ئانا تىل

مارشال

	ئانا تىل تىل ئىنسانىيەتنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ ئىقتىدارى-تەپەككۇرنىڭ ئاساسى ماتىرىيالى ۋە ئىپادىلىنىش شەكلىدىن ئىبارەت. -<<قاتلاملىق ئىستىتىكا>> ئىنسانىيەت تىل ۋاستىسى بىلەن ھايۋانات دۇنياسىدىن ئايرىلغانلىقىنى،يېڭى ئىجتىماھىي مۇناسىۋەت تۈرىنى شەكىللەندۈرۈشكە قەدەم قويغانلىقىنى كۆرسەتتى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل -تەپەككۇر ئېقىمى،تەپەككۇرنىڭ سىرتىلىشىشى،تەپەككۇر تىلىنىڭ بۇلىقى،تىلنىڭ ماھىيىتى،تىل غايە،ھېس -تۇيغۇ ۋە تەپەككۇرنىڭ ئېسىل قەسىرى. ئۆز تىلىنى ئۆز قەلبى بىلەن بىرلەشتۈرۈش-ئىنسان ئىقتىدارىدىكى مۇھىم كامالەت. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› ئېغىزىدا بىرخىل،ئەمەلدە بىر خىل،ئالدىدا بىرخىل،كەينىدە بىرخىل بۇلۇش،بۇلۇپمۇ قىزىل كۆزلۈك،كاززاپلىق،مۇناپىقلىق قەلبى خۇنۈكلىكنىڭ ئىپادىسى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-مىللەتنىڭ بايلىقى،تىل-مىللەتنىڭ مۇھىم،ھەتتا ئۇزاق تارىخىي دەۋرلەر داۋامىدا شەكىللەنگەن،كۆپ باسقۇچلۇق تىل تەرەقىياتى ئارقىلىقلا بېيىغان تۈپ ئالامىتى.مىللىي روھىيەت ۋە مىللىي مەدەنىيەتنىڭ نۇپۇزلۇق قورغىنى ۋە خەزىنىسى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-مىللەتنىڭ ئالدىنقى بۇغۇنلىرى تۇپراققا كىرگەندىمۇ مىللىي مەدەنىيەتنى كەلگۈسى ئەۋلادقا يەتكۈزۈپ بېرىدىغان ئۇلۇغ ئۇچۇر قانىلى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-مىللەتنىڭ ئۆتمۈش ئەجدادلىرى ياراتقان مەدەنىيەتنى،ھازىرقى كىشىلىرى يارىتىۋاتقان مەدەنىيەتنى كەلگۈسى ئەۋلادقا يەتكۈزۈپ بېرىدىغان ئۇلۇغ ئۇچۇر قانىلى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-ئەسىرلەر داۋامىدا تىرىك پالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقان مىللەتنىڭ يۈرىكى،قېنى ۋە جېنى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-مىللەت تارىخنىڭ تىغى،مىللىي مەدەنىيەتنىڭ راۋان دەرياسى،مىللىي تۇرمۇشنىڭ تىنىقى ۋە يىمرىلمەس سېپى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› ھەر مىللەت تىلى خۇددى شۇ مىللەت ياشىغان ئانا زېمىنىدىن ئۆركەشلەپ ئاقىدىغان دەريادەك شۇ مىللەت ھاياتىنىڭ تەبىئىي مۇھىتى،تارىخىي مەنزىرىسىنىڭ باي ۋە رەڭگارەڭ ‹‹مېنىرال››لېرى بىلەن تۇيۇنغان بولىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-يېزىققا ئوخشاشلا ئىنتايىن مۇھىم. ‹‹ئۇيغۇر خەلقىنىڭ كىلاسىك مۇزىكىسى 12مۇقام ھەققىدە›› مىللىي تىل-شۇ مىللەتنىڭ مەنىۋى ۋەتىنى سۈپىتىدە مۇقەددەس. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل ئۆلگەن جايدا مىللەتنىڭ ھاياتى خازان بولغان بولىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-مىللەتنىڭ قەلبى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تارىخ تېخى مىللىي تىللاردىن مۇستەسنا بىرەر مەدەنىيەت ‹‹ئەلئېھرامى››ئۇچراتقان ئەمەس!مەيلى ئېغىز -نۇتۇق تىلى،خەلق ئېغىز ئەدەبىاتى ژانىرلىرىنىڭ تىلى ياكى يازما ئەدەبىيات ۋە شېئىرىيەت تىلى،ھەتتا مۇزىكا تىلى،ئۇسسۇل تىلى بولسۇن،ئۇ ئالدى بىلەن ئۆز مىللىتگە خاس،يېقىملىق ۋە ئىپتىخارلىق. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىلنى بىلمەي تۇرۇپ ئېلىنى بىلىمەن دېيىسنى،تىلنى سۆيمەي تۇرۇپ ئېلىنى سۆيۈشنى تەسەۋۇر قىلغىلى بولمايدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىلنىڭ ھاياتى ئۇنىڭ ئىشلىتىلىشىدە،ھەر قانداق مىللىي تىلنىڭ ئېغىزىدىن قېلىشى،بۇلۇپمۇ قىزلار ۋە ئانىلار،يىگىتلەر ۋە ئانىلار،يىگىتلەر ۋە ئاتىلار ئېغىزىدىن قېلىشى،ئۇقۇتۇش ۋە يېزىقچىلىقتىن قېلىشى ۋە ئۇنىڭ ئەجىلىدىن ئىبارەت. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› ھەر قانداق باشقا جانلىق شەيئىگە ئوخشاش،ھەرىكەتتىن توختاش تىلنىڭ ھالاكىتىنى كۆرسىتىدۇ. ۋە ھالەنكى،تىل ھالاكىتى مىللەتنىڭ ھالاكىتىدۇر. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› مىللىي تىلشۇناس تەپەككۇرلارغا مۇھتاج. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› مىللىي تىل ناتىقلارغا ئوقۇتقۇچى،شائىر،ئادۇۋكات،يازغۇچى،سۇرۇن باشقۇرغىچىلارغا موھتاج.تىل نەققاشى-ناتىق يالغۇز سۆزلەش ماھىرىلا ئەمەس،ئەڭ ئالدى بىلەن ئىلىم ۋە ھېكمەتنى بىلگۈچى دانالار بۇلۇشى،ۋەزخانلارلا ئەمەس،خەلق روھىيىتدىكى تەربىيلەيدىغان مەدەنىيەت جەڭچىلىرى بۇلۇشى لازىم.ئۇلار تىلدا ئۈلگە كۆرسىتىشى لازىم. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل تەلىم تەربىيەنىڭ مۇھىم ۋاستىسى،شۇنىڭدەك تىلشۇناسلىققا ئائىت ھەر دەرىجىلىك كەسپىي تەربىيە -خەلق مائارىپىنىڭ ،مىللىي مائارىپىنىڭ دائىمىي غوللۇق بىر مەزمۇنى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-بىلىم مۇقەددىمىسى،شۇنىڭدەك بىلىم قەسىرى. تىل-ھەربىر شەخسكە ئىلىم،مەدەنىيەت،ئەخلاق،سەنئەت نۇرىنى بېغىشلايدىغان ئاڭ،پىكىر مەشئىلى. تىل-ھېسىيات،ھېسىداشلىق،جشقۇن روھىيەت يېتىشتۈرىدىغان  باغۋەن،تىل بايلىقى،تىل مەدەنىيىتى،تىل نۇپۇزى ھەربىر مىللەتنىڭ مەنىۋى ساپاسى،تارىخىي ئۇتۇقلار جۇغلانمىسى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› مىللىي تىل-پۈتكۈل نەشرىيات-ئاخبارات،ئىجتىماھىي،ماددىي ۋە مەنىۋى تۇرمۇشنىڭ ھەرقايسى ساھە،تارماقلىرىدا تەبىئىي ۋە زۆرۈر ئىشلىتىش نۇپۇزى ۋە ئىقتىدارىغا مۇيەسسەر بۇلۇشى لازىم. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› باشقا مىللەت ۋە باشقا دۆلەت تىللىرىنى قانچە ياخشى ۋە قانچە كۆپ بىلسە،ئۇ خۇددى كۆپ خىل چالغۇ قوراللىرىدىن خەۋەردار بولغان،ھەرخىل قۇلۇپلاردىن ئېچىشقا لازىملىق ئاچقۇچلىرى بولغان كىشىدەك مەنپەئەتلىك ئىش.كۆپ تىل بىلىش كۆپ قورالنى ئىگىلەش دېمەكتۇر. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› ئۆز ئانا تىلىغا مۇھەببەت قانچە كۈچلۈك بولسا،ئۆز خەلقى ۋە ۋەتىنىگىمۇ سۆيگۈسى كۈچلۈك بولىدۇ. ‹‹ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى›› تىل-ئىنسان قەلبىنىڭ ئەلچىسى،ئىنسان تەپەككۇرىنىڭ شاھىدى.تىلنىڭ بېزىكى-ئەلچى ۋە شاھىدىغا مۇناسىپ روشەنلىكتىن ئىبارەت. تىل-ئاۋاز چىقىرىش ئۈچۈنلا ئەمەس،بەلكى تەپەككۇر ۋە ھېسىياتنىڭ سۈرىتىنى سىزىش ئۈچۈن ئىجتىماھىي ئالاقىگە كىرگەن،بۇ سۈرەت توغرا تەلەپپۇز ۋە مەنە روشەنلىكى بىلەن دەلمۇ دەل نۇتۇق ئۇچۇرىغىلا ئايلانغاندىلا،ئىجتىماھىي ئالاقە قورالى رولىنى جارى قىلالايدۇ.مۇنداق تىل قۇدرەتلىك قوماندانلىق نۇپۇزىنى تىكلەپ،ئاڭ ۋە ھەرىكىتىمىزنى تېزگىنلەيدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىلنىڭ توغرا تەلەپپۇز قىلىنىشى ۋە مەنىلىك روشەنلىكى تەپەككۇر دەلىللىكى ۋە تەپەككۇر روشەنلىكىدىن ھاسىل بولىدۇ. ‹‹غەربىي يۇرت تاشكېمىر سەنئىتى›› مىللىي تىلنىڭ توغرا تەلەپپۇز قىلىنىشى ۋە روشەنلىكى-تىلشۇناسلىقنىڭ خۇددى تەپەككۇر ئىلمىدىكى ‹‹شەكلەن لوگىكا››غا ئوخشاش ئەڭ ئېلېمېنتار،ئەڭ ئەقەللىي كەسپىي تەلىپى ۋە شەرتى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىلشۇناسلىقنىڭ پەلسەپىۋى قىممىتى مىللىي تىلنىڭ مەنە-تەپەككۇر سالمىقىنى،ۋەزىندارلىقىنى ۋە مىللىي تىلنىڭ گۈزەل ئەخلاقىي تەسىرىنى يوقۇرى كۆتۈرۈش ئارقىلىق،مىللەتنىڭ مەنىۋى ساپاسى ۋە مەنىۋى قىياپىتىنى كامالەتكە داۋاملىق يۈزلەندۈرۈشكە گەۋدىلىنىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىلنىڭ ئەزمىلىكى،يەڭگىلتەكلىكى،تېتىقسىزلىقى،مەنىسىزن،ۋەزىنسىز،پۇچەكلىكى سۆزلىگۈچىنىڭ ئەقلىي ساپاسىنىڭ تۆۋەن،تەپەككۇر قابىلىيىتىنىڭ ئېچىلمىغانلىقىدىن ئۇنىڭ سۆزى ئارقىلىق ئۇچۇر بېرىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› بىرەر مىللەتنىڭ ئاساسىي ئاھالىسى تىلىدا ئەرزىمەس،ئۇششاق-چۈشەك مەزمۇنلاردىن باشقا ئىلمىي،مەدەنىيەت،سەنئەت تەپەككۇرىنىڭ مەنىلەر دۇردانىلىرى ئاز بولسا،بۇ مىللەت تېخى زامانىۋى ئاڭ ۋە مەدەنىيەتتىن چەتتە قالغان مىللەت بۇلۇپ چىقىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تەپەككۇر دىيارىنىڭ شەھەر قەلئە دەرۋازىسىدىن جاۋاھىر كارۋانلىرىمۇ،ئەبگاھ دىۋانىمۇ ئۆتىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل تولىمۇ سېھىرلىك كۈچ،ئۇ ئىبارىلەر تەختىدە مەنىلەر مەلىكىسىنى كۆتۈرۈپ،كىشىلەر قەلبىنى ھەقىقەت نۇرى بىلەن بېزەيدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىلنىڭ مەنە ۋەزىندارلىقى دەل تەپەككۇر دىيارىغا كىرگەن جاۋاھىر ئارتقان كارۋانغا ئوخشاش. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› سۆز گۈزەللىكى قەلب گۈزەللىكىنى ئىپادىلەيدىغان بىر ئۇچۇر.‹‹سۆز قەلبنىڭ ساداسى››دېگەن سۆز بار.شەخسنىڭ ئىدىيە ھېسىياتى،پوزىتسىيە ۋە كەيپىياتى،مەدەنىيەت سەۋىيىسى سۆز ئارقىلىق ئاڭ شەكلىدە ئىپادىلىنىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-قەلب ئىزھارچىسى،قەبلەرنىڭ ئەخلاقىي سۈپەتلىرى سەۋەبىدىن ئىنسان ئەدەبلىك تىل ۋە ئەدەبسىز تىلنى ئىزھار قىلىشىدۇ.بۇ شەخسكە بىۋاستە،شۇ ئىجتىماھىي مۇھىتقا ۋاستىلىك ئالاقىدار بولىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-يالغۇز تىل تەلەپپۇزى مەدەنىيىتىنى،تىل مەنە بايلىقى-تىلغا يىغىنچاقلانغان ئەقلىي كامالەت مەدەنىيىتىنى ئۆزىگە يانداشتۇرۇپ قالماستىن،يەنە تىلنىڭ ئەخلاقىي مەدەنىيىتنى ئۆزىگە شەرت قىلىدۇ.تىل ئەخلاقى ھەربىر شەخسنىڭ ۋە مىللەتنىڭ كامالىتىنى ئىپادىلەيدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› ھەربىر كىشى ئۈچۈن ئۇنىڭ تىل ئەقلى ۋە تىل ئەخلاقىنىڭ قانداق بۇلۇشى ئۇنىڭ ئۈچۈن تەقدىر بېكىتكۈچىدۇر.ئوخشاشلا.تىل بوستانىدا ئەقىل مېۋىلىرى يېتىشتۈرەلىگەن مىللەت بىلەن تىل قورالىدىن يانغىن چاچراتقان مىللەتنىڭ تەقدىر -قىسمىتىمۇ تامامەن باشقا-باشقىچە بولىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل ئەخلاقى ماھىيەتتە قەلب ئەخلاقىدىن ئىبارەت. ‹‹قاتلاملىق ئىستىتىكا›› پەقەت تىل ئەخلاقى پاك كىشىلەرلا ئۆزىنىڭ پاك قەلبىنى گەۋدىلەندۈرەلەيدۇ.ئادەم خارەكتىرى ئۇنىڭ سۆز -ھەرىكىتىدە ئاشكارىلىنىپ،كىشىلەرنىڭ ھۆرمەت ۋە نەپرىتىنى قوزغايدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› پىكىر مۇنازىرىدىن خالىي ئەمەس.بۇخىل مۇنازىرە مۇخالىپ زىدىيىتى بۇلۇپ قالماسلىقى،بەلكى تەپەككۇر مۇنازىرىسى بۇلۇشى لازىم. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› مۇنازىرىدە ئەقىل غەلبىسى بىلەن ئەخلاق تەنتەنىسى بىرلىككە ئېرىشكەن كىشى ئالىيجاناپ ۋە دانا كىشىدۇر. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل گۈزەللىكى ئۇنىڭ چىنلىقى ۋە ئىزگۈلىكىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىش بىلەن بىللە،يەنە تىلنىڭ بىر قاتار گۈزەللىك ئۆلچەملىرىگە ئۇيغۇن بۇلۇشنى تەلەپ قىلىدۇ. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› قوپال سۆز -ئەقلىي،ئەخلاقىي،روھىي گادايلىقنىڭ ئىپادىسى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› گەپتە ئۇتقانلىق،يىرىك گەپلەر بىلەن بېسىم ئىشلەتكەنلىك غەلىبە ۋە شۆھرەت ئەمەس.ھەقىقىي غەلىبە ھەقىقەتنىڭ غەلىبىسى،گۈزەللىكنىڭ غەلبىسى،كىشىلەر قەلبىنىڭ غەلبىسى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› تىل-ئىنسانىيەتنىڭ قۇدرەتلىك قورالى،ئۇ ئىنسان ئەقلى ۋە پەزىلىتىنىڭ تەڭداشسىز خەزىنىسى. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› ھەرىكەت گۈزەللىكى -سۆز بىلەن ئەمەلىي پالىيەتنىڭ بىردەكلىكىنى گەۋدىلەندۈرىدۇ.ئۇ قەلب گۈزەللىكىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى ئىپادىسى ۋە ھەقىقىي ئسپاتىدىن ئىبارەت. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› شۇنى دېيىش كېرەككى،ئىنسان سۆزلىگەننى ئەمەلدە كۆرسىتىشى،ئەمەلدە كۆرسىتەلەيدىغان سۆزنى سۆزلىشى كېرەك. ‹‹قاتلاملىق ئېستىتىكا›› مەنبە:ئىبراھىم ئالىپ تېكىن تۈزگەن ‹‹ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن ھېكمەتلىرى››دېگەن كىتابتىن ئېلىندى.

yawayi-0998

	ئانا تىل توغرىسىدا گەپ چىقسا مىنىڭ  كاللامغا  مۇشۇ بىز ئىشلىتىۋاتكان  سۆزلىرىمىز كىلىدۇ ... بىشىدا  تىلفۇن نومىرىمىزنى  خەنزۇچە ئاتاش بەكلا  ئومۇملىشىپ كەتتى . ھەم كۆپ سۇزلەرمۇ شۇنداق ... مانا بۇ  ئانا تىلنى  قەدىرلىمىگەنلىك ھىسابلىنامدۇ يا ؟؟؟

yawayi-0998

	تىل بىر  مىللەت ۋە قەۋىمنىڭ  ئۆرىپ ئادىتى  مەدەنىيىتى  سىڭىپ پۇشۇرۇلغان بىر نانغا ئوخشايدۇ . بىز ھازىر باشقا بىر مىللەت ۋە قەۋىمنىڭ نىنى يىپ يۇرىۋاتىمىز . ئۆز قەۋمىمىزنىڭ  نىنى پەقەت زاكۇسكا ئورنىدا يەۋاتىمىز . كىيىن ئىتىشنىمۇ ئۇنتۇپ كىتەرمىزمۇ ؟

SawRi

	ئانا تېلىنى قەدىرلەش ھەر بىر مىللەت ئەزاسىنىڭ باش تارتىپ بولمايدىغان مەسئۇلىيتى . تېمىڭىزغا رەھمەت ! . جاپا چىكىپسىز .

omar213

	ئانا تىل ھەربىر مىللەت ئۇچۇن ئەڭ مۇھىم ئەڭ قەدىرلىك

yolkezar

	yawayi-0998 يوللىغان ۋاقتى  2012-1-4 01:57 AM ئانا تىل توغرىسىدا گەپ چىقسا مىنىڭ  كاللامغا  مۇشۇ بىز  ... مىنىڭچىمۇ شۇنداق!  بەزىدە تېلىفون نۇمۇرىنى سورىسىڭىز ھەتتا ئادەمنى تىك تۇرغۇزۇپ قويۇپ تەربىيە بېرەلەيدىغان كىشىلەرمۇ ، شۇ باشقىلارنىڭ تىلىدا دەۋاتقان، ئۇيغۇرچە دىسىڭىز بولمامدۇ دېسىڭىز، ئابۇ.... دىيەلمەيدىكەنمەن! بەلكىم ئۇلار چوڭ بولغان چاغلاردا تېلىفون نىمىش قىلسۇن؟ كۆنەلمىگىدەك ئىش يوققۇ؟ خەقنىڭكىنى تېز قۇبۇل قىلىپ ، ئۆزىمىزنىڭكىنى ئۇنتۇش..... ئانا تىلغا بولغان ھەقىقى ھاقارەتتۇر! شۇڭا ئامال بار ئۆزىمىزنىڭكىنى ئىشلىتىشتە ئىشنى ئاۋال ئۆزىمىزدىن باشلىساق مىنىڭچە چوقۇم ياخشىلىنىش بولىدۇ! چامىمىزنىڭ يىتىشىچە!

qoqas

	ئانا تىلىمىز قوغداش توغرىسد بىر تىما يىزىپ يوللىسام باشقۇرغۇچىلار تەرپىدىن مۇنبەر يۇزىدە كۇرۇنمەيلا ئارقا بەتتە تۇگەپ كەتتى

larzan

	تىل بىر مىللەتنىڭ ۋەكىلى،ئۇ ئاجىزلاشسا ياكى يوقالسا................................. شۇنىڭ ئۇچۇن چۇقۇم ئانا تىلىمىزنى قەدىرلىشىمىز كېرەك.‹‹ئاخۇنۇمنى يېغلاتقان نىكاھ››دەك ئەجداتلىرىمىزنىڭ يۇركىنى يېغلىتىشىتىن ساقلىنايلى. ياخشى ئەسەر.

tagnur

	< ئانا تىل > گۆھەردۇر غەمكىن دىلنىڭ شاتلىقى ، ناۋاسىدۇر ئانا تىل ، زەپ چىرايلىق باغلارنىڭ ، ھاۋاسىدۇر ئانا تىل .   مەيلى پارىژ- موسكىۋا ، يىراق – يىراق جايلاردا ، ياقۇت كەبى يالتىراپ ، نۇر چاچىدۇ ئانا تىل . تالاي ئەسىر –ئاي ،يىللار ئۆتسىمۇ گەر شۇنچە تېز ، تارىخ بىتىگە پۈتۈلۈپ ، جەۋلان قىلار  ئانا تىل .    ئىنسان ئۈچۈن ھاياتتا ،ئەگرى –توقاي يوللاردا ، گاھ قىلىچتۇر ،ھەم ماياك ،بىسى ئۆتكۈر ئانا تىل . كەلسە ئەگەر باشلارغا ، تەمى ئاچچىق كۈلپەتلەر ، غەش كۆڭۈلنى خوش قىلىپ ،بال ھەسەلدۇر ئانا تىل . نىيەت قىلساق تەر تۆكۈپ ، كۆزلىمەك بوپ ئارماننى ، بارچە تەنگە جاسارەت ، جان- كەمەردۇر ئانا تىل . ئەگەر كەلسە جۇت –بوران ،ئاۋام ئۈچۈن ھۆرپۈيۈپ ، قۇياش بولۇپ نۇر چېچىپ ،ئۈمۈت بىرەر ئانا تىل . بارچە تەندىن ئۇرغىغان ، قېرىنداشلىق مىھرىنىڭ ، تۈپ يىلتىزى- سەركىسى ،تۇمۇرىدۇر ئانا تىل . مەيلى تۇمۇز ئىسسىقتا ، ياكى سوغۇق جۇتلاردا ، خۇددى ئىللىق باھاردۇر ،مىھرى ئاتەش ئانا تىل ، بەزەن بىرلەر ئۇنۇتسا ، ئانا تىلنى خار قىلىپ ،   لىكىن يەنە قەدىرلىك ،ئۆز تىلىمىز - ئانا تىل . ھەر مىللەتكە ئۆزگىچە ، بەك يېقىملىق ئانا تىل ، كەلگۈسى ھەم نىشاننى ، ئىپتىخارى ئانا تىل . مەنبە----- تاڭنۇر < خەيرۇللا قۇربان > بۆرتالا

OTYAK

	تىل ئۈگىنىش شەرەپلىك ، ئانا تىل بىلمەسلىك نۇمۇس !

OTYAK

	جان تىلىم _ ئانامنىڭ تىلى ئانام دەپ تىل چىققان ئانامنىڭ تىلى ، دىلىمغا ئورنىغان ئۇيغۇرنىڭ تىلى ، ئانام دەپ، دادام دەپ ئۆتىمەن ھىلى ، ئۆتمۈشتىن ھازىرغا مىللەتنىڭ تىلى ، ھازىرمۇ جان تىلىم _ ئانامنىڭ تىلى . كۇرمىڭلاپ مەنا بار تىلنىڭ ئىچىدە ، ئانا تىل مۇقەددەس ئەلنىڭ ئىچىدە ، جويلىسەم ئاھ، شۇ تىل يەنە كېچىدە ، يۈرەكنىڭ ئەڭ چۇڭقۇر باغرى ئىچىدە ، ئۇيغۇرنىڭ تىلى ھەم دادامنىڭ تىلى . تىل بىلىش ئۇلۇغ ئىش، ئۆگەن ئۇيغۇرۇم، ئانا تىل بىلمىسەم غۇۋا ئويلۇرۇم ، ئىسىڭدە بولسۇنكى ساڭا دەپ قويدۇم ، لىكىنزە ناداندىن ئەسلا مەن تويدۇم ، ئانا تىل كەلگۈسى بالامنىڭ تىلى . تىل ئاساس ، تىل مەنا ، ئۇنۇتما بالا ، ئاناڭنىڭ تىلى ئۇ ئۆگەنمە چالا ، سەن ئەلگە ئەۋلادقا كەلگۇسى دادا ، گەر بولساڭ ساۋاتسىز بولىسەن چالا ، تىل بىلىش شەرەپلىك، ئانامنىڭ تىلى . ئۆز تىلنى بىلمىگەن ناداننىڭ ئىشى ، ئۆگەنسۇن زەن قويۇپ ئەركەك ھەم چىشى ، ساقلىسۇن گۆھەر ئۇ- قىرى ھەم يېشى ، بۇ تىلسىز ئوڭ بولماس ھەم كۆرگەن چۇشى ، چۇنكى ئۇ سىڭلىمنىڭ ، ئاكامنىڭ تىلى . ئانا تىل ھالالدۇر يىگەن نېنىمدىن ، كەمسىتسەڭ جان چىقار ئەزىز تېنىمدىن ، سۆزلەيدۇ بىر ئۆمۈر ھايات تىلىمدىن ، ئانا دەپ ئۆتىدۇ ھىلىھەم تىلىمدىن ، چۇنكى ئۇ ئانامنىڭ ، ئاۋامنىڭ تىلى . _ يۈسۈپجان سابىر ئوتياق

kapsizparixta

	ئانا تىلىم (نەسىر) رۇقىيە ئابلىز ئانا تىلىم-ئانامنىڭ تىلى، بىباھا مىراستۇر .ئۇ، ئۇلۇغ ئالىم يۈسۈپ، مەھمۇدنىڭ تىلى، ماڭا دۇنيانى تۇنۇتقان، ئادەم بولۇشنى ئۆگەتكەن "قۇتاد بىلىگ"، "تۈركىي تىللار دىۋانى"نىڭ تىلى... ئاھ ئانا تىلىم، بۇزرۇكۋار تىلىم، سەن بولغاچقا ئالدىم مەن بىلىم، سېنىڭ بىلەن يۇرۇغان دىلىم. سېنى تەرىپلەشكە سۆز يەتمەس، ئۇلۇغلىقىڭغا، سەلتەنىتىڭگە ئەسلا سۆز كەتمەس... مانا، مەن مۇشۇ شاھانە تىل بىلە بىلىم دېڭىزىغا شۇڭغىغان، سۆزلەر كانىدىن جاۋاھىرلارنى سۈزگەن تەڭرىتاغنىڭ بىر غۇنچىسى، گۈزەل كېلەچەكنىڭ قۇرغۇچىسى، ۋەتەن، ئەلنىڭ ئۈمىدىمەن. مەن مۇشۇ تىلىم بىلەن ئىلىم داۋانلىرىدىن ئېشىپ، ئۇلۇغۋار غايەم ئۈچۈن زوق-شوقى قايناپ –تېشىپ، ۋەتەن باھارىنىڭ جەننەت كەبى گۈزەل مەنزىرىسىگە ئوتلۇق قوشاقلارنى تۆكۈۋاتقان تالماس كۈيچى بۇلبۇلىمەن. مۇشۇ ۋاقىتتا مېنى خۇددى بۇلبۇلدەك خەندان ئۇرغۇزغان شادلىقىمنى ئىپادىلەشكە يېتۈك بۇ ئېسىل تىلنى مەڭگۈلۈك مىراس قىلىپ قالدۇرغان يۈسۈپ بوۋام بىلەن مەھمۇد قەشقەرى بوۋاملارغا ئوخشاش ئەجدادلارنى چەكسىز ھۆرمەت بىلەن ياد ئەتمەي تۇرالايتىممۇ ؟ جاھاندا ئادەمنىڭ ئۆزىنىڭ ئوي-خىياللىرىنى ئۆز تىلى بىلەن باشقىلارغا يەتكۈزۈپ بېرەلىشىدىنمۇ بۈيۈك ئپتىخار بولامدۇ؟ ئاھ ئوغۇز سۈتتەك تېتىملىق تىلىم، ئانا دېسەم ،ئانا تىل دېسەم، باھار مەۋسۈمىدە يايرايدۇ دىلىم!...

kapsizparixta

	ئانا تىلىم جان تىلىم جەنابىي ھەق ياراتقاندا تەڭ يارالغان تىلىم سەن ، ھەمدە جانۇ ــ جىسمىمگە قاندەك تارالغان تىلىم سەن . زۇۋانىمنى ئوغۇز سۈتى بىرلە ئاچتىم ئۇيغۇر بوپ ، ئۆمۈرلۈككە ساداقەتكە خاس قارالغان تىلىم سەن .      نامىم ئۇيغۇر !                 ۋە شۇڭىمۇ تىلىم مەڭگۇ ئۇيغۇرچە ئەلمىساقتىن مۇقەددەس ۋە ئۆز ئاتالغان تىلىم سەن !!! ھىچ كىمنىڭ يوق ھەققى شۇڭا قوللانمايسەن دېيىشكە ، كەلسىمۇ باشىمغا قىلىچ قاچمايدىغان تىلم سەن . گەر چېپىلسام شېھىتتۇرمەن جەنابىي ھەق ئەمرىچۈن ،    ماڭا شۇنچە ئالىي شەرەپ نىشانلىغان تىلىم سەن . سېنىڭسىز جىسمىممۇ جانسىز ، روھىممۇ مۇتلەق جانسىز ، سەنسىز كۈنۈم جانغا زۇلۇم !                            كۈيلەيدىغان تىلم سەن !     بايرىغىم سەن !            بارلىغىم سەن !                  يارىغىم سەن !!                               ئانامسەن !!!    سېنى تاشلاش مۇناپىقلىق !!!                     قوغدايدىغان تىلىم سەن !!!    تىل دېمەك ــ مىللەت دېمەك ، گەر تىل يۇقالسامىللەتمۇ... ! يىمىرىلمەس بۇ ھەقىقەت !                          ياشايدىغان تىلىم سەن!!!    تىل دېمەك _ مىللەت دېمەك  ، گەر تىل يۇقالسا مىللەتمۇ .....!    جاننى تىكىپ قانلار كىچىپ قوغدايدىغان تىلىم سەن   !!!      غەيرى تىلغا خۇشتار بولماق ــ قاغا يانتاق سۆيگىنى ، سەن گۈلۈمسەن بۇلبۇل كەبى سايرايدىغان تىلىم سەن !    سەن گۈزەلسەن،سەن شىرىن سەن، ــ قىممىتىڭگە سۆز يەتمەس !    نامىڭ بىرلە تا ئەبىدى يايرايدىغان تىلىم سەن .    نەچچە مىڭ خىل تىل بىلىشتە كامالەتكە يەتسەممۇ ، پەخىرلىنىپ چاڭ چاڭ چاڭ سۆزلەيدىغان تىلىم سەن ! شۇنچىۋالا قەدىرلىكسەن جاندىن ئېزىز ئانامدەك ،    جەنابىي ھەق رىزاسىنى كۆزلەيدىغان تىلىم سەن .     نىمە ئۇ گاھ ئىنگىلىزچە گاھى رۇس ۋە باشقىچە ... !    تا ئەبىدى پاكلىغىڭنى ساقلايدىغان تىلىم سەن !    نومۇسسىزلىق ، ۋىجدانسىزلىق ئانا تىلدىن چەتنىمەك ، دۇنيا ئالتۇن تارتۇق قىلسا ئازمايدىغان تىلىم سەن . ھەيرانىمەن ، ۋەيرانىمەن بىچارە نادانلارغا ،    بۇ دۇنيادا نەدە بۇلاي ئارزۇلايدىغان تىلىم سەن ! شۇم رەزىللەر جۆيلىشىدۇ ، ــ كارغا كەلمەس ، يوق قىلىپ ، نى نى قىسمەت ۋە ھىكمەتلەر تولۇپ ــ تاشقان تىلىم سەن !     نىمە دىگەن ناھەقچىلىق ! ــ دەرس مۈنبىرى ساڭا تار ! چۈشەنسىچۇ ! ـــ مەرىپەتتە ئۇستاز بولغان تىلىم سەن !    سېنى چەكلەش ، سېنى يەكلەش ــ پىر ــ ئۇستازغا ھاقارەت ! نادانلىقنىڭ زەربىسىدىن ساقلايدىغان تىلم سەن . تارىخ ئۆلمەس ، بەلكى شاھىت ! ــ مىسلى شەرەپ ـ شانىڭغا ، ئالەمگە نۇر ، پاسىۋان بوپ داڭ چىقارغان تىلىم سەن !    ــ ئەۋۋەلى ئىڭڭە بىلەن دۇنياغا كەلگەندىن بېرى ، ئىنسانچە ياشاش يۇلىنى خىتاپ قىلغان تىلىم سەن ! سەن بىلەن ئىلىم ــ بىلىمدە دىلى يۇرۇپ ئالەمچە ،    قانچىلاپ ئالىم ، زىيالى داۋان ئاشقان تىلىم سەن .        ئەنە مەھمۇت ، يۇسۇپ ھەمدە لۇتفى ناۋايى ، ... لارنىڭ ،    كىتابىغا جان ، گۈزەللىك بېغىشلىغان تىلىم سەن .    مۇندا گۇننار يارىڭ ( شۋىت ) ، گابائىن خان( نېمىس ) مۇ ،    ھەيران بولۇپ ھىكمىتىڭدىن ئالقىشلىغان تىلىم سەن .    تېخى گابائىن ساڭا زەپ ئاشىقلىقتا ، خوشلۇقتا ،    ئۆمۈر بۇيى ساڭا ئاتاپ كىتاپ يازغان تىلىم سەن .        بەلكى پۈتكۈل ھاياتىنى بېغىشلاپ بىرلا ساڭا ، توي قىلماستىن كۆز يۇمۇشقا ئىلھام بولغان تىلىم سەن . شۇنداق !         ئالىم سېنى سۆزلەر ، تارىخ بىلگەن نوچىمۇ ! كۈيلىمەككە ، سۆزلىمەككە زەپ ياراشقان تىلىم سەن ! بۇ ھەقىقەت ! ــ بىلگەن بىلۈر قەدىرىڭنى جان تىلىم ! بىلمىگەن شۇم نائەھلىلەر تۆھمەت قىلغان تىلىم سەن ! ۋەلىكىن كارۋان كېتىدۇ ، ئىتلار قاۋاپ قالىدۇ ،    ئىلىم سۆيگەن ھەقىقەتچى ھۆرمەت قىلغان تىلم سەن !    |    چۈشەنگەچ مەن بۇ مۇبارەك قىسمىتىڭنى جان تىلىم ، بۇرچۇم بىلىپ تۇنۇتۇشنى قەلەم ئالغان تىلىم سەن .    شۇڭىمۇ يىل يەتتى ئونغا يىراق قىرلاردا ھامان ، قىنالساممۇ بۇشاشمىدىم ، ئوتنى سالغان تىلىم سەن . ــ  ئوتقا مەپتۇندۇر سەمەندەر ، لاۋا ئوت بەختىدۇر ھەيھات ! شۇنچە تارتتىڭ مىھرىمنى سەن !                         ياشنايدىغان تىلىم سەن !    ياشا !    ياشا !!        مىڭلاپ ياشا !!!                  پاياندازىڭ مەن سېنىڭ ! كۆزۈمنىڭ گەۋھىرى كەبى ئاسرايدىغان تىلىم سەن !    بۇ ئاللاھىم بېغىشلغان پاك ئەقىدەم ، ۋەزىپەم ، زەررىچىلىك تەتۈر باقسام بولمايدىغان تىلم سەن .    يازىمەن شۇڭا كىتابىم ، ۋەلىكىن كۆپ خىجىلمەن ، تەسۋىرىڭنى مىڭ يىل يازسا پۈتمەيدىغان تىلىم سەن !        خەيرىيەت ، كۆپ سۆيۈنۈشتىن تۇتالمىدىم ئۆزۈمنى ،    شۇڭا جاننى مەرت ــ مەردانە پىدا قىلغان تىلىم سەن .    كۆرۈپ باققاي ئېزىز خەلقىم ، ئىلھامىمۇ بوپ قالار ،    شۇ ئارماندا ئاللاھقا كۆپ نىدا قىلغان تىلىم سەن . سېنى شۇنچە سۆيىمەن ئەي ئانا تىلىم جان تىلىم ! سۆيگۈ گۈلزارىدا بۇلبۇل خەندان ئۇرغان تىلىم سەن !!!                   ئاپتورى   ــــ ئابدۇل قۇددۇس ئابدۇل ھافىز

umud999

	نېمىگە ھاجەت چۈشسە ،شۇنىڭ قىممىتى ئاشىدۇ.

kapsizparixta

	ئانا تىلدىن ئايرىلسام مۆمىنجان ھەمرايېۋ (قازاقستان ) مەيلى مۈلكۈم ھەم مېلىمدىن ئايرىلسام، مەيلى بارار مەنزىلىمدىن ئايرىلسام، مەيلى تۈندە مەشئىلىمدىن ئايرىلسام، ياق !ئۆلىمەن ئانا تىلدىن ئايرىلسام. رازىمەنكى كىچىشكە ئۆز بەختىمدىن، مەنسەپ-ئابروي،تاجۇ-تەختىمدىن، ئۆرتىنىپ كۈل بوپ كىتىمەن تەكتىمدىن، ئانام بەرگەن ئانا تىلدىن ئايرىلسام. تىلىڭدىن كەچ دەپ كىملەردۇر ئەگەردە، كۆمىۋەتسە مىنى تىللا يۇ - ھەم زەرگە، ئانام بەرگەن سۈت ئايلىنار زەھەرگە، قازا يىتەر ئانا تىلدىن ئايرىلسام. ئانا تىلسىز ماڭا دۇنيا يالغاندەك، تىلىمنى دۇشمەن يۇلۇپ ئالغاندەك تۇيۇلىمەن ئۆزەمگە بىر ھايۋاندەك، ئادەملىكىم ئاناتىلدىن ئايرىلسام! ئۇنۇتسام گەر ئانا تىلنى بىرزامان چايان بولۇپ چاققاي مىنى پاك ۋىجدان. ئاچ-زار قالغان كەبى كۆرمەي ئاپئاق نان، كۈنۈم پۈتەر ئانا تىلدىن ئايرىلسام .