زادى كىمگە ئورۇن بوشىتىپ بىرىش كېرەك؟

hajar

	ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم مۇنبەرداشلار!      ئۇزاقتىن بىرى مەن مۇنداق بىر مەسىلە ئۈستىدە ئويلىنىۋاتىمەن، ھەمدە بۇ مەسىلە بۈگۈنمۇ مىنى شۇنداق بىئارام قىلدى. ئۆزۈم بىر جەمئىيەتنىڭ ئەزاسى بولۇش سۈپىتىم بىلەن بۇ مەسىلىنى زادى قانداق ھەل قىلىش توغرىسىدا مۇنبەرداشلار بىلەن پىكىرلىشىش ئارقىلىق ھەل قىلماق ئۈچۈن مۇنبەرگە سۇندۇم.      مەن ھەر كۈنى ئەتىگەندە ئىشقا بىرىش يولىدا كوچا ئاپتوبوسىغا ئولتۇرىمەن، بۇ ئاممىۋىي ئاپتوبوس لىنىيەسىدە جەمئىي ئىككى باشلانغۇچ مەكتەپ، ئىككى ئوتتۇرا مەكتەپ بار. ھەممىمىزگە ئايان بولغىنى، ھازىر مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرىنىڭ ئۆزىدىن سومكىسىنىڭ ئېغىرلىقى ھەممىمىزنى بىئارام قىلىدىغان بىر مەسىلە. بالىلار ئەتتىگەندە سومكىسىنى يۈدۈپ ئاپتوبوسقا چىقىپ بوش ئورۇن بولسا شۇ بوش ئورۇندا ئولتۇرىدۇ، ئەگەر بوش ئورۇن بولمىسا شۇ ئېغىر سومكىسىنى يۈدۈپ دەلدۈگۈنۈپ ئۆرە تۇرۇشقا مەجبۇر بولىدۇ. مىنى ئەڭ بىئارام قىلغىنى، ئارىلىقتىكى يوللاردا ياشقا چوڭراق كىشىلەر ئاپتوبۇسقا چىقىپ قالسا، ئاڭلىق ياشلىرىمىز كۆرۈپلا ئورۇن بىرىدۇ، ئەمما يەنە بەزى كىشىلىرىمىز بولسا ئورۇندۇقتا ئولتۇرۇپ قالغان شۇ مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرى بالىلىرىمىزغا قاراپ «تۇرە ئورنۇڭدىن، ئاۋۇ ئاكىمىزغا ئورۇن بىرە، ساڭا مەكتەپتە ئوقۇتقۇچۇڭ چوڭلارغا ئورۇن بىرىڭلار دىمەمدۇ؟(مىنىڭ ئوقۇتقۇچىلىق تارىخىم بار بولۇپ باققاچقىمىكىن،بۇنداق گەپلەرنى ئاڭلىسام شۇنداق بىئارام بولىمەن، بۇنداق چاغدا ھەممە مەسئۇلىيەت،ھەممە گەپ ئوقۇتقۇچىغا كىلىپ توقۇلىدۇ.)  ياكى ئەتتىگەندە ئاتا ئاناڭ سىنى ئورۇن بەرمە دەپ يولغا سالامدۇ؟» ئۇفففففففففف.............   بۇنداق گەپلەر بىردە مىنى بەك بىئارام قىلسا بىردە شۇ ئوقوغۇچى كىچىكلىرىمىزنىڭ چىرايىغا قاراپ ئىچىم سىيرىلىپ كىتىدۇ. كىممۇ ئەتتىگەندە ئەيىپلىنىشنى خالىسۇن؟ شۇنداق ئەيىپلەنگەن بالا مەكتەپكە بىرىپ قانداقمۇ خاتىرجەم دەرسىنى ئوقۇيالايدۇ؟ كىچىكلەرنىڭ ئۇ ئوماق چىرايىنىڭ شۇنچىلىك بىچارە ھالەتكە چۈشۈپ قالغىنىغا مەن ئوڭايسىزلىنىپ كىتىمەن. مەن ئىچكىرى شەھەرلەردە بىر يىل تۇردۇم. بىراق ئۇيەرلەردە ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرى ياكى ئاتا ئانىسىنىڭ شەخسىي ماشىنىسى بىلەن ياكى ئاممىۋىي ئاپتوبۇسقا ئولتۇرۇپ بارىدىكەن، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرىنى بولسا ئاتا- ئانىلىرى بىر قولىدا بالىنىڭ سومكىسىنى كۆتۈرگەن، بىر قولىدا بالىنى يىتىلىگەن ھالدا مەكتەپكە بارىدىكەن. ئاپتوبۇسقا چىققاندا بولسا ئاتا- ئانىسى ئولتۇرمىسا مەيلىكى بالا چوقۇم ئولتۇرىدىكەن، بۇ تەرتىپ مۇشۇنداق داۋاملىشىپ بالا ئوتتۇرا مەكتەپكە چىققاندا چوڭلارغا ئورۇن بىرىشنى ئادەت قىلىدىكەن. مەن بۇ مەسىلىنى مۇنداق ئويلىدىم، باشلانغۇچ مەكتەپ بالىلىرىنىڭ جۇغى كىچىك، سومكىسى ئۆزىدىن يوغان، ئاپتوبۇس تۇيۇقسىز تورمۇزلاپ قالسا بالا دەلدۈگۈنۈپ تۇرالمايدۇ، ۋە بىرەر يەرگە ئۈسسۈپ سىلىشى مۇمكىن، بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلغىلى بولمايدۇ.     زادى كىم تەرەپتە تۇرۇش كېرەك؟ بۇ مەسىلىنى قانداق بىر تەرەپ قىلغاندا شۇ بالىلىرىمىز ئەتتىگەندە يات نامەلۇم  تاغا- ھەدىلىرىدىن ئازار يىمەيدىغان، چوڭلارمۇ ھەم كاپالەتكە ئىگە بولىدىغان قىلغىلى بولىدۇ؟ قانداق قىلغاندا جەمئىيەتكە توغرا تەشەببۇس قىلغىلى بولىدۇ؟

apchil

	مەن ئىچكىرى شەھەرلەردە بىر يىل تۇردۇم. بىراق ئۇيەرلەردە ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرى ياكى ئاتا ئانىسىنىڭ شەخسىي ماشىنىسى بىلەن ياكى ئاممىۋىي ئاپتوبۇسقا ئولتۇرۇپ بارىدىكەن، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرىنى بولسا ئاتا- ئانىلىرى بىر قولىدا بالىنىڭ سومكىسىنى كۆتۈرگەن، بىر قولىدا بالىنى يىتىلىگەن ھالدا مەكتەپكە بارىدىكەن. ئاپتوبۇسقا چىققاندا بولسا ئاتا- ئانىسى ئولتۇرمىسا مەيلىكى بالا چوقۇم ئولتۇرىدىكەن مەزمۇننى كۆچۈرۈۋېلىش مۇشۇنداق بولغاچقا ھازىر قى بالىلارمۇ (ياشلار)  شۇلاردىن ئۈگۈنۈپ چوۇلارغا ئورۇن بەرمەيدىغان بولۇپ كەتتى.ئىشقىلىپ سۇنۇقتىن باشقىسى يۇقىدۇ دەپ  ئەت-ئۆگۈن سىز نىڭ پۇت قولىڭىزدا ماغدۇر ئاز قېلىپ ئۆرە تۇرغىدەك كۆچ قالمىغاندا كىيىنكى بالىلار  يالغان مۈگىدەپ ئولتىرېۋېرىدىغان بولىدۇ شۇ ،   شۇنىڭ ئۈچۈن ‹‹ئاتا-ئانىسى ئولتۇرماي  بالىسىنى ئولتۇرغۇزىدىكەن ›› دىگەن گەپنى ئەمدى

apchil

	مەن ئىچكىرى شەھەرلەردە بىر يىل تۇردۇم. بىراق ئۇيەرلەردە ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرى ياكى ئاتا ئانىسىنىڭ شەخسىي ماشىنىسى بىلەن ياكى ئاممىۋىي ئاپتوبۇسقا ئولتۇرۇپ بارىدىكەن، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقوغۇچىلىرىنى بولسا ئاتا- ئانىلىرى بىر قولىدا بالىنىڭ سومكىسىنى كۆتۈرگەن، بىر قولىدا بالىنى يىتىلىگەن ھالدا مەكتەپكە بارىدىكەن. ئاپتوبۇسقا چىققاندا بولسا ئاتا- ئانىسى ئولتۇرمىسا مەيلىكى بالا چوقۇم ئولتۇرىدىكەن مۇشۇنداق بولغاچقا ھازىر قى بالىلارمۇ (ياشلار)  شۇلاردىن ئۈگۈنۈپ چوۇلارغا ئورۇن بەرمەيدىغان بولۇپ كەتتى.ئىشقىلىپ سۇنۇقتىن باشقىسى يۇقىدۇ دەپ  ئەت-ئۆگۈن سىز نىڭ پۇت قولىڭىزدا ماغدۇر ئاز قېلىپ ئۆرە تۇرغىدەك كۆچ قالمىغاندا كىيىنكى بالىلار  يالغان مۈگىدەپ ئولتىرېۋېرىدىغان بولىدۇ شۇ ،   شۇنىڭ ئۈچۈن ‹‹ئاتا-ئانىسى ئولتۇرماي  بالىسىنى ئولتۇرغۇزىدىكەن ›› دىگەن گەپنى ئەمدى

yawa-gul

	بىزدە باشقىلارنىڭ بالىلىرىمۇ مىنىڭ بالامغا ئوخشاش ،مەنمۇ باشقىلارنىڭ بالىسىنى ئاسرىسام باشقىلارمۇ مىنىڭ بالامنى ئاسرايدۇ دەيدىغان ئاڭ قاچان تىكلەنسە سىز دىگەندەك ئۇنى بۇنى چىشلەپ تارتىپ دۇشكەلەپ ياكى كىچىكلەرنىڭ كوڭلىگە ئازار بىرىپ دىگەندەك ئورۇن بىكارلىتىدىغان ئىش بولماسلىقى مۇمكىن.يەنە بىرسى شۇ كىچىكلەرنىڭ كوڭلىگە ئازار بىرىپ ئورۇن بىكارلاتقان چوڭلىرىمىز نىمىشقا كىچىكلەرگە ئۈلگە بولمايدۇ؟ئاۋال ئوزى بىكارلاپ بىرىپ ئاندىن شۇ كىچىكلەرگە گەپ قىلسىمۇ ئۇلگۇرىدۇ،ئەمەسمۇ؟

sayam

	مىنىڭچە ئۇ كىچىك بالىلارنى تۇر ئورنىڭدىن ئورۇن بۇشتۇپ بەر دىسەك بولمايدۇ ، يازمىدە دىيىلگەندەك ئۇلار ئەتتىگەندە دەكىسىنى يىسە كەچكىچە دەرىس كاللىسىغا چۇشمەيدۇ . ھەممە ئادەم  ئىشنى ئۆزىدىن باشلاپ ئۆز پەرزەتلىرىگە كىچىكىدىن باشلاپ ياخشى تەربىيە بىرىشى كىرەك . ئۇلارنى چوڭلارنى كۆرسە ھۆرمەت قىلىدىغان ، چوڭلارغا تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئورۇن بۇشىتىپ بىرىدىغان قىلىپ ياخشى تەربىيلەش كىرەك .

Uyghurbufet

	چوڭلارنى ھۆرمەتلەش،كىچىكلەرنى ئىززەتلەش---بىزنىڭ ئىسىل ئەخلاقىمىز!   8--9 ياش ئەتراپىدىكى بالىنى 40--50 لىق كىشىگە ئورۇن بەر دەپ ئەيىبلەش--مېنىڭچە مۇۋاپىق ئەمەس. بۇ بالىلار تېما ئىگىسى دىگەندەك، ئۆزىدىن يوغان سومكىلارنى كۆتۈرۈپ بارىدۇ مەكتەپكە.   شۇڭا ئورۇننى ياشلار ، ياشانغانلارغا، كىچىكلەرگە ئۆتۈنۈپ بەرگىنى مۇۋاپىق.

guljetin

	شۇنداق  ئەگەر ئورۇن بىرىشنى خالىمىسا شۇ  كىچىك ئۆسمۈرنىڭ سومكىسىنىمۇ بولسىمۇ قۇچاققا ئىلۋىلىشى كېرەك

.tuz.

	ئەسسىلامۇ ئەلەيكۇم ! بىز بالىلارنى كىچىكىدىن قەيسەر قىلىپ تەربىيلىشىمىز كېرەك ! ئەخلاق - پەزىلەتنى كىچىكىدىنلام قىنىغا سىڭدۈرۋېتىشىمىز ، ئۆزىدىن چوڭلارنى ھۆرمەتلەيدىغان ، ياخشى ئىش ( يەنى ساۋاپلىق) ئىشلارنى قىلدىغان ئاق كۆڭۈل ، سۈپەتلىك قىلىپ تەربىيلىشىمىز لازىم . سىز كۆرگەن ئىچكىردىكى ئەۋاللارنى بىزنىڭ بۇ يەردىكىلەرگە سىلىشتۈرۈپ تەۋسىيە قىلىش ئارتۇقچە ، بالىلارنىڭ روھى ھالىتىگە شەخسىيەتچىلىكنى ئاتا- ئانا باش بولۇپ سىڭدۇرۇپ قويساق بولمايدۇ . سىزدەك تەربىيچى ئوقۇتقۇچىلارمۇ ئاشۇ رىياللىقنى كۆرگەندە ،نەخ مەيداندا ئوقۇغۇچىلارغا ئۆزىدىن چوڭلارنى كۆرگەندە ھۆرمەت قىلىشنى تەكىتلەپ تەربىيە ئىشلىشىڭىز ناھايتىمۇ ئۈنۈملىك ياخشى ئەخلاق دەرسى بولىدۇ . پەرزەنتلىرىنى ئەدەپلىك ، ئەخلاقلىق ، سۈپەتلىك ، تەربىيلەپ چىقىشنى چىن ۋىجدان بۇرچى قىلغان ئاتا - ئانىلار ئۇلارنى كىچىكىدىن تارتىپلا ، جاپاغا چىدايدىغان ، چىداملىق ، قەيسەر ، ئەخلاق - پەزىلەتلىك قىلىپ تەربىيلەش كىرەك . ئۇلارغا كۆيۈندۇق ،ئاسرىدۇق دەپ جامائەت سورۇنلۇردا شەخسىيەتچىلىكنى كۆندۈرۈپ قويساق ، كىچىگىدە ئۈگۈنۈپ قالغان خۇيى ،كېيىن چوڭ بولغاندا چىقمىقى تەسكە توختايدۇ . كەڭ ئوقۇتقۇچىلارمۇ ئەخلاق تەربىيسىنى چىڭ تۇتۇپ ، بىلىم ساپاسى ، مەدىنىيەت ساپاسى ، ئىددىيە - ئەخلاق ساپاسىنى ئۆلچەم ۋە مىزان قىلىپ ، بالىلارنىڭ كەلگۈستە ياراملىق ئەۋلاتلاردىن بولۇپ چىقىشىغا مەسئۇل بولۇشنى ئوقۇتقۇچىلىق مەجبۇريىتىم دەپ ئادا قىلىشى كېرەك !

biligzar

	تىما ئىگىسى ئوتتۇرغا قويغان مەسلە ھەقىقەتەن ئويلۇنۇپ بېقىشقا ئەرزىيدۇ، تىما ئىگىسىگە رەھمەت!..............مىنىڭ پىكىرىممۇ «.tuz. » قېرىندىشىمىزنىڭ پىكىرى بىلەن ئوخشاش. پەرزەنتلىرىنى ئەدەپلىك ، ئەخلاقلىق ، سۈپەتلىك ، تەربىيلەپ چىقىشنى چىن ۋىجدان بۇرچى قىلغان ئاتا - ئانىلار ئۇلارنى كىچىكىدىن تارتىپلا ، جاپاغا چىدايدىغان ، چىداملىق ، قەيسەر ، ئەخلاق - پەزىلەتلىك قىلىپ تەربىيلەش كىرەك . ئۇلارغا كۆيۈندۇق ،ئاسرىدۇق دەپ جامائەت سورۇنلۇردا شەخسىيەتچىلىكنى كۆندۈرۈپ قويساق ، كىچىگىدە ئۈگۈنۈپ قالغان خۇيى ،كېيىن چوڭ بولغاندا چىقمىقى تەسكە توختايدۇ .

biligzar

	.tuz. يوللىغان ۋاقتى  2014-4-30 01:26 PM ئەسسىلامۇ ئەلەيكۇم ! بىز بالىلارنى كىچىكىدىن قەيسەر ق ... ياخشى ئىنكاس بوپتۇ، قوللايمەن.................