ئېلىمىزدىكى بەيزۇلار ئاساسەن يۈننەن ئۆلكىسىنىڭ دالى بەيزۇ ئاپتونوم ئوبلاستىدا، گۇيجۇ ئۆلكىسىنىڭ بېجى ۋىلايىتىدە، سىچۇەن ئۆلكىسىنىڭ لياڭشەن يىزۇ ئاپتونوم ئوبلاستىدا ئولتۇراقلاشقان. ئومۇمىي نوپۇسى 1 مىليون 858 مىڭدىن ئارتۇق - 2000 ( يىلىدىكى سان.) بەيزۇلارنىڭ ئۆز تىلى بار، يېزىقى يوق. بەيزۇ تىلى خەنزۇ - زاڭزۇ تىللىرى سىستېمىسىنىڭ زاڭزۇ - بىرما تىللىرى گۇرۇپپىسىغا كىرىدۇ. بەيزۇلار ئولتۇراقلاشقان جايلاردىن مەرمەرتاش ۋە قىممەتلىك ياغاچ ماتېرىياللىرى كۆپ چىقىدۇ. دالىدا گەنتۇڭ ئىبادەتخانىس ، چۇڭشېڭ ئىبادەتخانىسىنىڭ ئۈچ مۇنارى قاتارلىق بىرمۇنچە قەدىمىي مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى بار، ساڭشەن تېغى ۋە سۈيى زۇمرەتتەك سۈزۈك ئېرخەي كۆلى قاتارلىق مەنزىرىلىك ساياھەت نۇقتىلىرى بار.
بەيزۇلار ئىشلەپچىقىرىشتا دېھقانچىلىقنى ئاساس قىلىدۇ، شالنى كۆپ تېرىيدۇ، گۈرۈچتىن تەييارلانغان يېمەكلىكلەرنى كۆپ ئىستېمال قىلىدۇ. بەيزۇلارنىڭ كىيىم - كېچەكلىرى ئۆزگىچە بولۇپ، ئومۇمەن، ئەرلەرنىڭ كىيىنىشى ئاددىيراق، كۆپىنچىسى چوڭ پەشلىك چاپان ۋە ئۇزۇن ئىشتان كىيىدۇ، بېشىغا ئورام ياغلىق چېگىدۇ، رەڭ جەھەتتە قارا، كۆك، ئاق رەڭلەرنى ئاساس قىلىدۇ. بەيزۇ ئاياللىرى سىدام كۆڭلەك كىيىپ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ھەرخىل رەڭلىك جىلىتكە كىيىشكە ۋە پەرتۇق تارتىشقا، شۇنداقلا رەڭگارەڭ چۇچىلىرى جۇلالىنىپ تۇرىدىغان باش كىيىم كىيىشكە خۇشتار. بەيزۇلارنىڭ چاي مەدەنىيىتى ئۇزاق تارىخقا ئىگە بولۇپ، چاي تۈرلىرىمۇ ناھايىتى كۆپ، مېھمانلارنى كۈتۈۋالغاندا، ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ قائىدە - يوسۇنلىرى بويىچە ئالدى بىلەن مېھمانغا چاي تۇتىدۇ.
«باۋاڭ قامچىسى» __ بەيزۇ خەلق تەنتەربىيە ھەرىكىتىنىڭ بىر تۈرى. باۋاڭ قامچىسى كۆپىنچە بامبۇك ياغاچلاردىن ياسىلىدۇ، ئادەتتە ئۇزۇنلۇقى ئىككى چىدىن ئاشىدۇ، بەش بوغۇم بولىدۇ، ھەربىر بوغۇمىغا ئۈچتىن بەشكىچە يارماق ئېسىلىدۇ. ھېيت - بايرام كۈنلىرى كىشىلەر يۇمىلاق سورۇن ھاسىل قىلىپ، سۇناي ۋە جاڭ - دۇمباقلار ساداسى ئىچىدە باۋاڭ قامچىسىنى ئۇرۇشۇپ، تۈرلۈك جانبازلىق ھەرىكەتلىرىنى ئوينايدۇ. قامچا مۈرە ، دۈمبە ، يوتىلارغا توختىماي ئۇرۇلغاندا، يېقىملىق ئاۋاز چىقىدۇ، ھەرىكىتى قاتتىق ھەم رىتىملىق بولىدۇ.
«مارت بازىرى» ھەر يىلى 3 - ئاينىڭ 15 - كۈنىدىن باشلىنىپ دالى شەھىرىنىڭ غەربىدىكى ساڭشەن تېغى ئېتىكىدە ئۆتكۈزۈلىدۇ، ۋاقتى 5 7__ كۈن بولۇپ، نۇرغۇن جايلاردىن كەلگەن بەيزۇلار بۇ جايغا جەم بولىدۇ. بازار مەزگىلىدە تاڭ سۈزۈلۈش بىلەنلا، چوڭ - كىچىك كوچىلارنىڭ ھەممىسىنى ئات - ئۇلاغلارنىڭ كىشنەشلىرى بىر ئالىدۇ، ئادەملەر سەلدەك ئاقىدۇ، رەڭگارەڭ تۇغلار ۋە پلاكاتلار ئېسىلىدۇ. چىرايلىق كىيىم - كېچەكلىرىنى كىيگەن بەيزۇ قىزلىرى ھۆسنىگە تولۇپ كېتىدۇ. خېرىدار توۋلىغان ئاۋازلار، كۈلكە - چاقچاق سادالىرى مۇزىكا ۋە ناخشا سادالىرىغا ئەگىشىپ بىردەم ئۆرلەپ، بىردەم پەسىيىپ، قاينام - تاشقىنلىق كەيپىياتنى تېخىمۇ جانلاندۇرۇۋېتىدۇ. بازار مەزگىلىدە ناخشا - ئۇسسۇل، لەپەر - قوشاق، ئوقيا ئېتىش مۇسابىقىسى ئۆتكۈزۈلىدۇ. بۇلار كىشىلەردە ئۇنتۇلماس تەسىرات قالدۇرىدۇ.
بەيزۇلار ئارىسىدىن جاڭ بوجيەن، جۇ باۋجۇڭ قاتارلىق مەملىكىتىمىزنىڭ ھازىرقى زامان ئىنقىلابىي تارىخىدىكى مەشھۇر زاتلار چىققان.
بەيزۇلار ئارىسىغا كەڭ تارقالغان «دۇۋەنچىچىڭدا بوغما يىلاننى چاناش»، « ئايماق بېگىنى ئۆلتۈرۈش»، «قۇياش ئېلىش» قاتارلىق ئەسەرلەر ئېلىمىز مەدەنىيەت تارىخىدىكى قىممەتلىك ئەدەبىيات - سەنئەت مىراسلىرى بولۇپ، بۇلاردىن بەيزۇلارنىڭ تارىخىي كەچۈرمىشلىرىنى، قەھرىمانلىق ئىش - پائالىيەتلىرىنى بىلگىلى بولىدۇ
مەنبە- خەلق گېزىتى تورى
http://uyghur.people.com.cn/157846/12787783.html
يوللىغان ۋاقتى 2010-12-8 03:36:47 PM
