<<پالنامە>> تەتقىقات جەمىيىتىدىكى دوستۇم بىلەن جوڭگۇنىڭ ئەڭ غەربىدىكى تىكەس ناھىيىسىگە بېرىپ ، جوڭگۇ شۇنداقلا دۇنيا بويىچە ئىمارەتلىرى مۇنتىزىم ، سەككىز تەرەپلىك مۇكەممەل ، كۆلىمى ئەڭ چوڭ سەككىز تەرەپلىك شەھەر - تىكەس شەھىرىنى زىيارەت قىلىشقا باردىم . ئۇنىڭ سەككىز تەرەپلىك قۇرۇلۇشى رەسمىي سەككىز تەرەپلىك تىلسىماتنى كۆز ئالدىڭىزدا نامايەن قىلىدىكەن . خەلىق ئارىسىدا ئۇنىڭ <<سەككىز تەرەپلىك شەھەر >> دىگەن نامىمۇ بار ئىكەن .
تىكەس سەككىز تەرەپلىك شەھىرى تىكەس - مۇڭغۇلكۈرە ئويمانلىقىغا توغرا كېلىدۇ ، ئۇ جوڭگۇ قەدىمكى قەدىمكى يىپەك يولىنىڭ ئەڭ غەربىدىكى ئىلى دەريا ۋادىسىدىكى ئۇيسۇن يايلىقىغا جايلاشقان . مۇڭغۇلكۈرەدىكى << تەڭرىتاغ ئاتا >> دەپ ئاتالغان خانتەڭرى چوققىسىدىن باشلانغان تىكەس دەرياسى شەھەرنى ئايلىنىپ ئۆتۈپ ، سەككىز تەرەپلىك شەھەرگە زىمىنى مۇنبەت ، سۈيى ئەلۋەك ماكان ، دىگۈدەك سىرلىق تۈس ئاتا قىلغان .
<< تىكەس ناھىيىسىنىڭ تەزكىرىسى >> دە خاتىرلىنىشىچە ، تىكەس سەككىز تەرەپلىك شەھىرى جەنۇبىي سۇڭ سۇلالىسىدىن باشلاپ شەكىللىنىشكە باشلىغان .
تىكەس ناھىيىسىگە قەدەم قويسىڭىز ، ئالدى بىلەن سەككىز تەرەپلىك شەھەرنىڭ سىمۇۋۇللۇق بەلگىسى كۆز ئالدىڭىزدا نامايەن بولىدۇ ؛ غايەت زور ساپان چىشى شەكىللىك رەڭسىز سىمۇۋوللۇق شەھەر بەلگىسىگە مۇئەننەس ۋە مۇزەككەرگە سىموۋۇل قىلىنغان قارا ۋە ئاق يۇمىلاق توچكا ئورنىتىلغان ، ئۇنىڭ ئەتراپى گىرانىت تاشتىن قوپۇرۇلغان ، ئۈستىگە << ئاسمان ، يەر ، گۈلدۈرماما ، چاقماق ، سۇ ، ئوت ، تاغ ، سازلىق >> قا سىمۇۋۇل قىلىنغان << كۆك ، زىمىن ، گۈلدۈرماما ، سۇ ، شامال ، تاغ ، سازلىق >> قاتارلىق سەككىز ئوخشاشمايدىغان ئۈچ خەتلىك تەرەپ بەلگىسى ئويۇلغان . شەھەر بەلگىسىنىڭ ئەتراپى 64 تۆمۈر تۈۋرۈكتىن تەركىب تاپقان بولۇپ ، <<پالنامە>> دىكى 64 پال بەلگىسىگە سىموۋۇل قىلىنىدىكەن . دېمەك ، شەھەر بەلگىسىنىڭ قۇرۇلۇش تارىخىغا <<پالنامە>> مەدىنىيىتىنىڭ مەزمۇنلىرى مۇجەسسەملەنگەن .
تىكەس ناھىيە بازىرى << سەككىز تەرەپ مەدەنىيەت مەيدانى >> نى مەركەز قىلىپ ئوخشاش ئارىلىق ، ئوخشاش گىرادۇس بويىچە خۇددى تارىلىۋاتقان نۇرغا ئوخشاش ئىچىدىن سىرىتقا سەككىز ئاساسىي كوچىغا بۆلۈنگەن . ھەر بىر كوچىنىڭ ئۇزۇنلۇقى 1200 مېتىر بولۇپ ، ھەر 360 مېتىرلىق جايدا سەككىز ئاساسىي كوچىنى تۇتاشتۇرىدىغان ئايلانما يول بار ئىكەن . بىرىنچى ئايلانما يول << سەككىز تەرەپ مەدەنىيەت مەيدانى >> نى چۆرىدىگەن بولۇپ ، يول قاسناقلىرىدا سودا دۇكانلىرى ۋە ئاممىۋى مۇلازىمەت ئەسلىھەلىرى شۇنداقلا ئىمارەتلەر بار ئىكەن . ئىككىنچى ئايلانما يولنىڭ ئىككى قاسنىقىغا مەمۇرىي ، كەسپىي ئورۇنلار بىنالىرى جايلاشقان . ئۈچىنچى ۋە تۆتىنچى ئايلانما يول ئارىسىدا ناھىيە ئاھالىلىرى توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان مەھەللىلەر بار ئىكەن . بۇنىڭ ئىچىدە ، بىرىنچى ئايلانما يول سەككىز كوچا ، ئىككىنچى ئايلانما يول 16 كوچا ، ئۈچۈنچى ئايلانما يول 32 كوچا ، تۆتىنچى ئايلانما يول 64 كوچىدىن تەركىب تاپقان .بۇ كوچىلار پالنامىدىكى 64 پال 386 بەلگىنى تولۇق ئەكىس ئەتتۈرۈپتۇ .
مەيداننىڭ ئۇدۇل تەرىپىدە ئەجدىھا ۋە سۇمۇرۇغ شەكىللىرى ئويۇلغان راۋاق بولۇپ ، 1939 - يىلى سىلىنغان ئىكەن . راۋاقتا مەملىكەتلىك سىياسىي كېڭەشنىڭ دائىمىي ئەزاسى ، جوڭگۇ خەتتاتلار جەمىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى لىيۇ بىڭسىن يېزىپ بەرگەن<< سەككىز تەرەپلىك شەھەر >> دېگەن خەت بار ئىكەن .
تاماشا مۇنارى 1968 - يىلى سىلىنغان بولۇپ ، ئەينى ۋاقىتتا مۇنارنىڭ تۆت تەرىپىگە رەئىس ماۋزىدۇڭنىڭ ئۈزۈندىلىرى ئۇيۇلغان بولغاچقا ، << ئۈزۈندە مۇنارى >> دەپ ئاتالغان . ئەينى چاغدىكى مۇنار ئېگىزلىكى 22.5 مېتىر ، ئۈچ قەۋەتلىك ، سەككىز تەرەپلىك خىش بىتۇن قۇرۇلمىلىق ئىمارەت بولۇپ ، 1993 - يىلى يەر تەۋرەشكە چىداملىق قىلىش ئۈچۈن ئۆزگەرتىپ مۇستەھكەملەنگەندىن كېيىن << تاماشا مۇنارى >> دەپ ئاتالغان . قايتا ياسالغاندىن كېيىنكى مۇنارنىڭ ئېگىزلىكى 50 مېتىر بولۇپ ، ئىچىدە 18 پەلەمپەي بۆلىكى ، 140 تۆمۈر پەلەمپەي بار ئىكەن ، تاماشا قىلىش سۇپىسىنىڭ ئېگىزلىكى 32 مېتىر كېلىدىكەن ، ئۇنىڭ ئۈستىگە سەككىز تەرەپكە دېرىزە ئېچىلغاچقا ، ناھىيە بازىرىنىڭ پۈتكۈل قىياپىتىنى تاماشا قىلغىلى بولىدىكەن .
تىكەس سەككىز تەرەپلىك شەھىرى جوڭگۇغا ، شەرىققە شۇنداقلا دۇنياغا مەنسۇپ . تىكەس سەككىز تەرەپلىك شەھىرى قەدىمكى زامانغا ، ھازىرقى زامانغا شۇنداقلا كەلگۈسىگە مەنسۇپ . سەككىز تەرەپلىك شەھەر پالچىلىق مەدەنىيىتى ۋە سەككىز رەم سىرى يوشۇرۇنغان مەدەنىيەتنىڭ مۇقەددەس جايى ، سەككىز رەم مەدەنىيىتى بىلەن شەھەر قۇرۇلۇشى ئەپچىللىك بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەن كىلاسسىك ئەسەر بولۇپ ، تولىمۇ قىممەتلىك قۇرۇلۇش تەتقىقاتى ، تارىخىي ئىسپات ۋە ساياھەت قىممىتىگە ئىگە . تىكەس 2001 - يىلى << شاڭخەي بۈيۈك دۇنيا جىننىس قامۇسى >> غا كىرگۈزۈلۈپ ، << شىنجاڭنىڭ تارىخىي مەشھۇر شەھىرى >> دېگەن نامغا ئېرىشكەن .2007 - يىلى گوۋۇيۈەن تەرىپىدىن << دۆلەت بويىچە تارىخ ، مەدەنىيەت جەھەتتكى داڭلىق شەھەر >> دەپ نام بېرىلگەن .
تىكەس سەككىز تەرەپلىك شەھىرى جانلىق شېئىر ، ستېرىئولۇق رەسىمدۇر .
تىكەس سەككىز تەرەپلىك شەھىرى |
<< شىنجاڭ گېزىتى >> ساياھەت سەھىپىسىدىن ئېلىندى .
مەنبە : http://sirdaxyurak.blogbus.com