سوۋېت ئىتتىپاقى ئىشلىگەن ھۆججەتلىك فىلىم«غېنى باتۇر» ھەققىدە

delkax613

	سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ئىشلىگەن «غەنى باتۇر» ناملىق ھۆججەتلىك فىلىمنى ئىككى بۆلەككە بۆلۈپ چۈشەندۈرۈش مۇمكىن. سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ قازاقىستان سوتسىيالىستىك ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيىتىنىڭ كىنو ستۇدىيىسى «قازاق فىلىم» 1980 - يىلى؛ 1944 - 1949 - يىللىرىدىكى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىنىڭ قەھرىمانى «غەنى باتۇر» نى باش تېما قىلغان بىر ھۆججەتلىك فىلىم ئىشلىدى. رۇس تىلىدا ئىشلەنگەن « غەنى باتۇر» دەپ ئاتالغان مەزكۇر فىلىمدە خەلق قەھرىمانى غەنى باتۇرنىڭ ئىنقىلاب مەزگىلىدىكى ھاياتى، كۈرەشلىرى ۋە سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىغا كۆچۈپ چىققاندىن كېيىنكى ھايات مۇساپىلىرى باش تېما قىلىنغان. فىلىمدە غەنى باتۇرنىڭ سىماسى كۆرۈلگەندىن تاشقىرى يەنە ئۇنىڭ ئۆز ئاۋازىمۇ بېرىلگەن بولۇپ، 79 ياشقا كىرىپ قالغان غەنى باتۇر ئۆزىنىڭ قانداق قىلىپ ئىنقىلابقا قاتناشقانلىقى ۋە ئىلىنى ئازاد قىلىش ھەمدە ئاخىرىدا سوۋېت ئىتتىپاقىغا كۆچۈپ چىقىش ئەھۋاللىرى ھەققىدە سۆزلەپ بېرىدۇ؛ بۇ غەنى باتۇرنىڭ ھازىرغىچە بىزگە مەلۇم بولغان نەق مەيداندىن ئېلىنغان بىردىن بىر جانلىق سىماسى ھەمدە ئۆز ئاۋازى بولۇپ، مەزكۇر ھۆججەتلىك فىلىم ئارقىلىق بىز 20 - ئەسىرنىڭ ئەڭ مەشھۇر ئۇيغۇر قەھرىمانى غەنى باتۇرنىڭ سىماسىنى كۆرۈش ۋە ئاۋازىنى ئاڭلاش پۇرسىتىگە ئېرىشەلەيمىز. فىلىمدە غەنى باتۇرنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىش، ئىنقىلاب جەريانىدىكى قەھرىمانلىقلىرى تەپسىلىي چۈشەندۈرۈلىدۇ. غەنى مەمەتباقى ئوغلى 1902 - يىلى، غۇلجا شەھىرىنىڭ يېنىدىكى قاش يېزىسىدىكى تۇردىيۈزى كەنتىدە تۇغۇلغان. ئۇ كىچىك ۋاقتىدىلا ئىشچان، قورقماس، باتۇر يۈرەك بالا بولۇپ چوڭ بولغان. ئۇ 16 يېشىدا كۈچلۈكلىكتە داڭ چىقىرىدۇ، كەمبەغەل - پۇقرالارنىڭ مەيدانىدا تۇرىدۇ. پۇقرانى بوزەك قىلغانلاردىن، ئەمەلدار زالىملاردىن قورقمايدىغان غەنى باتۇر ئىلى ۋادىسىدا داڭ چىقىرىدۇ ھەمدە ئىككى يىل ئەتراپىدا ئۈرۈمچىدىكى تۈرمىگە تاشلىنىپ، 1944 - يىلى، 4 - ئايدا تۈرمىدىن قاچىدۇ. ئۇ فىلىمدە ئۆز كەچۈرمىشلىرى ھەققىدە سۆزلەيدۇ. غەنى باتۇر 1944 - يىلى 9 - ئايدا نىلقا پارتىزانلىرى قاتارىغا قوشۇلۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق باتۇرلىرىدىن بىرگە ئايلىنىدۇ ھەمدە پارتىزان ئەترىتىنىڭ كوماندىرلىرىدىن بىرىگە ئايلىنىدۇ. ئۇ نىلقىنى ئازاد قىلىشتا باتۇرلۇق كۆرسىتىدۇ، ئارقىدىن 1944 - يىلى، 7 - نويابىردا بىرىنچى بولۇپ، غۇلجا قوزغىلىڭىغا قاتنىشىپ، ئالدى بىلەن غۇلجا شەھىرىدىكى رايونلۇق ساقچىخانا ئىشغال قىلىپ، كۆپلىگەن ئادەملىرىنى قۇتۇلدۇرىدۇ. ئارقىدىن ئۇ ئىلى ۋالىي مەھكىمىسى، ئىلى ۋىلايەتلىك باش ساقچى قاتارلىق ئورۇنلارغا ھۇجۇم قىلىدۇ. غەنى باتۇر 1944 - يىلى، 12 - نويابىر كۈنى ئىلىدىكى گومىنداڭنىڭ ئەڭ كۈچلۈك قورغىنى ئىلى باش ساقچى ئىدارىسىنى ئىشغال قىلىپ، ئۈچ ۋىلايەت ھۈكۈمىتىنى قۇرۇشقا زېمىن ھازىرلايدۇ. غەنى باتۇر شۇنىڭدىن كېيىن غۇلجا شەھىرى، سۈيدۈڭ ۋە كەڭسايدىكى جەڭلەردە باتۇرلۇق كۆرسىتىدۇ ۋە ئارشاڭنى ئازاد قىلىشقا ئەۋەتىلىپ، ئارشاڭنى ئازاد قىلىش ئۈچۈن شارائىتى ھازىرلايدۇ. ئۇ ئارشاڭدىكى جەڭدە يارىلانغان ئىدى. شۇنىڭدىن كېيىن، ئۇزۇن ئۆتمەي ئۈچ ۋىلايەت ھۆكۈمىتى غەنى باتۇر، فاتىخ باتۇر ۋە ئەكبەر باتۇرغا خەلق قەھرىمانى دېگەن ئەڭ ئالىي نامنى بېرىدۇ. ئارقىدىن پولكوۋنىك ئۇنۋانى بىلەن مىللىي ئارمىيە ھەربىي سوتىنىڭ باشلىقى بولىدۇ. غەنى باتۇرنىڭ 1950 - يىلىنىڭ بېشىدا سوۋېت ئىتتىپاقىنى زىيارەت قىلىپ، بۇ جەرياندا ستالىننىڭ قوبۇل قىلىشىغا ئېرىشكەنلىكى ھەققىدە ئاغزاكى ئۇچۇرلار مەۋجۇت. غەنى باتۇر يەنە 1950 - يىلى، 10 - ئايدا بېيجىڭدا زىيارەت بولىدۇ. تاكى 1953 - يىلىغىچە لەنجۇدا قاتارلىق جايلاردا تۇرغۇزىلىدۇ ۋە 1953 - يىلى ئۈرۈمچىگە، 1954 - يىلى ئۈرۈمچىدىن غۇلجىغا قايتىپ كېلىدۇ. بۇ مەزگىللەردە غەنى باتۇرنى تەنقىد قىلىش ۋە ئەيىبلەشلەر باشلىنىپ كەتكەن ئىدى. .. غەنى باتۇر 1955 - يىلى سوۋېت ئىتتىپاقىغا كېتىدۇ. مەلۇم بولۇشىچە ئۇ، سوۋېت ئىتتىپاقىدا باشتا تاشكەنتتكە، كېيىن ئالمۇتا ئەتراپىغا ئورۇنلىشىپ، شۇ يەردە ياشايدۇ ۋە 1970 - يىللاردا ئۆزبېكىستان ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيىتى كومپارتىيىسىنىڭ بىرىنچى سېكرېتارى شەرەپ رەشىدوف، قازاقىستان كومپارتىيىسىنىڭ بىرىنچى سېكرېتارى دىن مۇھەممەد قۇنايېف قاتارلىقلارنىڭ قوبۇل قىلىشىغا ھەم ھۆرمەتلىشىگە سازاۋەر بولىدۇ. شەرەپ رەشىدوف ئۇنىڭغا كىچىك ماشىنا تەقدىم قىلىدۇ. بۇ فىلىمدە يەنە غەنى باتۇرنىڭ سەپداشلىرى، يەنى 1944 - 1949 - يىللىرىدىكى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىنىڭ بىر قىسىم يۇقىرى دەرىجىلىك ھەربىي - سىياسىي كادىرلىرىدىن، مىللىي ئارمىيە مۇئاۋىن باش قوماندانى ۋە مىللىي ئارمىيە پولكوۋنىكى ھەمدە 1955 - يىلى جوڭگۇ ئازادلىق ئارمىيىسى تەرىپىدىن گېنېرال مايورلۇق ئۇنۋانى بېرىلگەن زۇنۇن تېيىپوف، مىللىي ئارمىيە پولكوۋنىكى، 1949 - يىلىدىن كېيىن شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ رەئىسى ۋە مەدەنىيەت نازارىتىنىڭ نازىرىلىق ۋەزىپىسىنى ئۆتىگەن يازغۇچى زىيا سەمەدى، مىللىي ئارمىيە ئوفىتسېرى ھەم 1950 - يىللاردا ياشلار خىزمىتى ساھەسىدە رەھبەرلىك ۋەزىپىلەرنى ئاتقۇرغان ھاشىر ۋاھىدى، مۇزىكانت غوپۇر قادىرخوجايېف قاتارلىق ئەربابلارنىڭ سىمالىرى كۆرۈلۈپ، ئۇلارنىڭ غەنى باتۇر ۋە ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى  ھەققىدىكى قاراشلىرى ئۆز ئاۋازلىرى بىلەن بېرىلگەن.... فىلىمدە سابىق مىللىي ئارمىيە مۇئاۋىن باش قوماندانى زۇنۇن تېيىپوف غەنى باتۇر ۋە ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى ھەققىدە بايان قىلىپ، غەنى باتۇرنىڭ قوشقان تۆھپىسى، باتۇرلۇقى ۋە قەيسەرلىكىگە يۇقىرى باھا بېرىدۇ. ... غەنى باتۇر ئۆزى ھەققىدىكى بۇ فىلىم ئىشلىنىپ بىر يىلدىن كېيىن، يەنى 1981 - يىلى ۋاپات بولۇپ، ئۆزى ياشىغان مەھەللىگە دەپنە قىلىنىپ، ھەيكەل ئورنىتىلدى. مەنبە:    ئەنئەنە بلوگى

مارشال

	ئۇنىڭ ھەقىقىي قەبرىسىنى مەرھۇم يازغۇچى زوردۇن سابىر‹‹ئانا يۇرت››رومانىدا قۇپۇرۇپ چىقتى،ئۇنىڭ بۇ روماندىكى ئوبرازى ۋايىغا يەتكۈزۈلۈپ تەسۋىرلەنگەن. مۇنبەردىكى ئەزىز قېرىنداشلار،تارىختىكى مەشھۇر شەخسلەرنى تۇنۇش،ئۇلارنىڭ ئازادلىق،ئەركىنلىك ئۈچۈن قىلغان كۆرەشلىرىنى ئەسلەش ۋە تارىخ ئۇقۇپ،ئەتىنى يارىتىش،تارىخنىڭ قىممىتىنى چۈشىنىش،تارىخ ئۆگىنىش بىزنىڭ باش تارتىپ بولمايدىغان مەسئۇلىيىتمىز. ئۆز دەۋرىدە خەلق ئاغزىدا باتۇر دەپ نام ئالغان،تويمىغۇر،ئاچكۆز بايلارنىڭ نەرسىلىرىنى تازا بۇلاپ،ئەركەك ئوغرى دەپ نام ئالغان،ئۇرۇشتا ئاجايىپ قەھرىمانلىق كۆرسەتكەن غېنى باتۇر ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەلبىدە مەڭگۈ ھايات! تارىخنى چوقۇم بىلىش كېرەك،تارىخنى بىلمەي تۇرۇپ،كەلگۈسىنىڭ قانداق بولىدىغانلىقىنى،ئۆتمۈشتىكى ئاجايىپ قىسمەت بورانلىرىنى چۈشىنىپ يېتىش تېخىمۇ مۇمكىن ئەمەس. ئەينى ۋاقىتتى بۇ تارىخىي شەخس توغۇرلۇق مۇنازىلەر مۇنبەردە كۆپ قېتىم بۇلۇنغان،بۇ قېتىم يوللانغان تېما ھەقىقەتەن كىشىنى سۆيۈندۇرىدۇ،ئەسكەرتىش بېرىپ قويسام،تارىخقا توغرا پوزىتسىيەدە بولساق،ئاسان ھاياجانلىنىپ ئىنكاس يېزىشتىن ساقلانساق،مەشھۇر شەخسلىرىمىز توغۇرسىدىكى تېمىلار ياخشى يېزىلغان ئىنكاسلار بىلەن ھەممىمىز خوش قىلسا دېگەن ئۈمىدتىمەن!

tumurkala

	بۇ فىلىمنى تاپقىلى بولامۇ؟بولسا يوللاپ قويغان بولساڭلار!غىنى باتۇر مەڭگۈ ھايات!ئۇنىڭغا بەك قايىلمەن،چۈنكى ئۇ ئورۇسچە فامىلە ئىشلەتمىگەن!

tumurkala

	غىنى باتۇر ئازادلىقتىن كىيىن لەنجۇدا تەربىلىنىپتىكەن،نىمە سەۋەبتىن مۇشۇنداق بولغان،بىلدىغانلار مەلۇمات بەرسەڭلا!

ESIRDIN

	tumurkala يوللىغان ۋاقتى  2012-3-17 01:57 PM غىنى باتۇر ئازادلىقتىن كىيىن لەنجۇدا تەربىلىنىپتىكەن ... سىز ئانا يۇرت رومانىنى ياخشى ھەزىم قىلىپ ئوقۇغان بولسىڭىز ئاندىن بىلىسىز!

tumurkala

	ESIRDIN يوللىغان ۋاقتى  2012-3-17 04:47 PM سىز ئانا يۇرت رومانىنى ياخشى ھەزىم قىلىپ ئوقۇغان بولس ... مەن ئۇ روماننى ئۈچ قىتىم ئوقۇپ تۈگەتتىم،ئۇ روماندا بۇ توغۇرلۇق مەلۇمات يوققۇ؟يەنى ئۇ روماندا غىنى باتۇرنىڭ ئازادلىقتىن بۇرۇنقى ئىشلىرلا سۆزلەنگەن!

BOZAR

	فىلىمنىڭ ئادىرىسىچۇ؟

alma123

	فىلىمنىڭ ئادىرىسى بارمۇ

0999kalkan

	مىللى ئارمىيە رەھبەرلىرىنىڭ ئىچىدە ئەڭ ھورمەتلەيدىغىنىم غىنى باتۇر بىلەن ئىلىخان تورە. بۇ فىلىمنى كورسەك بولاتتى