نىيە خارابىسى

xopur

	نىيە خارابىسى– خەن جىن سۇلالىسى دەۋرىدىكى نىيە بەگلىكىنىڭ ئەسلى ئورنى. ئۇ نىيە ناھىيىسىنىڭ 120 كىلومېتىر شىمالىدىكى تەكلىماكان قۇملۇقى ئىچىگە جايلاشقان بولۇپ ،1901–يىلى ئەنگىلىيىلىك A. سىتەيىن تۇنجى بولۇپ كىرگەندىن تارتىپ 30 –يىللارغىچە كۆپ قېتىم ئوغرىلىقچە قېزىلغان .بايقالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئاساسەن لوندون، يېڭى دېھلىدا ساقلانماقتا .1959–يىلى ، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق موزېي ئارخېئولوگىيىلىك تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىپ، خېلى كۆپ ساندىكى ئۆي ئىزى بىلەن شەرقىي خەن سۇلالىسى دەۋرىگە تەۋە ئاقسۆڭەك ئەر–ئايال بىرگە دەپنە قىلىنغان  بىر قەبرىنى تاپتى . 1988~1997 يىللىرى ، شىنجاڭ مەدەنىيەت يادىكارلىق –ئارخېئولوگىيە تەتقىقات ئورنى ياپونىيىدىكى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار بىلەن بىرلىشىپ، نىيە خارابىسىنى چوڭ كۆلەملىك ، كۆپ ئىلىملىك تەكشۈردى. بۇ خارابىنىڭ جەنۇبتىن شىمالغا ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 25 كىلومېتىر، شەرىقتىن غەربكە كەڭلىكى تەخمىنەن بەش كىلومېتىر كېلىدىغان دائىرىسى ئىچىدە قەدىمكى شەھەردىن بىرى ، قۇرۇلۇش ئىزىدىن 95 ى، بۇددا ئىبادەتخانىسىدىن بەشى، ئېغىلدىن 12 سى، قەدىمكى كۆۋرۈكتىن بىرى، مېۋىلىك باغدىن ئالتىسى، يول بويىدا ۋە سۇنئىي ئۇسۇلدا دەرەخ تىكىلگەن ئورۇندىن 33 ى ، چىتلانغان ئورۇندىن 12 سى ھېچقانداق قۇرۇلۇش يوق ، ئەمما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى تېپىلغان ئورۇندىن 24 ى بولۇپ ،جەمئىي 204 كە يېتىدۇ . بۇنىڭدىن باشقا ،كۆلچەك، سۇغىرىش ئۆستىڭى ،ئېتىزلىق قاتارلىقلارمۇ بار. بۇ ئىزلار جەنۇبتىن شىمالغا قاراپ كىچىك مەھەللە شەكىلدە نىيە دەرياسىنىڭ كونا قىنىنىڭ ئوڭ–سول تەرىپىدىكى تەكشى تۆپىلىك ئۈستىگە تارقالغان بولۇپ، دېڭىز يۈزدىن ئىگىزلىكى 1250 مېتىرچە كېلىدۇ، يېقىنقى يىللاردىن بۇيانقى تەكشۈرۈش خىزمەتلىرى ئارقىلىق، خارابىدىكى بارلىق ئىزلار ئۆلچىنىپ خەرىتىلىرى سىزىلدى ؛ يەنە نىيە خارابىسىنڭ تەخمىنەن 40 كىلومېتىر شىمالىدىكى قۇملۇق ئىچىدىن برونزا دەۋرىگە تەۋە خارابىدىن بىرى بايقالدى . نىيە قەدىمكى شەھىرىنىڭ جەنۇبىي قوۋۇقىN2,N5،  قاتارلىق ئاز ساندىكى ئىزلار ۋە قەبرىستانلىقلار ئارخېئولوگىيىلىك قېزىلىپ ، خەنزۇچە ،كارۇشتىچە تارىشا پۈتۈكلەر ،ساپال ۋە ياغاچ بويۇملار ، نۇرغۇنلىغان تاۋار–دۇردۇن، ۋە پاختا رەخىت، گېلەم، بەش جۇلۇق يارماق ، مىس باشاق ، مىس كۆرگۈ،ھەمدە يۇڭ توقۇلما ، ئەينەك بويۇم ، مارجان قاتارلىقلار تېپىلدى، بۇ ماتىرياللار نىيە بەگلىكىنىىڭ ئىجتىمائىي ، ئىقتىسادىي ۋە تۇرمۇش ئەھۋالىنى تەتقىق قىلىشقا ياردەن بېرىدۇ. بۇلارنىڭ ئىچىدە 1995–يىلى بايقالغان بىرىچى نومۇرلۇق قەبرىستانلىقتىن قېزىۋىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ، خەن–جىن سۇلالىسى دەۋرلىرىدىكى ھەر قايسى سۇلالىلەر بىلەن نىيە يەرلىك ھۆكۈمران گۇروھى ئوتتۇرسىدىكى زىچ مۇناسىۋەتنى كۆرسىتىپ بېرىپ ، كىشىلەرنىڭ يىپەك يولىنىڭ جەنۇبىي لىنىيىسىگە بولغان تۇنۇشنى چوڭقۇرلاشتۇرىدۇ، خارابىنىڭ دائىرىسى قېزىۋىلىنغان خەنزۇچە كارۇشتىچە ماتىرياللار ۋە نۇرغۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا ئاساسەن، بۇ جاينىڭ خەن سۇلالىسى دەۋرىدىكى نىيە بەگلىكىنىڭ ئەسلى ئورنى ئىكەنلىكى ، جۈملىدىن N14 نومۇرلۇق ئىزنىڭ نىيە بېگى جەمەتىنىڭ تۇرۇشلۇق ئورنى ئىكەنلىكى مۇئەييەنلەشتۈرۈلدى. شەرقىي خەن سۇلالىسىنىڭ ئاخىرقى مەزگىلىدە نىيە بەگلىكى يوقىلىپ ، پىشامشان بەگلىكىنىڭ بىر ئايمىقىغا ئايلانغان .قېزىۋىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ ئاز ساندىكىلىرى غەربىي خەن سۇلالىسى دەۋرىگە تەۋە بولۇشى مۇمكىن، بەشىنچى ئەسىردىن كېيىنكى يالدامىلار بايقالمىدى . جەمئىيەتنىڭ قالايمىقانلىشىشى ۋە ئاھالىلەرنىڭ تاراپ كېتىشى، بۇ بەگلىكنىڭ تاشلىنىپ خارابىلىككە ئايلىنىشىدىكى ئاساسلىق سەۋەپ ھېساپىنىدۇ . مەنبە: تەڭرىتاغ تورى http://www.xjtsnews.com/normal/c ... 3/content_22142.htm

ramu

	ئوتمۇشنى ئۇنتۇغانلارنىڭ كاتاڭغا چۇشۇپ كىتىشى مۇقەررەر! بۇ  شانلىق تارىخىمىز توغرىسىدىكى بۇگۈنكى 4-تېمىڭىز.ھەممىسى بىر-بىرىدىن ئېسىل تېما بوپتۇ.جاپا چەكتىڭىز!رەخمەت!

baywatcha

baywatcha

	ئاۋۇ بۇگۇنكى ھالىتىمۇ يا ؟؟

xopur

qartekin

	بۇ خارىلىقنى شۇنداق بىر كۆرىپ كەلگۈم بار خۇدايىم بىر كۈنى يول بېرەر دەيمەن!

umake

	مەن كۇرۇپ باقماپ تىكەنمېنا.بۇقېتىم كۇرگەچ ماڭسام بولغۇدەك ھە!

AiTurk

	بۇ خارابىلەرگە قاچانمۇ بارارمىز -ھە!بارساق بىزنى كۆرسىتىپ كىلەرسىزھە...

BABY

	مېنىڭمۇ ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگىم كەۋاتىدۇ ......

جاڭگال

	توۋۋا !!!  ھەيران قالىمەن .شىنجاڭنىڭ ھەرقانداق يېرىدىكى كونا قەبىرلەرنى تەكشۈرسە قەدىمى خەن،تاڭ دىگەندەك سۇلالىلەرگە مۇناسۋەتلىك ئاسار-ئەتىقىلەر چىقماي قالمايدىكەن. شۇنىڭغا قارىغاندا شىنجاڭلىقلار قەدىمدىن تارتىپلا ئۇلۇغ جۇڭخۇا مەدەنيىتگە ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشۇپ كەلگەن ئوخشايدۇ.