سۈنئىي بۇيۇملارغا ئائىت پەرھىزلەر

bayawan138

	سۈنئىي بۇيۇملارغا ئائىت پەرھىزلەر سۈنئىي بۇيۇملار ئادەملەر ياسىغان نەرسىلەرنى كۆرسىتىدۇ . كىشىلەرنىڭ نەزىرىدە تەبئى نەرسىلەر مۇقەددەس ۋە ئىرىملىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە بۇلۇپلا قالماستىن ، ئاشۇلاردىن ياسالغان سۈنئىي بۇيۇملارمۇ ئوخشاشلا ئىرىمىلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە بۇلالايدۇ . كىشىلەر بۇنداق خۇسۇسىيەتلىك شەيئىلەرگە چوقۇنمىسىمۇ ، بىراق ئۇلاردا ئادەتتىكى نەرسىلەرگە قارىغاندا تېخىمۇ چوڭراق سىرلىق قۇۋۋەتنىڭ بارلىقىغا ئىشىنىپ ، ئۇلارغا قارىتا ھاقارەتلىك ھەرىكەت ، سۆزدىن ساقلىنىدۇ . ئۇيغۇرلار تارىخ مابەينىدە تۆمۈردىن ياسالغان ئۆتكۈر سايمانلارغا قارىتا مەلۇم سىرلىق قاراشلاردا بۇلۇپ كەلگەن . تۆمۈردىن ياسالغان ئۆتكۈر سايمانلار دىگەندە -پىچاق ، قىلىچ ، پالتا ،كەكە ، نەيزە ...قاتارلىق ئەسۋاپلار كۆزدە تۇتۇلىدۇ . مەھمۇت كاشىغەرىي « دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك » تە تۈركى تىللىق خەلىقلەرنىڭ تۆمۈرنى ئۇلۇغلاش ھەققىدە مۇنداق خاتىرە قالدۇرغان : « تۆمۈر » بۇ سۆز < كۆك تەمۈر كەرۈ تۇرماس > دىگەن ماقالدىن كەلگەن . بۇ : < كۆك تۆمۈر بىكار تۇرمايدۇ ، تەگكەن يېرنى يارىلايدۇ > دىگەنلىك بۇلىدۇ .بۇنىڭ باشقا بىر مەنىسىمۇ بار . قىرغىز ، ياباقۇ ، قىپچاق ۋە باشقا خەلقلەر قەسەم ئىچكەندەياكى ۋەدە قىلغاندا ، قىلىچنى يالىڭاچلاپ ئاندىن كۈندىلەڭ قۇيىدۇ-دە ، < بۇ كۆك كىرسۇن ، قىزىل چىقسۇن > دەيدۇ . بۇ ۋە دە بۇزۇلسا قىلىچ قانغا بويالسۇن ، تۆمۈر ئۆچ ئالسۇن -دىگەن بۇلىدۇ . چۈنكى تۆمۈرگە ھۈرمەت قىلىنىدۇ .( مەھمۇت كاشىغەرىي : « دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك » شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى ، 1980-يىلى 8-ئاي نەشىرى ، 1-توم ، 468-،469-بەتلەر ) ئۇيغۇرلار ئادەتتە پىچاقنى ، قىلىچنى باشقا كىشىلەرگە سۇنغاندا ئۇنىڭ ئۇچىنى ئۇدۇل قىلىپ سۇنۇشتىن پەرھىز قىلىدۇ . شۇڭا كۆپىنچە يانتۇ ھالەتتە ( ئالغۇچى ۋە سۇنغۇچىنىڭ ھېچقايسىسىغا قارىمايدىغان ھالەتتە ) سۇنىدۇ ، يەنە پىچاقنى غىلاپتىن ئايرىمايدۇ ، ئەگەر پىچاق يىتىپ كەتكەن ياكى ئۇنى باشقىلار ئىشلىتىۋاتقان بولسا ، ئۇنداقتا غىلاپنىڭ ئىچىگە بىرەرتال ياغاچ سېلىپ قۇيۇپ ، يامانلىقىتىن ساقلىنىشنى ئويلايدۇ . بەزى جايلاردىكى ئۇيغۇرلار يەنە تۆشۈكلۈكتە ئىشلىتىدىغان پىچاقلارنى بىلىگەندە ، قازان چۆرىسىگە سۈركەپ بىلەشتىن پەرھىز قىلىدۇ . بۇنىڭدىن باشقا يەكەن ئۇيغۇرلىرى ئارىسىدا پىچاقنى پالتا ياكى كەكە قاتارلىق ئەسۋاپلارغا سۈركەپ بىلەشتىن ھەزەر قىلىدىغان ئادەت بار . ئاشۇنداق قىلسا دۈشمىنى بىلەن ئىش تېرىپ قۇيارمىش . ئۇيغۇرلاردا يەنە قايچىنى قۇرۇق كېسىشتىن پەرھىز قىلىدىغان ئەھۋال بۇلۇپ ، يەكەن ئۇيغۇرلىرىنىڭ قارىشىچە قايچىنى قۇرۇق كەسسە دۈشمىنى كۈپىيىپ قالارمىش . قارىغاندا ، قايچىنى قۇرۇق كېسىش خۇددى ئۇرۇش مەيدانىدا قورال ئوينىتىپ دۈشمەننى چاقىرىشقا ئوخشىتىلغان ھەم ئاشۇ نەتىجە چىقىرىلغان بولسا كېرەك . ئۇيغۇرلاردا يەنە قۇلۇپ ۋە ئاچقۇچقا ئائىت بىر قىسىم پەرھىزلەر بار . ئۇيغۇرلار بالىلىرىغا ئاچقۇچنى جىرىڭلاتماسلىق ۋە چۆرگىلەتمەسلىك ھەققىدە تەنبىھ بېرىدۇ . كىشىلەرنىڭ قارىشىچە ئاچقۇچنى جىرىڭلاتسا كەمبەغەللىكنى چىللىغانلىق بۇلىدىكەن . ئاچقۇچنى چۆرگىلەتسە ئۆيگە ئوغرى كىرىدىكەن . ئەمىليەتتە ، يۇقىرىقى ھەر ئىككى چەكلىمىنىڭ بەلگىلىك ئاساسى بار . ئاچقۇچنى چۆرگىلىتىپ ياكى جىرىڭلىتىپ ئوينىسا ، ئۇ يىتىپ كىتىشى مۇمكىن . تېپىۋالغۇچى ئۇنى ئىشلىتىپ ئاچقۇچ ئىگىسىنىڭ نەرسىسىنى ئوغرىلىۋېلىشى مۇمكىن . ئۇيغۇرلار يەنە قۇلۇپ ئېتىلىدىغان نەرسە بولغاچقا تۇغۇتلۇق خوتۇن بار ئۆيدە « قۇلۇپ» دىگەندەك سۆزلەرنى قىلسا ، تۇغۇتلۇق ئايالنىڭ سۈتى كېسىلىپ كىتىدۇ ، دەپ قارايدۇ ھەم بۇنداق سۆزلەرنى قىلىشتىن چەكلىنىدۇ . بۇ يەردە دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدىغان بىر مەسىلە شۇكى ، بارلىق مۇقەددەس بۇيۇم ۋە نەرسىلەرمۇ ئاساسەن سۈنئىي بۇيۇمدۇر ياكى ھېچبولمىغاندا ئادەمنىڭ ئەمگىكىدىن ئۆتكەن نەرسىلەردۇر . ئۇلارغا قارىتا پەرھىزلەر بەك كۈچلۈك بۇلۇپ ، بۇ پەرھىزلەر ئاساسەن شۇ مۇقەددەس نەرسىلەرنى ناپاك ھالدا تۇتماسلىق ، ئىشلەتمەسلىك ، ئۇلارغا قارىتا ھاقارەتلىك سۆز-ھەركەتلەردە بولماسلىق قاتارلىق شەكىللەردە ئىپادىلىنىدۇ . مەسىلەن ، ئۇيغۇرلار « قۇرئان » نى تاھارەتسىز تۇتۇشتىن ۋە ئۇقۇشتىن ، ئېلىپ -سېتىشتىن ، ئۇنى ئاياغ تەرەپكە قۇيۇشتىن ، « قۇرئان » ئايەتلىرى يېزىلغان قەغەزلەرنى دەسسەشتىن ، ھاجەتكە ئىشلىتىش ۋە كۆيدۈرۈشتىن قاتتىق چەكلىنىدۇ . تۇمارمۇ مۇقەددەسدەپ قارىلىدىغان ياسالما بۇيۇم بۇلۇپ ، ئۇ ھايۋاننىڭ بىرەرتال ئەزاسى ، بىرەر تەبىئەت جىسمى ياكى سۈنئىي نەرسە ( قەغەز...) بۇلۇشى مۇمكىن . ئۇيغۇرلاردا تۇمارنىڭ سىرلىق قۇۋۋىتىگە ئىشىنىدىغانلار ئارىسىدا تۇمارنى باشقىلارغا ئارىيەت بەرمەسلىك ، كۆرسەتمەسلىك ، يۇماسلىق ، تاشلىۋەتمەسلىك ۋە يېنىدىن ئايرىماسلىق قاتارلىق پەرھىزلەر بار . تۇمارنىڭ سىرلىق قۇۋۋىتىگە ئىشەنمەيدىغانلار ئارىسىدا بولسا تۇمار ئاسماسلىق ، تۇمار پۈتمەسلىك ، ئۇنىڭ كۈچىگە ئىشەنمەسلىك قاتارلىق چەكلىمىلەر بار . بۇ ئىسلام ئەقىدىسى بىلەن ئىپتىدائى دەۋىرلەردىن قالغان خۇراپى چۈشەنچىلەر ئوتتۇرسىدىكى زىددىيەتنىڭ بىر ئىپادىسىدۇر . مەنبە- « ئۇيغۇرلاردا پەرھىزلەر » -ئەنۋەر سەمەد قورغان

kamran

	بىلىۋالدىم تىمىڭىزغا رەھمەت

NaCl

	مەنمۇ بۇرۇن بىر دوستۇمنىڭ تۇمارىنى كۆرگەنتىم . قاپقارا بولىدىكەنغۇ ؟   ئىچىدە نىمە بار دىسەم ، ئايەت بار دەيدۇ.  كۆرۈپ باقاي دىسەم  بوينىدىن ئالغىلى ئۇنمىغانتى ...

karrwan

	ياخشى تىما بوپتۇ، ئۇيغۇرلارنىڭ ئارىسىدا كونىدىن قالغان نۇرغۇن ئۆرپ-ئادەتلەر بار. مەسىلەن؛ ئاياغنى ئوڭ پۇتىدىن باشلاپ كىيىش، مەسچىتكە كىرگەندە ئوڭ پۇتىنى بۇسۇغىدىن بالدۇر ئېلىش، ئۇچاقتا كۈيۈۋاتقان ئۇتاننى ئېلىپ ئۇيان-بۇيان پۇلاڭلىتىش....................

karrwan

	ئۇچاقتا كۈيىۋاتقان ئۇتاننى ئايان-بۇيان پۇلاڭلاتماسلىق ئىدى، خاتا كىتىپ قاپتۇ

sadir

	توۋا قىممىتى يۇقىرى ئەسەرلەرنى كۆرىدىغانلار  نىمانداق ئازلىشىپ كەتتى ، پوققا ئولاشقان چىۋىندەك كۆرىۋاتقىنى ساپلا مۇھەببەت ، يۇمۇر دىگەندەكلا !!!

sirdaxzx

	توغرا دەيسىز قىممىتى بار بولپمۇ ئۆرۈپ ئادەتلەرنى كۆپرەك تەشۋىق قىلىش كىرەك بولمىسا يەنە نەچچە ئون يىلدىىن كىيىن بىزدە ئۆرۈپ ئادەت قالمايدۇ!ھەتتا كىچىك باللامۇ ئۆز تىلنى ئۇنتۇپ قالاي دەۋاتدۇ ھازىر!

love886

	بىلىۋالدىم تىمىڭىزغا رەھمەت

باياۋان

	يەنە بولسا كۆرۈپ تۇرايلى ~