مىرزى مۇھەممەت ھەيدەر كۆرەگاننىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى

KUTALQESI

	مىرزى مۇھەممەد ھەيدەر كۆرەگاننىڭ «تارىخى رەشىدىي» ناملىق ئەسىرى مەدەنىيەت تارىخىمىزدا «قۇتادغۇبىلىك»،«تۈركىي تىللار دىۋانى» دىن كېيىن بارلىققا كەلگەن يەنە بىر بۈيۈك ئابىدە. بۇ ئەسەردە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى كەڭ رايۇنلارنىڭ 14~16-ئەسىرلەردىكى تارىخىي ئەھۋالى ئەينەن تەسۋىرلەنگەن، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئەسەر باشتىن-ئاخىر پاساھەتلىك تىل، يۇقۇرى بەدئىي ماھارەت بىلەن يېزىلغان بولغاچقا، ئەدەبىيات ۋە تارىخشۇناسلىق ساھاسىدە داڭلىق ئەسەر بولۇپ تونۇلۇپ كەلمەكتە. مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر  قەشقەر ھۆكۈمدارلىرىدىن ئەمىر خۇدايدادنىڭ ئەۋلادى بولۇپ، ئۇنىڭ ئاتا-بوۋىلىرى كېيىنكى چاغلاردا ھاكىمىيەت تالشىشتا مەغلۇپ بولۇپ، پۈتكۈل ئائىلە تاۋابىئاتلىرى بىلەن قەشقەردىن ئاقسۇغا كۆچۈپ كەلگەن. مۇھەممەد ھەيدەر مىرزىنىڭ ئوغلى، مىرزا مۇھەممەد ھەيدەرنىڭ ئاتىسى مۇھەممەدھۈسيۈن كۆراگان بىلەن يۇنۇسخاننىڭ (چاغاتايخاننىڭ كىيىنكى تۈرۈكلەشكەن ئەۋلادى) چوڭ ئوغلى مەھمۇدخان ئوتتۇرسىدا چوڭقۇر دوسىتلۇق ۋە تۇغقانداچىلىق مۇناسىۋىتى بولغاچقا، ئۇ مەھمۇدخاننىڭ قېرىندىشى خۇبنىگار خانىمغا ئۆيلەنگەن ۋە كۆراگان (كۈيئوغۇل)لىق مەرتىۋسىگە ئېرىشكەن. مىلادىيە 1495-يىلى مۇھەممەدھۇسيۇن كۆراگان سۇلتان مەھمۇدخاننىڭ ئۆرەتۆپە (ھازىرقى تاشكەنىد شەھرىنىڭ جەنۇبىدا)نى باشقۇرۇش ھەققىدىكى پەرماننى تاپشۇرۋالغاندىن كېيىن، ئايالى خۇبنىگار خانىم (مىرزا مۇھەممەد ھەيدەرنىڭ ئانسى) بىلەن ئۆرەتۆپىگە بارغان، ئاندىن تاشكەنىدتە بىرنەچچە يىل ياشغان. شۇ مەزگىلدە، يەنى مىلادىيە 1499-يىلى مىرزا مۇھەممەدھەيدەر تۇغۇلغان. مىرزا مۇھەممەدھەيدەر مىلادىيە 1509-يىلى بۇخارادىن بەدەخشانغا قايتىپ كەلگەن، ئۇ يەردىن كابۇلغا-بابۇر پادىشاھنىڭ ھوزۇرىغا بارغان. مىلادىيە 1512~1513-يىللىرى ئەندىجانغا -سۇلتان سەئىدخاننىڭ يېنىغا كەلگەن؛ مىلادىيە 1514-يىلى سۇلتان سەئىدخان بىلەن بىرلىكتە ئۆزىنىڭ ئەسلىي يۇرتى قەشقەرگە يۈرۈش قىلغان ۋە مىرزا ئابابەكىر ھاكىمىيتىنى يوقىتىش جەڭلىرىگە قاتناشقان. شۇنىڭدىن باشلاپ تاكى مىلادىيە 1533-يىلى سۇلتان سەئىدخان ۋاپات بولغانغا قەدەر سەئىدىيە خانلىقىنىڭ مەمۇرىي ۋە ھەربىي ساھەسىدە مۇھىم ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن؛ سەئىدخان ۋاپات بولغاندىن كېيىن بەدەخشانغا چىقىپ كەتكەن، ئۇ يەردىن كابۇلغا-كامران مىرزىنىڭ سارىيغا بارغان؛ ئۇ يەردىن يەنە ئەگرەگە-ھۇمايۇن مىرزىنىڭ ھۇزۇرىغا بېرىپ بىر مەزگىل تۇرغاندىن كېيىن كەشمىرگە يۈرۈش قىلىپ، مىلادىيە 1541-يىلى كەشمىرنى ئىشغال قىلغان. مىرزا مۇھەممەدھەيدەر  شۇ ۋاقىتتىن تاكى مىلادىيە 1551-يىلىغىچە كەشمىرنى ئىدارە قىلغان؛ مىلادىيە 1551-يىلى تاغلىق قەبىلىلەر ئاتقان ئوقيا ئوقتا يارلىنىپ، كەشمىردە ئالەمدىن ئۆتكەن. «تارىخى رەشىدىي» مىلادىيە 1541-يىلىدىن 1546-يىلىغىچە بولغان ئارلىقتا كەشمىردە يېزىلىغان. ئاپتور ئۆ ئاتا-بوۋىلىرىنىڭ يۇرتى ھەققىدە توختىلىپ:«كاشغەر ئەمىر خۇدايدادنىڭ ئەسلىي يۇرتى بولۇپ، ئۇنىڭغا (بۇ يەرلەرنى ئىدارە قىلىش) چىڭگىزخان زامانىدىن باشلاپ ئەۋلادمۇ-ئەۋلاد مىراس بولۇپ قالغانىدى» دېگەن. مەنبە: تارىخى رەشىدىي

abdulahad

	بۇ قايسى ساھەدىكى زات؟

barquk8

	تىما ئىگىسىگە رەھمەت ، داۋاملىق موشۇنداق ياخشى تىمىلارنى يوللاپ تۇرغايسىز  !

KUTALQESI

	abdulahad يوللىغان ۋاقتى  2012-3-4 10:56 AM بۇ قايسى ساھەدىكى زات؟ تېمىنى تەپسىلى ئوقۇپ چىقىڭ .شۇندىلا بۇ كىشنىڭ قايسى ساھەدىكى زات ئىكەنلىكىنى بىلەلەيسىز. ئەگەر يەنە بىلەلمىسڭىز «تارىخى رەشىدىي» دىگەن كىتاپنى تەۋسىيە قىلىمەن.

باياۋان

	« تارىخى رەشىدىيە » نى سېتىۋالغان بولساممۇ ئوقۇشقا تېخى مۇۋاپىق ۋاقىت چىقىرالمىدىم .

isiyan

	ھەي ۋاقىت بولسا پۇرسەت بولسا قوپماي كىتاپ كۆرسەمكەن دەيمەن .

KuRaGan

	شۇڭا مەن مىسرانىمدىكى ئىسمىمنى كۆرەگان دەپ قويغان ئەمەسمۇ~~~:qiray134ئەمدى شۇ سەل ئىملا خاتالىقىنى ھېساپقا ئالمىغاندا~~~!:qiray15

paziliya520

	«تارىخى رەشىدىي»نى ئوقۇشنى بۇ يىقىندا باشلىغان،بەزى تارىخى ئاتالغۇ ۋە ۋەقەلىكلەرنى ئۇياقتىن ئوقۇپ بولغۇچە بۇياقتىن ئۇنتۇلۇپ قىلىپ ئاران دىگەندە بىر قىسىمىنىڭ يىرىمىنى تۈگەتتىم .

tabhakiyik

	سىز سۆزلىگەن بۇبايانلار‹‹تارىخى رەشىدې›› دەبارمۇ؟

musajan307

	سىزمۇ ماڭا ئوخشاش تارىخى تېمىلارغا بەك قىزىقىدىغان ئوخشىمامسسىز؟مەنمۇ بەك ئامراق !تارىخقا مۇناسىۋەتلىك تېمىلارنى كورسەم كورمەي قالمايمەن ،رەخمەت سىزگە!