جۇئېنلەي

jahanxah

	جۇئېنلەي   جۇئېنلەي؛(1898-يىل 3-ئاينىڭ 5-كۈنى – 1976-يىلى 1- ئاينىڭ 8-كۈنى)ئۇلۇغ ماركىسىزىمچى، جۇڭگو پۇرۇلتاىيات ئېنىقىلاپچىسى، جۇڭگو كومپارتىيىسىنىڭ ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ ئاتاقلىق رەھبىرى. 1917-يىلى ياپونىيەدە ئوقۇغان. 1920-1924-يىللىرى ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ فىرانسىيە ۋەھ گېرمانىيىدە ئىشلەپ يۈرۈپ ئوقۇپ، ياۋروپادىكى جۇڭگولۇق ئوقۇغۇچىلار ۋە ئىشچىلار ئارىسىدا ماركىسىزىم-لنىنىزىمنى تەشۋىق قىلىپ، ياۋروپادا جۇڭگو ئۆسمۈرلىرى كومپارتىيىسى(كېيىن سوتسىيالىستىك ياشلار ئىتتىپاقى دەپ ئاتالغان)نى قۇرۇشنى چاقىرىق قىلغان. 1922-يىلى جۇڭگو كومۇنىستىك پارتىيىسىگە كىرگەن، جۇڭگو سوتسىيالىستىك ياشلار ئىتتىپاقى ياۋروپا باش ياچىكىسىنىڭ شۇجىسى بولغان، دەسلەپكى مەزگىللەردە پارتىيە ۋە ئىتتىپاق تەشكىلاتلىرىنى قۇرۇش خىزمىتىدە مۇھىم رول ئوينىغان. ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ ج ك پ گۇاڭدۇڭ، گۇاڭشى رايۇنلۇق كومتېتنىڭ باشلىق، خۇاڭپۇ ئوفېتسىرلار مەكتىپى سىياسىي بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى،مىللىي ئىنقىلابىي ئارمىيە 1-جۈنى سىياسىي بۆلۈمنىڭ مۇدىرى، گۇاڭدۇڭ-گۇاڭشى رايۇنلۇق كومتېتنىڭ دائىمىي ھەيئەت ئەزاسى، قۇشۇمچە ھەربىي ئىشلار بۆلۈمىنىڭ باشلىقى بولغان، گۇاڭدۇڭ ئىنقىلابىي تايانچ بازىسىنى مۇستەھكەملەش ۋە راۋاجلاندۇرۇش، شىمالغا يۈرۈش قىلىش ئۈچۈن زور تۆھپىلەرنى قوشقان. 1927-يىلى 8-ئايدا «1-ئاۋغۇست» نەنچاڭ قوزغىلىڭىغا رەھبەرلىك قىلغان. پارتىيىنىڭ 6-قۇرۇلتىيىدىن كېيىن، شاڭخەيدە يەر ئاستى خىزمەتنى داۋاملاشتۇرغان. ج ك پ مەركىزى كومتېتى تەشكىلات بۆلۈمىنىڭ باشلىقى، مەركىزىي ھەربىي ئىشلار كومتېتتىنىڭ شۇجىسى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. زۇنيى يىغىنىدا، ماۋزېدۇڭنىڭ پۈتۈن پارتىيىدىكى رەھبەرلىك ئورنىنى تىكلەشتە مۇھىم رول ئوينىغان. يىغىندىن كېيىن، ماۋزېدۇڭ بىلەن بىرلىكتە قىزىل ئارمىيىنىڭ ئۇرۇش قىلىشىغا، 25 مىڭ يوللۇق ئۇزۇن سەپەرنى غەلبىلىك ئورۇنلىشىغا قوماندانلىق قىلغان. 1936-يىلى شىئەن ۋەقەسى يۈز بەرگەندىن كېيىن، ئۇ پارتىيىنىڭ تاپشۇرقى بىلەن شىئەنگە بېرىپ، شىئەن ۋەقەسىنىڭ تېنىچ يول بىلەن ھەل قىلىنىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ياپۇن باسقۇنچىلىرىغا قارشى مىللىي بىرلىكسەپ قۇرۇش ئۈچۈن زور تۆھپە قوشقان. ياپۇن باسقۇنچىلىرىغا قارشى ئۇرۇش مەزگىلىدە، ج ك پ مەركىزى كومتېتنىڭ ۋەكىلى ۋە جەنۇبىي بىرۇسىنىڭ شۇجىسى بولغان، گومىنداڭ ھۆكۈمىتى تۇرۇشلۇق ۋۇخەن، چوڭچىڭ شەھەرلىرىدە ئۇزۇن ۋاقىت تۇرۇپ بىرلىكسەپ خىزمىتنى ئىشلىگەن. ئازاتلىق ئۇرۇشى داۋامىدا، ئۇ ئازاتلىق ئۇرۇشى، جۈملىدىن مەشھۇر لياۋنىڭ- شېنياڭ ئۇرۇشى، بېيپىڭ-تيەنجىن ئۇرۇشى ۋە خۇەيخەي ئۇرۇشىدىن ئىبارەت ئۈچ چوڭ ئۇرۇشقا رەھبەرلىك قىلىشقا قاتنىشىپ ۋە قوماندانلىق قىلىپ، ھاكىمىيەتنى قۇراللىق تارتىۋېلىش، گومىنداڭنىڭ ئەكسىيەتچىل ھۆكۈمرا نلىقىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاش، سوتىسيالىستىك يېڭى  جۇڭگو قۇرۇش يولىدا ئۆچمەس تۆھپىلەرنى ياراتقان. دۆلىتىمىز قۇرۇلغاندىن كېيىن، ئىزچىل ھالدا ھۆكۈمەت زۇڭلىسى بولۇپ، پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ كۈندىلىك ئىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىشتەك ئېغىر ۋەزىپىنى ئۈستىگە ئالدى، ماۋزېدۇڭ قاتارلىق رەھبىرى يولداشلار بىلەن بىرلىكتە پارتىيىنىڭ سوتسىيالىستىك قۇرلۇش ئېلىپ بېرىشتىكى لۇشەن، فاڭجىن، سىياسەتلىرىنى تۈزۈپ چىقىپ، ئىنتايىن مۇشكۈل ۋە مۇرەككەپ بولغان تەشكىللەش خىزمەتلىرىنى ئىشلىدى. خەلقارا ئىشلاردا، زور دىپلوماتىك قارارلارنى چىقىرىشقا بىۋاستە قاتنىشىپ ۋە ئۇنى ئىجرا قىلىشقا بىۋاستە رەھبەرلىك قىلىپ، خەلقارا كومۇنىزىم ھەركىتىنى ۋە جاھانگىرلىككە، زومىگەرلىككە قارشى تۇرۇش ئىشلىرىنى ئىلگىرى سۈرۈشكە ئۇلۇغ تۆھپىلەرنى قوشتى. «مەدەنىيەت ئىنقىلابى»مەزگىلىدە، ئۇ ئىنقىلابىي پىرىنسىپتا چىڭ تۇرۇپ، پارتىيىنىڭ بىرلىگخ ۋە ئىتتىپاقلىقىنى قوغداپ، ئىنقىلابىي كادىرلارنى قوغداپ قالدى. پۈتۈن كۈچى بىلەن دۆلەتنىڭ تۈرلۈك خىزمەتلىرىنىڭ نورمال ئېلىپ بېرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلدى. لېن بىياۋ، جياڭ چىڭ ئەكسىل ئىنقىلابىي گوروھىنىڭ جىنايى قىلمىشلىرىغا قارشى ھەرخىل شەكىللەر بىلەن كۈرەش قىلدى. 4-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىدا، پاتىيە مەركىزى كومتېتىغا ۋاكالىتەن، مۇشۇ ئەسىر ئىچىدە يېزائىگىلىكى، سانائەت، دۆلەت مۇداپىئەسى ۋە پەن-تېخنىكىنى زامانىۋىيلا شتۇرۇشتىن ئىبارەت ئۇلۇغۋار نىشاننى ئوتتۇرىغا قويدى. نەچچە 10 يىلدىن بېرى، ئۇ جۇڭگو خەلقىنىڭ ئازادلىق ئىشلىرى ۋە كومۇنىزىم ئىشلىرى ئۈچۈن، ئۆزىنىڭ پۈتۈن كۈچىنى ھەم پۈتۈن ھاياتىنى-ئۆزىنىڭ بارلىقىنى ئاخىرقى نەپىسىگىچە خالىسانە تەقدىم قىلىپ، پارتىيە ۋە خەلق ئۈچۈن ئۇلۇغ تۆھپىلەرنى يارىتىپ، ئىلىمىز خەلقى ۋە دۇنيا خەلقىنىڭ چوڭقۇر مۇھەببىتىگە ۋە ھۆرمىتىگە سازاۋەر بولدى، كېيىنكى ئەۋلادلار ئۈچۈن شانلىق ئۈلگە تىكلەپ بەردى. جۇئېنلەي؛(1898-يىل 3-ئاينىڭ 5-كۈنى – 1976-يىلى 1- ئاينىڭ 8-كۈنى)ئۇلۇغ ماركىسىزىمچى، جۇڭگو پۇرۇلتاىيات ئېنىقىلاپچىسى، جۇڭگو كومپارتىيىسىنىڭ ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ ئاتاقلىق رەھبىرى. 1917-يىلى ياپونىيەدە ئوقۇغان. 1920-1924-يىللىرى ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ فىرانسىيە ۋەھ گېرمانىيىدە ئىشلەپ يۈرۈپ ئوقۇپ، ياۋروپادىكى جۇڭگولۇق ئوقۇغۇچىلار ۋە ئىشچىلار ئارىسىدا ماركىسىزىم-لنىنىزىمنى تەشۋىق قىلىپ، ياۋروپادا جۇڭگو ئۆسمۈرلىرى كومپارتىيىسى(كېيىن سوتسىيالىستىك ياشلار ئىتتىپاقى دەپ ئاتالغان)نى قۇرۇشنى چاقىرىق قىلغان. 1922-يىلى جۇڭگو كومۇنىستىك پارتىيىسىگە كىرگەن، جۇڭگو سوتسىيالىستىك ياشلار ئىتتىپاقى ياۋروپا باش ياچىكىسىنىڭ شۇجىسى بولغان، دەسلەپكى مەزگىللەردە پارتىيە ۋە ئىتتىپاق تەشكىلاتلىرىنى قۇرۇش خىزمىتىدە مۇھىم رول ئوينىغان. ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ ج ك پ گۇاڭدۇڭ، گۇاڭشى رايۇنلۇق كومتېتنىڭ باشلىق، خۇاڭپۇ ئوفېتسىرلار مەكتىپى سىياسىي بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى،مىللىي ئىنقىلابىي ئارمىيە 1-جۈنى سىياسىي بۆلۈمنىڭ مۇدىرى، گۇاڭدۇڭ-گۇاڭشى رايۇنلۇق كومتېتنىڭ دائىمىي ھەيئەت ئەزاسى، قۇشۇمچە ھەربىي ئىشلار بۆلۈمىنىڭ باشلىقى بولغان، گۇاڭدۇڭ ئىنقىلابىي تايانچ بازىسىنى مۇستەھكەملەش ۋە راۋاجلاندۇرۇش، شىمالغا يۈرۈش قىلىش ئۈچۈن زور تۆھپىلەرنى قوشقان. 1927-يىلى 8-ئايدا «1-ئاۋغۇست» نەنچاڭ قوزغىلىڭىغا رەھبەرلىك قىلغان. پارتىيىنىڭ 6-قۇرۇلتىيىدىن كېيىن، شاڭخەيدە يەر ئاستى خىزمەتنى داۋاملاشتۇرغان. ج ك پ مەركىزى كومتېتى تەشكىلات بۆلۈمىنىڭ باشلىقى، مەركىزىي ھەربىي ئىشلار كومتېتتىنىڭ شۇجىسى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. زۇنيى يىغىنىدا، ماۋزېدۇڭنىڭ پۈتۈن پارتىيىدىكى رەھبەرلىك ئورنىنى تىكلەشتە مۇھىم رول ئوينىغان. يىغىندىن كېيىن، ماۋزېدۇڭ بىلەن بىرلىكتە قىزىل ئارمىيىنىڭ ئۇرۇش قىلىشىغا، 25 مىڭ يوللۇق ئۇزۇن سەپەرنى غەلبىلىك ئورۇنلىشىغا قوماندانلىق قىلغان. 1936-يىلى شىئەن ۋەقەسى يۈز بەرگەندىن كېيىن، ئۇ پارتىيىنىڭ تاپشۇرقى بىلەن شىئەنگە بېرىپ، شىئەن ۋەقەسىنىڭ تېنىچ يول بىلەن ھەل قىلىنىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ياپۇن باسقۇنچىلىرىغا قارشى مىللىي بىرلىكسەپ قۇرۇش ئۈچۈن زور تۆھپە قوشقان. ياپۇن باسقۇنچىلىرىغا قارشى ئۇرۇش مەزگىلىدە، ج ك پ مەركىزى كومتېتنىڭ ۋەكىلى ۋە جەنۇبىي بىرۇسىنىڭ شۇجىسى بولغان، گومىنداڭ ھۆكۈمىتى تۇرۇشلۇق ۋۇخەن، چوڭچىڭ شەھەرلىرىدە ئۇزۇن ۋاقىت تۇرۇپ بىرلىكسەپ خىزمىتنى ئىشلىگەن. ئازاتلىق ئۇرۇشى داۋامىدا، ئۇ ئازاتلىق ئۇرۇشى، جۈملىدىن مەشھۇر لياۋنىڭ- شېنياڭ ئۇرۇشى، بېيپىڭ-تيەنجىن ئۇرۇشى ۋە خۇەيخەي ئۇرۇشىدىن ئىبارەت ئۈچ چوڭ ئۇرۇشقا رەھبەرلىك قىلىشقا قاتنىشىپ ۋە قوماندانلىق قىلىپ، ھاكىمىيەتنى قۇراللىق تارتىۋېلىش، گومىنداڭنىڭ ئەكسىيەتچىل ھۆكۈمرا نلىقىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاش، سوتىسيالىستىك يېڭى  جۇڭگو قۇرۇش يولىدا ئۆچمەس تۆھپىلەرنى ياراتقان. دۆلىتىمىز قۇرۇلغاندىن كېيىن، ئىزچىل ھالدا ھۆكۈمەت زۇڭلىسى بولۇپ، پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ كۈندىلىك ئىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىشتەك ئېغىر ۋەزىپىنى ئۈستىگە ئالدى، ماۋزېدۇڭ قاتارلىق رەھبىرى يولداشلار بىلەن بىرلىكتە پارتىيىنىڭ سوتسىيالىستىك قۇرلۇش ئېلىپ بېرىشتىكى لۇشەن، فاڭجىن، سىياسەتلىرىنى تۈزۈپ چىقىپ، ئىنتايىن مۇشكۈل ۋە مۇرەككەپ بولغان تەشكىللەش خىزمەتلىرىنى ئىشلىدى. خەلقارا ئىشلاردا، زور دىپلوماتىك قارارلارنى چىقىرىشقا بىۋاستە قاتنىشىپ ۋە ئۇنى ئىجرا قىلىشقا بىۋاستە رەھبەرلىك قىلىپ، خەلقارا كومۇنىزىم ھەركىتىنى ۋە جاھانگىرلىككە، زومىگەرلىككە قارشى تۇرۇش ئىشلىرىنى ئىلگىرى سۈرۈشكە ئۇلۇغ تۆھپىلەرنى قوشتى. «مەدەنىيەت ئىنقىلابى»مەزگىلىدە، ئۇ ئىنقىلابىي پىرىنسىپتا چىڭ تۇرۇپ، پارتىيىنىڭ بىرلىگخ ۋە ئىتتىپاقلىقىنى قوغداپ، ئىنقىلابىي كادىرلارنى قوغداپ قالدى. پۈتۈن كۈچى بىلەن دۆلەتنىڭ تۈرلۈك خىزمەتلىرىنىڭ نورمال ئېلىپ بېرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلدى. لېن بىياۋ، جياڭ چىڭ ئەكسىل ئىنقىلابىي گوروھىنىڭ جىنايى قىلمىشلىرىغا قارشى ھەرخىل شەكىللەر بىلەن كۈرەش قىلدى. 4-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىدا، پاتىيە مەركىزى كومتېتىغا ۋاكالىتەن، مۇشۇ ئەسىر ئىچىدە يېزائىگىلىكى، سانائەت، دۆلەت مۇداپىئەسى ۋە پەن-تېخنىكىنى زامانىۋىيلا شتۇرۇشتىن ئىبارەت ئۇلۇغۋار نىشاننى ئوتتۇرىغا قويدى. نەچچە 10 يىلدىن بېرى، ئۇ جۇڭگو خەلقىنىڭ ئازادلىق ئىشلىرى ۋە كومۇنىزىم ئىشلىرى ئۈچۈن، ئۆزىنىڭ پۈتۈن كۈچىنى ھەم پۈتۈن ھاياتىنى-ئۆزىنىڭ بارلىقىنى ئاخىرقى نەپىسىگىچە خالىسانە تەقدىم قىلىپ، پارتىيە ۋە خەلق ئۈچۈن ئۇلۇغ تۆھپىلەرنى يارىتىپ، ئىلىمىز خەلقى ۋە دۇنيا خەلقىنىڭ چوڭقۇر مۇھەببىتىگە ۋە ھۆرمىتىگە سازاۋەر بولدى، كېيىنكى ئەۋلادلار ئۈچۈن شانلىق ئۈلگە تىكلەپ بەردى.

شاتئاي