 |
 |
 |
 |
نوبېل مۇكاپاتى بېرىلمىگەن 10 بايقاش
تاشپولات روزى
دۆلەتلىك جۇغراپىيە ژۇرنىلى تور بېتىدە ھازىرغا قەدەر نوبېل مۇكاپاتى بېرىلمىگەن 10 كاتتا بايقاشنى ئېلان قىلدى. مەن تۆۋەندە بۇ كاتتا 10 بايقاشنى تونۇشتۇرىمەن.
1. ئىنتېرنېت (خەلقئارالىق تور)
1960-يىلى ئامېرىكا ھۆكۈمەت تەتقىقاتچىلىرى ئىنتېرنېتنى ئىلگىرى سۈرىدىغان كومپيۇتېر ئالاقىلىشىش تورىنى قۇرۇپ چىقىدۇ. بىراق 1989-يىلى ئىنتېرنېت ئۈستىدە بىرقانچە تېكىستنى بىرلەشتۈرۈپ بېجىرەلەيدىغان سىستېما World Wide Web(www) نى ئىجات قىلىپ، 1990-يىلى دۇنيادا بىرىنچى قېتىم تور بېتىنى قوزغاتقان ئەنگلىيەلىك كومپيۇتېر تەتقىقاتچىسى Tim Berners-Lee غا نوبېل مۇكاپاتى بېرىلىشى كېرەك ئىدى.
2. گېن گۇرۇپا ئورۇنلاشتۇرۇلىشىنىڭ يىشىلىشى
2001-يىلى ئادەمنىڭ گېن گۇرۇپپا ئورۇنلاشتۇرۇلۇشنىڭ ئاساسى گۇرۇپپا يېشىمى تاماملىنىدۇ. ناھايىتى كۆپ كىشىلەر، ئىلىم-پەن تارىخىدىكى بۇ ئەڭ زور نەتىجىگە نېمە ئۈچۈن نوبېل مۇكاپاتى بېرىلمىدى دەپ ئويلاپ كەلمەكتە.
3. قارا ئۆڭكۈرنىڭ ھالاك بولىشى.
فىزىكا ئالىمى Stephen Hawking، 1970-يىلىنىڭ بىر كېچىسى، مەڭگۈ ھالاك بولمايدۇ دەپ قارىلىپ كەلگەن قارا ئۆڭكۈر ئەمەلىيەتتە ماسسىنى ئازدىن يوقىتىپ، ئەڭ ئاخىرى گامما نۇرىنىڭ ئېتىلىپ چىقىشى بىلەن پارلىنىپ يوقلىشى مۇمكىن دېگەننى ئوتتۇرىغا قويىدۇ. بىراق بۇ پەرەزنى ئىسپاتلايدىغان بېرە ئۇسۇل مەۋجۇت بولمايدۇ. قارا ئۆڭكۈرنىڭ ۋەيران بولۇشىغا بەكمۇ ئۇزۇن ۋاقىت كېتىدىغانلىقى ئۈچۈن، ئۇنى مۆلچەرلەش مۇمكىن ئەمەستەك.
Stephen Hawking نىڭ قارا ئۆڭكۈر تەتقىقاتى ھازىرمۇ نەزەرىيە فىزىكا ئىلمىگە ناھايىتى چوڭقۇر سىڭىپ كىرىپ، نىسپىيلىك نەزەرىيىسى بىلەن كۋانت مېخانىكىسىنى بىرلەشتۈرۈپ، ئۇچۇر نەزەرىيە ساھەسىنى تەرەقى قىلدۇرىدۇ.
4. دەۋرلىك جەدۋىلى
رۇسىيە خىمىيە ئالىمى Dmitri Mendeleev ئىجات قىلغان دەۋرلىك جەدۋىلى، ئېلېمېنت بەلگىلىرى ئارقىلىقلا ئىپادىلىنىپ قالماستىن، بارلىق مادىلارنىڭ مەركىزىدىكى پروتون، نېيترون، ئېلېكترونلارنىڭ يوشۇرۇن ئورۇنلاشتۇرۇلۇشىنىمۇ ئىپادىلەپ بېرىدۇ. ئۇ ھەتتا شۇ ۋاقتىدا بايقالمىغان ئېلېمېنتلار بىلەن ئۇلارنىڭ ئالاھىدىلىكىنىمۇ مۆلچەرلەيدۇ. بۇ ئېلېمېنتلار جەدۋىلى خىمىيە ساھەسىدە ئەڭ قىممىتى بار جەدۋەل بولۇپ، دۇنيادىكى تەجرىبىخانىلارنىڭ تاملىرىغا چاپلاقلىق. مۇشۇنداق بىر ئۇلۇغ بايقاشنىڭ نوبېل مۇكاپاتى ئالالماسلىقى ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدۇ.
5. ئاق نۇر لامپۇچكا
ئەنگلىيەلىك Joseph Swan پاتېنت ھوقۇقىغا ئېرىشكەن، Thomas Edison ئەمەلىيەتتە قوللانغان ئاق نۇر لامپۇچكىسى، بىزنىڭ تۇرمۇشىمىزغا سىڭىپ كىرىپ بىزنىڭ تۇرمۇشىمىزغا ئاجايىپ تۆھپە قوشقان ئىدى. ئۇ لامپۇچكا بىزنىڭ ھازىرقى ئېلىكتۇر دۇنيايىمىزنىڭ ئاساسى. بىراق بۇ لامپۇچكىنى ئەمەلىيلەشتۈرگەن Thomas Edison نوبېل مۇكاپاتىنى ئالماي، 1931-يىلى بۇ دۇنيادىن ئايرىلىدۇ.
6. Quark
ئامېرىكا فىزىكا ئالىمى Murray Gell-Mann، ئاساسى زەررىچىلەرنىڭ بۆلىنىشى ۋە ئۇنىڭ ئۆز ئارا تەسىرىنى بايقىغانلىق تۆھپىسى بىلەن 1969-يىلى نوبېل فىزىكا مۇكاپاتىنى ئالىدۇ. بىراق ئۇنىڭ ئەڭ مۇھىم quark تەتقىقاتىغا نوبېل مۇكاپاتى بېرىلمىدى. quark بولسا مادىلارنىڭ ئەڭ ئاساسلىق ئېلېمېنتلاردىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئۆز ئارا بىرىكىشى بىلەن پروتون، نېيترون ۋە باشقا دەرىجىلەرنى ھاسىل قىلىدۇ. quark نىڭ بايقىلىشى بىلەن ماددا دۇنيانى چۈشىنىش چوڭقۇرلاشتۇرۇلدى.
7. تەدرىجىي تەرەققىيات نەزەرىيىسى
ئەڭ دەسلەپكى نوبېل مۇكاپاتى 1901-يىلى بېرىلگەن بولۇپ، ئۇ چاغدا جانلىقلار تەدرىجىي تەرەققىياتى ئىلمى ناھايىتى ياش ساھە بولۇپ، ھاياتلىقنىڭ دەۋرنىڭ ئۆتۈشى بىلەن قانداق ئۆزگىرىپ كېلىدىغانلىقىنى بىئولوگىيە ئالىملىرى ئاساسەن ئۇخمايتى. 1920-يىلدىن 1950-يىلىغىچە ئىرسىيەت ئالىملىرى، تەبىئەتشۇناس، قەدىمكى جانلىقلار ئالىملىرىنىڭ تەتقىق قىلىشى بىلەن تەدرىجىي تەرەققىيات نەزەرىيىسى دۇنياغا تونۇلدى.
8. قارا ماددا
1970-يىلى Vera Rubin بىلەن Kent Ford، سامان يول سىستېمىسىنىڭ چەت قىسمىدىكى يۇلتۇزلار، ئۇنىڭ مەركىزىگە يېقىن يۇلتۇزلار بىلەن ئوخشاش تېزلىكتە ھەرىكەت قىلىۋاتقانلىقىنى بايقايدۇ. ھەمدە سامان يول سىستېمىسى، ناھايىتى يۇقىرى تېزلىكتە ئايلىنىۋاتقان بولۇپ، كۆز بىلەن كۆرگىلى بولمايدىغان ماددا ئېغىرلىق كۈچىدە ھەرىكەت قىلىپ يۇلتۇزلارنى باغلاپ تۇرمىسا، سامان يول سىستېمىسى بۇزۇلۇپ ۋەيران بولۇپ كېتىدۇ. مانا بۇ كۆز بىلەن كۆرگىلى بولمايدىغان پەرەزدىكى ماددا قارا ماددا دەپ ئاتىلىدۇ. ئۇ ئالەمنىڭ 63% نى ئىگىلەيدىكەن. ئالدىنقى ھەپتە بۇ قارا ماددا قۇياشنىڭ مەركىزىدىن كەلگەنلىكى بايقالدى دەپ ئامېرىكا خەۋەرلىرىدە خېلى كەڭ ئورۇن ئالدى.
9. سىستېما Phylogenetic دەرىخى
ئالىملار مىكروجانلىقلارنى ئۆز ھالىتىدە تۈرلەرگە بۆلگەن ۋاقتىدا، Carl Woese مىكرو جانلىقلارنىڭ گېنىنى سېلىشتۇرۇپ، ئۇلارنىڭ ئوز ئارا مۇناسىۋىتىنى پەرەز قىلىدىغان ئۇسۇلنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ. بۇ ئۇسۇل ئوتتۇرىغا قويۇلغاندىن كېيىن، ناھايىتى كىچىك قەدىمكى باكتېرىيىلەرنىڭ مەۋجۇتلۇقى ئېنىق بولىدۇ.
10. دىنوزاۋر گۈللىنىشى(Renaissance)
دىنوزاۋر گۈللىنىشى دېگىنى دىنوزاۋرغا مۇناسىۋەتلىك بىئولوگىيىلىك بىلىم بولۇپ، ئۇ يەنە تەدرىجىي تەرەققىيات، ھەرىكەت، نەسىل قۇرۇش قاتارلىق كۆپ دائىرىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا azrat705 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-10-20 02:13 PM
|
 |
 |
 |
 |
|
يوللىغان ۋاقتى 2014-10-20 01:39:57 PM
.gif)
.gif)
.gif)
.gif)
. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا xajarim تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-10-20 01:39 PM .gif)
