بىزنىڭ قوشاقچى ئانىلىرىمىز

barstekin

	بىزنىڭ قوشاقچى ئانىلىرىمىز   ياقۇپ ئىسمائىل قورولچى   ئۇيغۇر خەلق ئېغىز ئەدەبىياتىدىكى مۇھىم ژانىرلارنىڭ بىرى بولغان قوشاقلار خەلقىمىز ئارىسىغا كەڭ تارقالغان بولۇپ ، نۇرغۇنلىغان كۈيۈمچان ئانىلىرىمىز ئۇيغۇر قوشاقچىلىقىنىڭ تەرەققىياتى ئۈچۈن ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قۇشقان . تۆۋەندە مەن مۇبارەك نامى تا ھازىرغىچە تىللاردا داستان بولۇپ كېلىۋاتقان بىر قىسىم قوشاقچى ئانىلىرىمىز ھەققىدە قىسقىچە توختىلىپ ئۆتمەكچىمەن . ئەرەمسىماخان ئانا    ئەرەمسىماخان ئانا – 17- ئەسىردە  ياشىغان قوشاقچى ئايال . ئېيتىشلارغا قارىغاندا ، ئۇنىڭ نەسەبى ئىمىن غۇجىدىن ئىلگىرىكى لۈكچۈن بېگى ئەھمەدباقى ( كېپىش بەگ ) كە تۇتىشىدىغان بولۇپ ، ئىمىن غۇجا كېپىش بەگنى مەغلۇپ قىلىپ بەگلىكنى ئېگىلىۋالغاندىن كېيىن ، ئۇنىڭ ئەجداتلىرى پىچان ناھىيىسىنىڭ ھازىرقى دالانكارىز يېزىسىغا قاراشلىق بولغان بەشتام كارىز مەھەللىسىدە ياشاپ ئۆتكەن ئىكەن . ئەل ئاغزىدا تارقىلىپ يۈرگەن بىر قىسىم پاراڭلارغا ئاساسلانغاندا ، ئەرەمسىماخېنىمنىڭ يالغۇز ئوغلى مىيىمخان يۇنۇس ۋاڭنىڭ مىيىپ قىزى كەڭكىسخان بىلەن ياخشى كۆرۈشۈپ قېلىپ ، ئۇنى ئېلىپ قېچىپ كېتىۋاتقاندا ، كەينىدىن قوغلاپ كەلگەن ئوردا نۆكەرلىرى تەرىپىدىن تۇتۇلۇپ قېلىپ ، ئاتقا سۆرۈتۈپ ئۆلتۈرۈش جازاسى بېرىلگەن ئىكەن . بۇ چاغدا ئەرەمسىما خېنىم يالغۇز ئوغلىنىڭ ئۆلىمىگە قايغۇرۇپ ، نۇرغۇن قوشاق توقىغان بولۇپ ،قىلىشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە .                                                                                                       بەختىنىساخان ئانا       بەختىنىساخان ئانا – 19 – ئەسىرنىڭ كىيىنكى يېرىمىدا تۇرپاننىڭ ئاستانە يېزىسى غۇجامئالدى مەھەللىسىدە ياشاپ ئۆتكەن قوشاقچى ئايال .                                                                                         ئۇ بىر قېتىملىق مەشرەپتە ، نەغەمباقى ئىسىملىك بىر قوشاقچى يىگىت بىلەن قوشاق توقۇشتا بەسلىشىپ قېلىپ ( ئەگەر نەغەم باقى يېڭىۋالسا ئۇنىڭغا تېگىدىغانغا كېلىشىپ ) ئاخىرى ئىككىسى << نەغەم بىلەن بەختىنىسا >> دىگەن قوشاقنى ئىجاد قىلغان ئىكەن . مەريەمخان ئانا    پىچان ناھىيىسى تۇيۇق يېزىسىنىڭ پەنجەن كارىز كەنتىدە ياشاپ ، تۇرپان خەلق قوشاقلىرى ۋە تۇرپان پاراڭلىرىنىڭ تارىخى تەرەققىياتى ئۈچۈن ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشقان تۇنۇلغان خەلق قوشاقچىسى ، ئۇستا پاراڭچى مەرھۇم مەريەمخان ئانا ، مىلادى 1894 – يىلى پىچان ناھىيە لۈكچۈن بازىرىنىڭ تۆۋەنمەھەللە ( ھازىرقى مۇقام ) كەنتىدە دۇنياغا كەلگەن . كېيىن پەنجەن كارىزغا ياتلىق قىلىنغان . 111 يىللىق ھاياتىنىڭ كۆپ قىسمىنى توي – تۆكۈنلەردە تەكلىپ بىلەن قوشاق ئېيتىش ۋە ئۆزىنىڭ ئۆتكۈر پاراڭلىرى بىلەن جەمئىيەتتىكى بولمىغۇر قىلىقلارنى قامچىلاش بىلەن ئۆتكۈزگەن بۇ تۆھپىكار ئانا ، 2005 – يىلى 12 – ئاينىڭ 6 – كۈنى بىز بىلەن مەڭگۈلۈك ۋېدالاشتى .                                                                                                ناجىخان ئانا   ناجىخان ئانا ئالدىنقى ئەسىردە لۈكچۈن بازىرىنىڭ تۆۋەنمەھەللە ( ھازىرقى مۇقام ) كەنتىدە ياشاپ ئۆتكەن تۇنۇلغان خەلق قوشاقچىسى بولۇپ ، لۈكچۈن ۋاڭلىقىنىڭ ئاخىرقى ۋاڭى ماتسايىت ( ساچىڭۋاڭ ) دەۋرىدە ئوردا غەزىنىچىسى بولغان ئىكەن . ئەۋلادلىرىنىڭ سۆزلەپ بېرىشىچە ، ناجىخان ئانىنىڭ ياشلىق مەزگىللىرىدە ئۇنىڭ چېچى ناھايتى ئۇزۇن ھەم توم بولۇپ ، 41 ئېغىزلىق غەزىنىنىڭ ئاچقۇچىنى ئاشۇ 41 تال قىلىپ ئۆرۈلگەن چېچىنىڭ ئۇچىغا چېگىپ ساقلىغان ئىكەن . ناجىخان ئانا ئاز كەم 90 يىل ياشىغان بولۇپ ، ئۇ ئازاتلىقتىن كېيىن سوتسىيالىزىم ، يېڭى زامان كۈيلەنگەن نۇرغۇنلىغان قوشاقلارنى ئىجاد قىلغان بولۇپ ، ئۇ ئىجاد قىلغان بىرقىسىم قوشاقلار << تۇرپان خەلق قوشاقلىرى >> ۋە << پىچان خەلق قوشاقلىرى >> قاتارلىق توپلاملارغا كىرگۈزۈلگەن. شەئىدىخان ئانا    تونۇلغان خەلق قوشاقچىسى ۋە ئۇستا داستانچى شەئىدىخان ئانا 1881 – يىلى پىچان ناھىيىسى ھازىرقى دىغار يېزىسىنىڭ يۈرمۇڭ مەھەللىسىدىكى چېلىشچى زور پولات ئاكا ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن . ئۆسمۈرلۈك ۋە ياشلىق مەزگىللىرىدە دىننى مەكتەپتە ئوقۇپ دىنى ساۋاتلىق بولغان ، ئۇنىڭ ئۆمرى دىغار ، چۆلتاغنىڭ سىڭىر ، شىڭدى ، لوپنۇرنىڭ تىكەنلىك ، لۈكچۈننىڭ ئامانشاھ قاتارلىق يېزا ( كەنت ) لىرىدە ئۆتكەن . 1933 – يىلى لۈكچۈندە يۈز بەرگەن << چوڭ يېغىلىق >> تا شۇ چاغدىكى فېئودال ھۆكۈمرانلار بىلەن زىددىيەتلىشىپ قالغاچقا ، يۇرتنى تاشلاپ چۆلتاغ – لوپنۇر يولى ئارقىلىق تىكەنلىككە كۆچۈپ بارغان . ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 60 – يىللىرى لۈكچۈن بازىرىنىڭ ئامانشاھ كەنتىگە كۆچۈپ چىققان . شەئىدىخان ئانا 1991 – يىلى 110 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتكەن بولۇپ ، ئۇ كۆچۈپ يۈرۈش جەريانىدا ئۆز بېشىدىن نۇرغۇن ئىسسىق – سوغاقلارنى بېشىدىن كەچۈرگەنلىكى ۋە ھەرقايسى يۇرت كىشىلىرى بىلەن ئارىلىشىپ ياشىغانلىقى ئۈچۈن ، كېيىنكى كۈنلەرگە كەلگەندە ئۇستا قوشاقچىلاردىن بولۇپ يېتىشىپ چىققان . شەئىدىخان ئانا قوشاق توقۇشتىن باشقا يەنە داستان ئوقۇشقىمۇ ماھىر بولۇپ ، ھايات چېغىدا << تاھىر –زۆھرە >> ، << بوز يىگىت >> قاتارلىق خەلق داستانلىرىنى پۈتۈن بىيىتلىرى بىلەن قوشۇپ ئوقۇپ ، لۈكچۈن خەلقىنىڭ قىزغىن ئالقىشىغا ئېرىشكەن . ئۇنىڭ قوشاقلىرىدا يەنە لۈكچۈندە  يۈز بەرگەن << چوڭ يېغىلىق >> تا خەلقنىڭ بېشىغا كەلگەن دەرت – ئەلەملەر نەپىس ۋە يېقىشلىق خەلىق تىلى بىلەن يارقىن ئىپادىلەپ بېرىلگەن بولۇپ ، ئۇنىڭ قوشاقلىرى ئەينى دەۋر رىئاللىقىنى تەتقىق قىلىشتىمۇ مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە .

ئالتۇنت

	بەختىنساخان ئانىنى مەن ئاڭلاپ باقماپتىكەنمەن دېسە!بولمىسا مەنمۇ غۇجامئالدى مەھەللىسىدە تۇغۇلۇپ چوڭ بولغان.قايتىپ چوڭلاردىن سوراپ باقسام بولغۇدەك.

mihribanmm

	ساقلىۋالسام بولغىدەك بۇ تېمىنى...

چاقنار

	پايدىلىق  تېمىكەن  ،،،لېكىن مەن ھېھقايسىنى تونۇمايدىكەنمە

نۇرنىسە

	مەنمۇ ھېچقايسىسىنى بىلمەيدىكەنمەن،ساقلىۋالسام بولغۇدەك..........