يۇرتۇم ھەققىدە ( دولان توغرىقى )

xugkarim

	ئەسسالاممۇ ئەلەيكۇم مىسرانىم مۇنبىرىدىكى ئەزىز قېرىنداشلار!      شۇنىسى ئېنىقكى ھەممەيلەنگە ئۆزى ئۆسۈپ چوڭ بولغان يۇرتى ئەڭ گۈزەل تۇيىلىدۇ ، ھەم ئۆز يۇرتىغا ئوتلۇق مىھىر مۇھەببىتى سىڭگەن بولىدۇ، شۇنىڭدەك مېنىڭمۇ كىندىك قېنىم تۆكۈلگەن يۇرتۇم ئاقسۇ ئاۋات ناھىيسىگە تىل بىلەن ئىپادىلىگۈسىز ئىشتىياقىم بار ،شۇ ۋەجىدىن مۇنۇ شېئىرنى يېزىپ ھەر قايسىڭلارنىڭ ھوزورىغا سۇندۇم . نەچچە كۈن ئىلگىرى مۇشۇ مۇنبەردە ‹‹ئاقسۇ ئاۋات ناھىيسىنىڭ كۈزلۈك مەنزىرلىرى  ›› ناملىق بىرنەچچە پارچە سۈرئەت يوللانغان ، بەلكىم تورداشلار كۆرگەن بۇلىسى مۇمكىن.   مەن مۇشۇ شېئىر ئارقىلىق يۇرتۇم ئاۋات ناھىيىسىنى مەدھىيىلىمەكچى ،ھەم كەڭ تورداش دوستلارنى ‹‹ دولان مەدىنيەت بۈشۈكى››بولغان يۇرتۇم ئاۋاتقا  كېلىپ  چاڭقىغان يۈرەكلىرىنى قاندۇرۇپ ،چارچىغان تەنلىرىگە كۈچ -ماغدۇر تولدۇرۇشقا چىن سەمىمىيىتىم بىلەن تەكلىپ قىلىمەن .                                  يۇرتۇم ھەققىدە          مانا بۈگۈن يازدىم مەن يۇرتۇم ھەققىدە غەزەل ،      قۇرلىرىمدىن تامىدۇ، شېرىن، تاتلىق، قەنت ھەسەل .      ئاتالغاچقا ئەلمىساقتىن نامى ‹دولان› نامى بۇ ماكان،      بولغان ئىمىش ئۆتمۈشلەردە مۇشۇنداق بىر قىززىق مەسەل.       بىر يولۇچى كېتىپ بارغاچ يۇرتىمىزدا ئۇسۇزلۇقتىن ،       گاڭگىراشتا دەريا كېزىپ يۈرۈپتىمىش ئۇ بىر مەھەل .       ئايلىنىپتۇ ئۇياق-بۇياق ئۇسسۇزلىقنىڭ دەردىدە،       تاپالماپتۇ نە تامچە سۇ، ياكى بىر قەدەھ زەھەر.      بەرداشلىق بېرەلمىگەچ ئۇسۇزلۇققا ئۇ ئاخىرى،       نۆۋىتىدە يېقىنلاپتۇ جېنىغىمۇ ناھەق ئەجەل  .       شۇ ئەسنادا بىر پاسىبان ئىچكۈزۈپتۇ ئۇنىڭغا ‹‹زەم-زەم››        بەرگەن ئىمىش يۇرت گۆھىرى ‹‹ ئابى كەۋسەر ›› .       جان كىرىپتۇ ،تىرىلىپتۇ ،پىشانىسمۇ ئوڭ كېلىپتۇ ،          تۆلەپتۇ ھەم پاسىبانغا تېگىشلىك بەدەل .       سوراپتىكەن پاسىباندىن :‹‹زادى قانداق نەرسە ئۇ ؟،        كارامىتى بارمۇ ئۇنىڭ؟ ساقايتقۇدەك شۇنداق كېسەل ››          ئۇقۇپتىكى ئېتى ئۇنىڭ شەربەت مۇسەللەس ،            كۆرۈنۈپتۇ بۇ يۇرت ئاڭا جەننەتتىن گۈزەل .             ئىكەن ئەسلى ئۇ يولوچى ئەلگە خاقان ،             بېرىپتۇ ئۇ پاسىبانغا ئوردىدىن  ئەمەل .        مانا دوستۇم ئاڭلىدىڭىز مەن پېقېرنىڭ ھىكايىسى ،          بولغانمىكى دىلىڭىزدا يۇرتىمىزغا تەلپۈنۈشلەر ؟؟           ئىزاھات : مەزكۇر شېئىرنىڭ بىرىنچى مىسراسىدىكى غەزەل سۆزىنىڭ ئىشلىتىلىشىدىكى سەۋەب گەر چە بۇ شېئىر پۈتۈنلەي غەزەل تۈرىگە تەۋە بولمىسىمۇ  قاپىيە شەكلى يەنىلا غەزەل شەكىلدە يېزىلغانلىقى ،ۋە شېئېرنىڭ قاپىيەسىنى ماسلاشتۇرۇش ئۈچۈن زۆرۈر بولۇپ قالغانلىقى كۆزدە تۇتۇلۇپ شۇنداق يېزىلدى .                                                        مەنبە :  ئۆزۈم  (  دولان توغرىقى )                                                                             2011-يىل 15-دىكابىر                                                                                                                    (ئاقسۇ ئاۋات)

gulbostan2007

	ياخشى يېزىپسىز .داۋاملىق تىرىشىڭ .مەنمۇ ئاۋاتتىن .يۇرتقا ئەجەپ كەتكىكم كەلدى .

xugkarim

	رەخمەت سىزگە .  بىىلسەم ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسىدەك قىلىسىز  ،مۇنكىن بولسا ساۋاقداشلىرىڭىزنىمۇ بىللە ئېلىپ كېلىڭ ،يۇرتىمىزنىڭ تەنىئېي مەنزىرلىرىدىن ھوزۇرلانسۇن ، دولان مەدىنىيىتىدە يېڭى تۇنۇشى ھاسىل بولسىكەن دەيمەن .

dolanoghli

	چاچما شېرىڭىزنى خىلى ياخشى يېزىپسىز تەخمۇ تىرشىڭ . دولان مەدەنىيتى بولسا تەخىمۇ چۇڭقۇر ، تەخىمۇ كەڭ ، تەخمۇ ئۆزىگىچە بولغان بىر ئۇقۇم . باشقىلارغا تەخمۇ رۇشەن خۇددى ئۆزنىڭ ئىككى قۇلدەك ، شۇنداق لىرىك ناخشا ئاڭلاۋاتقاندەك ، شۇنداق چۇشۇنۇشلۇك « بالام ما ناننى يەۋالغىن » دىگەندەك ئەكىس ئەتتۇرۇپ بىرشىڭىزغا تىلەكداشمەن . شېرىڭىز شۇندا بەلەن چىقىپتۇ تەخىمۇ تىرشىڭ ھە راس مەن ئاۋاتتىن ئەمەس جۇمۇ

سەۋېر

	دولان دېسىڭىز مەكىتنى يازدېمكىن دەپتىمەن.... دولان قويى،دولان ساماسى،دولان مۇقامى ...دېگۈدەك مەكىتنىڭ بولغاندېكىن ئەمدى....

xugkarim

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 5قەۋەت  سەۋېر كە 2011-12-17 12:38 PMئەۋەتىلدى  : دولان دېسىڭىز مەكىتنى يازدېمكىن دەپتىمەن.... دولان قويى،دولان ساماسى،دولان مۇقامى ...دېگۈدەك مەكىتنىڭ بولغاندېكىن ئەمدى....   قارغاندا سىزنىڭ بۇ ھەقتىكى بىلىمىڭىز تازا مۇكەممەل ئەمەستەك قلىدۇ .  سىزنىڭ دېگىنىڭىزدەك دولان مەدىنيىتى مەكىتكىمۇ مەنسۈپ ، بىراق بۇ دېگەن چوڭ ئۇقۇم ، بىزنىڭ ئاۋات ناھىمىزدىمۇ بۇ مەشھۇر دولان مەدەنىيىتى ناھايىتى قۇيۇق ، چۈنكى ئاۋات ناھىيسى يۇرت بۇلۇپ شەكىللەنگىنىگە تەخمىنەن 1000يىلدىن ئاشتى ، دولان مەدەنىيىتى ئاۋات يۇرت بۇلۇپ قۇرۇلغاندىن 200يىل كىيىنلا شەكىللەنگەن ، دېمەك تەخمىنەن 800يىلدەن ئارتۇق تارىققا ئىگە . بۇ جەرياندا بۇ ئۆزگىچە مەدەنيەتكە نۇرغۇنلىغان تۇرمۇش چىنلىقى سىڭگەن بۇلۇپ تا بۈگۈنگە قەدەر بىزنىڭ ئاۋات ناھىمىزدا ئەڭ مۇكەممەل ساقلىنىپ كەلمەكتە، شۇنىڭ بىلەن بىللە يەنە 2004-يىلدىكى ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق مەدىنيەت تەتقىقات ئىدارىسىدىن تەشكىللەنگەن بىر گۇرۇپ تەتقىقات ھەييەتلىرى ئاۋات ناھىسىگە كېلىپ مەدىنيەت تەتقىقاتى بىلەن سۇغۇللانغان ،شۇنداقلا بۇ يۇرتتا دولان مەدەنىيىتىنىڭ ھەقىقى تۈستە ساقلىنىپ كېلۋاتقانلىقىنى ، دولان مەدەنىيىتىنى بۈشۈكى ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇنجى نۆۋەتلىك دولان مەدەنىيىتى تەتقىقات مۇنازىرە يىغىنىنى ئاۋات ناھىسىدە ئاچتى ۋە ‹‹ دولان مەدەنىيەت بۈشۈكى ›› دېگەن بۇ شەرەپلىك نامنى بەردى  .      ھەقىقەتەن مەكىتنىڭمۇ دولان مەدىنيەت تارىخى ئۇزۇن . بىراق مەكىت بىلەن ئاۋات ئاھىسىدىكى دولان مەدىنيىتىدە قىسمەن ئوخشىماسلىقلار بار .  مەسلەن :   مەكىتنىڭ مۇقاملىرىدا چىلىنغان داپنىڭ ئۇدارى بىلەن ئاۋات ناھىسىدىكى دولان مۇقامىنىڭ داپ چېلىشتىكى ئۇدارى ئوخشاشمايدۇ ۋە ھاكازالار  .  سىز دولان مۇقامى دېگەن مەكەتنىڭ دەپ يامان دەپ قاپسىز  ،بۇ مۇقام مەكىتتىلا ئەمەس ،دولان مۇقامىي دېگەن ‹‹ئۇيغۇرمۇقام››غا ئوخشاش نەچچە مۇقاملارغا بۆلىنىدۇ ، بىزنىڭ ئاۋات ناھىسىدىكى دولان مۇقاملىردىن :  ‹‹باش ناياۋان مۇقامى››،‹‹بوم باياۋان مۇقامى››،‹‹سىم باياۋان مۇقامى››،‹‹ئەزرىھال باياۋان مۇقامى››،‹‹مۇغال باياۋان مۇقامى››،،‹‹جۇلا باياۋان مۇقامى››،‹‹دولامەت باياۋان مۇقامى››،‹‹بۇزرۇك باياۋان مۇقامى››،‹‹زىل باياۋان مۇقامى››،‹‹دولان ناۋاسى مۇقامى›› قاتارلىق مۇقاملار بار .  يەنە  دولان ساماسى دەپسىز  ،مەن مۇشۇ كەمگىچە دولان ساماسى دەپ گەپ ئاڭلاپ باخمىدىم ،دولان ساماسى دېمەيمىز ،دولان مەشرىپى ياكى دولان ئۇسۇلى دەيمىز .    بىزنىڭ ئاۋات ناھىمىزدە يەنە ئۆزگىچە بىلغان دولان مەشرەپلىردىن : ‹‹گۈلخان مەشرىپى ›› ،‹‹ قوغون چاي مەشرىپى ››،‹‹قاتار مەشرەپ ››،‹‹ناماقۇللۇق مەشرىپى››،‹‹توي مەشرىپى››،‹‹جۇۋان توي مەشرىپى ››،‹‹قۇم سەيلە مەشرىپى ››،‹‹قارلىق مەشرىپى››،‹‹نۇرۇز مەشرىپى››،‹‹ كىتاب مەشرىپى›› قاتارلىق مەشرەپلەر بار ..   ئاۋات ناھىسىدىكى دولان مەشرەپلىرنىڭ سانى 200خىلدىن ئاشىدۇ .  يەنە دولان قويى دەپسىز  .بۇ ھەقتىمۇ ئازراق چۈشۈنچە بېرەي ،   دولان قويىنىڭ دولان مەدىنىيتى بىلەن زىچ باغلىنىشلىق مۇناسىۋىتى يوق ،پەقەت جۇغراپىيلىق نوقتىدىن قاراپ مەكىت ناھىسىنىمۇ دولان ماكانى دەپ قارغاچقا  شۇ نام بىلەن دولان قۇيى دەپ ئاتىلىپ كەلگەن ، ئەمىليەتتە مەكىت قۇيى دېسىڭىزمۇ خاتالاشمايسىز .            ئاۋات ناھىسىدىكى دولان مەدىنيىتى توغرىسىدا مۇشىنچىكىل مەلۇمات بېرەي .  سىزدىن سورايدىغىنىم  ،بۇنىڭدىن كېيىن ئىنكاس يازغاندا گەپ سۆزگە دىققەت قىلىپ ،ئۇنداق ئاساسى يوق تۇترۇقسىز گەپ قىلماڭ ،  بىلمىگەندىكىن قالايمىقان جۆيلىمەڭ ،   ئەسلەدە  سىزگە بۇنداق قاتتىق تەگكۈم يوقتى ،بىراق سىزنىڭ يۈزەكى قاراشلىرىڭىزدىن بەكلا خورلۇق ھىس قىلدىم ،   ئاخىردا بارلىق تورداشلارغا شۇنى تەۋھىيە قىلىىمەن   ،مۇنكىن بولسا ۋاقتىڭلا يەتسە  ئاۋات ناھىسىگە مېھمانغا تەكلىپ قىلىمەن ،   دولان مەدەنىيىتىدىن قانغۇچە ھوزۇرلىنىپ مەنىۋىي ئۇزۇق ئېلىشىڭلانى سورايمەن !