سىرلىق شەخس ئىپارخان

minglak0999

	ئىپارخان         گۈزەللىكى بىلەن كىشى ئەقلىنى لال قىلسا، باتۇر ۋە قەيسەرلىكى بىلەن دىللاردا ھۆرمەت ۋە قايىللىق تۇيغۇسى ئويغاتقۇچى ئۇيغۇر قىزى ئىپارخان 18-ئەسىردە شىنجاڭدا ئۆتكەن چوڭ - كىچىك خوجىلاردىن خوجا جاھاننىڭ ئايالى. ئاپپاق خوجىنىڭ ئەۋلادى، بەزى تارىخىي كىتاپتا ئىپارخاننى ئەسلى ئىسمىنىڭ ئەلانۇر خېنىم ياكى مەمۇرى ئەزەم ئىكەنلىگى يېزىلغان. ئېيتىشلارغا قارىغاندا ئىپارخان لاتاپەت بابىدا تەڭداشسىز گۈزەل بولغانلىقى ۋە تېنىدىن تەبىئىي ھالدا ئىپار ھىدى كېلىپ تۇرىدىغانلىقى ئۈچۈن «ئىپارخان» دېگەن نام بىلەن ئاتالغان.جەڭگە ماھىر بۇ گۈزەل باتۇرلۇقتا داڭ چىقارغان خوجا جاھانغا ياتلىق بولغان. 1760-يىلى شىنجاڭدىكى ئاپپاق خوجا ئەۋلادىدىن بولغان خوجا بۇرھانىددىن بىلەن خوجا جاھان چىڭ سۇلالىسىنىڭ ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى چىققان. ئۇلارنىڭ سانى ۋە تەسىر دائىرسى بارغانسېرى كېڭىيىشكە باشلىغان. بۇنىڭدىن قاتتىق چۆچىگەن چىڭ سۇلالىسى جاۋخۇي باشچىلىقىدا زور قوشۇننى توپىلاڭچىلارنى تىنچىتىشقا ئەۋەتكەن. ئادەم سانى جەھەتتىكى چوڭ پەرىق تۈپەيلىدىن خوجىلار مەغلۇپ بولۇپ، خوجا جاھان ئۆلتۈرۈلگەن. .ئىپارخان بولسا ئەسىر سۈپىتىدە بېيجىڭدىكى خان ئوردىسىغا ئېلىپ بېرىلغان. ئىپارخاننىڭ گۈزەللىكىدىن ھەيرانۇھەس قالغان چيەنلۇڭ خان ئىپارخانغا مەپتۇن بولۇپ قالغان. ئىپارخاننىڭ خان ئوردىسىغا كەلگۈچە بولغان ھاياتى ھەققىدە تارىخىي مەنبەلەر بىردەكلىككە ئىگە بولسىمۇ، ئۇنىڭ كېيىنكى تەقدىرى ئەمەلىيەتتىن ئىزدەش پرىنسىپى بويىچە قارىغاندا، ئۇيغۇر تارخ مەنبەلىرى ۋە ناھايىتى تەپسىلىي خاتىرىلەنگەن چىڭ سۇلالىسى ئوردا تارىخنامىلىرىدىن مەلۇمكى، يۈرت- قەۋمىدىن، ئېرىدىن ئايرىلغان ئىپارخان ئوردىغا كىرگەندىن كېيىن خانغا قاتتىق ئۆچمەنلىك ۋە نەپرەت بىلەن مۇئامىلە قىلغان. پۇرسەت تېپىپ ئىنتىقام ئېلىش ئارزۇسىدا يېنىدا پىچاق ساقلاپ يۈرگەن. ئىپارخاننىڭ كۆڭلىنى مايىل قىلىش، ئۇنىڭ ئىنتىقام ئېلىش ۋە يۈرتىنى سېغىنىش ئارزۇسىنى يوق قىلىش ئۈچۈ ن چيەنلۇڭ خان خىلمۇ -خىل چارىلەرنى ئىشلەتكەن. ئىپارخان ئۈچۈن ئۇيغۇر پاسۇندا ئىمارەت سېلىپ ، ئۇيغۇر مەھەلىسى بىنا قىلغان. لېكىن ئىپارخان نىيىتىدىن ھەرگىز يانمىغان.چيەلۇڭ خاننى ئۆزىگە يېقىن يولاتمىغان ۋە يەڭ ئىچىدە ساقلىغان خەنجەرنى كۆرسىتىپ:«ئەل - يۇرتۇم خانىۋەيران بولدى، ئۆلۈشكە رازىمەنكى، ئوغۇل - قىزلىرىمىزنىڭ بىكاردىن بىكار ئۆلۈپ كېتىشىگە چىداپ تۇرالمايمەن، ئىنتىقام ئالماي قويمايمەن»، دېگەن. چيەنلۇڭ خان يەنىلا ئۇنىڭدىن ئۈمىدىنى ئۈزەلمىگەن. ئىپارخان خانغا قول سالماقچى بولغان بولسىمۇ، مەخپىي پايلاقچىلارنىڭ قاتتىق نازارەت قىلىشى تۈپەيلىدىن ئارزۇسى ئەمەلگە ئاشمىغان، بۇنىڭدىن قاتتىق چۆچۈگەن خان ئانا چيەنلۇك سىرىتقا چىقىپ كەتكەن پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ ئىپارخاننى ئۆلتۈرىۋەتكەن. گەرچە كېيىن بەزى ۋەقەلىكلەر قوشۇلۇپ ئىپارخان ھەققىدىكى بايانلار رىۋايەت تۈسىنى ئالغان ۋە ئۇنىڭ نەسىبى، كېيىنكى تەقدىرى ھەققىدە ئوخشىمىغان كۆز قاراشلار ئوتتۇرىغا قويۇلغان بولسىمۇ، خەنزۇ تارىخ مەنبەلىرىدە بىردەكلىككە ئىگە يۇقىرىقى بايانلار ئىپارخانىڭ ھەقىقىي ھايات سەرگۈزەشتىلىرىدۇر. 1914-يىلى ئاسارە - ئەتىقىلەر ئورنى پىڭتيەن خان سارىيى مۇزېيى ۋە چىڭدۇڭدىكى يازلىق ئوردىدىن ئېلىپ كېلىنگەن نۇرغۇن ئاسارە ئەتىقىلەر ئارىسىدا ئون نەچچە ساھىبجامال قىزنىڭ ماي بۇياق رەسىمى بار بولۇپ، بۇلارنى چيەنلۇڭ خان دەۋرىدە، ئوردىدا ياللاپ ئىشلەتكەن ئىتالىيىلىك رەسسام رومبىرانت سىزغانكەن. بۇنىڭ ئىچىدە ھەربىيچە ياسانغان، ئاجايىپ چىرايلىق بىر قىزنىڭ رەسىمى «يۈدى سارىيى»نىڭ غەربىي ھۇجرىسىدا كۆرگەزمە قىلىنغان. رەسىمنىڭ ئاستىغا «ئىپارخان__ غەربىي دىيارلىق ۋاڭنىڭ مەلىكىسى...» دەپ يېزىلىپ، ئىپارخاننىڭ ھاياتى يۇقىرىقىغا ئوخشاش يوشۇندا قىسقىچە بايان قىلىنغان. شۇنداقلا ئاخىرىغا يېقىنقى زامان خەنزۇ شائىرى شى يىننىڭ جوڭخۇا مىنگونىڭ 7-يىلى بۇ رەسىمگە يازغان بېغىشلىما شېئىرى قوشۇپ قويۇلغان. ئۇ شېئىر تۆۋەندىكىچە:   ھۆر گۈزەل جانان تۇرار شەمشەر ئېسىپ ھەيۋەت بىلەن،   سېغىنىپ ئۆز يۇرتىنى چەكسىز مېھىر- شەپقەت بىلەن. ...   تەلپۈنەر راۋاقتا قىز ئۆز يۇرتىغا غەمكىن بېقىپ، كىيىمى قانغا بويالغان يىغلىغاچ ھەسرەت بىلەن. قاقشىتىپ ئەپكەلدى خان شۇ قىزنى خان دىيارىغا، تەڭرىتاغ قالغان غەزەپتە بۇغۇلۇپ نەپرەت بىلەن.     بىيجىڭ تىياتىرى ۋە دراما ساھەسىكىلەرنۇ بۇ بايانلارغا ئاساسەن «ئىپارخاننىڭ غەزىپى»،«ئىپارخان» ناملىق تىياتىرلارنى ئوينىغان. ئازادلىقنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە «ئىپارخان»ناملىق بىيجىڭ تىياتىرى ئوينالغان. بۇلارنىڭ ھەممىسىدە ئىپارخان خوجا جاھاننىڭ ۋاپادار ئايالى، پادىشاھقا تىز پۇكمىگەن قەھرىمان، قەيسەر ئايال سۈپىتىدە تەسۋىرلەنگەن. ئاتاقلىق خەنزۇ شائىرى يەنچېڭ ئىپارخان ھەققىدە تۆۋەندىكى شېئىرنى يېزىپ قالدۇرغان.    باھار نۇرلىرىدا جانلانغان دالا، جىگدىلەر چۆمۈلدى چاچقان پۇراققا.   گۇپۇلدەپ ئۇرۇلغان جىگدىنىڭ ھىدى،   ھالقىپ تەڭرىتاغدىن كېتەر يىراققا.   ئۆتمۈشتە بۇ ئانچە قەدىم چاغ ئەمەس،   قەشقەردىن چىققاندى بىر ئۇيغۇر قىزى.   ئىسمىدۇر ئىپارخان ، گۈزەللىكتە ئۇ،    پۇراقلىق ئېچىلغان چېچەكنىڭ ئۆزى.    بوزەك قىلىپ بولامدۇ باتۇر مىللەتنى، -  ئىپارخان شۇلارنىڭ ياخشى ئۈلگىسى. مەنبە: شەرق يۇلتۇزلىرىنى ئىزلەپ   ئاپتورى: نەزىرە مۇھەممەد سالىھ

zokra

	قىززىق دەيمەن ، ئاخشام چۈشۇمدە ئىپارخانغا ئوخشاش كىپىنەك جەلپ قىلىپ چۇش كۆرۇپتىكەنمەن ، نىمىگە  ئۇلارنى چۇشەپ يۇرگەندىمەن دەپتىمەن ،ئەسلىدە بۇگۇن مۇشۇ تىمىنى كۆرەتتىكەنمەن دە ~~~~توۋا ..........

SORINTO

	zokra يوللىغان ۋاقتى  2012-6-13 01:51 PM قىززىق دەيمەن ، ئاخشام چۈشۇمدە ئىپارخانغا ئوخشاش كىپى ... توخۇ داڭگال ، ئۆچكە جاڭگال چۈشەكەنمىش .

izqel

	نىمىلا بولمىسۇن تارىخىمىزدا ئۆتكەن بىر داڭلىق شەخىس. چىرىك چىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇرۇش ئەسىرى سۈپىتىدە ئىلىپ كىلىنگەن بۇ ئۇيغۇر قىزى چىيەنلۇڭغا خۇتۇن بولماي ئەكىسچە نەپىرەت بىلەن ئۆتكەنلىكى قەيىت قىلىنىدۇ،بىيجىڭ دىرامما ئۆمىكى بىلەن جىڭجۇ تىياتىر ئارتىسلىرى بۇ ئۇيۇننى نەچچە رەت ئۇيناپ چىقتى. تۇلۇقلاپ ئۆتۈشكە ئەرزىيدىغان يەنە بىر تىما چىيەنلۇڭغا خۇتۇن بولغان باشقا بىر ئىپارخان. تارىختا ئۆتكەن چىيەنلۇڭغا خۇتۇن بولغان يەنە بىر ئىپارخان پەيدا بولغان.بىيجىڭ يىقىنقى تارىخى يازغۇچىلارنىڭ قەيىت قىلىشىچە،چىيەنلۇڭغا تەگكەن ئپارخان بولسا چىڭ ئەسكەرلىرى تەرىپىدىن ئاكا ئۇكىلارنىڭ قۇزغىلىڭىنى باسقىن قىلغان جاي قەشقەردىن ئوردىغا ئىلىپ كىلىنگەن ئۇرۇش ئەسىرى ئىپارخان(مەمۇرى ئەزەم) بولماستىن بەلكى روڭفىي ئىسىملىك بىرى ئىكەن.\

izqel

	ئىپارخاننىڭ تەسۋىرى سۈرىتى 传说中的香妃清乾隆帝妃伊帕尔汗 那个来自回疆的美丽女子，那个传说浑身散发着麝香味的传奇女子。你的美丽如同天山的雪莲，纯洁无瑕。你迷人的香味如同草原的牧歌，悠悠扬扬，飘荡在空旷的草原上，等着我们去寻觅芳踪。我们又何必去考究你到底是平民女子出身的香妃，抑或是在清宫中生活28年的容妃，还是金庸小说里天真无邪的香香公主。我们只要记住，这个世上曾经有个你，美丽而充满传奇。 http://www.qcly.cn/txt/show.asp?id=4328

izqel

	ئىپارخاننىڭ غەيرەت شىجائىتى بىلەن مۇھەببەت نەپىرىتى ئوردا ئىچىدىكىلەرنىلا ئەمەس،چىڭ سۇلالىسىدىكىلەرنىمۇ ھەيران قالدۇرغان ئىكەن. ھازىر بولسا بەزى كارخانىلار ئىپارخان نامىنى ئىستىمال قىلىپ مەھسۇلات ئىشلەپ چىقىرىۋاتىدۇ.

tumurkala

	بۇنى بەزى كىشىللىرىمىز بىز كىچىك چاغدا ئاپاق خوجىنىڭ قىزى دىگەن ئىدى!كىينچە چوڭ بولغاندىن كىيىن بۇ قەھرىمان ئايالغا چوڭقۇر ھۆرمىتىم قوزغالغان،مەن ھۆرمەت قىلىدىغان ئۈچ ئايال قەھرىمان:-بىرى مۇشۇ ئىپارخان،يەنە بىرى يەتتە قىزلىرىمنىڭ بىشى مايسىخان،يەنە بىرى نۇزۇگۇم!ئاللاھ ئۇلارنىڭ ياتقان يىرىنى جەننەتتە قىلغاي!

adil2052103

	izqel يوللىغان ۋاقتى  2012-6-13 03:18 PM ئىپارخاننىڭ غەيرەت شىجائىتى بىلەن مۇھەببەت نەپىرىتى ئ ... ماۋۇ رەسىمدىكى      بەسەي قۇلاقلاغا ئوخشاپقاپتۇ ھې ھېھې ھې

alanwar

	ئىپارخان ئۇ-بۇ رەسىمگە ئەمەس،ئۇزگە ئوخشايدۇ!!!قالايمىقان رەسمنى كەمىرەك يولاڭلار!!!