ئۆرۈپ ئادەت تەربىيەسىدىن 62تەربىيە

Qabiljan

	ئۆرۈپ ئادەت تەربىيەسىدىن 62تەربىيە (1) ياشانغانلارنى ، چوڭلارنى ، يۇرت مۆتىۋەرلىرىنى ، ئۇستازلارنى كۆرگەندە ئىككى قولنى مەيدىسىگە ئېلىپ << ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ! >> (تەڭتۇش ، تۇنۇش – بىلىشلەر ئوڭ قولىنى كۆكسىنى ئېلىپ سالام دەيدۇ) دەپ ھۆرمەت بىلدۈرۈش لازىم . سالام بەرمەسلىك ئەدەبسىزلىك ، ھاكاۋۇرلۇق قىلغانلىق دەپ يامان قارىلىدۇ . (2) چوڭلارنىڭ ، ئاتا – ئانىلارنىڭ ، كۈيئوغۇل ( كېلىن ) ، قېيناتا ، قېينائانىنىڭ ئالدىدىن توغرا ئۆتۈشكە بولمايدۇ . (3) ئاياللار ئەرلەرنىڭ ئالدىدىن توغرا ئۆتۈشكە بولمايدۇ . ئەرلەر تۇرغان يەردىن ئۆتۈشكە توغرا كەلسە ، ئەرلەرنىڭ كەينىدىن ياكى ئۇلارنى يانداپ ئۆتۈشى لازىم . (4) چوڭلار كىچىكلەرنى “بالام ، ئوغلۇم ،( قىزىم )” دەپ ئاتىشى لازىم ، بولمىسا “ئالجىغان” ، “قېرىغىنىنى تۇيمىغان” ، دەپ ئەيىپلىنىدۇ. كىچىكلەت چوڭلارنى “دادا” ، “بوۋا” ، “موما” ، “ئانا” ، “ئاكا ، ئاچا” دەپ ئاتىشى لازىم . بولمىسا ، “ئەدەپسىز” ، “تەربىيە كۆرمىگەن” دەپ قارىلىدۇ . (5)كۆرۈشمىگەن ئۇرۇق – تۇققان ، دوست – ئاغىينىلەر كۆرۈشكەندە چوڭلار، تەڭتۇشلار قۇچاغلىشىپ مەڭزىنى – مەڭزىگە يېقىپ كۆرۈشىدۇ ، كىچىكلەرنى بولسا ، بېشىنى باغرىغا بېسىپ پىشانىسىگە سۆيىدۇ . ئاياللار – چوڭلار ، تەڭتۇشلار مۈرىلىرىنى تۇتۇشۇپ يۈزلىرىنى يۈزىگە يېقىپ كۆرۈشىدۇ . كىچىكلەرنى باش – كۆزىنى سىيلاپ پىشانىسىگە ، مەڭزىگە سۆيۈپ كۆرۈشىدۇ . بولمىسا “كۆيۈمسىز” ، “مېھرى يوق” ، “باغرى قاتتىق” ، “كۆڭلى بۆلۈنۈپ كەتكەن” دەپ ئەيىپلىنىدۇ . (6)سىرداش دوست – ئاغىنىلەردىن باشقىلار ئادەتتە بىر – بىرىنى “سىز” ، “سىلى ” ….. دەپ ئاتىشى لازىم ، “سەن” دېيىلسە “كۆزگە ئىلمىغانلىق” ، “پەس كۆرگەنلىك” دەپ   يامان  قارىلىدۇ . (7)ئىشىك ئالدى ياكى ئۆيگە يېقىن ئارىلىقتا تۇنۇش – بىلىشلەر ئۇچرىشىپ قالغان تەقدىردە ، سالاملاشقاندىن كېيىن “ئۆيگە باشلاي” ، “خىزمەتتە بولاي” دېيىش لازىم . بولمىسا “قىزغانچۇق ، ئادىمىگەرچىلىكى يوق ” دەپ ئەيىپلىنىدۇ . (8)مېھمان ياكى بىرەر ئىش بىلەن كەلگەن ئادەم ئۆيگە “ئەسسالام” دەپ كىرىپ ئولتۇرۇپ بولغاندىن كېيىن “ئاللاھۇئەكبەر” دەپ ئورنىدىن تۇرۇپ (ياكى يېرىم تۇرۇپ) ئاندىم ئولتۇرۇش لازىم . بۇ بېرىش – كېلىشتە بىلىشكە تېگىشلىك ئاساسلىق قائىدە ، بولمىسا “قائىدىسىز” ، “ھاكاۋۇر” دەپ ئەيىپلىنىدۇ . (9) تاماقتىن بۇرۇن ۋە كېيىن ، چوڭ – كىچىك تەرەتتىن كېيىن قول يۇيۇش لازىم ، بولمىسا “تەبىئىتى يوق ، مەينەت” دەپ ئە يىپلىنىدۇ . (10) قول يۇغاندا ، بولۇپمۇ ساھىبخان مېھمان قولىغا سۇ ئالغاندا ، قولىنى سىلكىمەي لۆڭگە ياكى قولياغلىققا ئېرتىش لازىم . (11) مېھمانغا چاي ، تاماق قويۇلۇپ ساھىبخان “قېنى باقىلىي” دەپ تەكلىپ قىلمىغۇچە ئالدىراپ چايغا ياكى تاماققا قول ئۇزىتىشقا بولمايدۇ . (12) مېھمانغا چاي ، تاماق سۇنغاندا ، ئوڭ قول بىلەن سۇنۇش لازىم . بولمىسا ، “كۆزگە ئىلمىغانلىق” دەپ قارىلىدۇ (13) ئادەتتە مېھمان ئالدىغا قويۇلغان تاماقنى ئاشۇرۇپ قويماسلىقى ، تاماق ئاغزىغا تېتىمىغان تەقدىردىمۇ “ۋاي مەززىلىك بوپتۇ ، ئوخشاپتۇ” دەپ مەمنۇنىيەتلىك بىلدۈرۈش لازىم . بولمىسا ، ئۆي ئىگىسىنى ياراتمىغانلىق بولىدۇ . (14) مېھمان پۇتىنى ئارۋاڭ – سارۋاڭ سۇنۇپ ئولتۇرماسلىق ، بولۇپمۇ داستىخانغا قارىتىپ پۇتىنى سۇنۇپ ئولتۇرماسلىقى لازىم . ئۇنداق قىلىش ساھىبخانغا ھۆرمەتسىزلىك قىلغانلىق بولىدۇ . چوڭلار ئالدىدا پۇتىنى ئارۋاڭ – سارۋاڭ قىلىپ ، مىنگەشتۈرۈپ ئولتۇرۇشمۇ ئەدەپسىزلىك ھېسابلىنىدۇ . (15) مېھمان ساھىبخاننىڭ ئۆيىدىكى نەرسىلەرنى قالايمىقان تۇتماسلىقى ، ئاختۇرماسلىقى ، ئۇ ئۆيدىن بۇ ئۆيگە مېڭىپ يۈرمەسلىكى ، بولۇپمۇ قىز – ئاياللار يېنىغا ، قازان بېشىغا بېرىۋالماسلىقى لازىم . بۇ يات قىلىق دەپ يامان قارىلىدۇ . (16) مېھمان داستىخان يېغىلماستىن بۇرۇن ئالدىراپ تۇرۇپ كەتمەسلىكى لازىم ، تالاغا چىقىش زۆرۈرىيىتى بولغاندا داستىخاننى دەسسەپ ياكى ئاتلاپ ئۆتۈشكە ، مېھمانلارنىڭ ئالدىدىن ئۆتۈشكە بولمايدۇ . ئۇنداق قىلىش ساھىبخاننى ، مېھمانلارنى كۆزگە ئىلمىغانلىق بولىدۇ . (17) مېھماندارچىلىق سورۇنىدا ، تاماق ئۈستىدە بۇرۇن تارتىش ، بۇرۇن – قۇلاق كولاش ، مىشقىرىش ، تۆكۈرۈش ، تىرناق ئېلىش ، جۈملىدىن ئاممىۋى سورۇنلاردا شۇنداق قىلىش تەبىئەتسىزلىك ۋە ئەڭ ئەدەپسىزلىك ھېسابلىنىدۇ . (18) مېھمانلار ، جۈملىدىن باشقىلار پاراڭلاشقاندا ئىشىك مارىماسلىق ، چوڭلار گەپ قىلغاندا لوقما سېلىپ ئېغىز غېرىچلىماسلىق لازىم . ئۇنداق قىلىش ئەڭ يامان قىلىق ، ئاقساقاللىق ، ئاتىكارچىلىق ھېسابلىنىدۇ . (19) مېھماندارچىلىق ئۈستىدە ۋە ئادەتتە غەيۋەت – شىكايەت قىلىش يامان ئېلىنىدۇ . چۈنكى كىشىلەر ئوتتۇرىسىدىكى بەزى ئاداۋەتلەر ئاشۇنداق غەيۋەت – شىكايەتتىن كېلىپ چىقىدۇ . (20) مېھماندارچىلىقتا بالا ئەگەشتۈرۈپ بېرىش يامان ئېلىنىدۇ . چۈنكى بالىلارنىڭ جوداسىدا مېھماندارچىلىقمۇ كۆڭۈللۈك بولمايدۇ . بالا ئاپارغۇچىمۇ ئارام خۇدا يەپ – ئېچىپ ئولتۇرالمايدۇ . “تويغا بارساڭ تويۇپ بار ، بەش بالاڭنى قويۇپ بار” دېگەن ماقال شۇنداق ئادەتكە قارىتا مەيدانغا چىققان . (21) مېھمان داستىخان يىغىلغاندىن كېيىن “ئاللاھۇئەكبەر: دەپ دۇئا قىلىپ ، “رەھمەت” دەپ ئورنىدىن تۇرۇپ ياكى يېرىم تۇرۇپ ساھىبخانغا مىننەتدارلىق بىلدۈرۈش لازىم . (22) مېھمانغا ئېيتقان يەردىن قالماسلىق لازىم ، چاقىرىلمىغان يەرگە بارماسلىق لازىم . چۈنكى سىزنى مېھمانغا چىللىغانلىق سىزنى ھۆرمەتلىگەنلىك ، بارمىغانلىق قارشى تەرەپنى كۆزگە ئىلمىغانلىق ، ئېيتمىغان يەرگە بېرىش قېلىنلىق ۋە تەمەخورلۇق قىلغانلىق بولىدۇ . “ئېيتقان يەردىن قالما ، ئېيتمىغان يەرگە بارما” دېگەن ئىدىيوم شۇ ئاساستا شەكىللەنگەن . (23) يالاڭباش ۋە ئۆرە تۇرۇپ تاماق يېيىش يامان ئېلىنىدۇ . (24) غىزا – تاماقنى چاچماي ، پاكىزە يىيىش ، ئاش ئەۋلادىنى بۇزۇپ – چېچىپ ، ئىسراپ قىلماسلىق لازىم . بولمىسا ، ” ، ” ئادەمنىڭ رىسقى كالتە بولىدۇ” دەپ يامان ئېلىنىدۇ . (25) مېھمان ، جۈملىدىن بىرەر ئىش بىلەن كەلگەن ئادەم ئۆي ئىگىسىنىڭ ئالدىدا كىچىك بالا ۋە باققان مال – جاندارىنى ” ئەجەپمۇ چىرايلىق ئەت ئاپتۇ ” ، “ھەجەپمۇ چىرايلىق سەمىرىپتۇ” … دەپ تىكىلىپ قاراپ تۇرۇپ ماختىماسلىقى شەرت ، ماختىسا “كۆز تېگىدۇ” دەپ يامان ئېلىنىدۇ . ئاشۇنداق ماختاش بولسا ، قارشى تەرەپ ئىچىدە “ئاغزىڭغا تاش” دەپ قارغايدۇ . (26) بىرى بىر نەرسە يەۋاتقاندا ئۇنىڭغا قاراپ مەسلەنمەسلىك لازىم ، مەسلىنىپ قارىسا ” ئېچى كىرىپ قالىدۇ” دەپ يامان ئېلىنىدۇ . (27) تاماق ئۈستىگە بىرى كىرىپ كەلسە ، ئۇنىڭغا تاماق قويماسلىق “قىزغانچۇقلۇق” ، “ئاچكۆزلۈك” دەپ يامان ئېلىنىدۇ . (28) مەيلى ئۇرۇق – تۇققان ، دوست – ئاغىنە بولسۇن تالادىن كىرگەندە ، بولۇپمۇ سەپەر ئۈستىدىن كەلگەندە شۇ ئۆيدىكى كىچىك بالىنى ئالدىراپ قولىغا ئالماسلىق لازىم . بالا ئالدىراپ قولغا ئېلىنسا “يول ئىسسىقى ئۆتۈپ ئۇچۇنۇپ قالىدۇ” دەپ يامان ئېلىنىدۇ . (29) يۈگۈرۈپ ، ھاسىراپ – ھۆمۈدەپ ئالاقزادىلىكتە ئۆيگە كىرمەسلىك لازىم . چۈنكى ئۆي ئىگىسى بىرەر كۈتۈلمىگەن ئەھۋال تۇغۇلغانمىدۇ ؟ دەپ غەم – غۇسسىگە قالىدۇ . (30) ئۆيدە ئەخلەت قالدۇرماسلىق لازىم ، ئەخلەت قونۇپ قالسا ” بەرىكەت قاچىدۇ” دەپ يامان ئېلىنىدۇ . (31) ئىشىك ئالدىغا كىر سۈيى ۋە يۇندا تۆكمەسلىك لازىم . كىر سۈيى تۆكسە ئادەمنى مەينەت باسىدۇ ، ئادەمنى سوغۇق تەلەت قىلىدۇ ، دەپ قارىلىدۇ . (32) يۈز – كۆزنى سۇنى ئېقىتىپ تۇرۇپ يۇيۇش لازىم . بولمىسا ، يۇندىدا يۈز يۇغانغا باراۋەر دەپ قارىلىدۇ . (33) ئوچاق بېشى ، قۇدۇق بېشىغا كىر ۋە قول چايقايدىغان داس قاتارلىق نەرسىلەرنى قويۇشقا ، قۇدۇققا ، سۇ ئىدىشىغا ، چېلەك ، ساپلىق – نوگايدىن باشقا نەرسىلەرنى سېلىشقا بولمايدۇ . (34) ئىشىك ئالدىغا ، جۈملىدىن ئۆيگە ۋە ئۇدۇل كەلگەن يەرگە چوڭ – كىچىك تەرەت قىلسا تەبىئەتسىزلىك ، ھاياسىزلىق دەپ يامان ئېلىنىدۇ . (35)كۈن ، ئايغا قاراپ چوڭ – كىچىك تەرەت قىلىش ، سۇغا سىيىش ، ئاسمانغا قاراپ تۈكۈرۈش ، ئەتتىگەندە يۈز يۇيماي تۇرۇپ كۈنگە قاراش يامان ئېلىنىدۇ . “ئاسمانغا قاراپ تۈكۈرسەڭ يېنىپ چۈشەر ئۆزۈڭگە ” دېگەن ماقال شۇ ئادەتتىن كېلىپ چىققان . (36) زىرائەت ۋە يۇمران چۆپلەرنى دەسسەپ يۇلۇنسا ، ئۈستىگە سىيسە ئۇلار “يورۇقلۇقتىن مەھرۇم بولىدۇ” دەپ قارىلىدۇ . (37) تۇزغا ، ئوتقا تۈكۈرۈش يامان ئېلىنىدۇ . (38) نان پارچىلىرىنى ، تۇزنى دەسسەشكە ، نان سالغان ساندۇق ۋە تۇز خالتىسىنىڭ ئۈستىدە ئولتۇرۇشقا بولمايدۇ ، بۇنداق قىلىش نانغا ، تۇزغا ھۆرمەت قىلمىغانلىق دەپ يامان ئېلىنىدۇ . چۈنكى نان ، تۇزنى ئەجدادلىرىمىز جاندەك ئۇلۇغلاپ كەلگەن . يېڭى توي قىلغان ئىككى ياشقا تۇزغا چىلانغان نان يىگۈزۈش ئادىتى ، ۋاپاغا جاپا قىلغۇچىنى يۇرت – جامائەتتىن يۈز ئۆرىگەن كىشىنى “تۇزۇم ئۇرسۇن” ، “تۇزكور” دەپ قارغاش ئادىتى ئەنە شۇ ئەقىدە ئاساسىدا كېلىپ چىققان . شۇنىڭ ئۈچۈن ئادەتتە ، شۆھرەت ، ھارام دۇنيا ، ھوزۇر – مەئىشەت قوغلۇشۇپ ۋەتەنگە ، خەلقكە ، دوست – يارەنلىرىگە خائىنلىق قىلغانلار :تۇزكور” دەپ قارىلىدۇ . (39) ئۆيدىن خوشلۇشۇپ چىققاندىن كېيىن ، ئارقىسىغا قارىماسلىق لازىم ، ئارقىسىغا يانسا “سەپەر ئوڭۇشلۇق بولمايدۇ” دەپ قارىلىدۇ . (40) سەيشەنبە ، جۈمە كۈنى يولغا چىقىشقا بولمايدۇ . چۈنكى كۈنلەر ئىچىدە سەيشەنبە قۇتسىز كۈن ، شۇ كۈنى “تۇڭگۇزمۇ مويىنى تاشلىمايدۇ” ؛ جۈمە روھىناتلارنىڭ سېغىنىشلىق كۈنى ، جۈمە كۈنى ئەجدادلار روھىغا دۇئا – تەگبىر قىلماي ، توپراق بېشىنى يوقلىماي بولمايدۇ ، دەپ ھېسابلىنىدۇ . شۇڭا ، بۇ ئىككى كۈندە يولغا چىقىش “يامان بولىدۇ” ، “پىشكەللىككە ئۇچرايدۇ” دەپ قارىلىدۇ . (41) چارۋا – مالنى بولۇپمۇ قوينى ئۇرماسلىق ، تەپمەسلىك لازىم . چۈنكى قوي ئامەت ، بەختنىڭ سىمۋولى دەپ قارىلىدۇ . ئەتتىگەندە قوي ئۇچرىسا “ئامەت كېلىدۇ” دېيىش ئاشۇ ئەقىدە ئاساسىدا مەيدانغا كەلگەن . شۇڭا قوينى ئۇرۇش ، تېپىش يامان ئېلىنىدۇ . (42)ئاياللار كىر سۈيىدىن ئاتلىماسلىق دېگەن قاراش . (43) يېڭى تۇغۇتلۇق ئۆيگە يات كىشى كىرىشكە بولمايدۇ ، شۇڭا ئىشىك بېشىغا قىزىل لاتا ئېسىپ قويۇلىدۇ . ئادەتتە تۇغۇت يوقلاپ كېلىدىغانلارمۇ ئون ئىككى ئىدىرىدىن كېيىن يوقلايدۇ . (44) كىشىگە قول شىلتىپ تۇرۇپ گەپ قىلىش يامان ئېلىنىدۇ . چۈنكى ئۇنداق قىلىش كىشىنى كۆزگە ئىلمىغانلىق ، پەس كۆرگەنلىك بولىدۇ . (45) ئوينىشىپ بولسىمۇ كىشىگە تىغ تەڭلەشكە بولمايدۇ ، چۈنكى تىغ شەرتلىك ، يامان بولىدۇ ، دەپ قارىلىدۇ . (46) چوڭلارنىڭ ، جۈملىدىن ، ئۇستازلارنىڭ ئالدىدا تاماكا چەكمەسلىك ، ئىچىملىك ئىچمەسلىك لازىم ، ئۇنداق قىلىش ھۆرمەتسىزلىك بولىدۇ . (47) كىشى ئوتتۇرىسىدا گەپ توشۇش تولىمۇ يامان ئېلىنىدۇ . گەپ توشىغۇچى “سۇخەنچى ، تەخسىچى….” دەپ ئەيىپلىنىدۇ . (48) ئەتتىگەندە ۋە ياتاردا چۈش ئۆرۈشكە بولمايدۇ ، بۇنداق چاغدا ئۆرۈلگەن چۈش ئوڭىغا تارتمايدۇ ، دەپ قارىلىدۇ . (49) ئەتتىگەندە يىغلاش ۋە قايغۇ ، قورقۇنچ ئۇقۇمىدىكى سۆزلەرنى قىلىش يامان ئېلىنىدۇ ، چۈنكى ئەتتىگەندە يىغلاش ، ئۇنداق سۆزلەرنى قىلىش پىشكەللىك ئېلىپ كېلىدۇ ، دەپ قارىلىدۇ . (50) پۇتنى قىبلىگە سۇنۇپ يېتىش يامان بولىدۇ ، دەپ قارىلىدۇ . (51)چاچ – ساقال ، بۇرۇت ، تىرناقنى ۋە ئەۋرەت ، قولتۇق مويىنى زىيادە ئۆستۈۋېتىش يامان بولىدۇ ، دەپ قارىلىدۇ . (52) ئەر – ئاياللارنىڭ غۇسلى قىلماسلىقىنى “پالاكەت باسىدۇ” ، دەپ قارىلىدۇ . (53) ئات – كالا ، قوي ، تۆگە ، جەرەن – كىيىك قاتارلىق ھايۋانلار ، غاز – ئۆردەك ، توخۇ ، كەكلىك قاتارلىق ئۇچار قاناتلاردىن باشقا چوشقا ، ئېشەك …. لەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان يىرتقۇچ ھايۋانلارنى ھارام دەپ يىمەيدۇ ، قوي – كالىلارنىڭمۇ رەسمىي بوغۇزلانغانلىرىنى يەيدۇ ، قېنىنى ئىچمەيدۇ ، ئۆزى ئۆلۈپ قالغاننى يىمەيدۇ . (54) ناماز ئوقىغاندا ۋاراڭ – چۇرۇڭ قىلىش ، ئەرزان توۋلىغاندا پاراڭ سېلىش يامان بولىدۇ ، دەپ قارىلىدۇ . (55) ناماز ئوقۇۋاتقاندا سەپنىڭ ئالدىدىن ئۆتۈشكە بولمايدۇ . (56) زەرەتكارغا قالايمىقان كىرىش مەنئىي قىلىنىدۇ . (57) ناماز ئوقۇيدىغان ئۆيگە بولۇپمۇ قىبلە تامغا ئادەم سۈرىتى ئېسىشقا بولمايدۇ . (58) ئىسلام دىنىدىن غەيرىي دىنىدىكىلەرنىڭ مەسچىتكە كىرىشى ، مەسچىت ئەتراپى ۋە ئىچىدىغان سۇ بويىدا چوشقا بېقىشى يامان ئېلىنىدۇ . (59) كىشىنى تىللاش ، بولۇپمۇ بىراۋنىڭ ئايالىنى ئاتاپ تىللاش بەك ئېغىر ئېلىنىدۇ . (60) كەيىپخورلۇق ، قىمارۋازلىق پۈتۈن  ئەلنىڭ ئەيىبلىشىگە ئۇچرايدۇ . (61) قۇدۇق ، ئېرىق – ئۆستەڭ بويىغا ھاجەتخانا ، قوتان سېلىش مەنئىي قىلىنىدۇ . (62) زىنا قىلىش ، كىشىگە قارا ساناش ، كىشى ھەققىنى يېيىش قاتارلىق ئىشلارغا پۈتۈن جىمىيەت لەنەت – نەپرەت ياغدۇرىدۇ . مەنبە:‹‹دانالار ھېكىمەتلىرى›› ناملىق كىتاپتىن تەھرىردىن : ئىملاغا ئالاھىدە دىققەت قىلىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز !!!

mehriban

	بىر-بىرىدىن ئېسىل تەربىيەلەر ئىكەن ، ساقلىۋالدىم ، رەخمەت !!

تەلۋە

	ئۇيغۇرلار ئۇزۇن تارىخىي جەرياندا،مەركىزىي ئاسىيادا ياشىدى،گەرچە دىيارىمىز ئەتراپى تاغلار بىلەن قامالغان،پايانسىز چۆللۈك ئارىسىغا بوستانلىق ئاندا-ساندا كۆرۈنۈپ تۇردىغان،ئىقلىمى قۇرغاق بىر ماكان بولسىمۇ،ئۇيغۇرلار ئىسلام دىننى قۇبۇل قىلغاندىن كېيىن،يىپەك يولىنىڭ ئوتتۇرانچى تۈگۈنىدە ياشاۋاتقان،تۈركىي مىللەتلەر ئارىسىدا ‹‹ئاللاھۇ ئەكبەر››دېگەن كەلىمە بىلەن تۇنجى ئىسلام دىنغا قۇبۇل قىلغان بولغاچقا،بۇ يەردىكى سودا كارۋانلىرى ھەم سىرتقا چىقىپ سودا قىلدىغان ئۇيغۇر كارۋانلىرى بۇ يەردە ئۆزىگە خاس بىر مىللەت ھالىتىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان،تارىمنىڭ شوخ ئەللەي ناخشىسى بۇ يەردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تەبىئەت بىلەن گارمۇنىك مۇناسىۋەت باغلىغان بىر ئېنتىك گەۋدە شەكىللىنىپ،نەچچە يۈز يىللىق يېزىق ئىسلاھاتى،مۇقىم ئولتۇراقلىشىش تامام بولغاندىن كېيىن،بارا-بارا ئىسلام دىنغا ماس كېلدىغان،ئۆز مىللىي ئېنتىك گەۋدىنى ئۇنتىمىغان بىر مىللەت گەۋدىسى شەكىللەندى،يوقۇردىكى قېرىندىشمىز ئېيتقاندەك،ئۇيغۇر مىللىتىدىكى گۈزەل،ئەخلاق-پەزىلەتلەر شۇ ئپتىخارلىق،زېمىنغا بولغان مۇھەببەت،دۇنياغا بولغان توغرا قاراشلارنىڭ ھامىيسىدا دۇنياغا كەلگەن،ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆرپ-ئادەت شەكلى بەكمۇ ئۆزگىچە،شۇڭا،بىر خەنزۇ پەيلاسوپى مۇنداق دېگەن:‹‹ئېتىقادنى ئۆرپ-ئادەتلەشتۈرۈش،ئۆرپ-ئادەتنى ئېتىقادلاشتۇرۇش ئۇيغۇرلارنىڭ ياشاش پەلسەپەسى››

UYGHURAAA

	بۈگۈن تىمىلارنىڭ ئىملاسىغا باشقۇرغۇچىلار خېلى كۈچ چىقىرىپتۇ، داۋاملىق مۇشۇنداق بولغۇسى.

雨念

	ئىسىل تىمىكەن،ساقلىۋالاي!

syitnoqi

	تىمىڭىزغا رەھمەت !   لىكىن    ئۆرۇپ ئادەت مەسلىسىمكىن بىلمىدىم بىزنىڭ يۇرۇتتا سەن دىگەن ئاتالغۇ ئەڭ   سۆيۇملۇك     ئەڭ يىقىن ، ياخشى كۆرگەن   ھۆرمەتكە سازۋەت كىشلىرمىزنى سەن  دەپ ئاتىماي باشقا گەپ بىلەن ئاتساق      ھۆرمەتلىمىگەن بولۇپ قالمىز!    كەچۇرۇڭ ! بىزمۇ ئۆزمىز  ياختۇرغان پەدىگە ئۇسۇل ئوينىغاچ تۇرايلى  قالغىننى   ئۇيغۇرلار تولۇق بىرلىككە كەلگەندە بىر نەرسە دەيلى   تىمىڭىزغا رەھمەت!

tewelgha

	بۇ دۇردانىلار ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ نەچچە مىڭ يىللىق شانلىق مەدەنىيەت تارىخى جەريانىدا تەدرىجى شەكىللەنگەن ۋە تاكامۇللاشقان خاس ئەخلاق مىزانلىرىدۇر.بولۇپمۇ ئەجداتلىرىىز ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلغاندىن كىيىن ئەدەپ -ئەخلاق ئەركانلىرىمىز تېخىممۇ موللاشتى ۋە مەدرىس مائارىپى ئارقىلىق تېخىممۇ كەڭ دائىرىدە تارقالدى .شۇڭلاشقىمىكىن ،مىللىتىمىز  نەچچە مىڭ يىللق ئەگرى توقاي تۇرمۇش مۇساپىسىدا ، ،ھەر تەرەپتىن كەلگەن تۈرلۈك مەدەنىيەت بورانلىرىنىڭ تەسىرىگە ئانچە بەك ئۇچرىماي ،ئۆز ساپلىغىنى ساقلاپ كەلگەن ئىدى . مېنىڭچە ،بۈگۈنكى كۈندىمۇ مىللى خاسلىغىمىزنى ساقلاپ قىلىشتا دەل مۇشۇ ئەدەپ ئەركانلىرىمىزنىڭ رولى مۆلچەرلىگۈسىز زور .يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئاز بىر قسىم دۇردانىلىرىمىزلا سىزنىڭ ،بىزنىڭ ۋە ئۇلارنىڭ ھەقىقى بىر ئۇيغۇر ئەۋلادى بولۇپ چىقىشىغا يېتىپ ئاشۇدۇ .  قېنى تورداشلار ،بىز بىرلىكتە ئەدەپ ئەركانلىرىمىزنى ئۆگىنەيلى ۋە ئەۋلاتلىرىمىزغا ئۆگىتەيلى !!!!!!!!

pazilat2004

	بىز  ئۆزىمىزنى  -  ئۆزىمىز  قوغدىشىمىز   كېرەك  ،   ئۆرۈپ - ئادەت   ،   دىنى  ئېتىقات  ،  يۈرۈش   -  تۈرۈش  ،    يىمەك  - ئىچمەك   ......   قاتارلىقلاردا   ئۇزۇن   يىللىق   تارىخىمىز   بار   ،   بۇنى   قەدىرلىشىمىز   ،   قوغدىشىمىز  لازىم   . ھېلى  ئۇنى  ھېلى   بۇنى   دورۇپ  باقىدىغان   ،  باش   -  ئاخىرى  يوق    مودىلكەشلىكتىن   ساقلىنىپ   ،    ئۆزىمىزنىڭ  مەدىنىيىتىگە   ۋارىسلىق  قىلىپ  ۋە  تەرەققى   قىلدۇرۇپ   ،   ئەژداتلارغا   زامانداشلارغا   ،  ئەۋلاتلارغا   شان  -   شەرەپ  كەلتۈرۈش   ،  ھەر  بىر  ئۇيغۇر   ئەۋلادىنىڭ  باش   تارتىپ  بولماس   مەجبۇريىتىدۇر    .

xiren0997

	ساقلىۋالدىم،بىكار بولساملا ئەستايىدىل ئوقۇپ چىقاي.

meihray