ھۆكۈمران: ئامېرىكىغا سەپەر[4](ئەھمەد ۋاھىدى)

hokumran

	تۆتىنجى باپ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 J! O- Q: i6 l8 z- D2 P6 Tۋاشىنگۇتۇندا كۆرگەن-بىلگەنلىرىم بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! h/ v( r9 J6 X- D' z! K+ s$ M" Xئاپتورى: ئەھمەد ۋاھىدى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ P0 a0 h5 h6 L7 O9 r% I  C3 N    2013 -يىلى 10-مارت، يەكشەنبە، ھاۋا سوغۇق، لېكىن ئاسمان قاشتېشىدەك سۈزۈك، قىشنىڭ تەرسا سوغۇقى بۇ گۈزەل زېمىندىن كەتكۈسى كەلمەي جاھىللىق بىلەن ھۆكۈم سۈرمەكتە ئىدى. ئاڭلىشىمچە بۇ يەردە زىمىستان قىشنىڭ دەھشەتلىك سوغۇقلىرىنىمۇ ئانچە بەك سەزگىلى بولمايدىكەن. ھەممىلا يەر ئىللىق قۇياش نۇرىدا يالتىراپ تۇرىدىكەن. ئەتراپتىكى ياپيېشىل دەل-دەرەخ، چىملىقتىن باھار تۇيغۇسى كېلىدىكەن. ئاشۇنداق قىشتىمۇ باھار ھىدى كېلىپ تۇرۇۋاتقان ناتونۇش ماكاندا ئانا ۋەتەننىڭ ھېكمەتلەرگە تولغان چىرايلىق سېيماسى بىر مىنۇتمۇ كۆز ئالدىمدىن نېرى كەتمەيتتى. ئۈچ كۈندىن بۇيان ئايىغىم ئامېرىكا تۇپرىقىغا دەسسەپ تۇرسىمۇ، لېكىن كۆڭلۈم ۋەتەندە، ئۆزبېك شائىرى مۇقىمىنىڭ «ئۆزۈم ھەرجايدىمەن، كۆڭلۈم سەندەدۇر» دېگەن ھېكمىتىنىڭ چىن مەنىسىنى مۇساپىرچىلىقتا چۈشىنىپ يەتتىم.    بۈگۈن كۈيئوغلۇم بىلەن قىزىم دەم ئالغانلىقتىن مېنىڭ كۆڭلۈمنى بالدۇرراق ئەمىن تاپقۇزۇش ئۈچۈن ۋاشىنگتوننى (Washington DC)ئايلاندۇرۇپ كەلمەكچى بولدى. مەن سەھەردىلا يۇيۇنۇپ ساقال-بۇرۇتلىرىمنى پاكىز قىرىپ، يېڭى كاستۇم-بورۇلكامنى كىيىپ، بوينۇمغا قىزىل گالىستۇكىمنى چىرايلىق تاقاپ تويغا جابدۇنغان يىگىتتەك ياساندىم. مېھمانخانىنىڭ ئۇدۇل تېمىدىكى تىكلىمە ئەينەك ئالدىغا كېلىپ، چىمەن دوپپامنى بېشىمغا كىيىۋاتسام ناشتىغا تۇتۇش قىلىۋاتقان ئايالىم بىلەن قىزىم ۋە ئۇلارنىڭ يېنىدا ئولتۇرغان نەۋرەم ماڭا قارىشىپ كۈلۈشكىلى تۇرۇپتۇ.    -قاراڭ، ئاتىڭىز بېشىغا دوپپا كىيىۋاپتۇ، -دېدى ئايالىم قاقاقلاپ كۈلگىنىچە قولىدا يۈزىنى توسۇۋېلىپ.    -بېشىغا نېمە سالدى؟ -سورىدى نەۋرەم دوپپامغا ھەيران بولۇپ، ئۇ قاقاقلاپ كۈلگىنىچە يېنىمغا كەلدى. ئۇ ئۇيغۇرچىنى تازا ياخشى بىلمىگەنلىكتىن ئىچىدىكى پىكىرلەرنى ئېيتالماي كۆپ قىينالدى.    -بېشىڭىزغا سالماڭ ... ئامېرىكىدا ئادەم ئۇنى سالمايدۇ، -دېدى قاقلاپ كۈلۈپ. ئۇنىڭ دېمەكچى بولغىنىنى بىلدىم. ئۇ تىلىمىزدىكى دوپپا دېگەن ئاتالغۇ بىلەن كەيمەڭ دېگەن پېئىلنى تاپالماي «كەيمەڭ»نى «سالماڭ»، دوپپىنى «ئۇنى» دەۋاتاتتى. ئۆيدە كۆتۈرۈلگەن كۈلكىنى ئاڭلاپ دولقۇن  ياتاقخانىسىدىن چىقتى، نازىلەگە قاراپ:    -ئەخمەت دادىڭىزنىڭ بېشىدىكى ئۇيغۇر دوپپىسى قىزىم. قارىڭا، ئاجايىپ چىرايلىق يارىشىپتۇ، -دېدى. -بىز بۈگۈن ۋاشىنگتوننى ئايلىنىپ كېلىمىز. -ھازىر قىش تۇرسا، -دېدى نازىلە، -ئۇنى ... بولمايدىكەن، مەن ... ھىم ... -بۈگۈن ئەخمەت دادىڭىزغا ئاقساراينى، پارلامېنت بىناسىنى كۆرسىتىپ كېلىمىز، سىزمۇ بىز بىلەن بىللە بارىسىز، -دېدى دولقۇن نازىلەنى زىيارەتكە قىزىقتۇرۇپ. -ئاتا،-دېدى تۇرسۇنئاي ئۈستى-بېشىمغا قىزىقارلىق بىلەن سەپسېلىۋېتىپ، -دوپپاڭغۇ بەك يارىشىپتۇ، ياش يىگىتلەردەك بولۇپ كېتىپسەن، لېكىن ... ئۇ كۆڭلىدىكى گېپىنى دېيەلمىدى، مەن ئۇنىڭ ئېغىزىنى كوچىلاپ: -ھە، نېمە لېكىن، ئېيتمامسىز؟ دەپ سورىدىم. -دوپپىنى كەيمىسەڭ بولامدىكىن ئاتا.    -نېمىشقا؟-مەن ھەيران بولۇپ ئۇنىڭغا بۇرۇلدۇم.    -ھەممە ئادەم ساڭا قاراپ قالارمىكىن.    -ھەببەللى، ھەممە ئادەم ماڭا قاراپ قالسۇن، مېنى تونۇپ قويسۇن، -دەپ دوپپامنى كىيىۋالدىم، -دېدىم مەن جىددىي تەلەپپۇزدا، -يەر شارىدا مۇشۇنداق بىر خىل باش كىيىمىنىڭ بارلىقىنى، ئۇنى كىيىۋالىدىغان ئادەملەرنىڭ مېنىڭدەك ئۆلچەملىك ئۇيغۇر ئىكەنلىكىنى بىلىشسۇن! –مەن سۆزلىگەنسېرى ھاياجانلىنىپ داۋام قىلدىم، -سىزمۇ بىلمەمسىز بۇنى. مەن شۇ دوپپامنى كىيىپ ئاقساراينىڭ ئالدىدىن گىدىيىپ تۇرۇپ «مانا مەن ئۇيغۇر، تەكلىماكان، تارىم دەپ ئاتىلىدىغان، يەر ئاستىدا ئالتۇن-كۈمۈشلىرى كۆمۈلۈپ ياتقان، نېفىتلىرى دەريادەك ئاققان، سۈيى ئەلۋەك، يېرى مۇنبەت، مېۋىلىرى ھەسەلدەك تاتلىق، تۆت پەسلى ئېنىق، گۈزەل يۇرتتىن كەلدىم، كۆرۈپ قويۇڭلار!» دەپ ۋارقىرىغىلى، ئاقساراينىڭ ئالدىدا دۇتارنى بولۇشىغا چېلىپ مۇقام ئېيتقىلى كەلدىم.    -مەن سىلەرگە يەنە شۇنى ئېيتىپ قويايكى، بۇ دوپپا مېنىڭ ئەجدادىمدىن قالغان تەۋەررۈك، ئاتا مىراس، ئۇنى مەن بىر ئۆمۈر كىيىمەن، ئەۋلادلىرىمغا، نەۋرەمگىمۇ بەخشەندە قىلىپ قالدۇرىمەن. ھېچقانداق ئادەمنىڭ دوپپامنى بېشىمدىن ئېلىۋېتىش ھەققى يوق، دوپپام بېشىم بىلەن بىللە كېتىدۇ. -بوپتۇ، بوپتۇ، -دېدى قىزىم پىلىموتنىڭ ئوقىدەك يېغىۋاتقان گەپلىرىمگە قايىل بولۇپ، -قاينىما، ئاتا مېنىڭ دېگىنىم، خىلمۇ-خىل ئېرىق، خىلمۇ-خىل مىللەت كىشىلىرى ئارىسىغا كىرسەڭ غەيرىي تۇيۇلۇپ، نەدىن كەلدىڭ، قايسى مىللەت دەپ گەپ سوراپ ئاۋارە قىلامدىكىن دەيمەن. چۈنكى بۇ ئامېرىكىدا كىشىلەرگە غەيرى تۇيۇلغان يېڭى بىر نەرسە كوچىدا پەيدا بولدىمۇ، شۇ زامانلا مۇخبىرلار ئەتراپىڭنى ئورىۋېلىپ سېنى ئاۋارە قىلىدۇ. پەقەت سېنى چارچاپ قالارمىكى، بۈگۈنكى پىلانىڭغا تەسىر يېتەرمىكى دەپ.......    -ئۇنداقتا تېخى ياخشىغۇ، شۇنداقلار چىقىپ قالسا تەلىيىمنىڭ كەلگىنى شۇدە، ئۆزۈمنىڭ كىملىكى، دوپپامنىڭ تارىخى توغرىسىدا لېكسىيە سۆزلەيدىغان پۇرسەت تۇغۇلىدۇ. ئەتراپىمغا بىرەر مىڭ ھەتتا ئۇنىڭدىنمۇ جىق ئادەملەر يىغىلسا، مەن بىر قېتىم نۇتۇق سۆزلىۋالسام پۇخادىن چىقاتتىم. بىر كىشىنى بولسىمۇ، ئۇيغۇر توغرىسىدا ساۋاتلىق قىلىپ قويالىسام ئامېرىكىغا كەلگىنىمگە ئاندىن رازى بولاتتىم.    -دېگىنىڭ كەلسۇن، لېكىن ھازىر قىش، ۋاشىنگتوننىڭ دەل-دەرەخ، گۈل-گىياھلىرى تېخى ئويغانمىدى، خۇدايىم بۇيرۇسا 5-ئايلاردا سىنى مۇرادىڭغا يەتكۈزىمەن، -دېدى قىزىم تۇرسۇنئاي مېنىڭ قەلبىمدە ماگمىدەك قايناپ تۇرغان مىللىي روھ، مىللىي غۇرۇرۇمنىڭ ئاتەش يالقۇنلىرىنى كۆرگەندەك بولۇپ، ئۇ چوڭقۇر بىر ئۇھ تارتىپ قويۇپ داۋام قىلدى، -ۋەتەندىمۇ دائىم كىيىپ يۈرەمسەن؟ -مەن ئەتىياز كېلىشى بىلەنلا بېشىمغا دوپپا چىقىدۇ، تاكى زىمىستان قىشتا چۈشىدۇ، ماۋۇ گالستۇكنى قىش-ياز تاقىۋالىمەن، تاس قالىمەن كېچىسىمۇ تاقاپ ياتقىلى. -راست دەيدۇ، دوپپا كەيمەي، گالستۇك تاقىماي قەتئىي بىر يەرگە بارمايدۇ، -دېدى ئايالىم.   -خەقلەر نېمە دەيدۇ؟ سورىدى قىزىم تەئەججۈپلىنىپ.   -خەقلەر بىلەن كارىم نېمە، مېنى دوراپ دوپپا كىيسۇن، گالستۇك تاقىسۇن، بۇ نومۇس قىلىدىغان ئىش ئەمەس، -مەن سەل تۇرۇۋېلىپ قوشۇپ قويدۇم. -بۇ دېگەن ئەخلاق، پەزىلەت، مەدەنىيلىكنىڭ بەلگىسى.   -ئۇغۇ شۇنداق، ئاتا سېنى كىشىلەر شۇنداق چۈشەنسە ياخشى، لېكىن ھەممە خەق ئۇنداق چۈشەنمەيدۇ-دە! -قانداق چۈشىنىدۇ، قىزىق گەپ قىلىدىكەنسىز!. -بەك ھاكاۋۇر، ياسانچۇق، ئادەمكەن دېسىچۇ؟ مەن بۇ گەپتىن قاقاقلاپ كۈلۈپ كەتتىم.   -دېڭىزغا كۆۋرۈك سالغىلى بولمىغاندەك خەقنىڭ ئېغىزىنى توۋا قىلغىلى بولمايدۇ، -دېدىم مەن. ئاۋازىمدا، چىرايىمدا ھېچقانداق ئاچچىق تەنە-تاپا يوق ئىدى، خەققە نەسىھەت قىلمەن دېمەي ئۆزۈم ئۈلگە بولسام، ئۆزۈمنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى نامايان قىلسام بولدى. ئاستا-ئاستا قايىل بولىدۇ.    -تۇرسۇنئاي، -دېدى دولقۇن، -ئۆزىڭىزنىڭ ئامېرىكىدەك دېموكراتىك دۆلەتتە ياشاۋاتقانلىقىڭىزنى ئۇنتۇپ قالماڭ، -ھە!    -بىز ئەنە شۇنداق شاد-خۇراملىقتا ناشتا قىلدۇق. مەن ۋەتەندىن ئېلىۋالغان «ئارمان ياڭاق قۇۋۋەت تالقىنى» بىلەن قىزىم دۇخوپكىدا پۇشۇرغان قىپقىزىل ناندا قورساقنى خۇددى ۋەتەندىكى ئۆيۈمدە ئولتۇرۇپ توقلىغاندەك توقلىۋالدىم، -دە، بەخت ۋە تۈمەنمىڭ خىل ئارزۇ-ئارمانلارغا چولغانىغىنىمچە چوڭقۇر بىر نەپەس ئېلىپ ئورنۇمدىن تۇردۇم. قولۇمدا ئاخشام دولقۇن بەرگەن بىر ماتېرىيال بار ئىدى. دولقۇن ماتېرىيالنى كۆرۈپ: -قانداق، ماتېرىيالنى بىر كۆرۈپ چىقتىلىمۇ؟ دەپ سورىدى مەندىن. -كېچىدىن ئۇخلىماي كۆرۈپ ئامېرىكا توغرىسىدا خىلى ئەتراپلىق مەلۇماتقا ئېرىشتىم، رەھمەت سىزگە، -دېدىم، -ئامېرىكا بەك مۇرەككەپ دۆلەت ئىكەن، تالاي ئۇرۇشلار، قان تۆكۈشلەردىن كېيىن پەن-تېخنىكىغا يۈرۈش قىلىپ بۈگۈنكىدەك قۇدرەتلىك دۆلەتكە ئايلىنىپتۇ. قۇلۇمدىكى تەرجىمە ماتېرىيال ئامېرىكىنىڭ قىسقىچە تارىخى ئىدى. دولقۇن بىلەن تۇرسۇنئاي مېنى كېلىدۇ دەپ ماددىي ۋە مەنىۋى جەھەتلەردىن خېلى ئەتراپلىق تەييارلىق قىلغانىكەن. بولۇپمۇ مېنىڭ مەنىۋى تۇرمۇشۇمغا ئوبدان كۆڭۈل بۆلۈپ، ئۈنئالغۇ، سىنئالغۇ، كومپيۇتېر، ئايپەد ۋە نۇرغۇن كىتابلارنى تېپىپ قويۇپتۇ. ئىنگلىزچە تور بەتلەرنى ئاختۇرۇپ ئامېرىكىنىڭ تارىخى، دۆلەت نامى، دۆلەت گىربىدىن تارتىپ تاكى پەن-تېخنىكىسى، مەدەنىيىتى، ئۆرۈپ-ئادەتلىرىگىچە، ھەتتا يېزا ئىگىلىك، سانائەت، قاتناش-ترانسپورت، دىن، مائارىپ، مەشھۇر سەيلىگاھلارغىچە تونۇشتۇرۇلغان ماتېرىياللارنى تەخلەپ قويغانىكەن. -بۇ ماتېرىياللار سىلىگە بەك پايدىلىق، -دېدى دولقۇن ماڭا ئىلھام بېرىپ، -ساياھەت قىلىشتىن ئىلگىرى بۇ ماتېرىياللارنى ئوبدان ئىگىلىۋالسىلا ئاندىن ئامېرىكىغا كەلگەندەك بولىلا، بىر نەرسە يازسىلىمۇ كىشىنى قايىل قىلغۇدەك بىرنەرسە چىقىدۇ، -دولقۇن سۆزلەۋېتىپ ماڭا ئالاھىدە جېكىلىغاندەك ئەستايىدىللىق بىلەن داۋام قىلىدى، -بۇلارنى بىر قېتىم ئوقۇپ چىقسىلا ئامېرىكا توغرىسىدا قىسقا مۇددەتلىك بىر قېتىملىق كۇرسنى تاماملىغاندەك بولىلا. ئۇ گېپىدىن ھۇزۇرلىنىپ قاقاقلاپ كۈلدى.    -كەم دەپ قويدىڭىز، قىسقا مۇددەتلىك كۇرس ئەمەس، بىر نەچچە يىللىق ئالىي مەكتەپ پۈتتۈرگەندەك بولىدىكەنمەن، -دېدىم مەن.    ئىككىمىز تەڭلا كۈلۈشتۇق، مەن دولقۇنغا تەكرار-تەكرار رەھمەت ئېيتتىم. ئۇ ھەقىقەتەن بەك ئەستايىدىل، تىرىشچان، قاۋۇل ئادەم بولسىمۇ، لېكىن ئادەتتە قويدىن ياۋاش، ناھايىتى كەم سۆز، ئاددىي ئادەملەر قاتارىدا يۈرىدىغان يىگىت ئىدى. چاقچاقنى، ناخشا-مۇزىكىنى ياخشى كۆرەتتى. ئۆزى تەبىئىي پەنچى بولسىمۇ، ئەدەبىياتقا، تارىخقا ناھايىتى قىزىقاتتى. ئاپئاق چىرايىدىن ھەمىشە سەبىيلەرچە كۈلكىسى كەتمەيتتى. ئاغزىنىڭ چۆرىسىنى سۇس، كۆكۈش ساقال-بۇرۇتلار ئىزى قاپلاپ تۇراتتى. قۇندۇزدەك قاپقارا چاچلىرىغا بىلىنەر-بىلىنمەس ئاق سانجىلغاننى ھېسابقا ئالمىغاندا، ئۇنىڭ قەلبىدە ياشلىقنىڭ ئىستېدات بۇلىقى ھېلىمۇ قايناپ تۇراتتى. مەنمۇ ئۇنىڭ بىلەن ئۇزۇنراق بىللە بولۇش پۇرسىتىگە ئېرىشكىنىمدىن خۇشال ئىدىم.    يولغا چىقىدىغان ۋاقىت يېقىنلاشقانسېرى مېنىڭ يۈرىكىم شادلىقتىن تېخىمۇ قاتتىق سوقۇشقا باشلىدى، چۈنكى مەن دۇنيانىڭ خوجايىنى مەن دەپ ھۆركىرەۋاتقان مىڭبىر مۇشەقەتتە، كۆپلىگەن بەدەل تۆلىگەن ئامېرىكىنىڭ پايتەختى ۋاشىنگتوننى كۆرىمەن، -ھە! قىزىم تۇرسۇنئايمۇ ئۇزۇن يىللاردىن بۇيانقى ئارزۇ-ئارمانلىرىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئەمەلگە ئېشىۋاتقىدىندىن قەۋەتلا خۇشال ئىدى. ئۇ سەپەردە يەيدىغان نان-پان، مېۋە-چېۋە، ئىچىملىكلەرنى تەييارلاش بىلەن ئاۋارە ئىدى. ئاغزىدىن «ئانا مېھرى» دېگەن ناخشا چۈشمەيتتى. خۇددى يۈرىكى خۇشاللىقتىن ھازىرلا ئېتىلىپ كېتىدىغاندەك بۆلەكچىلا ئېچىلىپ كەتكەن ئىدى. دولقۇنمۇ شۇنداق خۇشال ئىدى. ئۇنى شۇنداق خۇشال قىلغىنى تۇرسۇنئاينىڭ چىرايىنىڭ بارغانسېرى نۇرلىنىپ ۋەتەندىكى ھالىتىگە قايتقاندەك بولۇپ قالغىنى ئىدى. ئۇلار ھازىر خۇددى بۇنىڭدىن بىر يىل ئىلگىرى قايغۇ-ھەسرەتلىرىنى، تۇرمۇشنىڭ قىيىن تاغ-داۋانلىرىدىكى مۈشكۈلاتلارنى تامامەن ئۇنتۇپ كەتكەندەك كۆرۈنەتتى. تۇرسۇنئاي خۇددى ئەركە قىزلاردەك ئۈستۈنكى ئۆيلىرىگە يۈگۈرۈپ چىقىپ-چۈشكەنلىرىدە پۇت-قولى يەرگە تەگمەي، خۇشاللىق كۈلكىسى ئۇنىڭ چىرايىنى تېخىمۇ نۇرلاندۇرۋەتكەن ئىدى.    كۈن نەيزە بويى ئۆرلىگەندە، بىز بىر ئائىلە كىشىلىرى ئۆزىمىزنىڭ «كالا بېشى» ماركىلىق ساياھەت ماشىنىسىغا ئولتۇرۇپ ئامېرىكىنىڭ پايتەختى ۋاشىنگتونغا قاراپ يولغا چىقتۇق. مېنىڭ يۈرىكىم يېڭى ئۈمىد، يېڭى خۇشاللىقنىڭ ھاياجىنى ئىچىدە  ئۆزۈمگە ئاڭلانغۇدەك شۇنچىلىك شوخ، شۇنچىلىك قاتتىق تېپىچەكلەيتتى. مېنى مۇشۇنداق بەختىيارلىقتىن بەھرىمەن قىلىۋاتقان قىزىمغا پات-پات قاراپ قوياتتىم. يېنىمدا ئامېرىكا ھەققىدە سۆزلەپ مېڭىۋاتقان دولقۇنغا، كەينىمدە غىڭشىپ ئىنگلىزچە ناخشا ئېيتىۋاتقان يەتتە ياشلىق نەۋرەم نازىلەگە قاراپ قوياتتىم. ئۇنىڭغا گەپ قىلىپ ئاۋارە قىلىشتىن ئىمكانقەدەر ساقلىناتتىم، چۈنكى ئۇ ئۇيغۇرچىنى بىلمىگەنلىكتىن گەپ قىلىشتىن ئۆزىنى قاچۇراتتى. خاتا سۆزلەپ قويسا كۈلۈشسەك تېرىكىپ سەكرەپ يىغلاپ كېتەتتى.    دولقۇن خۇددى كونا شوپۇرلاردەك ئالدىغا تىكىلىپ قاراپ، رولنى مەھكەم تۇتۇپ جىم ئولتۇراتتى. ئۇنىڭ ئېغزى سەل ئېچىلىپ قالغانىدى. ھاۋا ئىللىدى، ئەتراپ كۆز يەتكۈسىز ئورمانلىق بىلەن قاپلانغان كەڭ دالا، كىشىنى ھەيران قالدۇرىدىغان ئەينەكتەك تۈز، ئاسفالت يولنىڭ ئىككى قاسنىقىدىكى ياپيېشىل دوپ، قارىغاي، ئارچا، ئېرەن دەرەخلىرى قىيپاش چۈشۈپ تۇرۇۋاتقان كۈن نۇرىدا يالتىراپ كۆزلەرنى قاماشتۇراتتى. ماشىنىنىڭ ئاستىدىن توختاۋسىز ئاڭلىنىپ تۇرۇۋاتقان شىپىلدىغان ئاۋازلار بارغانسېرى قۇلاققا يېقىملىق ناخشىدەك تۇيغۇ بېرىپ تۇراتتى. مەن دولقۇننىڭ يېنىدا ئىككى تەرىپىمگە، ئالدىمدىكى يول بەلگىلىرىگە ھەۋەس بىلەن قاراپ، ئىمكانقەدەر دولقۇندىن سوئال سورىماسلىققا تىرىشاتتىم. رازىيە بولسا ۋەتەندە كۆڭلىگە پۈككەن ئارزۇ-ئارمانلارنىڭ بىر-بىرلەپ ئەمەلگە ئېشىۋاتقىنىغا ئالەمچە خۇشاللىققا چۆمۈپ ۋە ھاۋانىڭ زۇمرەتتەك ئوچۇقلۇقى، كۆزلىرىگە كۆرۈنۈۋاتقان گۈل-گىياھ، دەل-دەرەخ، ئوت-چۆپلەرنىڭ مەززىلىك پۇراقلىرىدىن سۆيۈنۈپ كۈلمەيدىغان گەپلەرگىمۇ كۈلۈپ ئولتۇراتتى. بۇ خۇشاللىق ئۇنىڭغا بالىلىق چاغلىرىدىكى سەبىي كۈلكىلىرى بىلەن شوخ قىلىقلىرىنى ئەسلىتىپ تۇرۇۋاتاتتى. ماشىنا ئىچىدە دىمىقتىن بىئارام بولۇۋاتقان، گەپ قىلالمىغىنىدىن، سەكرەپ ئوينىيالمىغىنىدىن ئىچى پۇشۇپ كەتكەن نازىلە ئازابلىرىنى ئۇنتۇپ ئاتا-ئانا، دادا-ئانىلىرىنىڭ خۇشاللىقىدىن تەڭ بەھرىمەن بولۇۋاتاتتى.    مەن ماشىنىدا جىمجىت كېتىۋېتىپ شېرىن خىيالغا كەتتىم. شۇ تاپتا ئامېرىكىنىڭ تارىخىغا يېزىلغان باياتىنقى ماتېرىيالنىڭ ھەر بىر بەت، ھەر بىر قۇرلىرى كۆڭۈل ئېكرانىمدا خۇددى كىنو لېنتىلىرىدەك تىزىلىپ ئۆتۈۋاتاتتى. گوياكى بېشىمدا گېگانت بىر كىشى ئامېرىكىنىڭ ئالەمشۇمۇل تەرەققىياتى توغرىسىدا سۆزلەۋاتقاندەك تۇيۇلاتتى: قۇلاق سال، ئى، ئامېرىكىغا يېڭى قەدەم قويغان ئاسىيالىق، ياق، تارىملىق كىشى، قۇتلۇق قەدىمىڭلارغا مۇبارەك بولسۇن، -دەيتتى ھېلىقى گېگانت كىشى داۋام قىلىپ، -ئامېرىكا قوشما شتاتلىرى 50 شتات ۋە بىر فېدراتسىيە ئالاھىدە رايۇنىدىن تۈزۈلگەن بۇلۇپ، 317 مىليون (2013 ) نوپۇس، 9 مىليون 372 مىڭ 615 كۋادرات كىلومېتىر زېمىنغا ئىگە كۆچمەنلەر دۆلىتى، ئۇنىڭ چوڭلۇقى رۇسىيە، كانادا، جۇڭگودىن قالسا تۆتىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ. ئاھالىسىنىڭ %57 خرىستىئان دىنىغا، %28 كاتولىك دىنىغا، %2 يەھۇدىي دىنىغا، %4 باشقا دىنلارغا ئېتىقاد قىلىدۇ. %9 ھېچقانداق دىنغا ئېتىقاد قىلمايدۇ. 100 نەچچە مىللەتتىن تەركىب تاپقان بۇ ئاھالە دۇنيادىكى ئۈچ چوڭ ئېرىق ۋە ھەر خىل ئارىلاشما تەركىبلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. شۇڭا ئامېرىكىنىڭ «مىللەتلەر قوشۇلمىسى» دەيدىغان نامى بار. نېگىرلار تەخمىنەن %13 نى، ئاسىيالىقلار %3.3 نى (بۇنىڭ ئىچىدە جۇڭگولۇقلار 1 مىليون 600 مىڭ)، ئامېرىكىنىڭ يەرلىك ئاھالىسى بولغان ئىندىئانلار1 مىليون 400 مىڭ بولۇپ ئومۇمىي ئاھالىنىڭ %0.8 نى ئىگىلەيدۇ. بىلىۋال دۆلەت بايرىقى يۇلتۇزلۇق بالداقلىق بايراق بولۇپ، يەتتە تال قىزىل، ئالتە تال ئاق جەمئىي 13 تال تەڭ يوللۇق بالداقتىن تەركىب تاپقان. بايراق خادىسى يېنىدىكى كۆك رەڭلىك كاتەكچە ئىچىگە 50 دانە ئاق يۇلتۇز توغرىسىغا توققۇز قاتار قىلىپ تىزىلغان. 13 تال بالداق ئامېرىكىنىڭ دەسلەپكى ۋاقتىدىكى 13 شتاتقا، بەش يۇلتۇزنىڭ سانى بىلەن قوشما شتاتلارنىڭ سانى ئوخشاش بولۇپ، قىزىل رەڭ كۈچ قۇدرەتكە، ئاق رەڭ پاكىزلىققا، كۆك رەڭ ئادالەتكە سىمۋول قىلىنغان. دۆلەت تىلى ئىنگلىز تىلى، دۆلەت گۈلى ئەتىر گۈل، ئامېرىكا شىمالىي ئامېرىكا قىتئەسىنىڭ ئوتتۇرا قىسمىغا جايلاشقان. ئامېرىكا زېمىنى كەڭ، ئادىمى ئاز دۆلەت بولۇپ، شىمالىي ئالياسكا بىلەن تىنچ ئوكياننىڭ ئوتتۇرا قىسمىدىكى ھاۋاي تاقىم ئاراللىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. شىمالدا كانادا بىلەن تۇتىشىدۇ، جەنۇبتا مېكسىكا قولتۇقىغا يۆلىنىپ تۇرىدۇ. غەربتە تىنچ ئوكيان بىلەن، شەرقتە ئاتلانتىك ئوكيان بىلەن چېگرىلىنىدۇ. سەنمۇ جۇغراپىيىدىن خەۋىرىڭ بولسا بىلىشىڭ مۇمكىن، ئامېرىكىنىڭ كۆپ قىسىم جايلىرى قۇرۇقلۇق كىلىماتىغا، جەنۇب قىسمى سۇبتروپىك بەلۋاغ كىلىماتىغا تەۋە. ئوتتۇرا-شىمالىي قىسىم تۈزلەڭلىكنىڭ تېمپېراتۇرا پەرقى زور بولۇپ، چىكاگونىڭ 1-ئايدىكى ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى نۆلدىن تۆۋەن ئۈچ سېلسىيە گرادۇس، 7-ئايدىكى 24 سېلسىيە گرادۇس، مېكسىكا قولتۇقى بويلىرىنىڭ 1-ئايدىكى ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 11 سېلسىيە گرادۇس، 7-ئايدىكى ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 28 سېلسىيە گرادۇس كېلىدۇ. ئامېرىكىنىڭ دەريا-كۆللىرىنى سورىساڭ سۇ بايلىقى ئىنتايىن مول دۆلەت بولۇپ، مىسسىسپىي دەرياسى ئامېرىكا تۈزلەڭلىكىنىڭ ئوتتۇرسىدىن كېسىپ ئۆتكەن بولۇپ ئۇزۇنلۇقى 7300 كىلومېتىر كېلىدۇ. بۇ دۇنيادىكى ئەڭ ئۇزۇن دەريادۇر. شەرىقى شىمال قىسمىدا بەش چوڭ كۆل بولۇپ، دۇنيا بويىچە مەشھۇر تاتلىق سۇ كۆلىدۇر، ساڭا بۇلار ئانچە مۇھىم ئەمەستى، ساڭا ئەڭ مۇھىمى ئامېرىكىنىڭ تارىخى ئىدى، تارىخ سۆزلەشتىن بۇرۇن ئۇنىڭ ئومۇمىي ئەھۋالىنى بىلۋالغىنىڭ تولىمۇ ئەھمىيەتلىك ئىش بولدى. ئەمدى ئامېرىكىنىڭ قىسقىچە تارىخىغا قۇلاق سال. ئامېرىكا ئەسلىدە ئىندىئانلار ئولتۇراقلاشقان مۇقەددەس ماكان ئىدى. 1492-يىلى كولومبو ئامېرىكا قىتئەسىگە كېلىپ بۇ چوڭ قۇرۇقلۇقنى تاپقاندىن كېيىن، ياۋروپادىكى ئىسپانىيە، فرانسىيە، ئەنگىلىيە قاتارلىق مۇستەملىكىچى دۆلەتلەرنىڭ كۆچمەنلىرى ئارقا-ئارقىدىن شىمالىي ئامېرىكا قىتئەسىگە يېتىپ كېلىشكە باشلىدى. 1773-يىلى ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتى ئاتلانتىك ئوكياننىڭ دېڭىز بويلىرىدا 13 مۇستەملىكە قۇرۇپ، يەرلىك ئاھالە بولغان ئىندىئانلارنى ۋەھشىيلەرچە قىرغىن قىلدى، ھەمدە ئافرىقىدىن نېگىرلارنى تۈركۈم-تۈركۈملەپ تۇتۇپ كېلىپ قۇل قىلدى. 1775- يىلىغا كەلگەندە مۇشۇ مۇستەملىكىدىكى خەلقلەر گىيورگى ۋاشىنگتوننىڭ قوماندانلىقىدا ئەنگىلىيىنىڭ مۇستەمچىلىك ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى مۇستەقىللىق ئۇرۇشىنى قوزغىدى. 1776-يىلى 7-ئاينىڭ 4-كۈنىدە «مۇستەقىللىق خىتابنامىسى» ئېلان قىلىنىپ «ئامېرىكا قوشما شتاتلىرى جۇمھۇرىيىتى» قۇرۇلغانلىقىنى جاكارلاندى. 1787-يىلى «ئامېرىكا ئاساسىي قانۇنى» ماقۇللىنىپ بىرلەشمە جۇمھۇرىيەت قۇرۇلدى. 1788-يىلى ۋاشىنگتون تۇنجى نۆۋەتلىك   زۇڭتۇڭ بولۇپ سايلاندى. 1776-يىلىدىن كېيىنكى 100 يىل ئىچىدە، ئامېرىكىنىڭ تېررىتورىيىسى ئون ھەسسىدەك كېڭەيدى. 1861-يىلى ئابراھام لىنكولىن زۇڭتۇڭ بولۇپ سايلانغاندىن كېيىن ئامېرىكىنىڭ جەنۇب شىمال ئۇرۇشى پارتلىدى. ئۇرۇش تۆت يىل داۋاملىشىپ شىمالنىڭ غەلىبىسى بىلەن ئاخىرلاشتى. 1862-يىلى، نېگىرلارنى قۇل قىلىشنى بىكار قىلىش خىتابنامىسى ئېلان قىلىنىپ، نېگىرلار قۇللۇقتىن ئازاد قىلىندى. بۇ غەلىبە پۈتۈن ئامېرىكا دۆلىتىدە كاپىتالىزمنىڭ ئۇچقاندەك تەرەققىي قىلىش يولىدىكى بارلىق توسالغۇلارنى سۈپۈرۈپ تاشلىدى. جەنۇب-شىمال ئۇرۇشىدىن كېيىنكى 35 يىل ئىچىدە ئامېرىكىنىڭ سانائېتى ئۇچقاندەك تەرەققىي قىلدى. ئامېرىكا يۈكسەك تەرەققىي قىلغان بازار ئىگىلىكىگە ئىگە دۆلەت بولۇپ، ئىشلەپچىقىرىش ئۈنۈمدارلىقى، دۆلەت ئىچى ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى ۋە تاشقى سودا سوممىسى دۇنيا بويىچە ئالدىنقى ئورۇندا تۇرىدۇ. ئامېرىكا دۇنيا بويىچە يېزا ئىگىلىكى ئەڭ تەرەققىي قىلغان دۆلەت بولۇپ يەرلىرى مۇنبەت، ھاۋا كىلىماتى 20-ئەسىرنىڭ بېشىدىن باشلاپلا، ئامېرىكا دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ئىقتىسادى، ھەربىي كۈچلۈك دۆلەتكە ئايلاندى.مۆتىدىل، گەرچە ئارانلا 5 مىليوندىن ئارتۇق ئادەم يېزا ئىگىلىكى بىلەن شۇغۇللانسىمۇ يېزا ئىگىلىك ئومۇمىي مەھسۇلاتلىرى يىلسېرى ئاشتى. دېھقانچىلىق بىلەن چارۋىچىلىق ماس قەدەمدە تەرەققىي قىلدى. ئامېرىكا دۇنيا بويىچە ئەڭ مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئىشلەپچىقارغۇچى ۋە ئېكسپورت قىلغۇچى دۆلەت بولۇپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ يىللىق ئېكسپورت قىممىتى 40 مىليارد ئامېرىكا دوللىرىغا يېتىدۇ. 1991-يىلى دانلىق زىرائەتلەردىن بۇغداي 54 مىليون توننىغا، قوناق 190 مىليون توننىغا، گۈرۈچ 7 مىليون 200 مىڭ توننىغا، پۇرچاق 53 مىليون توننىغا، قوتاندىكى چارۋا 97 مىليون 400 مىڭ تۇياققا، گۆش تۈركۈمدىكى مەھسۇلات 29 مىليون 470 مىڭ توننىغا، سۈت مەھسۇلاتى 67 مىليون 410 مىڭ توننىغا يەتتى. ئامېرىكىنىڭ پولات، ئاپتوموبىل، بىناكارلىق، ئېنېرگىيە، ماشىنىسازلىق، ئاۋىئاتسىيە ۋە يۇقىرى تېخنىكا سانائەتلىرى دۇنيانىڭ ئالدىنقى قاتارىدا تۇرىدۇ. بولۇپمۇ، ئامېرىكىنىڭ يۇقىرى تېخنىكا سانائىتى گۈللەپ ياشناپ، يۇقىرى سۈرئەتتە راۋاجلىنىپ يوشۇرۇن كۈچىنى نامايان قىلىۋاتىدۇ. ئېلېكترون، كومپيۇتېر ۋە ئۇچۇر بىر تەرەپ قىلىش تېخنىكا ساھەسىدە ئامېرىكا ھامان دۇنيانىڭ ئالدىدا تۇرۇۋاتىدۇ. 1990-يىلى كومپيۇتېر مەھسۇلاتىنىڭ قىممىتى 94 مىليارد 300 مىليون ئامېرىكا دوللىرى بولۇپ، ئوتتۇرا ھېساب بىلەن يىللىق ئۈسۈش نىسبىتى %17.8 كە يەتتى. 1986-يىلى دۇنيادىكى 100 ئۇچۇر كارخانىسى ئىچىدە ئامېرىكا 74 نى ئىگىلىگەن. 1994-يىلى ئامېرىكىنىڭ كومپيۇتېر سانائىتى يەنە بىر قېتىم ياپونىيىنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ، دۇنيا بويىچە ئەڭ چوڭ سانائەتكە ئايلاندى. ئۇنىڭدىن باشقا، ئامېرىكا خىمىيە، بىئولوگىيە قۇرۇلۇشى، يادرو ئېنېرگىيىسى قاتارلىق جەھەتلەردىمۇ دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردىكى ئورۇننى ساقلاپ كېلىۋاتىدۇ. قاتناش-ترانسپورتنى سورىساڭ ئامېرىكا ھەيران قالارلىق تەرەققىياتقا ئېرىشكەن دۆلەت. تۆمۈر يولنىڭ ئومۇمىي ئۇزۇنلۇقى 320 مىڭ كىلومېتىر، تاشيولى بۇندىن بىر ئەسىر ئىلگىرى راۋان، زامانىۋى ترانسپورت تورىنى شەكىللەندۈرگەن بولۇپ ئۇزۇنلۇقى 6 مىليون 400 مىڭ كىلومېتىر كېلىدۇ. پۈتكۈل ئامېرىكىلىق ئاھالىنىڭ بىردىن كىچىك ماشىنىسى بار بولۇپ، 1500 ترانسپورت شىركىتى، 150 مىليون يولۇچىلار ئاپتوموبىلى قاتنايدۇ. مېترو قاتنىشى نىيوروك، بوستۇن، فىلادىفىلىيە، ۋاشىنگتون، چىكاگو قاتارلىق چوڭ شەھەرلەردە كەڭ ئومۇملاشقان، ئاۋىئاتسىيە دۇنيا بۇيىچە ئالدىنقى ئورۇندا تۇرىدۇ. 50 تىن ئارتۇق ئاۋىئاتسىيە شىركىتىدە 1300-1400 گىچە شەھەر ئايرىپورت مۇئەسسەسىسىگە ئىگە. نىيۇيورۇكتىكى كېننىدى خەلقئارا ئايرىپورتى دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ئايرىپورت بولۇپ، بىر يىلدا 10 مىليون ئادەم قېتىم يولۇچى توشۇيدۇ. ئومۇمەن دۇنيادىكى بارلىق چوڭ شەھەرلەر بىلەن نۆۋەتچى ئايروپىلان ئالاقىسى بار. ئامېرىكا دۆلەت بويىچە تېلېۋىزىيە ئىستانسىلىرى 1000 دىن ئاشىدۇ. سىملىق تېلېۋىزىيە تورى 7900 دىن ئاشىدۇ. رادىئو ئىستانسىلىرى 8807، ئامېرىكىدىكى تۆت چوڭ رادىئو-تېلېۋىزىيە تورىنى ئوبدانراق بىلىۋال: مەملىكەتلىك رادىئو شىركىتى (NBC)، كولومبىيە رادىئو شىركىتى (CBS)، ئامېرىكا رادىئو شىركىتى (ABC) سىملىق تېلېۋىزىيە ئاخبارات رادىئو شىركىتى (CNN). گېگانت ئادەمنىڭ لېكسىيىسى تاماملاندى.    بۇنداق يولدا مېڭىش نېمىدېگەن راھەت ۋە كۆڭۈللۈك ھە! –دېدى رازىيە ماشىنىدا كېتىۋېتىپ خۇشاللىقىنى باسالماي، -مەن ھازىر ئايروپىلاندا ئولتۇرۇپ كېتىۋاتقاندەك بولىۋاتمەن. مېنىڭ شېرىن خىياللىرىم ئۈزۈلدى. ئالدىمغا قارىسام ئاسمان سەتھىسىگە تاقىشىپ قالغاندەك ئېگىز، ھەيۋەتلىك ئايلانما كۆۋرۈك قەد كۆتۈرۈپ تۇراتتى. نەچچە يۈز ماشىنا ئۇچار كۆۋرۈكتىن ئوڭ ۋە سولغا ئۆتۈشۈپ تۇراتتى. سول تەرىپىمگە قارىسام نەچچە يۈزلىگەن ماشىنا توپى تۆت يولدا بىزگە قارىمۇقارشى كېتىۋاتاتتى. يول شۇنداق كەڭ ۋە داغدام ئىدىكى، ھېلىقى بىھېساب ماشىنىلار قوشۇنى ئۈن-تۈنسىز، سۈرەن-شاۋقۇنسىز بىر خىلدا كېتىۋاتاتتى. مەن مۇئەللەقتىكى ئايلانما كۆۋرۈكتىن ئۆتىۋېتىپ ئىنسانلارنىڭ ئەقىل-پاراسىتىنىڭ تەرەققىي قىلىپ مۇشۇ باسقۇچقا يېتىپ كەلگەنلىكىدىن ھەيران قالدىم.    -يەنە ئون مىنۇتتىن كېيىن ۋاشىنگتون شەھىرىگە كىرىمىز، -دېدى دولقۇن ئالدىدىكى كىچىككىنە يول كۆرسەتكۈچىنىڭ ئاستىدىكى سائەتكە قاراپ، -يېرىم سائەت ماڭدۇق.    ھەقىقەتەن ئون مىنۇتتىن كېيىن قەدىمى ياۋروپا پاسوندىكى ئىمارەتلەر ياپيېشىل دەل-دەرەخلەر ئارىسىدىن غىل-پال كۆرۈنۈشكە باشلىدى. كۈن نۇرىدا پوتىمەك دەرياسىنىڭ يۈزى چىمىلداپ تۇراتتى. قىرغاقتا توختىتىپ قويۇلغان كېمىلەرنىڭ ماچتىلىرى بىر-بىرى بىلەن بەسلىشىۋاتقاندەك ئاسمانغا بوي تارتىپ تۇراتتى. قاتار كېتىۋاتقان ماتورلۇق كېمىلەرنىڭ يەلكەنلىرى شامالدا تولۇق كۆپۈپ كۈن نۇرىدا ئالاھىدە پارقىراپ كۆرۈنەتتى. بىرنەچچە مىنۇت ماڭغاندىن كېيىن ئالدىمىزدا ئېگىز ھەيۋەتلىك ئاق بىنا كۆزىمىزگە چېلىقتى. سۈرەتتە: ئاپتور ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن بىللە ۋاشىنگۇتۇندىكى پارلامېنت بىناسى ئالدىدا -مانا بۇ كۆرۈنگەن پارلامېنت بىناسى! –دېدى دولقۇن ماشىنىنىڭ سۈرئىتىنى ئاستىلىتىپ. بىز بىر قىزىل چىراغقا دۇچ كېلىپ قالدۇق. شۇ چاغدا ۋاشىنگتون شەھىرىنىڭ كوچىلىرىدا قولىغا كىتاب ياكى يان تېلېفون كۆتۈرۈۋېلىپ يۈگۈرگەندەك كېتىۋاتقان قارا، ئاق تەنلىك كىشىلەرنى كۆردۈم. بۇ قەدىمى پايتەخت كوچىلىرىدىكى ئىنگلىز تىلىدا يېزىلغان خەتلەر، رەڭلەر بىلەن ئىپادىلەنگەن يول بەلگىلىرى، يۆنىلىش، ئېغىز ۋە ئەسلىھە بەلگىلىرىنى مېنىڭدەك ساۋاتسىزلارمۇ بىر قاراپلا بىلگۈدەك ئېنىق ئىكەن. بىز قىزىل چىراغدىن ئۆتۈپ قايسى تەرەپكە بۇرۇلۇشىمىزنى، ماشىنىنى نەدە توختىتىپ، نەدىن ئىش باشلىشىمىزنى بىلەلمەي بىردەم تۇرۇپ قېلىپراق ئالدىمىزدىكى دەل-دەرەخ بىلەن پۈركەنگەن كىچىك بىر باغنىڭ يېنىدا توختىدۇق. دولقۇن ماشىنىدىن چۈشۈپ ئىككى قەدەم ئالدىغا مېڭىپ يول بويىدىكى بىر ئىنگلىزچە خەت يېزىلغان تاختايدىن ئىككى سائەتلىك ماشىنا توختىتىش ئورنىنى تاپتى. مەن كۆڭلۈمدە ئىككى سائەتتە بۇ شەھەرنىڭ نېمىسىنى كۆرگىلى بولار –دەپ ناخۇش جىمىپ قالدىم. دولقۇن تەڭگە پۇلنى ئاپتوماتىك بېلەت ساتىدىغان بىر تۆشۈككە تاشلاپ خاتىرجەم ئالدىمىزغا كەلدى. مەن سول تەرىپىمگە قارىسام بىر قارامتۇل ئادەم ھەيكىلى ئېگىز سېمونت تۈۋرۈك ئۈستىدە قەد كۆتۈرۈپ تۇرۇپتۇ. ئۇنىڭ يېنىدا ئاسمان پەلەككە شارقىراپ كۆتۈرۈلۈۋاتقان فونتان كۆرۈندى. بىز ئۇ يەرگە ھېچقانداق رەسمىيەتسىزلا كىرىپ كەلدۇق. شۇنچە كەڭ، يېشىل چىملىق بىلەن قاپلانغان ئازادە باغچىدا بىزدىن باشقا بىرمۇ ئادەمزات كۆرۈنمەيتتى.    دولقۇننىڭ تونۇشتۇرۇشىچە بۇ باغچا  ئامېرىكا دۆلىتىنىڭ سىمۋولى بولغان «ئەركىنلىك ئايال ئىلاھى ھەيكىلى» نى ۋە ئامېرىكىدىكى مەشھۇر بوتانىكا باغچىسىنى لايىھىلەپ ياسىغان تۆھپىكار  ئاۋگوست بارسولدىنىڭ ھۆرمىتىگە ياسىغان كىچىكرەك خاتىرە باغچە ئىكەنلىكىنى بىلدۇق. مەن بۇ تۇنجى كۆرگەن ئەتىيازلىق گۈزەل مەنزىرىدىن ئامېرىكىلىقلارنىڭ سىياسى، مەدەنىيەت مەركىزى بولۇپ كېلىۋاتقان ۋاشىنگتون شەھىرىنىڭ ئورمانلار، گۈل-گىياھلار بىلەن قاپلانغانلىقىنى، بىناكارلىق، گۈزەل-سەنئەت، قول ھۈنەرۋەنچىلىك مىراسلىرىغا باي دۆلەت ئىكەنلىكىنى، ئىنگلىزلارنىڭ مەنىۋى گۈزەللىككە ئەھمىيەت بېرىدىغان مىللەت ئىكەنلىكىنى، تارىخى ئاسارئەتىقىلەرنىڭ كۆپلۈكىنى چۈشەنگەندەك بولدۇم. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, H8 r: R# P* P سۈرەتتە: ئاپتور ئايالى بىلەن ئاۋگوست بارسولدىنىڭ خاتىرە باغچىسىدا بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, `, G3 z1 x- N بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @  i7 j. N+ h3 m5 j- H1 K9 H! \. h

hokumran

	ۋاشىنگتون ئالاھىدە رايۇنى ئامېرىكىنىڭ پايتەختى بولۇپ  2013-يىلىدىكى سانلىق مەلۇمايلارغا ئاساسلانغاندا،  ئاھالىسى 646 مىڭ 449 ئىكەن.  قارا تەنلىكلەر 50.1% تىنى ، ئاق تەنلىكلەر 42.9%نى ، ئاسيالىقلار 3.8%نى ، باشقا يەرلىك ئىندىيانلار، ئالاسكا قەبىلىرىى ۋە ھاۋاي تاقىم ئارىلىدىن كەلگەنلەر 0.8%نى ئىكەللەيدىكەن . ۋاشىنگتون شەھىرى 1791-يىلى قۇرۇلغان بولۇپ، ئامېرىكىنىڭ تۇنجى قېتىملىق زۇڭتۇڭى گېئورگى ۋاشىنگتوننى خاتىرىلەش ئۈچۈن بۇ شەھەرنىڭ نامىنى شۇنىڭغا ئاتاپ قويغان ئىكەن. بۇ شەھەرگە زۇڭتۇڭ مەھكىمىسى  ئاقساراي، پارلامېنت بىناسى، دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقى، بەش بۇرجەكلىك بىنا ۋە ئامېرىكا ئالىي سوت مەھكىمىسى جايلاشقان. مېنىڭ ئىگىلىشىمچە، ۋاشىنگتون شەھىرىدە ئېغىر سانائەت بولمىغانلىقتىن شەھەر مۇھىتى ناھايىتى گۈزەل، ھاۋاسى ساپ، ئاسمىنى سۈزۈك، كوچىلىرى كەڭ ۋە سۈرەن-شاۋقۇنسىز تىنچ شەھەر ئىكەن. يېنىك سانائەتتىن گۆش مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاپ ئىشلەش، نەشرىياتچىلىق قاتارلىقلار بار ئىكەن. ۋاشىنگتوندا مۇھىم مەشھۇر ۋە مەنزىرىلىك جايلاردىن لىنكولىن خاتىرە سارىيى، جىففىرسون خاتىرە سارىيى، ۋاشىنگتون خاتىرە مەقبەرىسى، ۋاشىنگتون چوڭ چېركاۋى، نامسىز قەھرىمانلار خاتىرە مۇنارى، پەنلەر ئاكادېمىيىسى، دۆلەتلىك كۇتۇپخانا، مۇزېيى، گۈزەل-سەنئەت ئورۇنلىرى، ۋاشىنگتون ئۇنىۋېرسىتېتى، پەن-تېخنىكا تارىخى مۇزېيى، دۆلەتلىك سەنئەت ۋە ئالەم بوشلۇقى مۇزېيى قاتارلىق ئورۇنلار بار ئىكەن. شەھەرنىڭ ساياھەت ئىشلىرى ناھايىتى تەرەققىي قىلغان بولۇپ، ھەر يىلى بۇ شەھەرنى ساياھەت قىلىدىغانلارنىڭ سانى 18.5(2012-يىلدىكى سىتاتسىكا) مىليوندىن ئاشىدىكەن. ۋاشىنگتوننىڭ قۇرۇقلۇق، سۇ، ھاۋا قاتنىشى تەرەققىي قىلغان بولۇپ نۇرغۇن تارماق تۆمۈر يوللار ئارقىلىق شىمالدا فىلادىلفىيە، نىيويورك قاتارلىق چوڭ شەھەرلەر بىلەن، غەربتە بىتتىبورك، جەنۇبتا رېچموند شەھەرلىرى بىلەن تۇتۇشۇپ تۇرىدىكەن. بىز ئىككى سائەتلىك ۋاقىتنى چىڭ تۇتۇپ بۇ شەھەرنىڭ مەركىزى پارلامېنت بىناسىنىڭ ئالدىغا كەلدۇق. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 w8 a$ O: R/ d* Z) V4 Z بىنانىڭ ئالدىدا ھەر قايسى دۆلەتلەردىن ساياھەت قىلغىلى كەلگەن خىلمۇ-خىل ئېرىق، خىلمۇ-خىل مىللەت كىشىلەر توپى رەتلىك كىيىنىپ، ئەدەپ بىلەن ئايلىنىپ يۈرەتتى. قۇچاقلىشىپ رەسىمگە چۈشەتتى، بىر-بىرىنى سىنئالغۇغا ئالاتتى. كۆزقارىشى، سەۋىيىسى، ھەۋەس-ئېتىقادى، ئۆرۈپ-ئادىتى، كىيىنىشلىرىغىچە پەقەت ئوخشاشمايدىغان كىشىلەر مېنىڭ خىيال دېڭىزىمنى داۋالغۇتۇپ، كۆڭلۈمدە يېڭى پىكىرلەرنى پەيدا قىلاتتى. مەن ئىنسانى قەدىر-قىممىتىمنى ساقلاش، غۇرۇرۇمنى، مىللىي كىملىكىمنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن قەددىمنى كۆتۈرۈپ، دوپپىلىق بېشىمنى تىك تۇتۇپ ھەممە نەرسىگە قىزىقىش-ھەۋەس بىلەن نەزەر سېلىپ كېتىپ باراتتىم. ئۆزۈمچە كىشىلەرنىڭ رەڭگى-رۇخسارىنى، قەددى-قامىتىنى، يۈرۈش-تۇرۇشلىرىنى، ھەتتا كىيىنىشلىرىگىچە ئىنچىكە سەپسېلىپ، ئۆزۈمگە سېلىشتۇرۇپ، ئۇلاردىن ھېچقانداق يېرىمنىڭ كەم ئەمەسلىكىنى ھەتتا ئۇلاردىن كۆپ ئارتۇقلىقىمنى چوڭقۇر تونۇپ يەتكىنىمدە كۆڭلۈمنىڭ يەنە بىر يېرىنىڭ كەملىكىنى، روھى كەيپىياتىمنىڭ ئۇيغۇرلارغا خاس خۇشخۇي ئەمەسلىكىنى ھېس قىلىپ نېمىشقىدۇر بوينۇم قىسىلىپ قالاتتى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ \1 w2 E6 `, G2 Q& Mئەمما، ئالدىمدا ئۆزىنى مەغرۇر، ئەركىن تۇتۇپ گىدىيىپ كۈلكە-چاقچاقلار بىلەن كېتىۋاتقانلارنى كۆرۈپ مەنمۇ ئۆزۈمنى خۇشخۇي، مەغرۇر تۇتۇشقا تىرىشاتتىم. قۇلاق تۈۋىمدە بىر دانىشمەننىڭ «ياخشى ئۆي-پىكىرلىك ئادەم تەڭرىنىڭ مېھمىنىدۇر، پىكرى پاسىق ئادەم شەيتاننىڭ مېھمىنىدۇر. كۆڭلىگە ياخشى پىكىر كىرسە، ئۇ چاغدا كۆڭلۈڭ ئەرشىئەلادا بولىدۇ» دېگەن نەسىھىتى جاراڭلاپ، مېنى ئەرشىئەلاغا ئېلىپ چىقىۋاتقاندەك قىلاتتى. مەن قان-قېنىمغا سىڭىپ كەتكەن ئەنە شۇنداق روھى تەسەللىگە گول بولۇپ، شۈكرى قانائەت كوچىسىغا كىرىپ كەتتىم. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 i7 m/ A  A: _ئىگىلىشىمچە، پارلامېنت بىناسى ئامېرىكا پارلامېنتنىڭ ئىشخانا بىناسى، پايتەخت ۋاشىنگتوندىكى ئەڭ مۇھىم، ئەڭ كۆركەم، ئەڭ ھەيۋەتلىك قۇرۇلۇشلارنىڭ بىرى ئىكەن. ئورنى شەھەر مەركىزى  ۋاشىنگتون خاتىرە مۇنارىنىڭ شەرق تەرىپىگە جايلاشقان. بۇ يەر ئەسلىدە دېڭىز يۈزىدىن 83 مېتىر ئېگىزلىكتىكى بىر دۆڭلۈك بولۇپ، بىناكارلىق ئىنژېنېرى ۋېللىئان سانتون دېگەن كىشى بۇ يەرگە پارلامېنت سارىيىنى لايىھىلەپ ياساپ چىققان ئىكەن. شۇڭا، بۇ بىناغا «پارلامېنت تېغى» دەپ نام بېرىلگەن ئىكەن. ئامېرىكا ھۆكۈمىتى پايتەختتىكى بارلىق بىنالارنىڭ ئېگىزلىكى پارلامېنت بىناسىنىڭ ئېگىزلىكىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك دەپ بەلگىلىمە چىقارغانىكەن. شۇنىڭ ئۈچۈن پارلامېنت تېغى ۋاشىنگتوندىكى ئەڭ ئېگىز نۇقتىغا ئايلانغان. ئۇنىڭدىن باشقا، پارلامېنت تېغىنى مەركەز قىلغان ھالدا ۋاشىنگتون شەھەر كوچىلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇش بەلگىلەنگەن. پارلامېنت سارىيىنىڭ تۆت تەرىپىنى ئوت-چۆپ، چىملىق ۋە ئورمانلىقلار ئوراپ تۇرغاچقا، يىراقتىن قارىغاندا خۇددى يېشىل گىلەم ئۈستىگە ئورنىتىلغان پىل چىشىدىن ئىشلەنگەن ھەيكەلدەك كۆركەم، چىرايلىق، نەپىس، ئېسىل كۆرۈنىدىكەن. ئامېرىكىغا كەلگەن ھەرقانداق مېھمان، ساياھەتچى، زىيارەتچىلەر جەزمەن مۇشۇ پارلامېنت بىناسىنى كۆرمەي، ئۇنىڭ ئالدىدا خاتىرە سۈرەتكە چۈشمەي كەتمەيدىكەن.    ئامېرىكىدىكى ئەڭ چوڭ، ئەڭ كۆركەم، تارىخى ئەڭ ئۇزۇن، كىتاب-ماتېرىياللىرى ئەڭ تولۇق، زامانىۋى كۇتۇپخانا مانا مۇشۇ پارلامېنت بىناسىغا جايلاشقانلىقتىن ھەر كۈنى دېگۈدەك بۇ كۇتۇپخانىغا كىرىپ چىقىدىغانلارنىڭ ئايىغى ئۈزۈلمەيدىكەن. ئىككى ئەسىرگە يېقىن تارىخقا ئىگە بۇ مەشھۇر كۇتۇپخانا 1800-يىلى قۇرۇلغان بولۇپ، دونياغا داڭلىق مەدەنىيەت تەۋەررۈكى ئىكەن. 2013-يىلدىكى سانلىق مەلۇماتقا ئاساسلانغاندا،  بۇنىڭدا 47 خىلدىن ئارتۇق تىل-يېزىقتىكى ھەر خىل ساقلانغان ماتىرياللار 121 مىليۇندىن ئاشىدىكەن. بۇنىڭ ئىچىدە،  كىتابلاردىن 25 مىليون پارچە، 68 مىليون قوليازما ماتېرىيالى، 5 مىليۇن پارچە خەرىتە، 3 مىليۇن ئەتراپىدا دسكا ۋە ئىلىكتۇرۇنلۇق ئاۋازلىق كىتاپلار، 1مىليۇن  ئەتراپىدا كىنو فىلىم كوپىيىسى، 16مىليۇن ئەتراپىدا   كىچىك تىپتىكى پىليونكا ۋە باشقا ھەر خىل گېزىتلەردىن 12 مىليۇن نۇسخا ساقلىنىۋېتىپتۇ. يەنە، بۇ كۇتۇپخانىدا ساقلانغان جۇڭگو كىتابلىرى 500 مىڭ پارچە، ژۇرناللار 8000 خىل ئىكەن. بۇنىڭ ئىچىدە يېڭى جۇڭگو قۇرۇلغاندىن بۇيانقى دۆلەت ئىچىدە تارقىتىلىدىغان ژۇرناللار 200 خىل، جۇڭگولۇقلارنىڭ ناھىيە تەزكىرىسى 4000 خىلدىن ئارتۇق ئىكەن. ئۇنىڭدىن باشقا يەنە ھەر خىل خەنزۇچە كىتاب ۋە ژۇرناللارنىڭ كىچىك تىپتىكى پليونكىسى 7600 دانە، ئۇ ئاساسەن ئامېرىكا پارلامېنتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىش بىلەن بىرگە جۇڭگو جامائەتچىلىكىگىمۇ كەڭ ئېچىۋېتىلگەن. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، دائىم نۇتۇق يىغىنلىرى، سۆھبەت يىغىنلىرى مۇزىكا يىغىنلىرى، شېئىر دېكلاماتسىيە يىغىنلىرى، ھەمدە كىتاب، رەسىم، فوتوگراف قاتارلىق كۆپ خىل كۆرگەزمىلەرنى ئېچىپ تۇرىدىكەن. ئۇ يەنە دۇنيادىكى نۇرغۇنلىغان داڭلىق كۇتۇپخانىلار بىلەن كومپيۇتېر ئالاقىسى ئورنىتىپ، كىتاب-ماتېرىيال ئالماشتۇرۇپ تۇرىدىكەن. توكيو، كالاكۇتتا، يېڭى دېھلى، قاھىرە قاتارلىق چوڭ شەھەرلەردە ئىش باشقۇرۇش ئورنى تەسىس قىلىپتۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ q# l6 W4 e5 P# J8 [! s' V4 o* M) Z3 X1 f2013-يىلدىكى كۈتۈپخانىنى بىۋاستە زىيارەت قىلغانلارنىڭ سانى 1.6 مىليۇن بۇلۇپ ، تور بېتىنى زىيارەت قىلغۇچىلارنىڭ سانى 84 مىليۇن، ئۇمۇمى بەت سانىنى كۆرگەنلەرنىڭ سانى 519 مىليۇن قېتىم سانىغا يەتكەن. شۇ تاپتا مەن دۇنيانىڭ سىياسىي، ئىقتىسادى ۋە مەدەنىي، مەنىۋى ھەمدە ئىدىيىۋى  ھاياتىغا جىددىي ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈشتە جان-جەھلى بىلەن تىرىشىۋاتقان بىر ئەلنىڭ پايتەختىدە پارلامېنت بىناسىغا قاراپ تۇرۇپ ئۇنىڭ ئومۇمىي قىياپىتى ۋە رېئال قۇدرەتلىرى توغرىسىدا شېرىن خىياللار دېڭىزىدا ئۈزۈپ يۈرەتتىم. ئالدىمدا، كەينىمدە ۋە ئىككى تەرىپىمدە خۇددى ماڭا ئوخشايدىغان ساياھەتچىلەر ھەيۋەتلىك پارلامېنت بىناسىغا قاراپ بىر نېمىلەرنى دېيىشىپ كېتىپ باراتتى. ئۇلار شۇنداق خۇشال ئىدىكى چېھرىدىن غالىبلارغا خاس شادلىق تەنتەنىسى جىلۋە قىلىپ، كۆزلىرىدىن ئادالەتكە، ئەركىنلىككە تويۇنغان پارلاق نۇر چاقنايتتى. پۈتۈن ۋۇجۇدىدىن ئەنە شۇنداق خۇشاللىق، مەمنۇنىيەت ۋە خاتىرجەملىك ئارىلاش قىزىقىش، بەختىيارلىق ئالامەتلىرى يېغىپ تۇراتتى.    پەقەت مەنلا «ئىچىمدە روزا تۇتۇپ، تېشىمدا ھېيت ئويناپ» ئىچ-ئىچىمدىن قايناپ كۈلەلمەي كېتىپ باراتتىم. دولقۇن مېنى پارلامېنت بىناسىنىڭ ئالدىنقى تەرىپىدىكى پەلەمپەيلىرىدە توختىتىپ رەسىم تارتتى. ئاندىن ماڭا: -ئەتراپ تېخى راۋۇرۇس كۆكەرمەپتۇ، رەسىمىمۇ تازا ياخشى چىقمايدۇ، زىيارىتىمىزنى توختىتىپ گۈللەر ئېچىلغاندا كېلەيلى، -دېدى –دە، بىزنى شەھەرنىڭ مەركىزىگە جايلاشقان پارلامېنت بىناسىنىڭ ئالدىدىكى سۈپسۈزۈك كۆل بويىغا باشلاپ كەلدى. بىز بۇ يەردە ئولتۇرۇپ ئۆيدىن ئېلىۋالغان يېمەكلىكلىرىمىزنى يەپ ئارام ئالدۇق. ماشىنا قويىدىغان جاينىڭ ۋاقتى توشقانلىقتىن دولقۇن ماشىنىنى باشقا جايغا يۆتكىۋېتىشكە كەتتى. مەن شۇ چاغدا ئەتراپىمدا ماڭا ئوخشاش ساياھەتچىلەرنىڭ كۆل بويىدا ئولتۇرۇپ بىر نېمىلەرنى يەۋاتقىنىنى كۆردۈم. سىنچىلاپ قارىسام، بولكىنى يالپاقلاپ توغراپ، ئارىسىغا بېلىق كونسېرۋاسى، پەمىدۇر قىيامى، كۆكتات سېلىپ بىر يالتىراققا يۆگەپ ساندىۋىچ (قاتنان) ياساپ يەۋاتاتتى. مىنېرال سۇ ئىچىۋاتاتتى. تۇرسۇنئاي قىزىمنىڭ ئېيتىشىچە ئىنگلىزلار گۆشسىز ئوتياش سېلىنغان دۈملىمە گۈرۈچ يەيدىكەن. ئۇلار كۆپ چاغدا ئىسسىق چاي بىلەن ياكى قەھۋە بىلەن بىر-ئىككى پارچە باقالى يەپ ئارقىدىن ئالما، بانان يەيدىكەن. مىنېرال سۇ ئىچىدىكەن. شۇنداقتىمۇ قەددى قامەتلىك كېلىدىكەن. گەپ كۆپ يېيىشتە ئەمەس، قانداق چاغدا قانچىلىك يېيىش، بەدەنگە لازىملىق قۇۋۋەتلىك نەرسىنى يېيىشتە ئىكەن. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 ^# E& a- j  n( P. ?* Xمەن قەيەردە، قاچانلا ئامېرىكىلىقلارغا قارىسام تۇرمۇش شەكلى ۋە مەدەنىيىتىنىڭ ئۆزگىچىلىكىنى، يېمەك-ئىچمەك، كىيىنىشىنىڭ ئاددىي، ھەشەم-دەرەمسىز، ئەمما روھى دۇنياسىنىڭ گۈزەللىك، ئىلىم-ئېرپان، ئەدەپ-ئەخلاق ئۈگۈتلىرى بىلەن بېزەلگەنلىكىنى ھېس قىلدىم. قولىدا گېزىت-ژۇرنال ياكى يان تېلېفون، ئايپەد كۆتۈرۈۋېلىپ ئالدىراش يۈرگىنىنى كۆرۈپ بىزنىڭ ئادەملىرىمىزگە ئەسلا سېلىشتۇرغىلى بولمايدىغان دەرىجىدە پەرقى بارلىقىنى چۈشەندىم. بۇ شەھەردىكى ھەربىر بىنا، ھەربىر يول، ھەربىر چېركاۋ ياكى قەھۋەخانا، ياكى تىياتىر، كىنوخانىلارنىڭ ئۆزىگە خاس مەدەنىيەت تارىخى، خىلمۇ-خىل كەچۈرمىشلىرى بولغاچقىمىكىن بۇ شەھەرنى بىر-بىرلەپ ئارىلاپ كۆرۈش خۇددى قەدىمىي بىر خاتىرە مۇزېينى، خاتىرە ساراينى زىيارەت قىلغاندەك ئوقۇم بولىدىكەن. مانا مۇشۇ پايتەختنىڭ مەركىزىدىكى پارلامېنت بىناسىنىڭ تارىخىنى سۆزلىسەكلا بىر داستان پۈتكىدەك. شۇنداق قەدىمى، شۇنداق ھەيۋەتلىك بىنالارنىڭ دەرۋازىسى ياكى تاملىرىدا كىشىنىڭ كۆزىگە چېلىقىدىغان بىرمۇ دەبدەبىلىك شوئار، كىشىنى ئەيمەندۈرىدىغان قوراللىق ساقچى يوق ئىدى. كوچىلاردا لەلەڭلىشىپ يۈرگەن بىكار تەلەتلەر، ھەسەلگە ئولاشقان چىۋىندەك بىر يەرگە توپلىشىۋېلىپ قارت ئوينايدىغان، قۇرۇق گەپ ساتىدىغانلار تېخىمۇ يوق. ئالدىمغا ئۇچرىغان كىشىلەر توپىنىڭ كۆپچىلىكى قارا تەنلىكلەر بولۇپ بويى ئېگىز، قاڭشارلىق، قارا كۆز، ئۈستى-بېشىدىن كۈلكە يېغىپ تۇراتتى. ئۇلار ئىچىدە ئاجايىپ سەمرىگەن ئاياللار، ماڭسا تۆگىنىڭ لوككىسىدەك ئىككى تەرەپكە پۇلاڭلاپ تۇرىدىغان ساغرا، قورساقلارغا قاراپ بۇ دۇنيادىكى ئىنسانلارنىڭ ئاجايىپ-غارايىپ يارالغانلىقىغا ھەيرانۇ-ھەس بولاتتىم. -دولقۇن ئۇزاپ قالدى، -دېدى تۇرسۇنئاي ئورنىدىن تۇرۇپ دولقۇن كەتكەن تەرەپكە قاراپ، -ماشىنا قويىدىغان جاي تاپالمايۋاتسا كېرەك. تۇرسۇنئاي سائىتىگە قارىدى. ۋاشىنگتون تەسىراتى مۇھىم تېما قىلىنغان قىزىقارلىق پاراڭلىرىمىزنىڭ زوقىدا ۋاقىتنىڭ قانداق ئۆتۈپ كەتكىنىنى تۇيماي قاپتۇق. دولقۇن كەلگۈچە ئورنىمىزدىن قوزغالماي ئولتۇرۇپ ئۇنى ساقلىشىمىز كېرەك ئىدى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# K7 \' z5 e% D3 {1 n-ئاتا، -دېدى تۇرسۇنئاي ماڭا قاراپ، -ۋاشىنگتوننى كۆردۈڭ، پارلامېنت بىناسىنىمۇ كۆردۈڭ، قانداقكەن ئامېرىكا؟ مەن بىر ھازا ئىچىمگە تىنىپ گەپ قىلالمىدىم. راست گەپنى قىلسام تىل بىلمىگەنلىكىمدىن ئەتراپىمدىكى گۈزەللىكتىن ئانچە ھۇزۇر ئالالمايۋاتاتتىم. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ {1 q% \9 r7 \6 a4 c) Z1 bياخشى دەي دېسەم قەشقەرنىڭ ئوردائالدى، ئۈرۈمچىنىڭ خەلقئارا چوڭ بازىرى، ئاقسۇنىڭ رەستە كوچىلىرىدىكى لەڭمەن، پولۇ، پىتىر مانتىلىرى بىلەن كۆزىنىڭ يېغىنى يەيدىغان شىرمەت نانلىرى، گۆشگىردە، سامسىلىرى يوق. «ئۇمىچى يوق مازاردىن شەيخ قېچىپتۇ» دېگەندەك بۇ يەردىن قېچىپ كەتكۈدەك بولۇۋاتاتتىم. يامان دەي دېسەم، ھەممە ئادەم «جەننەت» دەپ ماختاۋاتقان ئامېرىكىنى مەنمۇ شۇنداق دېمەي ئامالىم يوق ئىدى. زېرىكىپ قالدىم دەي دېسەم قىزىمدىن ياخشى گەپ ئاڭلىمايمەن: «ساڭا زادى نېمە قىلىپ بەرسەم بولاتتى، ئەجەب غەلىتە مىجەزىڭ باركىنا» دېيىشى تۇرغانلا گەپ. شۇڭا «زىخمۇ كۆيمەيدىغان، كاۋاپمۇ كۆيمەيدىغان» ھەممە كىشىنىڭ قۇلىقىغا خۇشياقىدىغان ئادەت گېپىدىن «بەلەنكەن، ياخشىكەن، گۈزەلكەن» دەپ جاۋاب بېرىپ گەپنى تۈگىتىشىم كېرەك ئىدى. -ئامېرىكا توغرىسىدىكى تەسىراتىمنى بالدۇرلا سوراپ قالدىڭىز قىزىم، مەندە تېخى تەسىرات پەيدا بولمايۋاتىدۇ، ئىشقىلىپ ياخشىدەك قىلىدۇ، -دېدىم تەستە. ئۇ ئاۋۋال ئاپىسىغا، ئاندىن ماڭا قاراپ دەمال بىر نېمە دېمىدى. ئۇنىڭ ماڭا ئوخشاش مىجەزى چۇس، زېھنى ئۆتكۈر، ئىنكاسى تېز بولغاچقا ھەرقانداق ئادەمگە، ھەرقانداق ئىش توغرىسىدا يۈز-خاتىرە قىلماستىن شۇ ھامان ئىپادە بىلدۈرۈپ مۇستەقىل پىكىر قىلالايتتى. مەن بىلەنمۇ مۇنازىرلىشەلەيتتى. بۈگۈن ئەتىگەندىمۇ ئىككىمىز دوپپا توغرىسىدا خېلى قىزىرىشتۇق. ئەمدى ئامېرىكا توغرىسىدىمۇ مۇنازىرە قىلغۇم، قىزىمنىڭ كۆڭلىگە ئازار بەرگۈم يوق ئىدى. چۈنكى، مەن مېھمان، مېھمان دېگەن قوينىڭ قوزىسىدەك ياۋاش بولىدۇ، ئېغزى يۇمشاق موزاي مىڭنى ئېمىدۇ، ئېغزى قاتتىق موزاي بىرنى ئېمىدۇ، دېگەندەك داستىخانغا چىققىنى ماختاپ يېگىنىم ياخشى –دە! مەن ھېلىقى گەپنى قىلىپ قۇيۇپ كېيىن سەل ئوڭايسىزلىنىپ قالدىم. مېنىڭ ئوڭايسىزلىنىپ قالغىنىمنى ئەقىللىق قىزىم دەرھال بىلدى. شۇڭا كۆڭلۈمنى ياساپ: -توغرا ئېيتتىڭ ئاتا، تېخى سەن قاتتىق تەسىرلەنگۈدەك قىزىق ئىشنى، گۈزەللىكنى كۆرمىدىڭ، -دېدى. ئۇ ماڭا يۈز خاتىرە قىلىپ بۇ قېتىم ئۆتكۈزۈۋەتكەن ئىدى. رازىيەمۇ ماڭا قاراپ كۈلۈمسىرىمىدى. ئاغزىمنىڭ ئىتتىكلىكىدىن ئاغرىندى. ئۇ مېنىڭ تۇرسۇنئايغا ئۇنداق تەلەپپۇزدا گەپ قىلىشىمنى خالىمايتتى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ i. Z& r! l+ lرازىيەنىڭ يۈزى ھال رەڭدىن ئاق رەڭگە ئۆزگەردى. ئېغىزى ئازراق مىدىرلىدى، يوغان كۆزلىرى سەل پۈرۈلدى. قاپاقلىرى سەل تۈرۈلدى. ئارقىدىنلا قىپقىزىل كالپۇكى يەرگە ساڭگىلاپ، ئۇنىڭ يۈزىنىڭ ئالمىدەك يۇمىلاق شەكلىنى ئۆزگەرتىۋەتتى. ئۇ ھازىر مېنىڭدەك ئېغزىغا كەلگىنىنى بۇغىزىغا پۇشۇرمايدىغان غەلىتە مىجەزلىك ئادەمنى كۆرگۈسى يوقتەك كۆزىنى چىڭ يۇمۇۋالدى. ئۇنىڭچە بولغاندا مەن باياتتىن قىزىمنىڭ كۆڭلىنى ئاياپ بولسىمۇ ئامېرىكىنى ماختاپ «جەننەتكەن، قالتىسىكەن، ۋاي مەن بەك ياخشى كۆردۈم، ئانداقكەن، مۇنداقكەن» دېسەم بوپىكەن. ئەمما مەن ئۇزاق مۇددەت ئاخباراتچىلىق ھۈنىرىم بىلەن بىرنى بىر، ئىككىنى ئىككى دەپ جان بېقىپ ئادەتلىنىپ قالغاچقا، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۆز قىزىم بىلەن سۆزلىشىۋاتقاچقا تەكەللۇپ سۆزلىرىنى تولا ئىشلەتمەي، كۆڭلۈمدە نېمە بولسا شۇنى ئۇدۇللا دەۋەردىم. دېمىسىمۇ، مەن كۆرۈۋاتقان بۇ قۇدرەتلىك دۆلەتنىڭ پايتەختى، تېخى پايتەختنىڭ مەركىزى كوچىسى تۇرۇقلۇق بىزنىڭ ئاقسۇچىلىك 20-30 قەۋەتلىك بىنادىن بىرىمۇ يوق ئىكەن. نەگىلا قارىسام قوڭۇر رەڭ، كۈل رەڭ، گىل رەڭ 5-6 قەۋەتلىك بىنالار، بىنانىڭ ئالدىدا ئادەملەر شالاڭ، ماگىزىن، ئاشپۇزۇللارنى، ئېلىپ-ساتار يايمىچىلارنى، قۇلاقنى يارغۇدەك لابانى بولۇشىغا قويۇۋېتىدىغان دۇكاننى كۆرۈش مۇمكىن ئەمەس ئىكەن. ئامېرىكىدا كاتتا بايلار ئەنە شۇنداق سۈرەن-شاۋقۇنسىز ئىككى قەۋەتلىك داچىلاردا، نامرات دېگەنلەر 20-30 قەۋەتلىك ئېگىز بىنالاردا ئولتۇرىدىكەن. ۋاشىنگتون شەھىرى مېنىڭ تەسەۋۋۇرۇمدىكى ئادەملەر قايناپ، ھەممىسى ياغ چايناپ تۇرىدىغان كاتتا شەھەر ئەمەس ئىدى.    توۋا، ئامېرىكىدەك ئاسمىنى كەڭ، قۇدرەتلىك، دېموكراتىك دۆلەتتە تۇرۇۋېتىپمۇ يەنە كۆڭلۈمنىڭ چوڭقۇر يەرلىرىنى قورۇنۇش، قىسىلىش، ئەندىشە سايىلىرى قاپلىۋېلىپ يۈرەكلىك خىيال سۈرەلمىگىنىم، ئەركىن-ئازادە يۈرەلمىگىنىم نېمىسى؟ قەلبىمنى ئازابلاۋاتقان بىردىن-بىرى مۇرەككەپ، جاۋابىنى تاپقىلى بولمايدىغان مونولوگلار مېنى ساراڭ قىلاي دەۋاتىدۇ. كىشىلەرگە قاراپ ئۆزۈمنىڭ ماددىي، مەنىۋى، ئەقلىي نامراتلىقىمنى بىلگىنىمدە قاقشاتقۇچ مۇساپىرلىق تۇيغۇلىرى جان-جېنىمدىن ئۆتمەكتە. ماڭا بۇنداق گۇمانخورلۇق، يۈرەك-ئالدىلىق كېسىلى قاچان تەككەن بولغىيىدى. مېنى پۈتكۈل ۋاپاسىز دۇنياغۇ بىلمىسۇن، تونۇمىسۇن، ھالىمنى سوراپ قويمىسۇن، ئۇمۇ مەيلى. بۇنى ئۆزۈمنىڭ شورى دەي، ماقۇل. ئەمدى ئۆزۈمنىڭ كىملىكىنى ئۇنتۇپ كېتىۋاتقىنىمنى كىمدىن كۆرىمەن؟ دولقۇننىڭ يېنىمغا كېلىپ «ماڭايلى» دېگەن ئاۋازى مېنى خىيال دېڭىزىدىن سۈزۈۋالدى. كۆل بويىدا ئولتۇرۇپ قويۇق دەل-دەرەخلەر، سۈپسۈزۈك سۇغا قاراپ جاھاننىڭ غەۋغالىرىدىن يىراق تۇرۇپ ئارام ئېلىشقا، بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 d/ {: ~6 k. W% l' t2 [6 f9 Wدۇنيانىڭ كەچمىشلىرى ۋە ئەتمىشلىرى ئۈستىدە شېرىن خىيال سۈرۈشكە ئاجايىپ قۇلايلىق جاي ئىكەن. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 P8 y$ B; A+ y& x-ماشىنىنى ئەپلىك بىر جايغا باققىلى بەردىم. ۋاقىت تېخى بالدۇر، ئاۋۇ كۆرۈنگەن بىنا ئامېرىكا بوتانىكا باغچىسى، -دېدى ئۇ سول تەرىپىمىزدە قەد كۆتۈرۈپ تۇرغان ئەينەك قۇرۇلمىلىق گۈمبەز شەكىللىك بىنانى كۆرسىتىپ، -بېرىپ گۈل سەيلىسى قىلايلى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 o& G# {+ Y; e-سىز بىر نەرسە يەۋېلىڭ، -دېدى تۇرسۇنئاي. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 C( y7 r: I' F* |مەن باغچىنىڭ ئىچىگە كىرىپ يەي، -دېدى دولقۇن. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) z" m/ f7 g; Y" c7 C4 ~% I! L-مەشىدە ئولتۇرۇپ يەۋېلىڭ، باغچىدا بىر نېمە يەپ ئولتۇرسىڭىز سەت ئەمەسمۇ؟ -ياق، ھېلى كۆرىسىز، ئاجايىپ ئېسىل، يۇمشاق ئورۇندۇقلاردا ئولتۇرۇپ، رەڭمۇ-رەڭ گۈللەرنىڭ خۇشپۇرىقىنى پۇراپ، راھەتلىنىپ غىزالانسىڭىز ئاجايىپ ھۇزۇرلىنىپ كېتىسىز. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& T0 m- v; ]* E$ i; K1 cدولقۇننىڭ گېپىدىن ۋە خۇشخۇي مىجەزىدىن ھۇزۇرلىنىپ كۈلدۈم. باغچىنىڭ گېپىنى ئاڭلاپ تەنلىرىم يايراپ، كۆڭلۈم ئېچىلىپ قالدى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. q1 S( y, t( k5 o; b5 E8 f! N بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* B1 X, d8 h& N8 E بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" `' U, t' D2 Y/ }+ E! z

tokqi123

	ئامىرىكا توغرىسىدا خېلى جىق بىلىملەرنى بىلىۋىلدىم،رەخمەت سىزگە!

aisadap

	داۋامىنى سۇنغىنىڭىزغا رەھمەت، ھارمىغايسىز، كەچتە تەپسىلىي  'وقۇي!

sargarda

	ئەي  قەدىرلىك ئوغلۇم ، ئەگەر كىشى ئۆز ئۆيىدىن بېشىنى چىقارمىسا ، ئۆز يۇرتىدىن   تاشقىرى   قەدەم  قويمىسا  ، ئاجايىپ  شەھەرلەرنىڭ  مەنزىرلىرىنى  كۆرۈشتىن  مەھرۇم بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- o8 l3 X; ~% s( f& Yدانىشمەنلەر  سۆھبىتىنىڭ   مەنىللىرىدىن  بەھرىنەلمەي   قالىدۇ  . بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. s: L! w% v1 R5 \: ~قارچىغا    ئوۋدا   توختىماي  ئۇچۇپ   يۈرگەنلىكى  ئۈچۈن ، ئۇنىڭ  قونىدىغان  جايى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# w0 O0 A7 c' K+ {: Aپادىشاھلارنىڭ   قولى  .   ھوۋقۇش  ئۆز   ۋەيرانىسىدن   ۋاز   كەچمىگەنلىكى ئۈچۈن بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 f1 f; D" e2 x& l, q' [' Uئۇ  ئەسكى  تاملىقتىن   ئۇرۇن   تۇتقان .  شۇڭا   سەن  ئىلىم   سەپرىنى  توختاتمىغىن . بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% v, F' |5 l4 R, O, C4 z" Q# U( Qھەر  سەپەردە   ئەقىل   كۆزۈڭ  بىلەن   يول   يۈر  . بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( T. O+ R5 l+ ?* q" ]ئىزىدا    توختاپ   قالغان   سۇ   ئاسانلا   سېسىپ   كېتىدۇ ،  ئاي  كۆكتە  ئۈزۈپ يۈرگەنلىكى  ئۈچۈن   ئون بەش  كۈنلۈك   تۇلۇنئايغا   ئايلانغان  .   يۈسۈپ   خاس   ھاجىپ   نەسىھەتلىرىدىن  .   بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* ^; G4 C$ y3 G" o! s1 m" y ھۆكۈمىرانغا   رەھمەت  .    تازا   قىزىقىپ   ئوقۇۋاتسام   تۈگەپ  كەتتى ...

zulnuri

	داۋامىنى ئىنكاس ئارقىلىق ساقلىۋىلىپ  ،كەچتە ئوقاي.

musilina

	ئامرېكا تارىخى توغرىسىدا يەنىمۇ ئىچكىرلەپ چۈشەنچىگە ئىگە بولدۇم...... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 X4 L( H/ O4 I+ T0 T& \- o9 a* q كۆپ جاپا چېكىۋاتىسىز.... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 S: H# G6 ], }, I! e  V" ~ بىزنىڭ بىر خوشنىمىز نەچچە كۈن بولدى ئامرېكىدا ئۈچ ئاي تۇرۇپ قايتىپ كەلگىلى..... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @  P0 t) D! B, C. C بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 D5 g0 x& _' K( Jاللاھ خالىسا بىزگىمۇ پۇرسەت چىقىپ قالسا بارارمىز...

musilina

	wahima2 يوللىغان ۋاقتى  2014-7-22 03:24 PM بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, {, F  I& h# G9 {* C$ e: \سىزمۇ خوشنېڭىزدىن ئاڭلىغانلىرىڭىزنى بىر تىما قىلىپل ... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- O' i' A1 n$ K) F) r; I9 @ئۇ خوشنام ئامرېكىدىن كېلىپلا ئۆي كۆچكىلى تۇردى،گەپ قىپ بەرگۈدەكمۇ چولىسى يوق،بەك ئالدىراش بوپ كەتتى.... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 x* V* i. c- l* Y) Lبولمىسا ئامرېكا تەسىراتلىرىنى ئالا قويماي سوراپ يېزىپ چىقاتتىم.....

riqat

	سىزنىڭ بۇ تىمىللىرىڭىزنى ھەقىقەتەن زوقۇم بىلەن ئوقۇپ چىقتىم،ھەقىقەتەن ياخشى چىقىپتۇ بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. E& l' E+ c/ k0 qھارمىغايسز. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 F0 S# _7 ^# Vئامېرىكاننىڭ خېلى يەرلىرىگە بارغاندەك بولۇپ قالىدىكەن      ئەمەسمۇ

tarimoghli25

	رەسمى تەپسىلى بۇپتۇ خۇددى مەن ئۆزۈم بارغاندەك بولدۇم،ھۆكۈمران ئەپەندىگە كۆپ رەھمەت.