مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كوراگان ۋە ئۇنىڭ شاھ

bugrahan8

	مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كوراگان ۋە ئۇنىڭ شاھانە ئەسرى تارىخى رەشىدى ئاتاقلىق تارىخچى ، شائىر مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كۆرەگان مىلادىيە 13 - ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن تارتىپ ماڭلاي سۆيەر رايونىغا ھۆكۈمرانلىق قىلىش داۋامىدا پەيدىنپەي ئۇيغۇرلىشىپ كەتكەن مۇڭغۇللارنىڭ دوغلات قەبىلىسىدىن بولۇپ ، مىلادىيە 1500 - يىلى موغۇلىستان خانلىقىغا قاراشلىق كەشتان رايونىنىڭ تاشكەنت شەھىرىدە دۇنياغا كەلگەن . ئەينى چاغدا ئۇنىڭ دادىسى مۇھەممەد ھۈسەيىن كۆرەگان موغۇلىستان خانى مەھمۇدخاننىڭ يېقىن دوستى بولۇپ ، خان ئۇنىڭغا سىڭلىسى خوبىنگار خانىمنى ياتلىق قىلىپ ، ئۇنى كۆرەگانلىق ئورنىغا كۆتۈرگەن ۋە ئۆرە تۆپە رايونىنىڭ ھاكىمى قىلغانىدى . مىرزا ھەيدەر ئاتا - ئانىسىنىڭ نەچچە پۇشتىغىچە ھەممىسى خانلارنىڭ نەۋرە تۇققانلىرىدىن ئىكەنلىكىنى ئېيتىپ كېلىپ ، نەسەبىنى دوغلات ئەمىرى پولاجىغىچە سۈرىدۇ . ( "تارىخىي رەشىدى" دىن ) خوبىنگار خانىم بابۇر شاھنىڭ قۇتلۇق نىگار خانىمنىڭ سىڭلىسى بولۇپ ، مىرزا ھەيدەرمۇ ئۆز نۆۋېتىدە زەھرىددىن مۇھەممەد بابۇر ۋە مەھمۇدخاننىڭ ئىنىسى ئەھمەدخاننىڭ ئوغلى سەئىدخانلار بىلەن بىر نەۋرە تۇغقانلاردىن ئىدى . مىرزا ھەيدەر توققۇز ياشقا كىرگەن يىلى ئۇنىڭ دادىسى شەيبانىخاننىڭ سۈيقەستى بىلەن ھىراتتا ئۆلتۈرۈلىدۇ .ئەينى ۋاقىتتا مىرزا ھەيدەر بۇخارادا ، ھەدىسىنىڭ يېنىدا ئىدى . شەيبانىخان مىرزا ھەيدەرنىڭ ئاتا - ئانىسى ۋە قېرىنداشلىرىنىڭ كۆپ قىسمىنى ئۆلتۈرۈش بىلەن قالماي ، مىرزا ھەيدەرنىمۇ ئۆلتۈرۈش سۈيقەستىنى پىلانلايدۇ . مىرزا ھەيدەر دادىسىنىڭ يېقىنلىرىنىڭ ياردىمىدە بەدەخشاننىڭ زەپەر قەلئەسىگە بېرىپ پاناھلىنىدۇ . مىلادىيە 1509 - يىلى ئۇ بابۇر شاھ تەرىپىدىن كابولغا چاقىرىۋېلىنغان ۋە بابۇر شاھنىڭ ئاتىلارچە غەمخورلىقىغا ئېرىشكەن .ياندۇرقى يىلى ئۇ بابۇر شاھنىڭ ماۋەرائۈننەھرگە --- شەيبانىخانغا قارشى ئېلىپ بارغان ھەربىي يۈرۈشىگە قاتناشقان. ئەينى چاغدا سۇلتان سەئىدخان سەمەرقەندتە خانلىق تەختىگە ئولتۇرۇپ ئەنجاندا تۇرۇۋاتقان ۋە مىرزا ھەيدەرنىڭ ھەدىسىنى نىكاھىغا ئالغانىدى . 1512- ۋە 1513-يىللىرى ئەنجانغا _ سۇلتان سەئىدخاننىڭ يېنىغا كېلىپ، ئۇنىڭ خىزمىتىدە بولغان،سۇلتان سەئىدخان كىچىك قىزىنى مىرزا ھەيدەرگە نىكاھلاپ بېرىپ ، ئۇنى كۆرەگانلىق ئورنىغا كۆتۈرگەن ، 1514-يىلى سۇلتان سەئىدخان بىلەن بىللە ئۆزىنىڭ ئانا يۇرتى قەشقەرگە يۈرۈش قىلغان ھەمدە مىرزا ئابابەكرى ھاكىمىيىتىنى يوقىتىش ئۇرۇشلىرىغا قاتناشقان. شۇنىڭدىن تاكى 1533-يىلى سۇلتان سەئىدخان ۋاپات بولغانغا قەدەر، سەئىدىيە خانلىقىنىڭ مەمۇرىي ۋە ھەربىي ساھەسىدە مۇھىم ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. سۇلتان سەئىدخان ۋاپات بولغاندىن كېيىن بەدەخشانغا كەتكەن، ئۇ ياردىن كابۇلغا_ كامران مىرزىنىڭ سائىيىغا بارغان. ئۇ يەردىن ئەگرەگە _ ھۇمايۇن مىرزىنىڭ ھوزۇرىغا بېرىپ بىر مەزگىل تۇرغاندىن كېيىن، كەشمىرگە يۈرۈش قىلىپ، 1541-يىلى كەشمىرنى ئالغان. شۇ ۋاقىتتىن تاكى 1551-يىلىغىچە كەشمىرنى ئىدارە قىلغان ۋە شۇ يىلى تاغلىق قەبىلىدىكىلەر ئاتقان ئوقتا يارىلىنىپ، كەشمىردە ئالەمدىن ئۆتكەن مىرزا ھەيدەر كوراگان كەشمىرنى ئىدارە قىلىپ تۇرغان مەزگىلدە، يەنى 1547-يىلى يەركەند خانلىقىنىڭ ھۆكۈمرانى، سەئىدخاننىڭ ئوغلى ئابدۇرەشىدخاننىڭ نامىغا ۋە ئۇنىڭ ئەھۋاللىرىغا ئاتاپ پارسچە «تارىخىي رەشىدىي» (ئىككى كىتابقا بۆلۈنگەن، ئاپتور بىرىنچى دەپتەر، ئىككىنچى دەپتەر دەپ ئاتىغان)نى يازغان، بىرىنچى كىتاب «رەسمىي تارىخ» 70 بابقا بۆلۈنگەن بولۇپ، تۇغلۇق تۆمۈرخان (1329-1362-يىللىرى)نىڭ دەسلەپكى ئەھۋالىدىن تارتىپ ئابدۇرەشىدخان (1510-1559-يىللىرى) دەۋرىگىچە بولغان ۋەقەلىكلەر تەپسىلىي بايان قىلىنغان؛ ئىككىنچى كىتاب «ۋەقەلىكلەر بايانى» (ئاپتور بۇ قىسىمنى «مۇختەسەر» دەپ ئاتىغان) 117 بابقا بۆلۈنگەن بولۇپ، ئاپتور ئۆزىنىڭ كەچۈرمىشلىرى ۋە كۆرگەن-ئاڭلىغانلىرىنى ئاساس قىلىپ، بوۋىسى يۇنۇسخاننىڭ تەختكە چىقىپ ھاكىمىيەت تۇتقىنىدىن ئۆزىنىڭ كەشمىردە ھاكىمىيەت تۇتقىنىغا قەدەر بولغان تارىخىي، ئىجتىمائىي ئەھۋاللارنى بايان قىلغان. ئومۇمەن، بۇ كىتابقا 200 يىل ئىچىدىكى ئۇيغۇر دىيارىنىڭ، ئومۇمەن، ئوتتۇرا ئاسىيا، جەنۇبىي ئاسىيا رايونلىرىنىڭ سىياسىي، ئىجتىمائىي ئەھۋالى، مەدەنىيىتى، دىن، ئۆرپ-ئادەتلىرى ھەمدە جۇغراپىيىسى قاتارلىق ئەھۋاللىرى؛ شۇنداقلا ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز، ئۇيرات موڭغۇللىرى، ئوتتۇرا ئاسىيادىكى باشقا مىللەتلەرگە مۇناسىۋەتلىك تارىخىي پائالىيەتلەر سۆزلىنىپ، موڭغۇل خانلىرى ۋە دوغلات جەمەتىدىكىلەرنىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى ھۆكۈمرانلىق تارىخى نۇقتىلىق بايان قىلىنغان. ئۇنىڭدىن باشقا، تۇغلۇق تۆمۈرخان ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلغاندىن باشلاپ، موڭغۇل ھۆكۈمرانلىرىنىڭ ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىشنى يولغا قويۇپ، تۇرپان قاتارلىق جايلاردىكىلەرنى ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلدۇرغانلىق تارىخىمۇ بايان قىلىنغان. <<تارىخىي رەشىدىي>> ئوتتۇرا ئاسىيا، بولۇپمۇ تەڭرىتاغلىرىنىڭ جەنۇبىي ۋە شىمالىنىڭ ئەينى مەزگىلدىكى تارىخىنى تەتقىق قىلىشتا بىۋاسىتە ماتېرىيال بولالايدۇ. ئۇ شەرق مەملىكەتلىرىدە كەڭ تارقالغان بولۇپ، ھەر خىل قوليازما نۇسخىلىرى ئەتىۋارلىنىپ ساقلانماقتا. خەلقىمىز ئىچىدىمۇ ئۇنىڭ تۈرلۈك قوليازمىلىرى ۋە تەرجىمە نۇسخىلىرى بارلىققا كەلگەن. 18-، 19-ئەسرلەردە بارلىققا كەلگەن مۇھەممەد سادىق كەشىغەرىي ۋە موللا مۇھەممەدنىياز بىننى ئەبۇلغەفۇرنىڭ تەرجىمىسى، 19-ئەسرنىڭ باشلىرىدا قەشقەردە تەرجىمە قىلىنغان، ھازىر تاشكەنتتە ساقلىنىۋاتقان يەنە بىر نۇسخىسى بىزدە بارلىققا كەلگەن مۇھىم تەرجىمە نۇسخىسىدۇر. 1895-يىلى ئەنگلىيىلىك مەشھۇر تىلشۇناس، ئىران ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا تارىخىنى تەتقىق قىلغۇچى ئالىم ئېدۋارد دېنىسون رۇس تەرجىمە قىلغان ئىنگلىزچە نۇسخىسى نەشر قىلىنىپ تارقىتىلغاندىن كېيىن، بۇ ئەسەر غەربىي ياۋروپادىكى شەرقشۇناسلار ئارىسىدا زور تەسىر پەيدا قىلغان ھەمدە 1898-يىلى 2-نەشرى نەشر قىلىنغان، 1972-يىلى قايتا بېسىلغان؛ ئەنە شۇ ئىنگلىزچە نۇسخا ئاساسىدا خەنزۇچە نۇسخىسى 1983-يىلى 6-ئايدا شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن ئىككى توم قىلىپ نەشر قىلىنغان. تۆۋەندە دوسلارغا <<تارىخىي رەشىدىي>>دىن ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغان بىر ئابزاسنى ئوقۇپ بىرەي: بىر شەھەردە ناھايتى .ئابرويلۇق بىر كىشى بار بولۇپ ئۇ كىشى ۋاپات بولۇش ئالدىدا مۇنداق ۋەسىيەت قالدۇرۇپتۇ. مەن ئۆلگەندىن كىيىن قەبرەمنى 4كوچا ئوتتۇرسىغا دەپنە كىلىڭلار ،قەبرەم ئۈستىگە مۇنداق يىزىپ كويۇڭلار،<<قەبرەمنى زىيارەت قىلغۇچىنىڭ ئۆزىگە لەنەت بولسۇن، قەبرەمنى زىيارەت قىلمىغانلارنىڭ ئاتا -ئانىسىغا لەنەت بولسۇن >> قانداق قىلىش كىرەك دوسلار ئويلىنىپ بىقىڭلار. بۇ گەرچەبىر ئابزاس بولسڭمۇ(ئەسلى خىلىلا ئۇزۇن ئىدى ئسىمدە مۇشۇنچىلىك قاپتۇ ) لىكىن بۇ بىر بولەككە يىقىن ۋەقەلىكنى روشەن شەرھىيلەپ بىرىلگەن. مەنبە:ئىنتىرنىىت تورى ۋە <<تارىخىي رەشىدىي>>دىن ئۆزۈم يىغقان

xiwas1-

	ئۆلۈشكۈن بىر دوستىمىز يوللاپتىكەن مۇشۇ تىمىنى لىكىن خەت شەكلى نۇرمال ئەمەس  تەستەقلاشقا ئامالسىز قالغان ئىدىم ،مانا بۈگۈن بۇ دوستىمىزيوللاپتۇ .. ھەقىقەتەن ئاڭلىمىغان ھەم بىلمەيدىغان تارىخى مەلۇماتلار ئىكەن ،تورداشلار قىزغىن ئىشتىراك قىلغاي !!

This.is.It

	ئالدىنقى يىلى مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كۆرەگان نىڭ تارىخى رەشىدىيە دىگەن كىتابىنى تۇلۇق ئۇقۇپ چىقتىم ...بۇ كىتابنىڭ تىلى ئىنتايىن گۈزەل پاساھەتلىك بۇلۇپ ئۇقۇغانلارنى قايىل قىلماي قالمايدۇ ...ھەم شۇ دەۋىردىكى تارىخنى ئەكىس ئەتتۈرۈپ بىرەلەيدۇ ...مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كۆرەگاننىڭ تارىخى رەشىدىيە دىگەن كىتابىدا   ئەلشىر نەۋايى نىڭ مىللىتى ئۇيغۇر دەپ ئېيتىلغان  ...  بىر قېتىم تەپسىلى ئۇقۇپ چىقىشقا ھەم ساقلاپ قۇيۇشقا تىگىشلك تارىخى ئەسەر ...

borankuxi123

	بۇ كىتاپ ھەقىقەتەن ياخشى يېزىلغان .

aksiya

	ھەيييييي، مەن تىخى يىقىندا بىر تەزكىرە كىتاپتا خەن سۇلالىسىدىن چىڭ سۇلالىسىغىچە بولغان 2000 يىلدا شىنجاڭنىڭ مەركەزدىن تەسەددىبى ئايرىلىپ كىتىپ تۇرغان يىللىرى بىر نەچچە ئون يىل ، تارىخى رەشىدىيە دىگەن كىتاپلاردا بۇنىڭغا زىت بولغان ئىغىر سوبىكتىۋىزىملىق ۋە ماركىسىزىملىق خاتالىقلار بار دەپ يازغىنىنى كۆرگەن، كۆرەگان ئۇستازمۇ تارىخى شەخىسلەرنى ۋە رايونلارنى يازغاندا مەركەزنى يا جوڭگۇ دەپ دۆلەت تەۋەلىگىنى يازمىغان ئوخشايدۇ، ئۇ تەزكىرىدە ھەممىدىن بەك قازاق ئۇزبەك ئۇيغۇر قاتارلىق مىللەتلەرنى تۇركى مىللىتى دەپ بىرلەشتۈرىۋىلىش بەك خاتا دەپ يىزىپتۇ، بىلىۋالدىم، بىز تۇرك ئەمەس ھىندى ۋە جوڭگۇ ئىرقىنىڭ ئارلاشمىسىدىن بولغانكەنمىز، كۆرەگان ئۇستاز قارىغاندا تارىخى رەشىدىيەگە چۈشىدە كۆرگەنلىرىنى جۆيلۈپ يازغاندەك بولۇپ قالىدىكەن ئۇ تەزكىرىنى ئوقۇسا، ھازىر مەمۇرى ئىمتىھانلىدا ئۇيغۇرلارنىڭ ئېتنىك تەركىۋى دەپ بىر تاللاش سوئالى باركەن، تۇرك دىگەننى تاللاپ قويسا نومۇر بەرمەيدىكەن، بىر نۇمۇر ئۈچۈن ھە، ئىنتىھاندىن ئۆتەلمىسە تىخى ئىش چاتاق.

ئەلشاھ

	مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كۆرەگاننىڭ ‹‹تارىخى رەشىدى ›› ناملىق ئەسىرى مەدەنىيەت تارىخىمىزدا ‹‹قۇتادغۇبىلىك ››،‹‹تۈركى تىللار دىۋانى ››دىن كىيىن بارلىققا كەلگەن يەنە بىر بۈيۈك ئابىدە . بۇ ئەسەردە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى كەڭ رايۇنلارنىڭ 14-16 - ئەسىرلەردىكى تارىخى ئەھۋالى ئەينەن تەسۋىرلەنگەن ،ئۇنىڭ ئۈستىگە ئەسەر باشتىن ئاخىرى پاساھەتلىك تىل يۇقىرى بەدئى ماھارەت بىلەن يېزىلغان بولغاچقا ئەدەبىيات ۋە تارىخشۇناسلىق ساھەسىدە داڭلىق ئەسەر بۇلۇپ تۇنۇلۇپ كەلمەكتە . ،مۇھەمەدھەيدەر  مىرزىنىڭ ئوغلى ،مىرزا مۇھەممەدھەيدەرنىڭ ئاتىسى مۇھەممەد ھۈسەيىن كۆرەگان بىلەن يۇنۇسخاننىڭ چوڭ ئوغلى مەھمۇدخان ئوتتۇرىسىدا چوڭقور دوستلۇق ۋە تۇققانچىلىق مۇناسىۋىتى بولغاچقا ، ئۇ مەھمۇدخاننىڭ قېرىندىشى خۇبنىگار خانىمغا ئۆيلەنگەن ،ۋە كۆرەگان (كۈيئوغول) لىق مەرتىۋىسىگە ئىرىشكەن . تارىخى رەشىدىنىڭ ھەر قايسى جايلاردا ساقلىنىۋاتقان نۇسخىلىرى (چەتئەللەرگە بېرىپ قالساڭلار كۆرۈپ ھۇزۇرلىنارسىلە ) 1. مۇللا مۇھەممەدنىياز بىننى ئەبدۇلغەفۇر تەرجىمىسى سانكىت پىتىربۇرگىدا ساقلىنىۋاتىدۇ  نۇسخا نۇمۇرى c.0759 2.پارىسچە قوليازمىسى بۈيۈك بىرىتانىيە كۈتۈپخانىسىدا ساقلىنىۋاتقان بۇلۇپ ئۇ يەردە خېلى كۆپ . نۇسخا نۇمۇرى  ADD.24090   (مۇزىيخانىدا يەنە بىر نۇسخىسى ساقلانغان ) 3.موللا مۇھەممەد نىياز تەرجىمىسى بۈيۈك بىرىتانيە مۇزىيى ھىندىستان ئىشخانىسىنىڭ كۈتۈپخانىسىدا ساقلىنىۋاتقان بۇلۇپ نۇسخا نۇمۇرى  Mss.turki.1 4.موللا مۇھەممەد نىياز تەرجىمىسى  كەمبىرىج ئونىۋېرسىتىتى كۈتۈپخانىسىدا ساقلىنۋاتقان ، نۇسخا نۇمۇرى Ms.290 5.موللا مۇھەممەد سادىق كاشغەرى تەرجىمىسى سانكت پىتىربۇرگدا  ساقلىنىۋاتىدۇ نۇسخا نۇمىرى c.569   بۇلارغا مۇناسىۋەتلىك 14 پارچە رەسىم بار ئىدى تورغا يوللاشتا ئازراق تېخنىكىلىق كاشىلىغا ئۇچراپ قالدىم ، ئىككى كۈن ئىچىدە رەسىمىنى تۇلۇقلاپ قۇيىمەن   1895ـ يىلى ئەنگىلىيىلىك مەشھۇر تىلشۇناس ،پارىس ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا تارىخىنى تەتقىق قىلغۇچى ئالىم ئېدۋارد دېنسون روس (Edward Denison ross) تەرجىمە قىلغان تارىخى رەشىدىنىڭ ئىنگىلىزچە نۇسخىسى نەشىر قىلىنىپ تارقالغاندىن كىيىن بۇ ئەسەر غەربى ياۋرۇپادىكى شەرىقشۇناسلار ئارىسىدا زور تەسىر پەيدا قىلغان ۋە 1898ـ يىلى 2ـ نەشىرى نەشىرقىلىنغان ، 1972ـ يىلى قايتا بېسىلغان ، بۇ ئەسەرنىڭ خەنزۇچە نەشىرىمۇ  مۇشۇ تەرجىمە بۇيىنچە نەشىر قىلنغان     تارىخى رەشىدى نىڭ خەنزۇچە نەشىرى 1983 - يىلى شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى تەرىپىدىن نەشىر قىلىنغان تارىخى رەشىدىنىڭ ئىنگىلىزچەنەشىرى   1996ـ يىلى ئامىركا ئامېرىكا خارۋارد ئورنىۋېرسىتىتى تەرىپىدىن نەشىر قىلىنغان . تارىخى رەشىدىنىڭ رۇسچە نەشىرى 1996ـ يىلى تاشكەنىدتە نەشىر قىلىنغان . تارىخى رەشىدىنىڭ قازاقچە نۇسخىسى 2003 ـ يىلى ئالماتادا نەشىر قىلىنغان . تارىخى رەشىدىنىڭ پارىسچە نەشىرى 2004 ـ يىلى تېھراندا نەشىر قىلىنغان . تارىخى رەشىدىنىڭ تۈركچە نۇسخىسى 2006ـ يىلى ئىستانبولدا نەشىر قىلىنغان . چەتئەللەردىكى نەشىرىنى مۇشۇنچىلىك بىلىدىكەنمەن ، ئۇيغۇرچە نەشىرى تارىخى تۈۋەندىكىچە : تارىخى  رەشىدى شەرق مەملىكەتلىرىگە كەڭ تارقالغان بۇلۇپ ئۇنىڭ ھەرخىل قوليازما نۇسخىلىرى ئەتىۋارلىنىپ ساقلانماقتا . بۇ ئەسەر كىيىنكى ئاپتورلارنىڭ ئەينى زاماندىكى ئوتتۇرا ئاسىيا ،شۇنداقلا ھىندىستان ،پاكىستان ،كەشمىر رايۇنلىرى ھەققىدىكى ئەدەبى ،تارىخى ،جۇغراپىيىۋى ئەسەرلىرى ئۈچۈن مۇھىم مەنبە بولغان ،بۇلۇپمۇ دىيارىمىزدىن چىققان كىيىنكى ئەدىبلەر تارىخشۇناسلار تارىخى رەشىدىدىن ئىزچىل پايدىلىنىپ ئۇنىڭدىن مول ئىلھام ۋە ئۇزۇق ئېلىپ كەلگەن ،خەلقىمىز ئىچىدە ئۇنىڭ تۈرلۈك قول يازمىللىرى ۋە تەرجىمە نۇسخىلىرى بارلىققا كەلگەن 18-19- ئەسىرلەردە بارلىققا كەلگەن مۇھەممەد سادىق كاشىغەرى موللا مۇھەممەدنىياز بىننى ئەبدۇلغەفۇر تەرجىمىسى 19-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا قەشقەردە تەرجىمە قىلىنغان ، ھازىر تاشكەنىدتە ساقلىنىۋاتقان تارىخى رەشىدىنىڭ يەنە بىر نۇسخىسى بىرزدە بارلىققا كەلگەن مۇھىم تەرجىمە نۇسخىلىرىدۇ . تارىخى رەشىدىنىڭ ئۇيغۇرچە نۇسخىسىنى نەشىرگە تەييارلاش ئىشى بىزدە 1980 ـ يىللاردا پىلانغا ئېلىنغان ، بۇ قېتىمقى نۇسخىسىنى نەشىرگە تەييارلاش ئىشىنى 1999 ـ يىلى مىر سولتان ئوسمانوف بىلەن مۇھەممەد تۇردى مىرزا ئەخمەت ئۈستىگە ئالغان . بۇ ئۇيغۇرچە نەشرى  پىتىر بۇرگدا ساقلىنىۋاتقان c.0759 ،(مىكرو فىلىم نۇسخىسى ) ،بيۈك بىرىتانىيە كۈتۈپخانىسى ھىندىستان كىتابلىرى بۆلۈمىدىكى mss.turki.1نۇمۇرلۇق قوليازمىسىنىڭ كۆپەيتىلمىسى ،كەمبىرىج ئونۋېرسىتىتى كۈتۈپخانىسىدا ساقلىنىۋاتقان ms.290نۇمۇرلىق قوليازمسى (مىكرو فىلىم نۇسخىسى ) ،سانكىت پىتىربۇرگدا ساقلىنىۋاتقان  c.569نۇمۇرلىق قوليازمىسىنىڭ كۆپەيتىلگەن نۇسخىسى بۈيۈك بىرىتانىيە كۈتۈپخانىسىداساقلىنىۋاتقان ADD.24090نۇمۇرلىق قوليازمىسىنىڭ مىكرو فىلىم نۇسخىسى ،يەنە ئۆتكەن ئەسىرنىڭ باشلىرىدا نامەلۇم كاتىپ تەرىپىدىن كۆچۈرۈلگەن پارىسچە نۇسخىسىنىڭ كۆپەيتىلمىسى قاتارلىق نۇسخىلىرى پايدىلانغان . ئۇنىڭدىن باشقا يەنە خەنزۇچە رۇسچە ،قازاقچە ،پارسچە ۋە تۈركچە نۇسخىلىرىدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىلدى ، نەشىرگە تەييارلانغان ئورگىنالىنى پەرھات جىلان ئەپەندى رۇسچە نۇسخا بىلەن سېلىشتۇرۇپ چىققان . تارىخقا قىزىققۇچىلارنىڭ بۇ كىتابنى بىر قېتىم ئوقوپ قۇيىشىنى تەۋسىيە قىلىمەن . قىممەت ئەمەس ئاران 68 يۈەن .   (ئەستايىدىللىق بىلەن ئالدىرىماي ئۇقۇمىسىڭىز چۈشىنەلمەيسىز . )

bugrahan8

	تۆۋەندە دوسلارغا <<تارىخىي رەشىدىي>>دىن ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغان بىر ئابزاسنى ئوقۇپ بىرەي: بىر شەھەردە ناھايتى .ئابرويلۇق بىر كىشى بار بولۇپ ئۇ كىشى ۋاپات بولۇش ئالدىدا مۇنداق ۋەسىيەت قالدۇرۇپتۇ.   مەن ئۆلگەندىن كىيىن قەبرەمنى 4كوچا ئوتتۇرسىغا دەپنە كىلىڭلار ،قەبرەم ئۈستىگە مۇنداق يىزىپ قويۇڭلار،<<قەبرەمنى زىيارەت قىلغۇچىنىڭ ئۆزىگە لەنەت بولسۇن، قەبرەمنى زىيارەت قىلمىغانلارنىڭ ئاتا -ئانىسىغا لەنەت بولسۇن >>    قانداق قىلىش كىرەك دوسلار ئويلىنىپ بىقىڭلار. بۇ گەرچەبىر ئابزاس بولسڭمۇ(ئەسلى خىلىلا ئۇزۇن ئىدى ئسىمدە مۇشۇنچىلىك قاپتۇ ) لىكىن بۇ بىر بولەككە يىقىن ۋەقەلىكنى روشەن شەرھىيلەپ بىرىلگەن.

oguz2

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 6قەۋەت  bugrahan8 كە 2011-11-14 07:17 PMئەۋەتىلدى  : تۆۋەندە دوسلارغا <<تارىخىي رەشىدىي>>دىن ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغان بىر ئابزاسنى ئوقۇپ بىرەي: بىر شەھەردە ناھايتى .ئابرويلۇق بىر كىشى بار بولۇپ ئۇ كىشى ۋاپات بولۇش ئالدىدا مۇنداق ۋەسىيەت قالدۇرۇپتۇ. ]<   مەن ئۆلگەندىن كىيىن قەبرەمنى 4كوچا ئوتتۇرسىغا دەپنە كىلىڭلار ،قەبرەم ئۈستىگە مۇنداق يىزىپ كويۇڭلار،<<قەبرەمنى زىيارەت قىلغۇچىنىڭ ئۆزىگە لەنەت بولسۇن، قەبرەمنى زىيارەت قىلمىغانلارنىڭ ئاتا -ئانىسىغا لەنەت بولسۇن >> ?G&J_L=@Y   قانداق قىلىش كىرەك دوسلار ئويلىنىپ بىقىڭلار. 9 v , y   بۇ گەرچەبىر ئابزاس بولسڭمۇ(ئەسلى خىلىلا ئۇزۇن ئىدى ئسىمدە مۇشۇنچىلىك قاپتۇ ) لىكىن بۇ بىر بولەككە يىقىن ۋەقەلىكنى روشەن شەرھىيلەپ بىرىلگەن.   قىرىندىشىم بۇ زادى نىمە دىگەن گەپ ئىكەن؟

bugrahan8

	[ ....... [/quote] ئىككى قىسمى ئارانلا 68 يۇەن سەئدىيە خانلىقى توپى قۇرۇلدى ،كەڭ دوسلارنىڭ قەدەم تەشرىپ قىلىشىنى قارشى ئالىمىز. توپ نۇمرى:187102119  توپ باشلىقى ؛2424795668

tewelgha

	مەن بۇ كىتاپنى ئىككى يىل بۇرۇن ئوقۇپ چىققان .ۋاقتىم چىقسا يەنە بىر قىتىم ئوقۇپ چىقماقچى .ئۇ تارىخى رومان ئەمەس ،بەلكى ھەقىقى تارىخ .ئوقۇغاندا ئاستا ئوقۇش ،سەۋرىچان بولۇش كېرەك .سەۋەبى ،مىرزا مۇھەممەت ھەيدەر كوراگان تەقۋادار مۇسۇلمان  كىشى ،شۇڭا ئۇ ھەر بىر  ئېغىز سۆزىدە ئالدى بىلەن ئۇلۇغ ئاللاھنى گۇۋا قىلىپ،ئاندىن پاكىت ئۇتتۇرىغا قويىدۇ .دەسلەپكى ئوقۇغان ۋاقتىدا كىشىگە بىر دىننى كىتاپنى ئوقۇۋاتقاندەك تەسىر بېرىپ قويۇدۇ .ئامما ئۇ دىننى كىتاپ ئەمەس .مەن بارلىق تورداشلارنىڭ بۇ كىتاپنى ئوقۇپ بىقىشىنى تەۋسىيە قىلىمەن .بۇ كىتاپنى ئوقۇسىڭىز مۇڭغۇلدىن ئىبارەت شىنجاڭدىكى بىر ھۆكۈمران مىللەتنىڭ قانداق قىلىپ ئۇيغۇرغا ئاسلىمىلاتسىيە بولۇپ كەتكەنلىگىنىڭ سېرىنى بىلگەندەك قىلىسىز  ۋە ئۆزىمىزگە قارىتا چۈشەنچىمىز چوڭقۇرلىشىدۇ .نۆۋەتتىكى ۋەزىيەتكە ۋە سىياسەتكە  قارىتا يېڭىچە چۈشەنچىدە بولىسىز.