« سادىر پالۋان » نىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى

GLADIATOR

	ئالدىنقى قېتىم سادىر پالۋان توغرىسىدىكى بىر رەسىملىك تىما مۇنبەرگە يوللىنىپ مۇنبەردىكىلەرنىڭ ياختۇرىشىغا ۋە ياخىشى باھاسىغا ئىرىشكەن ئىدى ، ئەپسۇس بىر قىسىم بالىلار سادىر پالۋاننىڭ قاچان . قايەردە تۇغۇلۇپ.  قايەردە چوڭ بولغانلىقىنى،  ئۆز ھاياتىدا قانداق ئىشلارنى قىلىپ نام قالدۇرغانلىقىنى ياخشى بىلمەيدىكەن ،بەزىلەرنىڭ قارىشىدا  سادىر پالۋان  ئۆز زامانىسىدا ئىنتايىن يامان چامباشچى  ياكى مۇشلاشچى بولغانلىقى ئۈچۈن  سادىر پالۋان دەپ ئاتالغان دەپلا قارايدىغانلارمۇ يوق ئەمەسكەن ...« مەكتەپ يۈزىنى كۆرگەن  ھەرقانداق بىر ياش سادىر پالۋان توغرىسىدا ئازراق  بولسىمۇ تۇنۇشقا  ئىگە بۇلىشى كىرەك ئىدى . ... » مىنىڭچە ئۆز مىللىتىمىزدىن چىققان  بۇنداق مەشھۇر زاتلىرىمىزنىڭ ئىش - ئىزلىرىنى ياخىشى بىلمەسلىك ھەقىقەتەن ئەپسۇسلىنارلىق ئىش ... شۇنىڭ ئۈچۈن مەن سادېر پالۋاننىڭ قسقىچە تۇنۇشتۇرلۇشىنى يوللىدىم ، بىلمەيدىغانلارنىڭ ياخشىراق چۈشىنىۋېلىشىنى ئۈمۈت قىلىمەن ...   سادىر پالۋان ئىسمى : سادىر  « پالۋان » تۇغۇلغان ۋاقتى 1798- يىلى تۇغۇلغان يىرى : ھازىرقى غۇلجا ناھىيىسىنىڭ مولتوختى يېزىسىنىڭ  ئەخمەت قارىقاش ئائىلىسى . ئاتا- بۇۋىسى ھازېرقى خوتەن ۋىلايىتىنىڭ قارقاش ناھىيەسى دىگەن يىرىدىن . سادېر پالۋان ئائىلىسى 1762-يىلى 10-ئايدىكى چوڭ كۈچۈشتە غولجىغا بېرىپ ئولتۇراقلاشقان.  سادېر پالۋان غولجىدا تۇغۇلغان . سادىر پالۋان بولسا باتۇر قوزغۇلاڭچى . شۇنداقلا مەشھۇر قۇشاقچى . باھا : سادر پالۋان ئىگىز بوي. مۆرىسى كەڭرى ناھايىتى قاۋۇل ئادەم بۇلۇپ. ئۇ كىچىكىدىنلا باشقىلارغا بۇزەك بۇلۇشنى خالىمايدىغان ناخەقچىلىققا قەتتى چىدىمايدىغان ئادەم ئىدى ... مۇنداچە ئېيتقاندا سادېر پالۋان ھەقىقى تىپىك لۈكچەكلەر ۋەكىلىدىن ... ئۇ  كۆپ بالىلىق بولغان  ئۇنىڭ ئۇغۇللىرى كۆپ بۇلۇپ ئۆز زامانىسىدا مەھەللە لۈكچىكى ئاتالغاچقا مەھەللىنىڭ ئىچى سىرتىدىكى ھېچقانداق بىر ئائىلە سادېر پالۋان ئائىلىسىنىڭ چىشىغا تىگىشكە پېتىنالمايدىغان ھالەت شەكىللەنگەن ...      19 - ئەسېرنىڭ 60 - يىللىرى مانجۇ چىرىكلەرنىڭ باستۇرىشىدا سادېر پالۋان مەھەللىسىدىكى پۈتۈن كىشىلەر چىرىكلەردىن قورقۇپ ئۆي بىساتلىرىنى تاشلاپ قاچقان . پەقەت سادېر پالۋان ئائىلىسىلا قاچمىغان ۋە مەھەللىسىنى قوغدىغاندىن سىرت ئۇغۇللىرىنى يىتەكلەپ تۇنجى قېتىملىق چىرىكلەرگە قارشى پارتىزانلارچە ئۇرۇشنى باشلىغان ... دەل شۇ ۋاقىتلاردا ئىلىي ۋىلايىتىدە قوزغىلاڭ پارتلىغان بۇلۇپ سادېر پالۋان ئۇغۇللىرى بىلەن بۇ چوڭ قوزغىلاڭغا قاتناشقان ۋە كىيىنكى كۈنلەردە ئۈزىنىڭ ھېچنىمىدىن قورۇقمايدىغان پاتۇرلىقى ۋە پەم - پاراسىتى بىلەن كۆپلىگەن غەلبىلەرنى قولغا كەلتۈرگەن . بۇلارنىڭ ئىچىدە ئالاھىدە تىلغا ئېلىپ ئۈتۈشكە ئەرزىيدىغىنى بولسا .     سادىر پالۋان 1864-يىلى چىلپەڭزىگە ھۇجۇم قىلىدۇ ئۇ ھۇجۇمدا   40 ئۆچكىنىڭ مۆڭگۇزىگە  شامنى باغلاپ  باغلانغان شاملارنىڭ ھەممىسىنى ياندۇرۇدۇ   ،قۇيرۇقىغا بولسا  پوجاڭزا باغلاپ ئوت تۇتاشتۇرۇپ چىلپەڭزىگە قارىتىپ قويۇپ بەرگەن ، شام يورىقى ۋە پوجاڭزىلارنىڭ ئېتىلىشىدىن چۆچۇگەن چىلپەڭزە ئامبىلى تېزلا تەسلىم بولغان. بايانداي  ئۇرۇشىدا بولسا  سادىر پالۋان ئۆزىنىڭ ئۈچ ئوغلى بىلەن سېپىلنىڭ ئاستىدا لەخمە كولاپ دورا كۆمۇپ سىپىلنى پارتىلتىدۇ. بۇ چاغدا 5000دىن ئارتۇق قوزغىلاڭچى سېپىلدىن پەيدا بولغان يوچۇقتىن قەلئەئىچىگە بېسىپ كىرىپ ،سېپىلنى مانجۇ چىرىكلىرىنىڭ قولىدىن تارتىۋالىدۇ. قوزغىلاڭدا كۆپ قېتىم باتۇرلۇق كۆرسەتكەن سادىر پالۋان شۇ كۈنلەردە  بارچە ئەلگە تۇنۇلغان ۋە ئۇلارنىڭ  چوڭقۇر ھۆرمىتىگە ئىرىشكەن . شۇندىن كىيىن ئۇ ئەل ئارىسىدا « پالۋان » نامى بىلەن ئاتالغان ...  ئۇ يەنە مەشھۇر قۇشاقچى بۇلۇپ . نۇرغۇن ئىسىل قۇشاقلارنى ئېيتىپ قالدۇرغان . بۇلارنىڭ ئىچىدە كۈپچىلىككە تۇنۇش بولغانلىرىدىن . سادىر دەپ ئېتىم يامان، ئون بەش ياشتا ئاتالغان . دەسلەپكى تۇتۇلغاندا قۇمۇل ۋاڭغا پالانغان. يامۇلنى تېشىپ قويوپ ، ئىككى چىقتىم تالاغا . مېنى باققان بەش يايى ، ئەمدى قالدى بالاغا. 1867-يىلى ئىلى قوزغىلاڭچىللىرى ئىلى تارانچى سۇلتانلىقىنى قۇرىدۇ. بۇ چاغدا ياشىنىپ قالغاب سادىر پالۋان ئۆز يېزىسى مولتوختى يۈزىگە قايتىپ كېلىدۇ. 1871-يىلى 73 يېشىدا  كېسەل سەۋەبىدىن ۋاپات بولىدۇ .. ئەسكەرتىش :  بۇ يەردىكى لۈكچەك ئۇقۇمى ھەرگىزمۇ سىزنىڭ نەزىرىڭىزدىكى يەنى ھازېرقى زاماندىكى پۈتۈن ئەسكىلىكلەرنىڭ ھەممىسىنى قىلىپ ئاتا - ئانىسىنى قاقشىتىپ يۈرىيدىغان  . ياماندىن قورقۇپ يۇۋاشنى بۇزەك ئىتىدىغان،  زەھەر چىكىدىغان . قىمار ئوينايدىغان باشقىلار بىلەن ئۇرۇشۇپ قالسا ئوڭلاپ ئىككى مۇش ئاتالماي پىچاق كۈتىرىدىغان دوسلىرى ئۇرۇشۇپ قالسا قېچىپ كىتىپ جىدەل تۈگىگەندىن كىيىن قايتىپ كىلىپ مەن بولغان بولسام چانايتتىم . تىقاتتىم دەپ بو ئېتىپ « ئۇرۇشتىن كىيىنكى قەھرىمان بۇلىۋالىدىغان » ئاغىزىدىن مەينەت بولمىغۇر گەپلەردىن باشقا گەپ چىقمايدىغان.   كىرلىشىپ كەتكەن چاچلىرىنى گەدەنگىچە قۇيىۋالىدىغان شۇنداقلىقىغا باقماي خىجىل بولماستىن ئۈزىنى لۈكچەك ئاتاپ  ئۆز زامانىسىدا ئۆتكەن ھەقىقى لۈكچەكلەرنىڭ نامىنى بۇلغايدىغان  پىس - پاس لۈكچەكلەرنى كۆرسەتمەيدۇ .... ئۇنداقتا ھەقىقى لۈكچەكلەر قانداق بۇلىدۇ ...؟ ھەقىقى لۈكچەكلەر ھەرگىزمۇ   باشقىلارغا  زورلاپ جىدەل تاڭمايدۇ . ياماندىن قورۇقمايدۇ يۇۋاشنى بۇزەك ئەتمەيدۇ . قايەردە ناخاقچىلىق يۈز بەرسە شۇ يەردە كۆكرەك كىرىپ ئوتتۇرىغا چىقىدۇ ، ئاجىزلارغا باش - پاناھ بۇلىدۇ ،  ۋەدىسىگە ۋاپا قىلىدۇ ...... مىنىڭچە ھازېرقى زاماندا  بۇنداق لۈكچەلەر بارغانسىرى ئازلاپ كەتتى.  ھەتتا نەسلى قۇرۇپ كىتىش  گىرداۋىغا بېرىپ قالدى .... مەنبە : <<شىنجاڭ يىقىنقى زامان تارىخىدىكى مەشھۇر شەخىسلەر>>دىگەن كىتاپتىن . شۇنداقلا سادىر پالۋانغا مۇناسىۋەتلىك بىر قىسىم ماتېرياللاردىن .

ئېمپىراتور

	بۇ  رەسىمى  شۇ ئەمەلىي ئەمەسقۇ دەيمەن ، غۇلجدىكى كوچ كوچ ۋاقتىدا چارروسىيەگە كۇچۇرۇلگەن ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئورنىنى ۋە نۇپۇسنى مۇۋاپىق كونتىرول قىلىش ئۇچۇن جەنۇبىي شىنجاڭدىن زور تۇركۇمدە كۇچۇرۇلگەن بۇ ئۇيغۇرلار مانجۇ ھاكىمىيىنىڭ راۋرۇس دەككىسىنى بەردى ، ھازىقى چەت ئەللەردىكى بۇلۇپمۇ رۇسىيە فىدىراتىسىيىسى بىلەن قازاقىسىتان ۋە مۇڭغۇليەدىكى بىر قىسىم مۇڭغۇلىشىپ كەتكەن ئۇيغۇر ئەۋلادلىرى شۇ  كوچ كوچ  زامانىسىنىڭ يالدامىسى .

dawrdax

	ئۆرىۋالغان ئۇزۇن چاچلىرىنى پۇلاڭشىتىپ ، نەيزە قىلىچىلىرىنى يالتىرىتىپ ، باستۇرۇپ كەلگەن قارا ئۆڭلۈك مانجۇ چېرىكلىرىدىن قورقۇپ ، قۇيرىقىنى خادا قىلىپ كەينى كەينىدىن تىكىۋىتىپبارغان توخو يۈرەكلەرگە قاراپمۇ قويماستىن ، ئەركەكلىگى بىلەن ، غورۇر ئۈچۈن ، زىمىنى ئۈچۈن ، سادىر ئائىلىسى قاچماي ياۋ بىلەن تىغمۇ تىغ ئېلىشقانكەندە ! غۇلجا ناھىيىسىنىڭ تاغلىرىدا سادىر ياتقان ئۆڭكۈرلەر ھازىرمۇ بار .

zapar

	مىيىت سۆڭكىنى ئۆلچىگەندە 208سانتىمېتىر كەلگەنكەن. ھەقىقى پالۋاندە !

HENRY

	‹‹ گۈمبەزلىك قەبرىنىڭ سىرى›› ناملىق روماننى ئوقۇپ بېقىڭلار ...

german

	سادىر پالۋان 1798-يىلى غۇلجا ناھىيە موللىتوختىيۈز يېزىسىدا بىر نامرات دىھقان ئائىلىسىدە تۇغۇلغان.بالىلىق چاغلىرىدىكى جاپالىق تۇرمۇش، نامرات ئائىلىنىڭ ئېغىر سۈرگۈزەشتىلىرى سادىرنى روھسىز، جانسىز ئەمەس بەلكى باتۇر، چىداملىق، شوخ ،جەسۇر بىر ئەزىمەت قىلىپ يېتىشتۈرگەن. ئەينى چاغلاردا چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتىنىڭ ئىستىبىدات تۈزۈمى، تۈرلۈك ئالۋاڭ-سېلىقلار تۈپەيلى،خەلقنىڭ ھۆكۈمەتكە بولغان نارازىلىقى ۋە قارشىلىقى كۈندىن-كۈنگە كۈچەيدى.بۇ ئىشلارنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگەن سادىردىمۇ ھۆكۈمەتكە قارشى ئىدىيە شەكىللەندى.ھەمدە خەلق ئاممىسىنىڭ چىڭ ھۆكۈمىتىگە بولغان نارازىلىقىنى ئۆز قوشاقلىرى ئارقىلىق ئىپادىلەشكە شۇنداقلا ئاشكارە قارشىلىشىشقا باشلىدى. كىيىنكى ۋاقىتلاردا سادىرنىڭ باتۇر، قورقماس بىر باشلامچى ئىكەنلىكى ھۆكۈمەتكە بېسىم ئىلىپ كەلدى. شۇ يىللىرى چىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ كۈرەدە تۇرۇشلۇق گېنىرالى مىڭرۈي «خەلقنى ھۆكۈمەتكە قارشى تۇرۇشقا قۇتراتقۇلۇق قىلدى›› دىگەن باھانە بىلەن سادىرنى تۇتۇش بۇيرۇقى چۈشۈرگەن. سادىر تاغ ئۆڭكۈرلىرىنى ماكان ئېتىپ،ھۆكۈمەتكە قارشى كۈچلەرنى توپلاپ قوشۇن قۇردى.بۇنىڭ بىلەن چىڭ خاندانلىقى ئىلىغا ئەۋەتكەن 8گازارمىنىڭ بىرى سادىر باشچىلىقىدىكى بۇقوشۇننى باستۇرۇشقا مەسئۇل بولدى.سادىر ئۆز قوشۇنىنى كۈندىن-كۈنگە زورايتىش ئۈچۈن ئاقسۇ،قەشقەر،يەكەن، ئۈرۈمچى، قۇمۇل، ئىلى يېزىلىرىدىكى ئېزىلگەن دىھقانلارنى ئۆز ئەتراپىغا توپلىدى.قۇدرىتىمۇ كۈندىن-كۈنگە ئېشىپ، چىڭ ھۆكۈمىتىگە قارشى كۆپ قېتىم قوزغىلاڭ كۆتۈردى. ئۇ چىڭ ئەسكەرلىرى تەرىپىدىن كۆپ قېتىم ئەسىرگە ئېلىنىپ،بۇرنىغا تۆمۈر شۈلۈك ئۆتكۈزۈلدى.ئوڭ چېكىسىگە قىزىتىلغان تۆمۈر تامغا بېسىلدى. ئوڭ قولىنىڭ بارمىقى بىلەن ئېسىپ قويۇلۇپ، بارمىقى ئۈزۈۋىتىلدى. ئەمما ئۇ قىلچە تېز پۈكمىدى. كېيىن زىنداندىن قېچىپ چىقىپ، كۆرەشنى داۋاملاشتۇردى. 15يېشىدىن باشلاپ چىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ كۆزىگە مىخ بولۇپ قادالغان سادىر پالۋان كېيىنكى 35يىلدا 13قېتىم زىندانغا تاشلىنىپ سۈرگۈن قىلىنغان. ئۇ شۇنداق ئېغىر زۇلۇم-زۇلمەت ئاستىداخەلقنىڭ ھىمايىسىگە ئىرىشكەن سەركەردە بولۇپ يېتىشىپ چىققاندىن سىرت يەنە دۈشمەنگە ھازىر جاۋاپ ناخشىچى، خەلق قوشاقچىسى بولۇپ يېتىلدى.ئۇنىڭ ‹‹مودەنخان››‹‹ھاشار ناخشىسى››‹‹سىپىل ناخشىسى››‹‹زىندان ناخشىسى›› قاتارلىق 27ناخشا، 500دىن ئارتۇق قوشىقى ئەنە شۇ زۇلمەتلىك دەۋرنىڭ ئىسپاتى سۈپتىدە خەلق ئارىسىدا ئەۋلادمۇ-ئەۋلاد ئېيتىلىپ كەلمەكتە. ئۇ ئۆزىگە ئوخشاش ئىزىلگەن 3000دىن ئارتۇق دېھقاننى يىتەكلەپ، چىڭ ئەسكەرلىرى بىلەن كۆپ قېتىم جەڭ قىلغان.1861-1862-يىللىرى بۇ قوشۇن چىلپەڭزىنى ئىگەللىگەن.1863-يىلى چىڭ سۇلالىسىنىڭ گېنىرالى مىڭرۈينىڭ ئوق-دورا ئامبىرى ۋە بايانداي قەلئەسىگە ئۈچ قېتىم ھۇجۇم قىلغان. 1864-يىلى كۈزدە ئىلى مىقياسىدا دېھقانلار قوزغىلىڭى سۇلتان ھاكىمىيىتى قۇرۇلغان، ئۇنىڭغا ئەلى بۆكە سۇلتان بولغان. سادىر پالۋان موللىتوختىيۈز يېزىسىگە قايتىپ كىلىپ ئەللىك بىشى بولغان.1871-يىلى 8-ئايدا ئۆيىدە تۇيۇقسىز يېقىلىپ چۈشۈپ، 73يېشىدا ۋاپات بولغان. سادىر پالۋان 15يېشىدىن تا ئۆمرىنىڭ ئاخىرغىچە ۋەتەن، خەلق يولىدا پىداكارانە جەڭ قىلدى. ئۇ خەلقىمىز تەرىپىدىن يادلىنىپ كىلىۋاتقان ھەقىقى خەلق سەركەردىسى،خەلق پالۋانى،خەلق قوشاقچىسى، ئۇنىڭ نامى مەڭگۈ ئۆچمەيدۇ.

baturana

	ياخشى تىما بوپتۇ،4-قەۋەتتىكى ئاغىنىمىز ئىيتقان روماننى ئوقۇپ باقمىسام

This.is.It

	مانا ماۋۇ تىمىزە ئاجايىپ ياخشى تىما بوپتۇ ... سىز يېقىندىن بىرى يوللاۋاتقان تىمىلارنىڭ ئارىسىدىكى ئەڭ نادىرى ............

ALDIRAX

	بىزلەر كىچىك ۋاقىتلىرىمىزدا«ئېلىببە»كىتابتا سادىر پالۋان قوشاقلىرى دەپ بولىدىغان.ھازىرغۇ يوقاپ كەتتى. ئىشقىلىپ ئەجدادلىرىمىزنىڭ تارىخىنى بىلىپ قويغۇلۇق.

kay~sar

	گۇمبەزلىك قەبرىنىڭ سىرى  دىگەن روماندا سادىر پالۋاننىڭ بايانداي سېپىلىنى دورا كومۇپ پارتىلاتقانلىق ئىش - ئىزلرى سوزلىنىدۇ .. ئۇ مەزگىللەردە پالۋان ياشىنىپ قالغان بولسىمۇ ، قارا قىشتا ئوغۇللىرىنى ئەگەشتۇرۇپ نەچچە ئاي جاپا مۇشەققەت تارتىپ بايانداي سېپىلنىڭ ئېلىنىشىغا تۇرۇتكە بولغان ... ئادەمنى ھەقىقەتەن تەسىرلەندۇردۇ .....  ئېسىت ھازىر ھەقىقەتەن لوكچەكلەرنىڭ نەسلى قۇرۇپ كەتتى !!!