ئىلىم-پەننىڭ تارىخى

فىزىك

	ھازىرقى زامان ئىلىم-پېنى كاپىتالىزىمنىڭ ئۆسۈپ يىتىلىشىگە ئەگىشىپ بارىلىققا كەلگەن بولۇپ ، ئۇ ياۋروپا ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىشىنىڭ مەھسۇلى . ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىشى فىئودالىزىملىق ئىدىيىنىڭ قامال قىلىشىغا قارشى 3 ئەسىر داۋام قىلغان ، بىر مەيدان ئىدىيىنى ئازات قىلىش كۆرىشىدۇر . بۇ ئىنقىلاب 16- ئەسىردە ياۋروپا سودا-سانائىتى ئەڭ تەرەققىي قىلغان ئىتالىيىدە باشلانغان بولۇپ ، دەسلەپتە گرىتسىيە مەدەنىيىتىنىڭ قىياپىتىنى ئەكىس ئەتتۈرۈش يۈزىسىدىن بارىلىققا كەلگەن . ئۇ نامدا قەدىمكىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش دەپ ئاتالغان بولسىمۇ ، ئەمەلىيەتتە بىر مەيدان پەن-مەدەنىيەت كۆرىشى بولغان . 5- ئەسىردىن باشلاپ ياۋروپا فىئوداللىق ئىلاھىي ھاكىمىيەتنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدا تۇراتتى . مەدەنىيەت ۋە ئىدىيىنى چېركاۋ قاتتىق كونتىرول قىلاتتى . بارىلىق ئىلىم-پەن مۇھاكىمىلىرى ئىلاھىيەتنىڭ قورالىغا ئايلانغان بولۇپ ، ئۇلار پەقەت ئىنجىلنى ئىزاھلاش رولىنىلا ئوينايتى . كىشىلەرنى قارغۇلارچە ئەگىشىشكە ئۈندەپ ، چېركاۋلارغا خوراپىيلارچە چوقۇنۇشنى ئۆگىتەتتى ، مۇستەقىل پىكىر قىلىشقا يول قويۇلمايتى ، پەقەت خۇدانىڭ ئىرادىسىگە ئىتائەت قىلىپ ھايات كەچۈرۈشكە يول قويىلاتتى . ئۇمۇمەن دىنىي ئەقىدىلەر بىلەن ئوخشاشمايدىغان پىكىر قىلغۇچى دىنىي سوتنىڭ رەھىمسىز جازاسىغا تارتىلاتتى . شۇڭا ياۋروپانىڭ مىڭ يىللىق ئوتتۇرا ئەسىرى كىيىنكى تارىخ شۇناسلار تەرىپىدىن " زۇلمەتلىك دەۋر " دەپ ئاتالدى . ئەمما يېقىنقى زامان ئىلىم-پېنىنىڭ دۇنياغا كىلىشىمۇ ئۇنداق قولاي ، ئوڭۇشلۇق بولغان ئەمەس ، ئۇ بوران-چاپقۇن ئىچىدە دۇنياغا كىلىپ ، لەختە-لەختە قان ئىچىدە ئۆسۈپ يىتىلگەن . يېقىنقى زامان ئىلىم-پېنى فىئودال ھۆكۈمرانلىقنىڭ ئىدىيىۋى ئاساسىنى تەۋرىتىۋەتكەنلىكتىن ، ئۇ تۇغۇلىشى بىلەنلا قاتتىق باستۇرۇشقا ئۇچرىغان . ئىلىم-پەننىڭ مەۋجۇت بوپ تۇرىشىنى قولغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن ، ئۇنىڭ پىشۋالىرى ئازاپ-ئوقۇبەت ۋە زىيانكەشلىككە ئۇچراپ ، ھەتتا ھاياتىنى تەقدىم قىلغان . يېقىنقى زامان ئىلىم-پېنىنىڭ ئۆسۈپ يىتىلىش تارىخىي ، ھەققانىيەت ئۈچۈن تۇغۇلۇپ ، ھەققانىيەت ئۈچۈن ئۆلىدىغان ، مەرىپەت پىداكارلىرىنىڭ ئالدىنقىلىرى يىقىلسا ، كىيىنكىلىرى ئىز بېسىپ كەلگەن تىللاردا داستان قىلىشقا ئەرزىيدىغان تارىخ . 13- ئەسىردىن بۇرۇن ، ئەنگىلىيە پەن ئالىمى ۋە پەيلاسوپ روگېر باكون (1294 ~ 1214) پەننىي تەجرىبىنىڭ مۇھىملىقىنى بىلىپ ، تەجرىبە تەبىئەتنىڭ تەتقىق قىلىدىغان ئەڭ ئاساسلىق ئۇسۇل دەپ قارىدى . بۇ خىل ئىدىيە خىرىستىيان دىنىي ئەقىدىلىرى بىلەن چىقىشالمىغانلىقتىن ، ئۇ ئىككى قېتىم تۈرمىگە قامىلىپ ئىلگىرى-كىيىن بولۇپ 24 يىل تۈرمىدە ياتتى . 15- ، 16- ئەسىرگە كەلگەندە بۇ خىل ۋەقەلەر تېخىمۇ كۆپ يۈز بەردى . مەسلەن : شىۋىتسارىيە دوختۇرى پار سىلوس (1493 ~ 1541) نىڭ تىببىي نەزەرىيە ۋە دورىگەرلىك تەتقىقاتى جەھەتتە مۇھىم ئىجادىي قارىشى بار ئىدى . لىكىن ئۇ " يولدىن چىققان " لىقى ئۈچۈن ھەرقايسى يەرلەردە سەرگەردان بولۇپ يۈرۈپ ئاخىرى باشقىلار تەرىپىدىن قەسلەپ ئۆلتۈرىلدى . يۈرەك بىلەن ئۆپكە ئارىسىدىكى قان ئايلىنىش مىخانىزىمىنى كەشىپ قىلغان ئىسپانىيىلىك دوختۇر سېرۋىتو (1511 ~ 1553) خىرىستىيان دىنىنىڭ ئەنئەنىۋى دىنىي ئەقىدىلىرىنى ئىنكار قىلغانلىقتىن ، فىرانسىيە پىروتستانت دىنى باشلىقى كارۋىن تەرىپىدىن جەنۋەدە ئوتتا كۆيدۈرۈش جازاسىغا ھۆكۈم قىلىندى . يەر قاتلاملىرىنىڭ ماھىيىتىنى ۋە بۇلاق سۈيىنىڭ شەكىللىنىش سەۋەبىنى ئالدىن بىلگەن فىرانسىيە ئاسار-ئەتىقىلەر ئالىمى پالىتسىي (1510 ~ 1590) دۆلەت دىنىغا ئىتىقاد قىلمىغانلىقى ئۈچۈن ، ئىككى قېتىم تۈرمىگە قامىلىپ ئاخىرى باستىلىيە زىندانىدا ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىندى . " بىلىم قانچىلىك بولسا ، كۈچمۇ شۇنچىلىك بولىدۇ " دىگەن پىكىرنى ئوتتۇرىغا قويغۇچى ئىتالىيىلىك داڭلىق مۇتەپپەككۇر كامپانىللا (1568 ~ 1639) پۈتۈن ھاياتىدا 30 يىل تۈرمىدە ياتتى . ئىدراك ۋە تەبىئەتنى قەدىرلىگەن ئىتالىيە پەيلاسوپى ۋاننى (1585 ~ 1619) پەقەت خۇداسىزلىق بەتنامى بىلەن فىرانسىيىنڭ تۇلۇزا دىگەن يېرىدە ئوتتا كۆيدۈرۈش جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنىپ ، ھۆكۈم ئىجرا قىلىشتىن بۇرۇن يەنە تىلى كىسىۋېتىلدى . برونو (1548 ~ 1600) ئىتالىيىنىڭ ئۇلۇغ مۇتەپپەككۇرى بولۇپ ، ئۇ كوپېرنىكنىڭ تەلىماتىنى ئوچۇق-ئاشكارە قوللىغانلىقى ئۈچۈن ئۇزۇن ۋاقىت سەرگەردان بولۇپ يۈردى . 1591- يىلى 8- ئايدا رىم ۋاتىكانى ئۇنى ئىتالىيىگە ئالداپ ئەپ كىلىپ ، ۋېنتسىيىدە قولغا ئالدى . ئۇنى زىنداندا 8 يىل قىيىن-قىستاققا ئالسىمۇ ئۇ تىز پۈكمىگەنلىكتىن ئاخىرى ئوتتا كۆيدۈرۈش جازاسى بەردى . دىنىي سوت ئۇنىڭغا ھۆكۈم ئېلان قىلغاندا ، ئۇ مەردانىلىك بىلەن " سەنلەر مەن ھۆكۈمنى ئاڭلىغان ۋاقىتتىكى ھىسياتىمدىنمۇ بەكرەك قورقۇنچ بىلەن ماڭا قىلغان ھۆكۈمنى ئىلان قىلىشىۋاتىسەن " دەپ جاۋاپ قايتۇرغان . 1600- يىلى 2- ئاينىڭ 17- كۈنى بۇ جەسۇر ، ھاياتىنى ئىلىم-پەنگە بېغىشلىغان تەرەقىياتچى رىم گۈلزار مەيدانى ئالدىدا يىقىلدى . بىر تارىخ شۇناش برونو توغرىسىدا مۇنداق سۆزلەرنى قالدۇرغان : "ئۇنىڭ ھاياتى بىر يانار تاغقا ئوخشايدۇ ، ئۇ ئۈزلۈكسىز سىرتقا يالقۇن پۈركۈپ تۇردى . ئۇنىڭ پارتىلىشى ۋە ئۇنىڭدىن چاقنىغان نۇر پۇتۇن دۇنيانى ھەيرانلىق ۋە قورقۇنچ ئىچىگە سالدى ، ھەتتا ئۇنىڭ ئۆزىمۇ ئۆزىنىڭ يالقۇنىدا كۆيۈپ ئۇستىخانلىرى كۈلگە ئايلىنىپ ئارمانسىز كەتتى " . مانا مۇشۇ خىلدىكى كۆرەشلەردە كىشىنى بەكلا تەسىرلەندۈرىدىغىنى ، كوپېرنىكنىڭ يەر قوزغىلىش (قۇياش مەركەز) تەلىماتىنى مەركەز قىلغان كۆرەشتۇر . كوپېرنىك كۆپ يىللار كۈزىتىش ، ھېسابلاش ، ۋە تەكرار ئويلىنىش ئارقىلىق دەۋر بۆلگۈچ ئەسەر " ئاسمان جىسىملىرىنىڭ ھەركىتى " نى يېزىپ چىقتى . يېقىنقى زامان ئىلىم-پېنىنىڭ باشلامچىسى كوپېرنىك ۋاپات بولۇش ئالدىدا چىركاۋغا تاپشۇرغا بۇ مۇلايىم ۋە مەنىلىك جەڭنامە ئانچە ئۇزۇن ئۆتمەي پۈتۈن دۇنيانى زىل-زىلگە كەلتۈرىۋەتتى . شۇنداق بولغانلىقتىن ، كوپېرنىكنىڭ يەرشارى ھەركەتلىنىش تەلىماتى ھەقىقەتنىڭ ئىسمى ئورنىدا بولۇپ قالدى . ئۇ خۇددى  قاراڭغۇ كېچىدىكى مەشئەلدەك ، ھەقىقەت ئىزدىگۈچىلەرنىڭ ئىلگىرلەش يولىنى يورۇتۇپ بەردى . بۇ ھەقىقەت ئۈچۈن بەزىلەر مەردانىلىك بىلەن ئۆلۈمگە جۈرئەت قىلدى ، بەزىلەر ئۆمۈر بويى جاپا چىكىشكە رازى بولدى . ئۇنىڭ ئىز باسارى بىرونو ، گالىلىي ، كېپلىرلار دەل مۇشۇنداق قەھرىمانلاردۇر . يۇقىرىقىدەك " بىلىم قانچىلىك بولسا ، كۈچمۇ شۇنچىلىك " بولىدۇ ، دىگەندەك قاراشلارنىڭ مەيدانغا كىلىشىگە ئەگىشىپ ئىلى-پەن بىلەن دىن ئوتتۇرىسىدا تۇقۇنۇش يۈز بەردى ، شۇنىڭ بىلەن كىشىلەردە ئىلىم-پەن بىلەن دىن تۇغما رەقىبلەردىنكەن دەپ قارايدىغان بوپقالدى . ئەمما ، ئىلىم-پەن قولغا كەلتۈرگەن نەتىجىلەر قىلچە شۈبھىسىزدۇر ، ئىلمىي يەكۈننىڭ كۈچ-قۇدرىتىنى كۈندە دىگۈدەك زامانىۋى تېخنىكىلاردىن كۆرۈپ تۇرىۋاتىمىز ،،، مەنبە : فىزىكا

kepanogrisi

	دىمەك ئەدبىيات ئىلىم پەننىڭ ئانىسى ئوخشىمامدۇ

كاشكارى

	ئىنسانلار دۇنيانى ئىلىم بىلەن تونىيدۇ پەن بىلەن ئۆزىگە خىزمەت قىلدۇردۇ ،ئىلىم-پەنگە قارشى چىققان ئىنسا شەكسىزكى ئەڭ پۈتۈن دۇنياغا قارشى چىققان ئىنداندۇر.ئىلىم بىلەن ئىسلام دىنىنى قەستەن قارمۇ-قارشى كۆرسىتىپ قويغان كىشىلەرگە ئاللاھنىڭ لەنىتى بولسۇن!

ئەرتۇرا

	سېپى ئۆزىدىن ئەخلەت تىما! .....

nurjula

	باشقا دىننى ئۇقمايمەن، بىراق ئىسلام دىنى بىلەن ئىلىم- پەن ئوڭ تاناسىپ، بىر- بىرىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، بىر- بىرىنى ئىسپاتلايدۇ...گەپ ئادەمدىكى كۆز قاراشتا، ئىسلام بىلىملىرىدىن ھەقىقى خەۋرى بار، دىلى ئويغاق ئادەملەرنىڭ ھەممسىلا ئىلىم ئۈگۈنۈشنىڭ ئىماننىڭ جۈملىسىدىن ئىكەنلىكىنى، ئىلىم-پەن ئارقىلىق ئاللاھنىڭ بار ۋە بىرلىكىنى تېخىمۇ ياخشى ئىسپاتلىغىلى بولىدىغانلىقىنى بىلىدۇ...

tewelgha

	فىزىك ئەپەندىمگە بارىكاللا !!! يازغىنىڭىز قۇرۇق گەپ ئەمەس بەلكى  جاھاندا بولغان راس ئىشلاردۇر .شۇ ئىشلاردىن بىزنى قايتا  خەۋەردار قىلغىنىڭىزغا  كۆپ رەھمەت  . ياۋروپانىڭ 300-400يىللار بۇرۇنقى ھالىتى بىزدە ئەمدى تەكرارلىنىدۇ .ئۇلۇغ ئالىم پادىشاھ ئۇلۇغبەگنى ئۆز ئوغلىغا ئۆلتۇرگۈزگەن ،نادان ،شەخسىيەتچى ،ئاچكۆز ، دىننى تونغا ئورۇنىۋالغان،  مۇناپىقلارغا ئوخشاش ئىدىيىدىكىلەرنى  ھازىرمۇ يوق دەپ ئىيتالمايمىز .

Taxnayurak005

	tewelgha يوللىغان ۋاقتى  2014-9-15 11:05 AM فىزىك ئەپەندىمگە بارىكاللا !!! ياغىنىڭىز قۇرۇق گەپ ئەمە ... ئورۇنلۇق پىكىر…!

Taxnayurak005

	دىن بىلەن ئىلىم- پەننى چېتىۋالمىغان تۈزۈك، ھەر ئىككىلىسى ئۆزىنىڭ يۇلىدا ماڭغىنى ياخشى، مېنىڭ كۆز قارىشىمچە ھىچقانداق دىن ئىلىم- پەننى قاتتىق تەكىتلەپ قوللىمايدۇ!

mahatjan

	بىر يازغۇچى ؛ئۇمۇ كىلىپ ياز دەيدۇ،بۇمۇ كىلىپ ياز دەيدۇ،يزساممۇ داغدا مەن،يازمىساممۇ داغ.دەپتىكەن. تورغا يوللانغان ئەسەرلەرنىڭ ئۆزىمىزگە پايدىلىق مەزمۇنلىرىدىن پايدىلىنايلى،.......

م.زۇنۇن

	دىنىمىز  ـــــــــــــــ  ئىلىم پەننى چەتكە قاقمايدۇ.