قىلىپ يەتتىم .ئاكا .    ....سىللەر بىزنى ھەر نىمە دەپ تىللايسىلەر تىخى .بىزلەر بولساق ۋاي نىمە قوغلۇق ئۆز مىللەتتاشلىرىمىز ،ئۆز قىرىنداشلىرىمىز دەپ . مىيىت نامزىزى ئوقۇساڭلارمۇ ، ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم دىسەڭلارمۇ ، تاماقتىن كىيىن شۈكۈر دىسەڭلەرمۇ ،نامازدا سۈرە-ئايەتلەرنى ئەرەپچە ئوقۇساڭلارمۇ ،بىر كۆزىمزىنى قىسۋىلىپ كۆرمەسكە سىلىپ   ئۆتكۈزۋاتىمىز .شۇنداقتىمۇ يەنە بىز ئەسكى سىلەرگە .      ...گەپنىڭ قىسىقى بارلىق نورمال دىننى ئىتقات ئەركلىگىدىن ئەڭ كەڭ دائىردە بەھرىمان بولۇۋاتقان جۇڭخۇۋا پۇقرالىرى ئىچىدە پەقەت ۋە پەقەت بىر سىللەر شۇ . ئىچكىرنى مەركەزنى ياخشى دەيسىلەر ،ئىچكىردە بىر ياشاپ باققان بولساڭلار ئىدى. بولدى ئاندىن بىزنى << چۈشىنەتتىڭلار >> جىنىم ئاكىلار . -ۋاي مۇنداق دەڭە جىنىم <<  زىيالى>> ئۇكام  بىز خەق قۇدۇق ئىچىدىكى پاقىنىڭ ئۆزىكەنمىز. سىللەردەك ياىشى رەخىبەرلىرىمزىنىڭ بىزلەرگە نەچچە ۋاقىتتىن بۇيان كۆڭۇل << بولۇپ >> يولغا قويۇپ بەرگەن ئىتىبار سىاسەتلىرىنىڭ قەدىر-قىممىتىنى پەقەت بىلمەيلا قاپتۇق . بىزلەرنى مۇشۇ كۇنگە ئۇللاشتۇرغان  ئاللاھىم شۈكۈر ساڭا .     مانا بۇ ئاي بۇ كۈنلەردە ،  بىزلەرگە مۇشۇنداق << ياخشى>>  بولغان ۋە ئىتىبار << بىرىش >> سىياسەتلىرىدىن بەھىرىمان قىلدۇرۋاتقان ، رەھبەرلىرىمزىنىڭ  ۋە ئائىلستىكىلەرگە  << سالامەتچىلىك ،خاتىرجەملىك ،شات-خۇراملىق ،ناھايتىمۇ ئۇزۇن بەك ئۇزۇن ناھايتىمۇ بەك ئۇزۇن ئۆمۇر  >>  ئاتا قىلالا جانابى ئاللاھىم  دەپ ھەر دۇئالەردە شۇ << مىھرىبان ، كۆكيۈمچان >> بىر قىسىم رەھبەرلىرىمىزنى ياد ئەيلىگەچ  ياشاۋاتىمىز ھۆرمەتلىك نامى ئۇلۇغ ئىسلام كىڭەش يىغىنىڭ موھتىرەم قاتناشقۇچىللىرى . بولسا شۇ بىزنىڭ گىپىمىزنى قىلمىغان ئىغىزىڭلار قممەت باھالىق قايناق چايدا  ئۈتلىشىپ . تۇرمۇشىمىزنى كۆرمىگەن شۇ كۆزلىرىڭلار شۇ چاينىڭ ھورىدا دۇتلۇشۇپ . تەپەككۇر بىلەنمۇ ھىس قىلالمىغان سويما كاللاڭلار پاختىلىشىپ كەتسە دەيمەن .لىكىن بىر يەرلىرىمدىن بولدى قويە .باشقىلارغا بەد دۇئا بولۇپ قالمسۇن دەيمەن .

تىرەن

	نىمە دىگۈلۈك ئەمدى

KAXTEXIA

	ئىسلامنى قىلچىلىك چۈشەنمەي ،سەپسەتە تارقىتىدىغان مىتە قۇرتتىن بىرسى كىرىپتۇ ،قارىغاندا بۇ خىرىستىئان ئوخشايدۇ,شۇڭا ساڭا  چۈشەندۈرۈش ئاتۇقچە ،سەنلەر بەرىبىر ھەقنى بىلىپ ،كۈرۈپ تۇرۇپ ئىنكار قىلىسە ..

dosyar.

	oghul ئەپەندىم ئىنكاسىڭىزنى تەھرىرلىۋېتىڭ، بۇ چىرايلىق گەپ.