بۈيۈك ئمپېراتور زوھىردىن مۇھەممەد بابۇرنىڭ قەلبىمدىكى ئوبرازى

sayipkiran

	زوھىردىن مۇھەممەد بابۇر بىننى سۇلتان ئۆمەر شەيىخ مىرزا بىننى سۇلتان ئەبۇ سەئىد مىرزابىننى بىننى مۇھەممەد مىرزا بىننى ئەمىر مىرانشاھ دورغا بىننى ئەمىر تۆمۈر كۆرەگانى مىلادىيە1483-يىلى ھازىرقى ئۆزبىكىستاننىڭ پەرغانە ۋىلايىتىنىڭ ئاخسى كەنىت شەھىرىدە تۆمۈرىييلەر ئەۋلادىدىن بولغان پەرغانە ھۆكۈمدارى سۇلتان ئۆمەر شەيىخ مىرزا ئائىلسىدە دۇنياغاكەلگەن.ئۇنىڭ ئانىسى خانىش قۇتلۇقنىگار خىنىم چاغاتاي ئەۋلادىدىن بولغان سۇلتان يۇنۇسخاننىڭ ئىككىنجى  قىزى. بابۇرنىڭ نەسەپ ۋە ياكى بىلىم جەھەتتىن ئىيىتقاندېمۇ ئەينى دەۋېردىكى خان _سۇلتانلارنىڭ  سەردارى دىيىشكمۇ بولىدۇ.مىللەتلەر نەشىرىياتى تەرپىدىن نەشىر قىلىنغان<بابۇرنامە>ناملىق ئەسەرنى ئوقوپ چىقتىم بۇئەسەردە ئاساسلىقى ئۇنىڭ ھاياتى ئىش پائالىيەتلىرى بىشىدىن ئۆتكۈزگەن ۋەقەلەر تەپسىلى خاتىرلەنگەن.ئۇنىڭ مىللەت مەسلىسگە كەلسەك بەزى تارىىخى مەنبەلەردە ئۇنىڭ ئۆزىنى ئۇيغۇر ئاتىغانىقىدەك بەزى بىر مەزمۇنلار كۆزۈمگە چىلىقىپ قالدى.مەسلەن تارىم ژورنىلنىڭ 2011-يىللىق مەلۇم بىرساندا <تۆمۈرىيىلەردەۋىردىكى ئەدەبىيات > نامىلىق ئەسەردە ئۇنىڭ بىر غەزىلى بىرىلگەن ۋە ئۇنىڭغا قىسقىچە قىلىپ ئۆزىنى ئۇيغۇر ئاتىغانلىقىغا ئائىت بىر جۈملە سۆز كۆزۈمگە چۈشتى شۇنىڭ بىلەن بۇقىتىملىق قىشلىق تەتىلدە مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كۆرەگانىنىڭ <تارىخى رەشىدى>ناملىق ئىككى قىسىملىق ئەسىرنى ئىلىپ كىتىپ تەپسىلى بىر نەچچە قىتىم كۆرۈپ چقىتىم ئەسەردىن ۋە ئەسەرمەزمۇندىكى بەزى تەپسىلاتلرنى ئوقوپ چىقىش ئارقىلىق ئۇنىڭ مىللىتنىڭ ئۇيغۇر بولوش ئىھتىماللىقىنىڭ بىرقەدەر يۇقىرى ئىكەنلىكىنى ھىس قىلدىم .ئالايلۇق ئەينى ۋاقىتتا مۇڭغۇللار شىنجاڭغا بۈسۈپ كىرگەن ۋاقىتتا شنجاڭىدىكى ئۇيغۇرلار بىلەن نىكاھلىنىپ تۈركلىشىپ كەتكەنلىكىگە ئائىت بەزى خاتىرلەر بار ئۇنىڭدىن باشقا <تۇغلۇق تۆمۈرخان>(ئاللاھ ئۇنىڭ ياتقان يىرىنى جەننەت قىلسۇن )تۇنجى بولوپ مۇسۇلمان بولغان مۇڭغۇل خانى ئاشۇ دەۋىرلەردىن باشلاپ ھىسابلىساقمۇ مۇڭغۇللار ئاللىقاچان تۈركلىشىپ ئۇيغۇرلاشقان مەزگىللەر.بابۇرنىڭ ئانىسىنىڭ ئانىسى ئىساندۆلەت خىنىم كۆنچى ئەمىرى پىرھاجى بارلاسنىڭ  قىزلىردىن بىرى ئەينى ۋاقىتتىكى كۆنچى رايۇندىكى كىشلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئۇيغۇرلاردۇر.سۇلتان يۇنۇسخاننىڭ ئانىسى دۆلەتسۇلتان خىنىم تۈركىستان ئەمىرى ئۆمەر شەيىخ نۇرىدىننڭ چوڭ قىزى شۇنىڭغا ئاساسەن  ئۇنى تۈرىكمەنمىكىن دەپ ئويلىدىم .<تارىخى رەشىدى ،تارىخى ئەمىنيە،بابۇرنامە،ئۇتتۇرائاسىيا تارىخى> قاتارلىق كىتابلاردا خاتىرلەنگەن مەزمۇنلارغا ئاساسەن بابۇرنى مەن <ئۇيغۇر>دەپ قاردىم. ئەسكەرتىشكە تىگىشلىك يەنەبىر ئىش<تارىخى رەشىدى>دىن ئىبارەت شاھانە ئەسەرنىڭ ئاپتۇرى مىرزامۇھەممەت ھەيدەر كۆرەگانى،يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنىڭ  دۆلەت قۇرغان سۇلتانى سۇلتان سەئىدخان ،تۈرك -موغۇل ئىمپىريىسىنىڭ قۇرغۇچىسى بابۇرشاھ بىر نەۋرە تۇققان بولدۇ.(بابۇرنىڭ ئانىسى قۇتلۇقنىگار خىنىم ،مىرزامۇھەممەت ھەيدەر كۆرەگانىنىڭ ئانىسى خۇبنىگار خىنىم،سەئىدخاننىڭ ئاتىسى سۇلتان ئەھمەدخانلار سۇلتان يۇنۇسخاننىڭ پەرزەنتىلىرى ) .بابۇرنىڭ ئىش ئىزلىرى ئىچىدە مىنى ئەڭ قايىل قىلدىغىنى ئۇنىڭ 12ياش ۋاقتىدا ئاتىسى ئۆمەر شەيىخ مىرزا ۋاپات بولغاندىن كىيىن قاتمۇ-قات قىيىنچىلىقلارغا دۇچ كىلدۇ.لىكىن ئۇبۇقىيىنچىلىقلار ئالدىدا ھەرگۈزمۇ تىز پۈكمىدى .12ياش ۋاقىت  ھازىرقى دەۋرنىڭ بالىرغا نىسبەتەن ئىيتقاندا ئويناپ كۈلۈپ يۇرۇيدىغان ۋاقىت لىكىن بابۇر مۇشۇ سەبى بالىلىق ۋاقتىنى ئاتىسى مىراس قالدۇرۇپ كەتكەن دۆلەتنى تۈزەش باشقۇرۇش ئۈچۇن سەرىپ قىلدى.ئاناجەمەت تاغىسى سۇلتان مەھمۇتخان ئۇنىڭدىن يۇز ئۆرىگەن بولسىمۇ جەڭدە يىڭىلىپ قايتىپ كەلگەن ۋاقتىدا تاغىسىغا قىرىداشلىقنى تۇققانلىق مېھرىنى يەتكۈزگەنلىكى  كىشىنىڭ يۈرەك تارىنى چەكمەي قالمايدۇ . ئاچىسى خانزادەخىنىمنى شەيبانىخان خوتونلىققا سوراپ ئەلچى ئەۋەتكەن ۋاقىتتا تۇتقان پوزوتسىيىسى ئاچىسىنى قوغداش ئۈچۇن قىغان ئىشلىرى ئوغۇللارنىڭ  قانداق ئادەم بولوش قىبىلنامىسى بولالايدۇ. ئۇنىڭ ئوغىلى ھۇمايۇنغا قىلغان نەسھەتلىرى تەربىيەلىردىن بىر ئاتىنىڭ ئۇز ئوغلىغا بولغان مىھىر -موھاببىتىنىڭ قانچىلىك چوڭقۇرئىكەنلىكىنى ھىس قىلالايمىز. ئۇ ئۆزبىكلەردىن مەغلۇپ بولوپ سەمەرقەنىد ،پەرغانىنى تاشلاپ كابۇلنى ئىشخال قىلىپ ئاخىردا پۈتكۈل جەنۇبى ئاسىيا چوڭ قۇرۇقلىقىنى بويسۇندۇرىشى ئادەم پەقەت تىرىشسىلا ۋۇجۇتقا چىقارغىلى بولمايدىغان ئىشنىڭ يوق ئىكەنلىكىنى بىزگە يەنە بىر قىتىم ،ئۇقتۇردى. ئۇنىڭ مومىسى شاھبىگىمنى ھۆرمەتلىشىدىن ئەينى دەۋىردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئەدەپ ئەخلاق قارشىنىڭ ناھايتى كۈچلۈك ئىكەنلىكىنى ھىسقىلالايمىز. مىلادى 1526-يىلى ھىندىستاننىڭ دىھلىنى ئىشغال قىلىپ موغۇل ئىمپىريىسىنى قۇرۇپ چىقتى.مىلادى1530-يىلى  بۈيۈك دۆلەت ئەربابى ،ھەربى ئالىم ،ئىستىداتلىق شائىر ،بابۇرشاھ كىزىك كىسىلى بىلەن 47يىشىدا ۋاپات بولدى.ئۇۋاپات بولغاندىن كىين چوڭ ئوغىلى ھۇمايۇن تەخىتكە ۋارىسلىق قىلدى.ئۇمۇ ئاتىسى بابۇر غا ئوخشاشلا خىلى زور قىيىنچىلىق ۋەجاپا مۇشەققەتلەرگە دۇچ كەلدى.لىكىن ئۇمۇ ئاتىسى بابۇرغا ئوخشاش قەيسەرلىك بىلەن قىيىنچىلىقلارنى ھەل قىلىپ ئىمپىريىنى مۇستەھكەملىدى.ھۇمايۇندىن كىيىن خانلىق تەخىتكە چوڭ ئوغلى ئەكبەر ۋارىسلىق قىلدى .ئەكبەر تەختتە ئولتۇرغان مەزگىلدە مۇسۇلمانلار بىلەن ھىندى دىنى مۇرىتلىرى ئوتتورسىدىكى مەسلىلەرنى ياخشى ھەل قىلدى .ئۇتەختتە ئولتۇرغان 40نەچچەيىل ۋاقىت ئىچىدە ھىندىستاننىڭ مىللى ئىگلىكى ئەسلىگە كىلىپ ئىمپىريە قۇدىرەت تاپتى . ئىنىسى ۋە سىڭلىسىنىڭ يولدىشى توپلاڭ كۆتۈرگەن ۋاقىتتىمۇ ،بۇ ئىشلارنى ياخشى بىرتەرەپ قىلغانلىقى بىزنىڭ قايىلىقىمىزنى قوزغىماي قالمايدۇ . ئەكبەر ۋاپات بولغاندىن موغۇل ئىمپىريىسىنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى زىدىيەت كەسكىنلەشتى . كىيىن تەخىتكە چىققان شاھلارنىڭ كۆپىنچىسى دىتسىز بولغاچقا قۇدىرەتلىك موغۇل ئىمپىريىسى ئاخرىدا ئەنگلىيەنىڭ مۇستەملىكىسى بولوپ قالدى.            سەۋىيەمىنڭ چەكلىكلىكى تۈپەيلىدىن بەزى مەزمۇنلارنى ئالماشتۇرۇپ قويغان بولوشوم ،ئىملا خاتالىقى كۆرۈلگەن بولشې مومكىن .كەڭ توداش قىرىنداشلارنىڭ تۈزتىپ ئوقىشىنى خاتالىقلىرمنى تۈزتېشېمگە يىقىندىن ياردەمدە بولشىنى تۆۋەنچىلىك بىلەن سورايمەن!!!

muttelib

	ئىسمىنىڭ ئۆزىلا ئىككى قۇر كەپتۇ.

sayipkiran

	قىرىدىشىمىزنىڭ ياردەم قىلىشى بىلەن ماتىرياللار تولوق بولدى .بۇقىرىندىشىمىزغا چىن كۆڭلۈمدىن رەخمەت ئىيتىمەن

sayipkiran

	ئەمدى يەنە بىر سۇئالنى قىرىنداشلىرمىزنىڭ ئويلىنىشىغاسۇناي بابۇر ئۇيغۇرمۇ؟ ئەزىز قىرىنداشلار ئۆزپىكىرىڭلارنى ئوتتۇرغا قۇيوپ بىقىڭلار.

sayipkiran

	ئىككى قۇر كەلگىنى ئۇنىڭ ئاتاتەرەپ نەسەپ جەمەتى ھەيرانقالغۇدەك ئىش ئەمەس  ئۇ.

sayipkiran

	ئىككى قۇر كەلگىنى ئۇنىڭ ئاتاتەرەپ نەسەپ جەمەتى ھەيرانقالغۇدەك ئىش ئەمەس  ئۇ.

sayipkiran

	بابۇرنىڭ مىللىتىنىڭ نىمە ئىكەنلىكىگە ئائىت ھازىرغىچە تالاش تارتىش بامىكىن دەپ قارەيمەن.

sayipkiran

	بابۇرنىڭ مىللىتىنىڭ نىمە ئىكەنلىكىگە ئائىت ھازىرغىچە تالاش تارتىش بامىكىن دەپ قارەيمەن.

a.sayrami

	بابۇرتۈرىكلەشكەن موڭغۇل نەسلىدىن بۇلۇپ ئۇ يەكەن خانلىقىنى قۇرغان سەئىدخان بىلەن نەۋرە كىلدۇ. ئۇنى ئۇيغۇر دەپ كىسىپ ئېيتىشقا بولمايدۇ...،....... بۇ توغۇرسىدا ماتىريال كۈرۈپ يەنىمۇ تەپسىلى مەلۇمات بىرەي.