كىيۋ رۇس كىنەزلىكى

Bilge

	كىيۋ رۇس كىنەزلىكى(Киевская Русь) كىيۋ  رۇس كىنەزلىكى بولسا بىر مىلادىيە882-يىلدىن1240-يىلغىچە كىيۋ(ھازىرقى ئۇكرائىنانىڭ باشكەنتى)نى ئاستانە قىلغان،شەرقىي سلاۋىيانلارنى ئاساسىي گەۋدە قىلغان دەسلەپكى سلاۋىيان دۆلىتى.1237-يىلى موڭغۇللارنىڭ غەربكە قىلغان يۈرۈشىدە زاۋال تاپقان.‹رۇس›لار بولسا شىمالىي ياۋروپادىكى سىكاندىناۋىيەدە ياشايدىغان  ۋىكىڭلارنىڭ ئەۋلادى ئىدى. تارىخشۇناسلارنىڭ كۆزقارىشىغا ئاساسلانغاندا،كىيۋرۇس كىنەزلىكى  ھازىرقى ئۈچ شەرقى سلاۋىيان دۆلىتى رۇسسىيە ،بېلارۇسسىيە ۋە ئۇكرائىنانىڭ ئالدىنقى گەۋدىسى ھېسابلىندۇ.ۋىلادىمىر ۋە ئۇنىڭ ئوغلى ياروسلاۋ ھۆكۈمرانلىق قىلغان مەزگىل كىيۋرۇس كىنەزلىكىنىڭ ئالتۇن دەۋرى ھېسابلىندۇ.ئۇلار ئەينى ۋاقىتتا پراۋۇسلاۋىيە دىنىنى قوبۇل قىلغان ھەمدە شەرقىي سلاۋىيان قانۇنلار توپلىمىنى تۈزۈپ چىققان. تەخمىنەن8-ئەسىردىن9-ئەسىرگىچە شەرقىي سلاۋىيانلار ئوتتۇرسىدا ئۈزلۈكسىز ئۇرۇشلار بولۇپ تۇرغان.862-يىلى نورمان(Normans)لاردىن بولغان رۇرىكنىڭ قوشۇنى نوۋوگورودنى ئىگەللىۋالىدۇ ھەم كىيۋ كىنەزلىكىنىڭ تەختىگە چىقىپ رۇس خانلىقىنى قۇرىدۇ.879-يىلى رۇرىك ۋاپات بولغاندىن كېين ، ئورنىغا ئولېگ ۋارسلىق قىلىدۇ ھەم جەنۇبتىكى سمولنېسك ۋە پولوتسكقا يۈرۈش قىلىدۇ.882-يلى كىيۋنى ئىگەللەپ ئاستانىسىنى كىيىۋقا كۆچۈرىدۇ،شۇنىڭ بىلەن كىيۋرۇس كىنەزلىكى رەسىمىي قۇرۇلىدۇ،بۇ يەرلەرنى  ئەسلىي قازارلار(تۈركىي مىللەت) ساقلايتى. مىلادىيە1-ئەسىردىن بۇرۇنلا،سىلاۋىيانلار ھازىرقى ئوتتۇرا،شەرقىي ياۋروپادىكى دىنېپېر دەرياسى،ۋىستۇلا دەرياسى،ئودرا دەرياسى ۋە  بۇگ دەريا ۋادىلىردا  ياشايتى.6-ئەسىرگە كەلگەندە  سلاۋىيانلار شەرقىي سىلاۋىيان،غەربىي سلاۋىيان ۋە جەنۇبىي سلاۋىيان دەپ ئۈچكە بۆلۈندى.شەرقىي سلاۋىيانلار دىنېپېر دەرياسىنىڭ ئوتتۇرا،يۇقىرى ئېقىنى،ئوكا،ۋولگا دەريالىرنىڭ يۇقىرى ئېقىنىلىرغا ،غەربىي دېۋىنا  بويلىرىغا تارقىلىپ ھازىرقى رۇسلار،بېلارۇسلار،ئۇكرائىنلارنىڭ ئەجدادىغا ئايلاندى.7-،8-ئەسىرلەرگە كەلگەندە،شەرقىي سلاۋىيانلارنىڭ كىيۋنى مەركەز قىلغان كۇيابا ۋە نوۋوگورودنى مەركەز قىلغان سلاۋىيە دەيدىغان ئىككى سۇب دۆلەت تەشكىلىي شەكىللەندى.862-يىلى سلاۋىيەنىڭ ھەرقايسى قەبىلىلىرى ئارىسىدا ھوقۇق تالشىپ ئۇرۇش ئۈزۈلمىدى،ئاخىردا ھەرقايسى قەبىلىلەر ھالىدىن كەتتى،شۇنىڭ بىلەن ئۇلار بىر كىنەزنى تېپىپ ھەرقايسى قەبىلىلەرنى باشقۇرۇشقا، ماجرا-جېدەللارنى بىرتەرەپ قىلىشقا مەسلىھەت قىلىشتى.ئۇلارنىڭ نەزىردە شىمالىي ياۋروپادىكى سىكاندىناۋىيەدە ياشايدىغان ‹رۇس›لار زېرەك،قابىل ئىنتىزامچان ئىدى،شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ‹رۇس›لارنىڭ ئاقساقىلى رۇرىكنى ئۆزىنىڭ كىنەزى بولۇشقا تەكلىپ قىلىشتى،رۇرىك سۇلالىسى شۇنىڭ بىلەن باشلاندى.879-يىلى رۇرىك ئۆلدى،كىنەزلىك ئورنىغا ئولېگ ۋارىسلىق قىلدى،ئولېگ  نوۋوگورودنى چەت-ياقا،تەرەقىياتقا پايدىسىز دەپ قاراپ جەنۇبتىكى كىيىۋغا كۆز تىكتى.882-يىلى ئولېگ جەنۇبقا يۈرۈش قىلىپ ئالدى بىلەن سمولنسك ۋە ليۇبېچنى ئشغال قىلدى،ئاندىن كىيۋنى ئشغال قىلىپ ،كىيۋنى مەركەزقىلدى،ھەمدە كىيۋنى‹بارلىق رۇس شەھەرلىرنىڭ ئانىسى›دەپ ئاتىدى.ئۇندىن كېيىن ئۇ توختىماسىتىن ئەتراپتىكى ھەر قەبىلىلەرنى بويسۇندۇرۇپ ،نۇرغۇن سلاۋىيان ۋە غەيرى سلاۋىيان قەبىلىلىرنى تىزگىن ئاستىغا ئالدى،شۇنداق قىلىپ كىيۋنى مەركەز قىلغان بىر دۆلەت شەكىللەندى،تارىختا كىيۋرۇس كىنەزلىكى دەپ ئاتالدى. كىيۋ رۇس كىنەزلىكى 13-ئەسىردە  ئالتۇن ئوردا خانلىقى تەرپىدىن يوقىتىلدى.1223-يىلى موڭغۇللار باتۇخاننىڭ باشچىلقىدا كىيۋرۇس كىنەزلىكىگە تېگىش قىلدى،رۇسلارنىڭ ھەرقايسى كىنەزلىرى ئۇزۇن يىللىق دۈشمىنى قىپچاقلار بىلەن ئىتتىپاق تۈزۈپ قالقا دەريا بويىدا ئالتۇن ئوردا خانلىقىنىڭ قوشۇنلىرى بىلەن تۇتۇشتى.‹رۇس›كىنەزلىرىنىڭ موڭغۇللارغا بولغان چۈشەنچىسىنىڭ كامچىللىقى ،ئۆز-ئارا تولۇق ئىتتىپاقلىشالماسلىقى تۈپەيلىدىن قورشاۋغا چۈشۈپ قېلىپ تولۇق يوقىتىلىپ ،بەش كىنەزنىڭ ھەممىسى ئۆلدى.ئۇندىن كېيىن موڭغۇللار 1236-يىلى قىپچاقلارنى مەغلۇب قىلغاندىن كېيىن 1237-يىلى فورگمېر كىنەزلىكىنىڭ مەركىزى فورگمېرنى ئىشغال قىلدى،ھەم ھەرقايسى كىنەزلىكلەردە ماددى-ئەشيالارنى تولۇقلاپ،1239-يىلى رۇس دائىرسىگە ئومۇميۈزلۈك ھۇجۇم قوزغاپ كىيۋنى ئىشغال قىلدى،شۇنداق قىلىپ موڭغۇللارنىڭ رۇس يەرلىرىگە بولغان  240يىللىق ھۆكۈمرانلىقى باشلاندى. مەنبە:ئوغۇلچاق مۇنبىرى(www.oghulchaq.co.cc)                   تەرجىمىدە:بىلگە

ئېمپىراتور

	ئۇرۇسلارمۇ خىلى دەۋراسۇرگەن لىكىن  مۇڭغۇللارنىڭ قولىدا مەغلۇپ بولۇپتۇ ئەمەسمۇ؟ مۇڭغۇل ئىستىلاچىلىرىنىڭ ياۋرۇ-ئاسىيا قۇرۇقلقىدا ئايغى تەگىمگەن يەرمۇ بامىدۇ!؟

Bilge

	رۇسلارنىڭ ھەقىقىي دەۋران سۈرۈشى موڭغۇللارنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاغدۇرۇلغاندىن كېيىن باشلانغان.

ARZUY

	سىلەرنىڭچە  قايسى مىللەت ياخشى؟

aptap104

	موڭغۇلغا قۇماندان يامان  ، روسقا ئاياللىرى يامان  ، شۇڭا موڭغۇللار ئۇلارنىڭ ئۈستىدىن غالىپ كەلگەن . ئاياللىرى يامان بولغان بىلەن ئەرلىرى لاتا مىللەت روس دىگەننىڭ !

DILKASH

	Bilge ئەپەندى، مىسرانىمغا ئەزا بولغان قىسقىغىنا ۋاقىتتا خېلى ئەھمىيەتلىك تېمىلارنى تەرجىمە قىلىپ يوللاپ بېرىۋاتىسىز.ئەجرىڭىزگە رەھمەت. رۇسلارنىڭ ھەرقايسى كىنەزلىرى ئۇزۇن يىللىق دۈشمىنى قىپچاقلار بىلەن ئىتتىپاق تۈزۈپ قالقا دەريا بويىدا ئالتۇن ئوردا خانلىقىنىڭ قوشۇنلىرى بىلەن تۇتۇشتى بۇ تېمىنى تەرجىمە قىلىپسىز، شۇنداقتىمۇ سوراپ باقاي، يۇقىرىدا دېيىلگەن قىپچاقلار  ھازىر روسىيە تەۋەسىدە ياشايدىغان قىپچاق نامى بىلەن ئاتىلىدىغان تۈركىي مىللەتكە قارىتىلغانمۇ ياكى مەھمۇد كاشىغەرىي قەيت قىلغان- ئوغۇز، قارلۇق، قىپچاق دەپ سانىلىدىغان تۈركىي ئادەملەر ئىچىدىكى  ھازىر قازاق، قىرغىز، قارا قالپاق دەپ ئايرىم مىللەت نامى بىلەن ئاتىلىۋاتقان تۈركىي قەۋىملەرنىڭ ئومۇمىي نامىغا قارىتىلغانمۇ؟

jassor

DILKASH

	ARZUY يوللىغان ۋاقتى  2012-6-15 04:01 PM سىلەرنىڭچە  قايسى مىللەت ياخشى؟ مېنىڭچە مىللەتنىڭ ياخشى يامىنى يوق. ئادەمنىڭ ياخشى يامىنى بار، بىر مىللەتنىڭ ئىچىدىكى ئادەملەرنىڭ ياخشى يامىنى بار. پۈتۈن مىللەت توپى بويىچە ياخشى يامىنى يوق. ھەممىدىن ئۇيغۇر ياخشى دېسەم ياكى ھەممىدىن ئۇيغۇر ئەسكى دېسەم سىزمۇ مەنمۇ ئىشەنمەيمەن. ياپۇنلار ياخشى ياكى يامان دېسەم يالغان سۆزلىگەن بولىمەن، بۇ گەپكە ئىشەنسىڭىز سىز ھاماقەت ئادەم بولۇپ قالىسىز.

oygan0

	بىر پۈتۈن مىللەت ئەسكى بولمايدۇ .....

Bilge

	DILKASH يوللىغان ۋاقتى  2012-6-15 04:43 PM Bilge ئەپەندى، مىسرانىمغا ئەزا بولغان قىسقىغىنا ۋاقىتتا  ... سىزگىمۇ رەھمەت،يازغان تېمىلىرىمنىڭ تورداشلارغا ئاز-تولا پايدىسى تېگىپ قالسا،مەن شۇنىڭدىن خوش. تېىمىدا تىلغا ئېلىنغان قىپچاقلارغا كەلسەك ،ئەسلىي تېكىستە 钦察人 ئېلىنغىنى ئۈچۈن مەنمۇ قىپچاق دەپ ئالدىم،زادى قايسىسىنى كۆرسىتىغانلىقىغا مەنمۇ ئېنىق بىر نەرسە دىيەلمەيمەن.