سەنئەتكارنىڭ رولى ۋە ئەخلاقىي پەزىلەتلىرى توغرىسىدا

baywetqe

	سەنئەتكارنىڭ رولى ۋە  ئەخلاقىي پەزىلەتلىرى توغرىسىدا مەقسۇت ئەمىن ئەركيار تەييارلىغان تەنقىد ــ تەنقىد  ئۇبيېكىتى ئېنىق بولۇش ۋە ئۇبيېكىتنى تۇلۇق چۈشىنىش،بەلگىلىك توغرا ،ئادىل ئۆلچەم قوللىنىش،مۇئەييەن مەقسەت بولۇشنى شەرت قىلىدۇ.                                ـــ   «تەنقىدى تەپەككۇرنىڭ قىممىتى»دىن. سەنئەتكارنىڭ رولى بۇ ھەقتە كىلاسسىكلارغا ياكى  دەستۇرلارغا ،خەلق قوشاقلىرىمىزغا،مەدەنىيەت تارىخىغا مۇراجەت قىلمايمۇ دېيەلەيمىزكى،   ئادەم ــ تاش- كېسەك ئەمەس،بەلكى ھېسياتلىق مەخلۇق. ئىنسان تەبىئىيتى ھەققىدىكى تالاش-تارتىشلارمۇ بىرياقتا تۇرۇپ تۇرسۇن، نورمال ئادەملەرنىڭ ھەممىسىدە ھېسيات ،خۇشاللىق-خاپىلىق،مۇھەببەت-نەپرەت قاتارلىق تۇيغۇلار بولىدۇ. جەمئىيەتنىڭ تەرەققىياتى ئىجتىمائى ئىش تەقسىماتىنى بارلىققا كەلتۈردى.سەنئەتكارلارنىڭ ئىجتىمائى ئىش تەقسىماتى ئادەتتىكى كىشىلەرگە ئوخشىمايدۇ.باشقا ئىجتىمائى كەسىپ بىلەن شۇغۇللانغۇچىلار ھەرگىزمۇ ئۇلارنىڭ رۇلىنى ئۆتەپ بولالمايدۇ. سەنئەتكارلار ئۆزلىرىنىڭ سەنئەت ئەسەرلىرى ئارقىلىق ئىجتىمائى جەمئىيەتتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇلارنىڭ رۇلىنى ئىخچام ئېيتقاندا تۆۋەندىكىدەك: 1. ئىنسانلارنىڭ ھېسياتىنى ئىپادىلەيدۇ ۋە خاتىرلەيدۇ. 2.ئىنسانلارنىڭ روھى كەيپىياتىنى تەڭشەش رولىنى ئوينايدۇ. 3.گۈزەللىك ئۇبيېكتى يارىتىدۇ ۋە گۈزەللىك تەربىيسى ئېلىپ بارىدۇ. رېئاللىق ھەقىقى بولىدۇ،شۇنداقلا رەھىمسىز بولىدۇ. شۇ تۈپەيلى مەۋھۇملۇقنىڭ مەۋجۇتلۇق ئەھمىيتى ئاشىدۇ. سەنئەت ئەنە شۇنداق مەۋھۇملۇق ۋە رېئاللىقتىن كېلىپ چىققان غايىنى ئەكىس ئەتتۈرىدىغىنى ئۈچۈن شۇلارنى يەتكۈزگۈچى بولمىش سەنئەتكارلار كىشىلەرنىڭ مەنىۋى ئېھتىياجىنى قاندۇرىدۇ ۋە ئىجتىمائى رولى زور بولىدۇ. سەنئەتكارنىڭ ئەخلاق-پەزىلەتلىرى سەنئەتكارلار خەلق ئاممىسى مەنىۋى ھاياتىنىڭ باشلامچىلىرىدىن بىرى،كىشىلەرگە مەدەنىيەت تارقاتقۇچىلار،كىشىلىك مۇتەپەككۇرلىرى،ئۇنىڭ قانچىلىك تەربىيلىنىشى ئەسەرلىرىگە شۇنچىلىك مەنىۋى كۈچ ۋە ئىستېتىك كۈچ بېغىشلايدۇ(ئا.مۇھەممەتئىمىن:«قاتلاملىق ئىستېتىكا»دىن). ئەخلاق كىشىلەر ئوتتۇرىسىدىكى،شەخىس بىلەن جەمئىيەت ئوتتۇرىسىدىكى،شەخىس بىلەن كوللېكتىپ ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتنى تەڭشەيدىغان ھەرىكەت ئۆلچىمى.مەلۇم بىر جەمئىيەتتە ھەمىشە مۇئەييەن ئەخلاق مىزانى ئارقىلىق جەمئىيەتنىڭ ھەربىر ئەزاسىنىڭ ئىش ھەرىكىتىنى تىزگىنلەپ تۇرىدۇ.ئەخلاق ھەربىر كىشىنىڭ ئىنسانىي ساپاسى،پۈتۈن جەمئىيەتنىڭ مەنىۋى قىياپىتىنى ئەكىس ئەتتۈرىدىغان ئەينەك.ئۇ قەلب قانۇنى ــ ۋىجدان ۋە جامائەت پىكرى ئارقىلىق تىزگىنلىنىدۇ.جامائەتنىڭ مەنىۋى مەدەنىيەت ئەرباپلىرى بولغان سەنئەتكار بۇنىڭدىن ھەرگىز مۇستەسنا ئەمەس. سەنئەتكار كەڭ جامائەت ئىچىدە پائالىيەت ئېلىپ بارىدۇ.ئۇنىڭ ۋەتەن،خەلق بىلەن،كىتابخانلار ۋە تاماشىبىنلار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى،كەسىپداشلىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى،ئۆز-ئۆزى ۋە ئۆزىنىڭ تۇرمۇشى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى،كەسىپ ئەخلاقى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى ئەمەلىيەت جەريانىدا شەكىللىنىدۇ. 1.سەنئەتكار ئۆزىنى تۇتۇشنى بىلىشى،ئۆزىنى تۇتۇپ ئۆز قەدرىنى ئۆزى قىلىشى لازىم.قەدىمكى گرېك مۇتەپەككۇرى پىفاگور:«ئاۋۋال ئۆزۈڭنى ھۆرمەت قىلىشنى بىل،بۇ سېنىڭ بىرىنچى قانۇنۇڭ بولۇشى لازىم»دېگەن ئىدى.ئۆزىنى تۇتۇش ــ ئەخلاق ۋە ئەقىلنىڭ مۇجەسسەملىكىدۇر. سەنئەتكار ئۆزىگە خۇراپىيلارچە،قارىغۇلارچە چوقۇنماسلىقى،باشقىلاردىن ھەتتا ئاۋام خەلقتىن ئۆزىگە چۇقۇنۇش كەيپىياتى تەلەپ قىلماسلىقى،شەخسى،ساختا شۆھرەتپەرەسلىككە بېرىلمەسلىكى ئۆزىنىڭ ئۇلۇغۋار خىزمىتىنى چاكىنا نام-ئاتاق ئۈچۈن قۇربان قىلماسلىقى لازىم. ئۇ ھەمىشە ئۆزى شۇغۇللىنىۋاتقان سەنئەت كەسپىنىڭ ئاۋام خەلققە تەئەللۇق ئىكەنلىكىنى ئەستە ساقلىشى لازىم. 2.سەنئەتكار ئۆزكەسىپداشلىرى بىلەن سەمىمىي،ماھىرلىق بىلەن ئىتتىپاقلىشىشى لازىم. ئۇ پېشقەدەملەرنى ھۆرمەتلەيدىغان،كەسىپداشلىرىنىڭ ئۇتۇقلىرىغا كۆزقىزارتمايدىغان،باشقا كەسىپداشلىرىنى چەتكە قاقمايدىغان،ھەتتا ئۇلارنىڭ ئۆزىدىن ھەرتەرەپلىمە ئېشىپ كېتىشىنى قوللايدىغان؛ھەسەت،كۆرەلمەسلىك،پىتنە-پاسات،بۆھتان،سۈيقەست قاتارلىق ئىللەتلەرگە قەتئى يول قويمايدىغان بولۇشى،ئۆزىنى بۇنداق جىنايەتلىك،ئاپەتلىك،ھالاكەتلىك ئىشتىن يىراق تۇتۇشى لازىم. بۇنداق بولمىغۇر ئىشلار بىلەن شۇغۇللانغۇچى سەنئەتكار بولماستىن بەلكى ئاپەتكار ھېسابلىنىدۇ. سەنئەتكار تىل گۈزەللىكىگە ئېتىبار بېرىشى،مىجەز-خارەكتېر يىتىلدۈرۈشكە دېققەت قىلىشى،مىجەزى مۇلايىم بولۇشى،ھەرگىزمۇ ھاكاۋۇر،مەنمەنچى بولماسلىقى لازىم. بۇ ھەقتە ئەلىشىر ناۋايى ناھايىتى بۇرۇنلا «سازەندىنىڭ مىجەزى مۇلايىم،ئۆزى ئەقىللىق بولسا، تاش يۈرەك بولسىمۇ باغرىنى ئېرىتىۋېتەلەيدۇ».دەپ ناھايىتى توغرا ئېيتقان ئىدى(ئەلىشىر ناۋايى:«مەھبۇبۇل-قۇلۇب»تىن). 3.سەنئەتكار ئۆزىنىڭ خۇسۇسى تۇرمۇشىنى ياخشى يولغا قويۇشى كېرەك.ئېغىز بىلەن ئەمەلىيەت بىردەك بولۇشى،ئەسەر بىلەن تۇرمۇش بىردەك بولۇشى سەنئەتچىنىڭ مەنىۋى كامالىتىنى كۆرسىتىدۇ.سۆزى شېرىن،ئىش-ئەمەلىيتى تېتىقسىز،لاۋزا،ئەسەرلىرى گۈزەل،تۇرمۇشى چاكىنا سەنئەتكارنىڭ ئۇلۇغۋار ئىشقا تۇتۇش قىلىشغا ئۈمىد باغلاش قىيىن. 4.سەنئەتكارنىڭ كەسپى پائالىيتى ئۆزگىچە بولغانلىقى ئۈچۈن،سەنئەتكار يۇقىرىقى بىرقاتار ئەخلاق ئۆلچەملىرىگە بويسۇنۇشتىن تاشقىرى يەنە كەسپى ئەخلاق تەلەپلىرىگە ئەمەل قىلىشى زۆرۈر. پايدىلانمىلار: «سەنئەت نەزەرىيسى ئاساسلىرى»ناملىق كىتابتىن پايدىلىنىلدى.

kudiratjan

	ھازرىقى سەنئەتگارلار ئېستىل ۋە پەزىلەتتە ئوننەچچە يىل ھەتتا يېگىرمە ئوتتۇز يىل ئېلگىركى سەنئەتگارلاردىن  نەچچە ھەسسە يۇقۇرى دەپ ئويلايمەن     ئېلگىرىكى شىنجاڭ فىللىملىرىدا ياكى م ۋ لاردا مىللتىمىزگە نېسپەتەن چەكتىن ئاشقان ھاياسىز كۈرىنۈشلەرنى ئۇچرىتىش تەس ئەمەس ،  ھېلقى تېتقىسز ئاي گۇۋاھ دىگەن فىلىمدە ئۇيغۇر كىنوچىلقىدىكى تۇنجى ئىكىراندا سۈيشۈش كۈرنىشى ،ئايال كېشىنىڭ مۇنچىدىكى كۈرىنۈش ... شۇ كىنوغا ئون يىلدىن ئاشتىغۇ دەيمەن   شۇچاغدىكى ئارتىسلىرىمىنىڭ ھالى ئەنە شۇ  .   يەنە يېگىرمەنەچچە  يىل ئېلگىرىكى مەمەت ھەقىدە پاراڭ دىگەن فىلىمدىمۇ شۇخىل ھەلەق يەرلەر ئازتۇلا بار    بۇنداق مىساللار يەنە بەك كۆپ   ..   نمىلا دېمەيلى  سەنئەتگارلىرمىز ھازىر سەرخىلىشىپ كىتۋاتىدۇ    كۆز تەگمىگەي

yexil-esra

	ئارتسلار ئوبدان بىزنىڭ مەدەنيتمىزنى بىلشى كېرەك.

sayam

	kudiratjan يوللىغان ۋاقتى  2014-5-4 06:06 PM ھازرىقى سەنئەتگارلار ئېستىل ۋە پەزىلەتتە ئوننەچچە يىل ... راستىنلا كۆز تەگمىگەي جىمۇ ، سىز دىگەن ئۇ كىنولارنى مەنمۇ كۆرگەن ھەم ھەيرانلىق ئىلكىدە قايتا-قايتا كۆرگەنتىم ، 90-يىللاردە شۇنداق كۆرۇنۇشلەرنى ئىكرانغا ئىلىپ چىقىۋەگەن گەپ توۋا . تەرجىمە قىلىڭ دىسە نەدىكى شۇنداق كىنولارنى تەرجىمە قىلىدىكەن يا تىلىۋىزىيە ئىستانسىللىرىغا بىرسى شۇنى تەرجىمە قىل دەپ كۆرسەتمە بىرەمدىغاندۇ بىلمىدىم 。

tarimboyliri

	ھازىرقى بىر قىسىم سەنئەتكارلاردا شەخسىيەتچىلىك قىلمىشى بەك ئېغىر،ئۆز-ئۆزىنى ماختايدىغان مەنمەنچىلىك تېخىمۇ ئېغىر،ئۇنۋىرسال بىلىم قۇرۇلمىسى ئاجىز،ھەقىقى سەنئەتكار دىگەن ئېغىر بېسىق،خۇشپىئېل كەمتەر بولمامدۇ دەيمەن،مەسلەن: مەخمۇت سۇلايماندەك،خالمۇرات ئۆمەر،ئۆمەرجان ئالىمدەك

sayam

	tarimboyliri يوللىغان ۋاقتى  2014-5-4 09:25 PM ھازىرقى بىر قىسىم سەنئەتكارلاردا شەخسىيەتچىلىك قىلمى ... ئەگەشتىم

tarimboyliri

	مۇشۇ بىر نەچچە يىلدىن ياقى شۇنداق نۇمۇسسىز ناخشىچىدىن 5-6 سى پەيدا بوپ قالدى،يا بىر ئىزا تارتمىدى،ھە دىسىلا تور بەتلەردە تېلۋىزۇرلاردا ئۆز-ئۆزىنى كۈچەپ تەشۋىق قىلۋاتقان،سەنئەت كېچىلىكلىرىنىڭ ھەممىسىدە مۇشۇ نىمىلەر پىقىراپ يۈرگەن،يا بىر تاماشىبىنغا زوق بىرەلىگۈدەك ناخشىدىن ئىككىنى ئېيتالمىغان،نام چىقىرىش ئۈچۈن ھەر نىمىلەرنى قىلۋاتقان،بۇلاردا تالانىت بولغان بولسا بۇنچىۋالا كۈچەپ ئۆز-ئۆزىنى تەشۋىق قىلمىسىمۇ كەڭ تاماشىبىنلار ئۆزلىگىدىنلا ئىتراپ قىلاتتى،بۇلار خەلىققە ياققۇدەك، يۈرەككە تەككۈدەك ناخشىدىن تۆتنى ئېيتالماي تۇرۇپ ھەرقانچە ئۆزىنى تەشۋىق قىلسىمۇ، ھامان باشقىلارنىڭ نەزىرىگە چۈشمەيدۇ،بىر نەچچە يىلدىن كىيىن بۇنداق بىر ناخشىچىنىڭ بارلىقىنى كىشلەر خىيالىغىمۇ كەلتۈرۈپ قويمايدۇ،نىمىشقا بۇنداق بۇلىدۇ دىگەندە بۇلار پەقەت نام چىقىرىشنىلا ئويلاپ، خەلىققە يارىغۇدەك ھىچقانداق بىر ئىجادىيەت قىلىپ باقمىغان،بۇلار ئېقىن سۇغىلا ئوخشايدۇ،ھازىر ئىككى تۆت ئادەم ۋاي دەپ قويغان بىلەن ناھايتى تىزلا باشقىلار تەرىپىدىن ئۇنتۇلۇپ كىتىدۇ،بەزى ناخشىچىلار نەچچە يىل سەھنىلەرگە چىقماي،ئېكراندىمۇ كۈرۈنمەي يۈرسىمۇ خەلىق ئۇلارنى ئەسلەپ تۇرىدۇ،ناخشىلىرىنىڭ چۈشۈرۈش قېتىم سانىمۇ باشقىلاردىن زور نىسبەتتە ئۈستۈن تۇرىدۇ،ئۇلار تاماشبىنلارنى ئۇنتۇلماس ھىسلارغا چۆمدۈرگەن،ئۇلار نەچچە يىل كۈرۈنمەي توساتتىنلا سەھنىگە  سەھنىگە چىقىپ بىرەر ناخشا توۋلىسا پەستە ئولتۇرغان تاماشبىنلارنىڭ چىراي ئىپادىسىگە ،ھاياجانلىق كۆزلىرىگە قارىساڭلار چۈشىنسىلەر.بىرەر كېچىلىكتە توساتتىنلا ئەكرەم نىياز سەھنىگە چىقىپ ئوماق سڭلىمنى توۋلىسا،ئەكپەر قەھىرمان ئۆچمەس ئوتنى،كونا ئالبومنى توۋلىسا،ئىسكەندەر سەمەت ئۇنتۇلماس دىكابىر،ئايرىلىش مىنۇتلىرىنى توۋلىسا،گۈليار ياقۇپ چىقىپ قاراپ قالدىم نى توۋلىسا،ئالىمجان تۇرسۇن چىقىپ مەكتەپتىكى مۇھەببەتنى توۋلىسا،رەشىدە داۋۇت چىقىپ قارا قارا قاغىلارنى توۋلىسا پەستە ئولتاغان تاماشىبىنلار ھەقىقى يۈرەكتىن چىققان ناخشىنىڭ قانداق بۇلدىغانلىقىنى يەنە بىر قېتىم ھىس قىلامىكىن دەپمۇ ئويلاپ قالىمەن.

tarimboyliri

	90-يىللىرى2000-يىلنىڭ باشلىرىدەك لىرىك مۇڭ كۈيلەر بۇنىڭدىن كىيىن قايتا ئىجاد بولمامدۇ نىمە دەپمۇ قالىمەن،90-يىللىرى ھەم 2000-يىللىرنىڭ دەسلەپكى چاغلىرى ئۇيغۇر ئاممىباپ ناخشىچىلىقىنىڭ ئەڭ گۈللەنگەن چاغلىرى بولسا كېرەك،تىكىستىنىڭ ياخشىلىقى،مۇزىكىسىنىڭ مۇڭلىقى،ئۇرۇنلىغۇچىنىڭ ئەڭ يۇقىرى ماھارەتلىرى قۇشۇلۇپ ئاجايىپ بىر مىلودىيە ھاسىل بولغان زامانلاركەندۇق،شۇ ۋاقىتلاردىكى ناخشىچىلار ھەم ناخشىلار شۇ دەۋىر بىلەن تەڭلا غايىپ بولدىمىكىن، ھىچ بىر سەھنىلەردىمۇ كۈرۈنمىدى،شۇنىڭدىن كىيىن ئۇقۇلغان ناخشىلار ھىچ بىر قۇلاققا ياقمىدى،ھازىر ناخشا ئاڭلاپ قالساممۇ شۇ چاغدىكى ناخشىلارنى ئاڭلايمەن،يەنىلا بىر خىل مۇڭ،شۇ ۋاقىتتىكى گۈزەل ئەسلىمىلەر كۆز ئالدىمدىن بىر بىرلەپ ئۈتىدۇ.

tarimboyliri

	ھازىر تېلۋىزۇرلارغا ،ناخشا كېچىلىكلىرىگە قارىسام ،تاغدا يولۋاس بولمىسا مايمۇن پادىشاھ بوپتۇ دىگەن ماقال تەمسىل يادىمغا يىتىدىغان بوپ قالدى.

ABC001

	90-يىللىرى2000-يىلنىڭ باشلىرىدەك لىرىك مۇڭ كۈيلەر بۇنىڭدىن كى راست دەيسىزـ ئۆچمەس ناخشىلار 2000-يىللارنىڭ ئالدىدا ئىجاد قىلنىپ تۈگەپ قالغانمىكىن دەيمەن ـھازىرمۇ با  لىكىن ئابدۇللا ئابدۇرىھىم، مەخمۇت سۇلايمان ئەركىن ئابدۇللا قاتارلىق بەش ئالتە سەنئەتكار دىن باشقىسىدا تۈزۈك ھوسول يوق،90-،2000-يىللاردىكى ناخشىلار ئادەمنىڭ يۈرەك تارىنى تىترىتىدۇ، مەن بەك ھەيران ھازىر بەزى  ناخشىچىلار سەھنىگە چىقىپ ھىچ بىر ئاڭلىغۇسىمۇ كەلمەيدىغان نىمىلەرنى ئىيتىدىكەن ،ئەگەر ئازراق بىر ناخشا ھۆجەيرىسى بولسا نۇمۇس قىلىپ بولسىمۇ ئىيتمايتتى دەيمە ئۇنداق ناخشىنى ،كەيگەن كىيىملىرىچۇ تىخى،تاماششىبىنلا چىقراپ كەتسە بەك ياخشى ئىيتقان ئوخشايمەن دەپ قالىدىغان چىراي،،،،،،،،،