ئۇيغۇرلاردا ئەڭ......<1>

muyunqur

	بۇ تىمىنى تەپسىلى قىلىپ ئىككىنچى قېتىم يوللاۋاتىمەن. ئۇيغۇرلار بىلىم غەزىنىسىنى بېيىتىش ئىستىگىدە ئىزدەنگەنلىرىمنى تورداشلارغا يوللىغان ئىدىم،سەل ئاددىراق بۇلۇپ قالغان ئوخشايدۇ  يۇيىۋېتىلدى.    1.ئۇيغۇرلاردا ئەڭ كوپ شىئېر يازغان شائېر ئەلشىر ناۋائى.       ئەلشىر ناۋائى  ئوتتۇرا ئەسىردە ياشىغان ئۇلۇغ مۇتەپپەككۇر.شائېر،ئەدەبىياتشۇناس ۋە ئىجتىمائىي پالىيەتچى ھەم پەن-مەدەنىيەت جەڭچىسى.   ناۋائىنىڭ<<خەزائىنۇلمەئانى>>ناملىق لىرىك توپلىمىنىڭ ئۆزىگىلا  3132غەزەل كىرگۈزىلگەن.جەمئى           44.803مىسرا شىئېر بار.    ناۋائىنىڭ <<خەمسە>>ناملىق داستانلار توپلىمى تۇركىي تىللىق خەلىقلەر ئەدەبىياتىدىكى شاھانە ئەسەر بولۇپ بۇ ئەسەر جەمئىي:25231بىيىت. بۇلاردىن باشقا <<مەجالىسۇنەننەفائىس>>،<<لىسانۇتتەير>>ناملىق چوڭ ھەجىملىك داستانلىرى بار.بۇنىڭدىن باشقا ناۋائىنىڭ :   <<مۇھاكىمەللۇغەتەين>>،<<مەھبۇبۇل قۇلۇپ>>قاتارلىق مەشھۇر نەسرى ئەسەرلىرىمۇ  بار. 2.ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىكى ئەڭ بۇرۇنقى رومان <<قىسسەسۇل رابغۇزى>>.    بۇ رومان رابغۇزى تەرپىدىن مىلادى 1311-يىلى يېزىلغان. بۇ رومان دۇنيا ئەدەبىياتىدىمۇ يازما ئەدەبىيات ساھەسىدە تۇنجى رومان ھىساپلىندۇ. 3.ئۇيغۇرلاردىكى ئەڭ دەسلەپكى دىرامما<<مايتىرى سىمىت>>.    <<مايتىرى سىمىت>>قەدىمقى ئۇيغۇر تىلىدا يېزىلغان 27پەردىلىك چوڭ ھەجىملىك دىراممىدۇر.قوچۇ ئۇيغۇرلىرى ئەينى دەۋىردە بۇ داراممىنى يايلاقلاردا سەھنە ياساپ ئوينىغان. 4.ئۇيغۇرلار .ئەڭ دەسلەپكى ئىتىقات قىلغان دىنى<<شامان دىنى>>.    تارىخى مەنبەلەردىن قارىغاندا ئۇيغۇرلار  دەسلەپتە <<شامان دىنى>>غا ئىتىقات قىلغان. 5.ئۇيغۇرلار مۇزىكا تارىخىدىكى ئەڭ دەسلەپكى ئايال كومپىزتور ئاماننىساخان.   ئاماننىساخان سەئىدىيە خانلىقىدا ياشىغان ئەڭ ياش مۇزىكانت ۋە كومپىزتور ، شۇنداقلى شائىرە.ئاماننىساخان <<ئىشرەت ئەنگىز>>ناملىق مۇقامنى ئىجات قىلغان. 6.دۈشمەن بىلەن ئەڭ ئۇزۇن جەڭ قىلغان قەھرىمان سادىر پالۋان.    سادىر پالۋان 1864-يىلدىكى ئىلى دىخانلار قوزغىلىڭىنىڭ قەھرىمانى،خەلق قوشاقچىسى ۋە خەلق ناخشىچىسى.                                    سادىر دەپ  ئېتىم يامان،                                   ئونبەش ياشتا ئاتالغان؛                                   دەسلەپكى تۇتۇلغاندا،                                   قۇمۇلخانغا پالانغان. دەپ ئېيىتقىنىدەك سادىر پالۋان 15ياشتىن باشلاپ مانجۇ ئىستىبىداتچىلىرىنىڭ زۇلىمىغا چىدىماي كۈرەشكە ئاتلىنىپ 1871-يىلى5-ئايدا توققۇز تارا ناھىسىدە كېسەل بىلەن73يېشىدا ۋاپات بولغانغا قەدەر دۈشمەن بىلەن بولغان كۈرەشنى داۋاملاشتۇرغان. 7.ئەڭ مەشھۇر ئايال قەھرىمان نۇزۇگۇم.   ئۇيغۇر خەلقىنىڭ سۈيۈملىك پەرزەنتى نۇزۇگۇم19-ئەسىردە ياشىغان ئاتاغلىق خەلق قەھرىمانى،ۋە شائىرەسى.   1826-يىلى قەشقەر خەلقىنىڭ چىڭ خاندانلىقى ئىستىپداتىغا قارشى قوزغالغان خەلق قوزغىلىڭىغا قاتناشقان.قوزغىلاڭ ھەربى كۇچ جەھەتتە  ئۈستۇن تۇرىدىغان چىڭ سۇلالىسى تەرپىدىن باستۇرۇلغاندا ئەسىرگە چۈشكەن.شۇنىڭ بىلەن ئىلىغا سۈرگۈن قىلىنغان،سۈرگۈن جەريانىدا چىرىكلەرنىڭ قان تېمىپ تۇرغان قېلىچى ئاستىدا ئادەم بالىسى كۆرمىگەن خورلۇقلارنى باشتىن كەچۈرگەن.شۇڭا قاچقان،نۇزۇگۇم قېچىپ 12كۈن بولغاندا تۇتۇلۇپ قالىدۇ.نەتىجىدە چىڭ سۇلالىسى ئەمەلدارىغا مەجبۇرى ھالدا خۇتۇنلۇققا بېرىلىدۇ .ئۆزىنىڭ مىللى غۇرۇرى ،ئىپپەت نۇمۇسىنى ئەلا بىلگەن نۇزۇگۇم شۇ كۈنى چىڭ سۇلالىسى ئەمەلدارىنى خەنجەر بىلەن ئۇجۇقتۇرۇپ قېچىپ كېتىدۇ،نۇزۇگۇم شۇ قاچقانچە دەشتى باياۋانلىق چۆللەردە ئالتە ئايچە چىڭ سۇلالىسى چىرىكلىرى بىلەن تەنھا جەڭ قىلىدۇ،جاللاتلار كېچە كۈندۈز ئاختۇرۇپ نۇزۇگۇمنى يەنە تۇتىۋالىدۇ.نۇزۇگۇم ئۈلۈم خەۋپى ئالدىدىمۇ قىلچە تىز پۈكمەي،يالقۇنلۇق قوشاقلىرى ئارقىلىق زالىملارنىڭ ئەپتى بەشىرسىنى ئەيىپلەتيدۇھەم بىپايان ساماغا قاراپ ئەركىنلىك ،ھورلىككە بولغان ئارزۇ -ئارمىننى ئىپادىلەيدۇ. 8.ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىدىكى ئەڭ ئۇنۋېرسال شائېر لۇتپۇللا مۇتەللىپ. لۇتپۇللا مۇتەللىپ ئوت يۈرەك شائېر بۇلۇپلا قالماي ئۇ يەنە دىرامماتورگ،رەسسام،ژورنالىس،تالانتلىق ئەرتىس،ئىكىسپىدىيەچى ۋە مەشھۇر دىمۇگىراتىك ئىنقىلاپ جەڭچىسى. 9.ئۇيغۇرلار تارىخىدىكى ئەڭ مەشھۇر ۋەزىر تۇنيۇقۇق.   تۇنيۇقۇق <668؟-788؟>ياشىغان.ئۇ تۇرك خانلىقىنىڭ ئاخىرقى دەۋرى،ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ دەسلەپكى دەۋرىدە ياشىغان،مەشھۇر سىياسىيون،مۇتەپپەككۇر ۋە ئەدىپ.    ئۇ ھاياتىدا ئۈچ تۈرك خاقانىغاۋە كىيىن تۇرك خانلقىنىى مۇنقەرىز قىلىش ھىسابىغا تىكلەنگەن ئۇيغۇر خانلىقىغا باش ۋەزىر بولۇپ ئىشلىگەن. ئۇ ئەينى دەۋىردىكى ئاشىد قەبىلىسىدىن. 10.ئۇيغۇرلاردىكى ئەڭ بۇرۇنقى <<خەرىتە>>.   ئۇيغۇرلاردىكى ئەڭ بۇرۇنقى خەرىتە <<تۈركى تىللا دىۋانى>>دا ساقلىنىپ كەلگەن خەرىتە بۇلۇپ بۇ خەرىتىنى ئەينى دەۋىردە ئۇيغۇرلار <<دائىرە>>دەپ ئاتىغان.   ئىلاۋە:ئۇيغۇرلارنىڭ بىلىم بايلىقىنى قىزىپ بېقىش مەقسىدىدە ئىزدىنىپ باقتىم،ئزدىنىشىمنىڭ داۋامى يەنە بار، كەمچىلىك،خاتالىق يوق دىگىلى بولمايدۇ،كەڭ تورداشلارنىڭ تەكلىپ،تۈزۈتىشلىرىنى چىن ئىخلاسىم بىلەن قۇبۇل قىلىمەن.       مەنبە:ئىزدىنىپ رەتلىگۈچى ئۆزۈم

gherip

	ئۇيغۇرلاردىن ئەڭ بۇرۇن، ئىسلام دىنىنى قۇبۇل قىلغۇچى سۇتۇق بۇغراخان .

XERHAN

	ياخشى تىمىكەن ،. بىلمىگەن نەرسىلەرنى بىلىۋالدىم ، رەھمەت سىزگە ! [s:166]  [s:166]  [s:166]  [s:166]

yeganayaprak

	مەندەك بىلمىگەنلەر ئۈچۈن كۆپ ئەجىر قىپسىز  . مەنمۇ كۆپ نەرسىلەرنى بىلىۋالدىم رەھمەت سىزگە .  [s:166]   [s:166]   [s:166]

بەرگى

	ئۇيغۇرلاردىكى ئەڭ بۇرۇنقى خەرىتە《تۈركى تىللا دىۋانى 》 پەقەت ئۇيغۇر خەلقىدىلا ئەمەس دۇينا بويچە ئەڭ بۇرۇنقى ئەڭ توغرا بولغا خەرىتە .

مەھمۇد

	ئىنكاس يازماي دىسەممۇ قوللىرىم كونۇپكا تاختىسىغا يامىشىۋالدى . ئىلاجىسىز ئىنكاس يازدىم . ساقلىۋىلىشقا ئەرزىيدىكەن .

sartigin

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 5قەۋەت aptap104 كە 2011-05-09 04:35 PMئەۋەتىلدى : ئۇيغۇرلاردىن چىققان ئەبۇرايھان بىرونۇ ئەڭ دەسلەپتە يەرشارىنىڭ يۇمۇلاق ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرغا قويغان ( دۇنيا بويىنچە) برۇنۇ ئەمەس " ئەبۇ رەيھان برۇنى " .

QIQAK0903

	مىللىتىمنىڭ تارىخىنى بىلىۋالدىم . كىيىنكىلىرىنى تىزراق يوللىشىڭىزنى ئۈمىت قىلىمەن.

yawayi-0998

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 7قەۋەت مەھمۇد كە 2011-05-09 04:45 PMئەۋەتىلدى : ئىنكاس يازماي دىسەممۇ قوللىرىم كونۇپكا تاختىسىغا يامىشىۋالدى . ئىلاجىسىز ئىنكاس يازدىم . ساقلىۋىلىشقا ئەرزىيدىكەن . قولىڭىز يامانكەن جۇمۇ ...تامغىمۇ يامىشامدۇ ... ھ اھا ھا ھا