ھازىرقى زامان ئۇيغۇر رەسسامچىلىقىنىڭ سەركەردىسى-غازى ئەھمەد

alhumar00

	ھازىرقى زامان ئۇيغۇر رەسسامچىلىقىنىڭ سەركەردىسى-غازى ئەھمەد داڭلىق رەسسام ، ئۇستاز غازى ئەھمەد 1935.يىلى قەشقەر شەھرىنىڭ قوغان (ھازىرقىنەزەرباغ) يىزىسىدا دىنى زات ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن . ئاتىسى ئەھمەت قازىئاخۇنۇم ئۇقۇمۇشلۇق ئادەن بولغاچقا غازى ئەھمەد ئاكىنى ئەتراپلىق تەربىيلىگەن. 1946-يىلىدىن 1950-يىلغىچە دىنى بىلىم ئالغان. كىچىكىدىن رەسىم سىزىشقا رەسساملىققا ھەۋەس قىلىپ كەلگەن. غازى ئەھمەد ئاكا بالىلىق ۋاقىتلىرىدىلا رەسىم سىزىپ باشقىلارنىڭ ماختىشىغا سازاۋەر بولغان . غازى ئەھمەد ئاكا 1952-يىلى قەشقەر پىداگوكىگا مەكتەپكە كىرىپ ئوقۇش پۇرسىتىگە ئىگە بولۇپ شۇ مەكتەپكە كىرگەندىن كىيىن ئۇز تالانتىنى نامايەن قىلىپ رەسساملىق ساھەسىگە چوڭقۇر ئۇل سالغان. ئۇ 1954 ـــ شىنجاڭ سەنئەت ئىنىستىتوتىنىڭ رەسىم فاكولتىتىغا قوبۇل قىلىنغان ۋە ئۇ يەردىمۇ تىرىشىپ رەسىم ئىجادىيىتىگە كۆپ ئەجىر سىڭدۈرۈپ ، پۈتۈن ۋۇجۇدى بىلەن مەشىق قىلغان ، ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كىيىن شۇ مەكتەپتە ئىشلىگەن ئۇ ھازىر جۇڭگو رەسساملار جەمئىيىتىنىڭ دائىمى ھەيئەت ئەزاسى ، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق رەسساملار جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ـ سەنئەت ئىنىستىتوتىنىڭ مۇدىرى ، پىرافىسور شىنجاڭ ئەدەبىيات سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ـ دۆلەت دەرىجىلىك ئاتاقلىق رەسسام. شىنجاڭدا داڭلىق ئۇيغۇر رەسسام غازى ئەھمەد ۋە ئۇنىڭ ئىجادىيەتلىرىنى بىلمەيدىغان كىشى بولمىسا كېرەك. 1954 _ يىلى، غازى ئەھمەد شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتىنىڭ سەنئەت فاكولتىتىغا قوبۇل قىلىندى ۋە سابىق سوۋىت ئىتتىپاقى لېنىنگىراد لېبىن سەنئەت ئىنىستىتوتىنىڭ رەسسامى گېريازوفنى ئۇستاز تۇتۇپ، ”چېسكاكوف ئوقۇتۇش ئۇسۇلى“ بويىچە قاتتىق تەربىيىلىنىپ، يورۇقلۇق ئىلمى، پىلاستىتسىزىم ئىلىمى ۋە رەڭ ئىلمىگە قارىتا چوڭقۇر چۈشەنچىگە ئىگە بولدى، شۇنىڭ بىلەن بىرگە غەرپ سەنئەت پەلسەپەسى ۋە غەرب سەنئەت ئەسەرلىرىنى چوڭقۇر تەتقىق قىلىپ، ئۆزىنىڭ رەسساملىق سەۋىيىسىنى يۇقىرى كۆتۈردى. 1962 _ يىلى غازى ئەھمەد ئەپەندى شىنجاڭ ئۇيغۇر خەلق ئەدەبيىياتىغا ئاساسلىنىپ سىزغان ”غېرىپ _ سەنەم“ ناملىق ماي بوياق رەسىم جۇڭگو شىنجاڭ رەسساملىق ساھەسىدە غۇلغۇلا قوزغىدى. بۇ ماي بوياق رەسىمدە ئېسىلزادىلەرچە كىيىنگەن، گۈزەل بىر جۈپ قىز _ يىگىتنىڭ ئاي نۇرىغا چۆمۈلگەن گۈللۈكتە ئۇچراشقاندىكى ئوتلۇق ھىسسىياتى تەسۋىرلەنگەن بولۇپ، ئاسماندىكى تولۇن ئاي، قەد كۆتۈرگەن مەسچىد مۇنارى ئارقا كۆرۈنۈش قىلىنىپ، گۈزەل كەلگۈسىگە نامايەن قىلىنغان بولسا؛ ئالدى كۆرىنىشتىكى قانىتى سۇنغان، سۇلغۇن توز قىزنىڭ ئازابلىق كەچمىشىگە سىموۋول قىلىنغان؛ ئورمان ئارىسىغا يوشۇرۇنغان چەۋەنداز بولسا، قەدىمقى زاماندىكى مۇستەبىت كۈچلەرنىڭ گۈزەل مۇھەببەتكە بولغان توسقۇنلۇقىغا سىموۋول قىلىنغان. بۇ رەسىم يېڭى بىر ئەۋلاد ياشلارنىڭ قاراڭغۇ زۇلمەت، مۇستەبىتلىككە قارشى تۇرۇش، يورۇقلۇققا، ئەركىنلىككە ئىنتىلىشتەك ئارزۇسىنى ئەكىس ئەتتۈرگەن. رىئال تۇرمۇشقا بولغان ئوتتەك قىزغىنلىق، چوڭقۇر سەنئەت ئەمەلىيىتى، كەڭ دائىرىدە مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش ۋە يۈكسەك ئىجتىمائىي مەسئۇلىيەت غازى ئەھمەد ئەپەندىنى چېنىقتۇردى ۋە ئۇنى داڭلىق سەنئەتكار قىلىپ يېتىشتۈردى. 1979 _ يىلىدىن 1982 _ يىلىغىچە، ئۇ تارىخى قەدىمىي كىتابلار ۋە شىنجاڭ ئۇيغۇر قەدىمقى زامان ئەدەبىياتىغا ئاساسەن، چوڭقۇر تەتقىق قىلىش ئارقىلىق ”ئاماننىساخان“، ”مەھمۇد قەشقىرى“، رابىيە _ سەئىدىن“ ۋە ”يۈسۈپ خاسھاجىپ“ قاتارلىق بىر تۈركۈم ئىسلام مەدەنىيەت سەنئىتىگە ئۆچمەس تۆھپە قوشقان تارىخى شەخسلەرنىڭ ئوبرازىنى ياراتتى. بۇ نادىر ئەسەرلەردىن كىشىلەر مۇزىكىشۇناس ئاماننىساخاننىڭ تەبىئى گۈزەللىكى ۋە پاك قەلبىنى؛ ئالىم مەھمۇد قەشقىرىنىڭ بىلىمگە بولغان ئىشتىياقىنى؛ يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ تالانتى ئۇرغۇپ تۇرغان مەغرۇر قىياپىتىنى؛ ئۇلار ياشىغان دەۋر ۋە ئۇلار ۋەكىللىك قىلغان دەۋر روھىنى؛ ئۇلارنىڭ كۆزىدە پارلاپ تۇرغان مېھرىبانلىقنى كۆرىۋالالايدۇ. ئەسلى مەنبە : مىللىتىم   تورى

uyol

	رەسسام غازى ئەھمەد ھەقىقەتەن تالانىتلىق رەسسام، ئۇ سىزغان ھەربىر رەسىم كىشىگە ھۇزۇر بېغىشلىيالايدۇ. ئۇنىڭ « جىنايى جازا»، « مەھمۇد قەشقىرى» « خاماندا» دېېگەن رەسىملىرىنى ياقتۇرىممەن

qirakpay

	غازى ئەمەت  ئاكىمىزنىڭ تىنىگە سالامەتلىك  تىلەش بىلەن، ئنجادىيەت سەمەرىلىرىنى مەڭگۈ قەدىرلەيمىز!

alipbay

	ئۇستاز رەسسامنىڭ تىنىگە سالامەتلىك تىلەيمەن.

گۆزەل

	تىنىگە سالامەتلىك تىلەيمەن.

Nimjan

	ئۆزبېكىستان تەسىراتلىرى                               تىلەك ئىبراھىم                                           مۇقەددىمە       2006-يىل30-نويابىر. ئۈرۈمچى. ھاۋا شۈنچە سوغۇق بولسىمۇ كىشىلەر تەرەپ-تەرەپتىن شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتى گۈزەل-سەنئەت ئىنىستىتۇتىنىڭ كۆرگەزەمە زالىغا بىېرىشقا ئالدىرماقتا ئىدى.چوڭ دەرۋازا بېشىغا «ئۆزبېكستان جۇمھۇريىتى دۆلەت  گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ رەسساملار ئۆمىگىنى قىزغىن قارىشى ئالىمىز»،«جۇڭگو شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى بىلەن ئۆزبېكستان جۇمھۇريىتى دۆلەت گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ بىرلەشمە كۆرگەزمىسىگە مۇۋەپپەقىيەت تىلەيمىز»دېگەن ئۇيغۇرچە،خەنزۇچە،ئۆزبېكچە چوڭ خەتلىك لوزۇنكا كىشىلەرنى ئالاھىدە جەلب قىلىپ تۇراتتى.چۈشتىن بۇرۇن سائەت توققۇزدا كۆرگەزمە زالى ھەرمىللەت كىشىلىرى بىلەن تولدى.كۆرگەزمىنىڭ ئېچىلىش مۇراسىمى رەسمىي باشلاندى. ئاپتونوم رايونلۇق پارتكوم تەشۋىقات بۆلۈمى،ئاپتونۇم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى  ئىشخانىسى (بەنگۇڭتىڭى)،ئاپتونوم رايونلۇق مەدەنىيەت نازارىتى، ئاپتونۇم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى مەسىلىھەتچىلەر ئىشخانىسى(تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى)، شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەرئاكادېمىيىسى،شىنجاڭ سەنئەت ئىنىستىتۇتى، شىنجاڭ رەسساملار ئاكادېمىيسى قاتارلىق ئورۇنلارنىڭ ئالاقىدار مەسئۇللىرى، رايونىمىزىدكى داڭلىق رەسساملار، سەنئەتكارلار ۋە تەتقىقاتچىلا،ھەۋەسكارلار بولۇپ 400دەك كىشى بۇيەرگە جەم بولدى...بۇ قېتىمقى كۆرگەزمىدە ئۆزبېكستاندىن بەش نەپەر رەسسامنىڭ70پارچە ئەسىرى،بىز تەرەپتىن 30پارچە ئەسەر بولۇپ جەمئىي 100پارچە ئەسەر كۆرگەزمە قىلىنىپ، ئۆزبېكىستان ۋە شىنجاڭنىڭ گۈزەل تاغ-دەريالىرى، كىشىلەرنىڭ روھىى قىياپىتى بەدىئىي ۋاستە ئارقىلىق تونۇشتۇرۇلۇپ،ئاپتونوم رايونىمىزدىكى ھەر مىللەت خەلقى ئارىسىدا خېلى چوڭقۇر تەسىر قالدۇرغان ئىدى. بولۇپمۇ ئۆزئارا ئۆگىنىپ، ئىككى تەرەپنىڭ مەدەنىيەت-سەنئەت ئىشلىرىنى ئورتاق راۋاجلاندۇرۇش ئۈچۈن بىر ياخشى ئاساس يارىتىلغان ئىدى.بۇ قېتىمقى كۆرگەزمە 6كۈن ئېچىلدى. قىسقىغىنە ۋاقىت ئىچىدە، ئۆزبېكىستان رەسساملىرى ئۈرۈمچى،تۇرپان قاتارلىق جايلادا ئېكىسكۇرسىيىدە بولۇپ، ناھىتى سۆيۈنگەن ھالدا ئۆزلىرىنىڭ شىنجاڭ ھەققىدىكى چوڭقۇر تەسىراتلىرىنى سۆزلەشتى. كۆپ قېتىم ياۋرۇپا ئەللىرىدە  رەسىم كۆرگەزمىسى ئۆتكۈزگەن، شىنجاڭغا كۆپ قېتىم كېلىپ، غازى ئەھمەد، ئابدۇكېرىم نەسىردىن قاتارلىق داڭلىق رەسساملار بىلەن دوستانە ئالاقىدە بولغان، ئۆزبېكستان جۇمھۇرىيىتى دۆلەت  گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ ئاكادېمىكى،داڭلىق رەسسام لېكىم ئىبراھىموف(ئۇيغۇر) مۇنداق دېدى:ھەر قېتىم شنجاڭغا كەلسەم، شىنجاڭدىكى قېرىنداشلارنىڭ روھىي ھالىتى ۋە تۇرمۇشىدا زور ئۆزگىرىش بولۇۋاتقانلىقىنى چوڭقۇر ھېس قىلىمەن.بولۇپمۇ شىنجاڭدىكى رەسسساملارنىڭ ھال-كۈنى كۆپ ياخشى ئىكەن. مۇختار ئاخۇنبابايوف، غەيرەت، دىلبەر قاتارلىق تۇنجى قېتىم يۇرتىمىزغا كەلگەن ياش رەسساملار تېخىمۇ ھاياجانلىنىپ بىردەك ھالدا: ھەقىقەتەن<مىڭ ئاڭلىغاندىن بىر كۆرگەن ئەلا>ئىكەن. بىز شىنجاڭ خەلقىنىڭ تىنچ،ئىناق ياشاۋاتقانلىقىنى، بازارلارنىڭ نەقەدەر ئاۋاتلىقىنى،تەرەققىياتنىڭ نەقەدەر تېزلىقىنى ئۆز كۆزۈمىز بىلەن كۆردۇق،سىلەرنىڭ تائاملىرىڭلەر ناھايىتى مول ھەم رەڭدار ئىكەن. ۋەتەنگە قايتىپ بارغاندىن كېيىن، ھەر بىر خىل قورىما،ھەر بىر خىل تائام ۋە ئۈرۈمچى،تۇرپان دىيارىدىكى ھەر خىل مەدەنىيەت ھادىسلىرى بىزگە چوڭقۇر تەسىر قالدۇردى. بىز چۇقۇم بۇ ماكاننىڭ يېڭىلىقلىرنى خەلقىمىزگە تۇنۇشتۇرىمىز،دېدى ھەمدە بارغانلا جايدا سۈرەتلەرگە ئېلىپ، مەخسۇس رەسىم ئالمبوملىرى ئىشلىدى.شۇنداقلا ئۆزلىرىنىڭ بۇ قېتىمقى كۆرگەزمىگە قاتناشقانلىقىدىن ئىنتايىن خۇشال بولغانلىقىنى بىلدۈرۈشۈپ،بىزنىڭمۇ تاشكەنتكە بېرىشىمىزنى سەمىمىي ھالدا تەكلىپ قىلىشتى. 12-ئاينىڭ10-كۈنى،ئۇلار مول ھۇسۇل بىلەن ئۆز ۋەتىنىگە قايتتى(بۇ جەرياندا ئۇلار خېلى كۆپ نەرسە-كېرەك سېتىۋالغان). بۇ قېتىمقى پائالىيەت خېلى ياخشى ئىجتىمائىي ئۈنۈمگە ئېرىشتى. شىنجاڭ تېلېۋىزىيىسى قاتارلىق ئاپتونوم رايونىمىزدىكى ئالاقىدار ئاخبارات ۋاستىلىرى بۇ قېتىمقى ئىككى ئەل ئوتتۇرىسىدىكى مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش پائالىيىتىنى مەخسۇس تونۇشتۇردى. مۇشۇ قېتىملىق پائالىيەتتىن كېيىن، ش ئۇ ئار تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى ئۆزبېكستان دۆلەت گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ تەكلىبى بىلەن ئاپتونوم رايونىمىزدىكى بىر تۈركۈم داڭلىق رەسساملارنىڭ ئەسەرلىرىنى ئۆزبېكستاندا كۆرگەزمە قىلىش تەييلالىقىغا كىرىشتى. بۇ يالغۇز ئىككى ئەل ئوتتۇرىسىدىكى مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش بولماستىن ئەڭ مۇھىمى مۇشۇنداق بىر بەدىئىي ۋاستە ئارقىلىق دوستلۇق سېپىنى كېڭەيتىش،ئىككى ئەلنىڭ ئىناقلىق، دوستلۇق مۇناسۋىتىنى يەنىمۇ ئىلگىرى سۈرۈشتە تېخىمۇ مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە بىر ئىش ئىدى. شۇندىن باشلاپ، مەن ئۆزبېكستان بىلەن ئالاقىلىشىش، دۇكىلات يېزىش، ئەسەريىغىش، تەستىقلىتىش، تەشۋىقات بۆلۈمى، مەدەنىيەت نازارىتى، تاشقى ئىشلار ئىشخانىسى، ئۆزبېكستاننىڭ جۇڭگودا تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى بىلەن ئالاقىلىشىش قاتارلىق كونكېرت ئىشلار بىلەن ئالدىراش بولدىم. بىز ئالتۇن كۈز پەسىلىدە تاشكەنتكە بېرىشنى پىلانلىغان ئىدۇق. بىراق تۈرلۈك سەۋەبلەر تۈپەيلى ۋاقىت بارغانسىرى ئۇزىراپ كەتتى.ئىدارە-ئورگانلارنىڭ يىللىق خۇلاسىسى، يېڭى يىلنى كۈتۈۋېلىش پائالىيىتىمۇ باشلىنىپ كەتتى. ئارىدىن قۇربان ھېيتمۇ يېتىپ كەلدى...بىز ھېيتنىڭ 3-كۈنى، يەنى 12-ئاينىڭ22-كۈنى كەچ سائەت 23تىن50مىنۇت ئۆتكەندە ئۈرۈمچىدىن تاشكەنتكە ئۇچىدىغان ئايرىپلانغا چۈشتۇق. مەن جۇڭگو شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى جۇڭگوچە رەسىم كۆرگەزمە ئۆمىكىدىكى 6نەپەر ئەزاسىنىڭ بىرى بولۇش سۈپىتىم بىلەن ھاياتىمدىكى ئۈچىنچى قېتىملىق چەتئەلگە چىقىش سەپىرىمنى باشلىدىم. گەرچە مەن رەسسام بولمىساممۇ رەسساملارنىڭ خىزمىتىنى قىلىش پۇرسىتىگە ئىگە بولغانلىقىمدىن پەخىرلەندىم. بۇ قېتىم ئارىمىزدا پەقەت بىرلا رەسسام بار ئىدى. ئۇ بولسمۇ خەلقىمىزگە ناھايىتى تونۇشلۇق بولغان جۇڭگو گۈزەل-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ مەسلىھەتچىسى، شىنجاڭ ئەدەبىيات –سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ پەخىرى رەئىسى، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق تارىخ –مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتىنىڭ پەخرى مۇدىرى، پروفېسسۇر،جامائەت ئەربابى غازى ئەھمەد ئاكا ئىدى. ئۇنى شۇ ۋاقىتتا ئامېركىدىكى مەلۇم بىر تەشكىلاتمۇ ئامېركىغا كېلىشكە تەكلىپ قىلغان ئىدى. بىراق ئۇ ئاخىرى ئۆزبېكستانغا بېرىشنى قارار قىلىدى. ئۇ 1990-يىل سىنتەبىردە ئۆزبېكستان مائارىپ مىنىستىرلىكىنىڭ تەكلىبى بىلەن شىنجاڭ مائارىپ دىلىگاتسىيىسى(ئۆمىكى) تەركىبىدە تاشكەنت ئۇنۋېرستېتى قۇرۇلغانلىقىنىڭ 70يىللىق يۇبىلىسغا(خاتىرلەش پائالىيىتى) قاتنىشىش ئۈچۈن تاشكەنتكە بىر قېتىم بارغان ئىدى. تاشكەنت ئۇنۋېرستېتى ئۆزبېكستان خەلقنىڭ ئادىتى بۇيىچە ئۇنىڭغا بەقسەم تون، بادام دوپپا كىدۇرۈپ، بېلىگە شاھى رومال باغلاپ، چوڭ سەھنىدە ئالاھىدە ئورۇن بەرگەن ئىدى ھەمدە پرېزىدېنت ئىسلام كەرىموفنىڭ نۇتقىنى بىۋاستە ئاڭلىغان ئىدى. ئۇرۇق-تۇغقان، دوست-بىرادەرلىرى بىلەن دىدارلاشقان ئىدى. ئارىدىن 17 يىل ئۆتتى. مۇستەقىل بولغاندىن كېيىنكى ئۆزبېكستان خەلقىنىڭ ئەھۋالى قانداق؟ ۋەتەنداش، دوست-بۇرادەرلەرنىڭ ئەھۋالى قانداق؟ بۇلارنىڭ ھەممىسى غازى ئەھمەد ئاكا كۆڭۈل بۆلىدىغان ئىشلار ئىدى. چۈنكى بۇ ماكاندا غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ بىر نەۋرە ئىنىسى ۋە نۇرغۇن ساۋاقداش، يۇرتداش، كەسىپاداش ۋە ۋەتەنداشلىرى بار ئىدى. غازى ئەھمەد ئۇلار بىلەن كۆرۈشىشكە تەققەزا ئىدى. ئۇلارمۇ غازى ئەھمەدنىڭ تاشكەنتكە كېلىدىغانلىق خەۋىرىنى خېلى بۇرۇنلا ئاڭلاپ، تۆرت كۆزى بىلەن كۈتمەكتە ئىدى. ئالىم مۇھەممەد ھەمرايېۋ باش مۇھەررىرلىكىدىكى ئۆزبېكستان خەلق تېبابىتى ئاكادېمىيىسىنىڭ نەشىر ئەفكارى «شەرق تېبابىتى» نامىلىق پەسىللىك ژورنالنىڭ 2007-يىل4-سانىدا مۇقاۋىنىڭ 3-بېتىگە غازى ئەھمەدنىڭ سۈرىتى بىلەن ئۇنىڭ ئىجادىيەت نەتىجىلىرى ۋە ئۇ ئىشلىگەن «ياڭرىدى ھەر ياندا ساز، يۈتىيەنمۇ بار بۇ بەزمىدە»ناملىق ئەسىرى ئالاھىدە تۇنۇشتۇرۇلغان ئىدى. شۇنىڭ بىلەن بىرگە «تەبرىك» دېگەن ماۋزۇدا تۆۋەندىكىدەك خەۋەرنىمۇ بەرگەن: «پۈتۈن جۇڭگو رەسساملار جەمئىيىتىنىڭ مەسلىھەتچىسى، سابىق مۇئاۋېن رەئىسى غازى ئەھمەد ئۇزاق يىللار شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى سەنئەت ئىنىسىتىتۇتىدا مۇدىر بولۇپ ئىشلگەن. ھازىر 72ياشتىن ئاشقان ئۇستاز رەسسام، شىنجاڭ سەنئەت ئىنىستىتۇتىدا پروفېسسۇر بولۇپ ياشلارنى تەربىيلىمەكتە.ئۇ كىشى يېقىن كۈنلەردە تاشكەنتتە مېھمان بولۇش ھارپىسىدا تۇرىۋاتىدۇ». ئۇنىڭدىن باشقا مۇشۇ سانغا غازى ئەھمەدنىڭ 1990-يىلى تاشكەنت ئۇنۋېرستېتى قۇرۇلغانلىقىنى تەبرىكلەش پائالىيىتىگە قاتنىشىش ئۈچۈن تاشكەنتكە بارغاندا ئىسلام كەرىموف بىلەن كۆرۈشكەنلىكى ئەھۋالى ھەم غازى ئەھمەدنىڭ سۆزى بىرگە بېرىلگەن ئىدى. ئەمەلىيەت غازى ئەھمەدنىڭ رەسساملىق ئىجادىيىتىدىكى مۇۋەپپەقىيەتلىرى ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 90-يىللىرىنىڭ بېشىدىلا ئۆزبېكستان خەلقىگە تۇنۇشلۇق ئىدى. ئۆزبېكستان كۆمپارتىيىسى مەركىرى كومىتىتىنىڭ ئورگان ژورنىلى «سەنئەت»نىڭ1991-يىل 6-سانىدا غازى ئەھمەد توغرىلىق ئۆزبېكستاندىكى داڭلىق تەتقىقاتچى ۋە ئالىملاردىن تەلەپ مەھمۇدوۋ، مۇھەممەد ھەمرايېۋلار «تارىخغا تەغدىم»نامىلىق ئوبزور ماقالىسىنى ئېلان قىلغان ھەمدە مۇشۇ ساننىڭ مۇقاۋىلىرىغا غازى ئەھمەد سىزغان مەھمۇد كاشغەرىي، يۈسۈپ خاس ھاجىپ، مەلىكە ئاماننىساخان قاتارلىقلارنىڭ پورترېتلىرى ھەم شۇ ژورنالنىڭ مەركىزى بېتىگە «مۇقام»، «غېرىب-سەنەم»، «جىنايى ھۈكۈم»، «كۇلالچى»، «ئوغلاق تارتىش»، «گىلەم بازىرى»قاتارلىق نادىر ئەسەرلىرى ئالاھىدە تونۇشتۇرۇلغان ئىدى. شۇنىڭ بىلەن بىرگە غازى ئەھمەد ھۆسىنخەت قىلىپ يازغان ئاتاقلىق شائىرىمىز تېيىپجان ئېلىيېۋنىڭ ئىككى پارچە رۇبائىسىمۇ بېسىلغان. بۇلارنىڭ ھەممىسى ئۆزبېكستاندىلا ئەمەس، بەلكى پۈتۈن ئوتتۇرا ئاسىيادىمۇ خېلى زور تەسىر قوزغىغان. شۇڭا غازى ئەھمەد بۇ قېتىمقى پۇرسەتنى تېخمۇ قەدىرلەپ، ئۆزبېكستان خەلقىنىڭ ھۇزۇرىغا ئەڭ يېڭى ئەسەرلىرىنى تەقدىم قىلىش ئۈچۈن، يېشىنىڭ چوڭىيىپ قېلىشىغا، تېنىنىڭ ئاجىزلىقىغا تەن بەرمەي، يەنە بىرقانچە پارچە يېڭى ئەسەر تەييارلىدى. ئوغلى يالقۇن غازى، دولقۇن غازى ۋە قىزى (رۇس تىلى دوكتۇرى)خاسىيەتخاننىڭ ياردىمى بىلەن بىر ئاي جاپالىق ئىشلەپ، خەنزۇ ۋە رۇس تىلىدىكى «غازى ئەھمەد گۈزەل سەنئەت ئەسەرلىرىدىن بەھر» ناملىق مۇزىكىلق پلاستىنكىنى كۆرگەزمىگە تەييارلىدى...ھەر تەرەپلىمە پۇختا تەييالىق قىلىش ئارقىلىق بۇ قېتىمقى كۆرگەزمىگە غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ 8پارچە جۇڭگوچە رەسىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان60 پاچە ئەسەرنى ئېلىپ، بىز 23-دېكابىر تاڭ سەھەر تاشكەنت ۋاقتى 2دە تاشكەنت پايتەخت مېھمانخانىسىگە سالامەت يېتىپ باردۇق. ئۆزبېكستان دۆلەت گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسدىن لېكىم ئىبراھىموف، بەختىيار نەزەروف، مۇختار ھەسەنوف قاتارلىق رەسساملار ئالدىمىزغا چىقىپ، ھەر بىرىمىزگە گۈل دەستە تۇتۇپ كۈتۈۋالدى...                   ئۆزبېكستان خەلقى نەزەرىدىكى غازى ئەھمەد       بىز تاشكەنتكە چۈشكەن كۈنىدە يېغىشقا باشلىغان قار ئۇدا نەچچە كۈن توختىماي كەڭ زېمىنغا ئاپپاق پايانداز سالدى. بۇ قىش كېرگەندىن بۇيانقى تۇنجى قىتېملىق قار ئىدى. نەچچە كۈندىن بۇيان ھاۋا تۇتۇق ھەم خېلىلا سوغۇق ئىدى. قار بىرتەرەپتىن ياغسا، بىر تەرەپتىن ئېرىپ تۇراتتى. ئەمما ئۈرۈمچىنىڭكىدەك سوغۇق يوق ئىدى. بىز چۈشكەن مېھمانخانا ئەتراپى تىپ-تىنىچ، ئېگىز بىنالار، شاۋقۇنلۇق ئادەملەر توپى،ئايىغى ئۈزۈلمەي ماڭىدىغان ئاپتوموبىللار كۆرۈنمەيتتى. ئادەملەر شالاڭ، پەقەت ئاندا-ساندا تاكسى  كۆرۈنەتتى. لېكىم ئەپەندى بىزگە بۇ جاينىڭ دەل تاشكەنت شەھەرىنىڭ سياسىي مەركىزى ئىكەنلىكىنى، ھازىر مەمىلىكەت بۇيىچە دەل پرېزىدېنت سايلىمى بولۇۋاتقانلىقىنى تونۇشتۇردى. دېگەندەك بىز تۇرغان جاي تاشكەنت شەھەرلىك ھۆكۈمەتكىمۇ، ئۆزبېكستان دۆلەتلىك مېھمان سارىيىغىمۇ، مۇستەقىللىق مەيدانىغىمۇ ھەم بىز كۆرگەزمە ئۆتكۈزمەكچى بولغان دۆلەت گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ خەلقئارالىق كۆرگەزمە مەركىزىگىمۇ يېقىن ئىكەن. 24-دىكابىر چۈشتىن بۇرۇن، لېكىم ئەپەندى بىزنى دۆلەت گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسگە ئېلىپ باردى. مەدەنىيەت مىنىستىلىكى دەرىجىسىگە باراۋەر بۇ ئورۇننىڭ رەئىسى تۇرسۇنئەلى كوزىيېف ئۆز ئىشخانىسىدا بىزنى كۈتۈۋالدى ھەمدە ئالدى بىلەن قىزغىن قارشى ئالىدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپ ساپ ئۆزبېك تىلىدا: بىز ئىنتايىن خۇشاللىق بىلەن سىزلەرنى قارشى ئالىمىز. ئۆزبېكستان بىلەن جۇڭگونىڭ مۇناسىۋىتى ناھايىتى ياخشى. بۇلۇپمۇ شىنجاڭ خەلقى بىلەن بولغان مەدەنىيەت، سەنئەت جەھەتتىكى ئالاقە ناھايىتى ئۇزۇن تارىخىي ئەنئەنىگە ۋە پۇختا ئاساسقا ئىگە. سىلەرنىڭ كەلگىنىڭلا ناھايىتى ياخشى بولدى، دېدى. ئارقىدىن ئۆمەك باشلىقىمىز جۇرئەت قادىر ئۆزبېكستان دۆلەت گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ بۇ قېتىمقى كۆرگەزمىنى زور كۈچ بىلەن قوللىغانلىقىغا رەھمەت ئېتىپ، بۇ قېتىمقى پائالىيەتنىڭ ئۇزاق تارىخقا ئىگە ئىككى ئەل خەلقى ئوتتۇرىسىدىكى مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشنىڭ داۋامى ئىكەنلىكىنى ئېيتىپ، بۇندىن كېيىن يەنە مۇشۇنداق مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش پائالىيىتىنى داۋاملىق ئېلىپ بارىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. كوزىيېف بىر ئىشنى ئەسلىگەندەك قىلىپ، جۈرئەت قادىرنىڭ سۆزىنى قۇۋەتلەپ يەنە مۇنداق دېدى: -ئۇلۇغ يىپەك يولى بىزنى جۇڭگو شىنجاڭ، ياۋرۇپا ئەللىرى بىلەن تۇتاشتۇردى. مانا بۇ رەسساملىرىمىز (لېكىم، مۇختار، دىلبەر قاتارلىق رەسساملارنى كۆرسىتىپ) دۇنيانى كۆردى. خەلقىمىزنىڭ مەدەنىيەت ئۇلى مۇستەھكەم. بىز سەنئەتكارلىرىمىزنىڭ چەتئەلدە كۆرگەزمە قىلىشىنى،باشقىلارنىڭمۇ ئېلىمىزگە كېلىپ مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش پائالىيىتى ئېلىپ بېرىشىنى قوللايمىز. جۇڭگونىڭ مەدەنىيەت-سەنئىتى ناھايىتى مول. مەن20يىل بۇرۇن بېيجىڭ، چاڭچۈن قاتارلىق چايلاغا بارغان، بارغانلا جايدا نايايىتى قويۇق مەدەنىيەت-سەنئەت كەيپىياتىنى ھېس قىلدىم. توغرا،بۇ قېتىمقى پائالىيەتنى پەقەت بىز ئىككى ئورۇن ئوتتۇرىسىدىكى مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشنىڭ باشلىنىشى دېسەك بولىدۇ. بىزنىڭ بۇجەھەتتىكى ھەمكارلىقىمىز ناھايىتى زور تەرققىيات ئىستىقىبالىغا ئىگە. مەن سىزلەرنى چۈشىنىمەن. بىز مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشنى مەقسەت قىلماقتىمىز. سىزلەرنىڭ دائىم كېلىپ تۇرۇشىڭىزلارنى ئۈمىد قىلىمەن. مانا قاراڭلار، بىز ھەر يىلى دۇنيادىكى نۇرغۇن دۆلەتلەر بىزگە ئەۋەتىگەن رەسىملىك كالېندارلانى تاپشۇرۇپ ئالىمىز. ئامما بىز پەقەت غازى ئەھمەد ئەپەندىنىڭ كالېندارنى ئىشخانىغا كىرش ئېغىزىغا ئېسىپ قويدۇق (تامغا ئېسىقلىق كالېندارنى كۆرسەتتى) نۇرغۇن كىشىلەر غازى ئەھمەدنى تونىمايدۇ، بىراق بۇ ئىشخانىغا كىرگەنلەر ئالدى بىلەن بۇ رەسىملىك كالېندارغا سەپ سالىدۇ. بۇ كالېنداردىكى نەغمە-ناۋا، ناخشا-ئۇسسۇللار بىلەن شادلىنىۋاتقان كۆرۈنۈشلەر ئارقىلىق شىنجاڭ خەلقىنى تونۇيدۇ. مەن غازى ئەھمەد ئەپەندىنىڭ نامى-شەرىپىنى بېيجىڭدا ئىسمائىل ئەھمەد ئارقىلىق ئاڭلىغان... غازى ئەھمەد ئاكىمۇ سۆزلىدى. ئۇ ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 30-يىللىرىدىن باشلاپ بىر تۈركۈم ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ تاشكەنتتە تۈرلۈك پەنلەر بويىچە مەخسۇس تەربىيەلەنگەنلىكىنى،50-يىللارنىڭ بېشىدا شىنجاڭدىكى سەنئەتكارلارنىڭ ئۆزبېكستان سەنئەتكارلىرى بىلەن ئۆز ئارا بېرىش-كېلىش قىلىپ، ئىككى تەرەپنىڭ مەدەنىيەت، سەنئەت ئىشلىرىنى گۈللەندۈرۈشتە زۇر ئۇتۇقلارغا ئېرىشكەنلىكىنى ئەسلەپ ھازىر شىنجاڭدا ئىناق جەمئىيەت بەرپا قىلىش يولىدا بارلىققا كېلىۋاتقان مىللەتلەر ئىتتىپاق، جەمئىيەت مۇقىم بولۇشتەك ياخشى ۋەزىيەتنى تۇنۇشتۇردى ھەمدە ئۆز قولى بىلەن يازغان بىرپارچە ئەرەبچە ھۆسىنخەتنى كۇزىيېفقا تەقدىم قىلدى. مەن مۇشۇ قېتىمقى سۆھبەتتىن كېيىن غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ 1990-يىلى تاشكەنتكە بىر قېتىم كەلگەنلىكىنى ھەمدە نۇرغۇن يۇرتداشلىرى ھەتتا دادىسىنىڭ بۇخارادىكى ئالىي دىنىي مەكتىبىدە ئۇقۇغانلىقىنى، ھازىر بىرنەۋرە ئىنسنىڭمۇ بۇ جايدا ياشاۋاتقانلىقىنى ئاڭلاپ تولىمۇ قىزىقتىم. شۇكۈنى چۈشتىن كېيىندىن باشلاپ 25-دىكابىرغىچە زالدا پلاكات ئېسىش، رەسىم ئورۇنلاشتۇرۇشتەك ئىشلار بىلەن ئالدىراش بولدۇق. قار بارغانسىرى ئۇلغىيىپ يەر يۈزى ئاپپاق قار بىلەن قاپلاندى. 26-دىكابىر كۈنى كۆرگەزمىنىڭ ئېچىلىش ۋاقتى ئىدى. بىز بۇنداق ھاۋا رايى شارئىتىدا كۆرگەزمىنىڭ ئۈنۈمىگە تەسىر كۆرسىتىشتىن ئەنسىرەپ قالدۇق. بۇنداق قارلىق كۈنلەردە تالا-تۈزگە چىقىش ئەپسز بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ كوچا-رەستىلەردە ئادەملەر شالاڭ ئىدى. بىراق غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ ئىككى كارتلىك يانفونى ئۈزۈلمەي جاراڭلاپ تۇراتتى. ئۇنىڭ روھىي ھالىتى ناھايىتى تېتىك ئىدى. بېيجىڭ، گۇاڭجۇ، شاڭخەي، ئۈرۈمچى، كاشغەردىن كەلگەن تېلېفون بىلەن تاشكەنت شەھىرىدىن كەلگەن تېلېفونلار ئۇنى خېلىلا ئالدىراتتى. ئائىلىسىدىكىلەردىن باشقا ۋەتەندىن كەلگەن تېلېفونلار تولىسى ئۇنى ئۈرۈمچىدە دەپ قاراپ، ئۇنىڭ تاشكەنتتە ئىكەنلىكىنى بىلمەي ھال سوراپ بەرگەن تېلېفونلار ئىدى، تاشكەنتتىن بېرىلگەن تېلېفونلار ئۇنىڭ دوست-بۇرادەرلىرى تەرىپىدىن ئۇنى ئىزدەپ بەرگەن تېلېفونلار ئىدى. -غازى ئاكا، تاشكەنتنىڭ تېلېفون كارتىسىى قانداق بېجىرىلىدىكەن؟-مەن غازى ئاكىدىن سورىدىم. چۈنكى غازى ئاكىدىن باشقىلىرىمىز تاشكەنتكە كەلگەن نەچچە كۈندىن بۇيان تېخى خوتۇن –بالىلىرىمىزگە بىرەر ئۇچۇرمۇ بېرەلمىگەن ئىدۇق. بولۇمۇ ئارىمىزدا ئۈچ نەپەر خەنزۇ يولداش بولۇپ، ئۇلار ماڭا ۋەتەنگە تېلېفون بېرىشنى كۆپ قېتىم دېگەن ئىدى. دېمىسىمۇ بىرقانچە كۈندىن بۇيان مەن شۇ ئىشنىڭ غېمىدە بولدۇم. مېھمانخانىدىن تېلېفون بېرىش ئىنتايىن ئەپسىز ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە تېلېفون ھەققى بەك قىممەت ئىكەن(بىر مىنوتىغا 4دوللار). غازى ئاكىغا تاشكەنتتىكى بىر يۇرتدىشى ئۆزىنىڭ پاسپورتى بىلەن بۇكارتنى بېجىرىپ بەرگەن ئىكەن. شۇنىڭ بىلەن غازى ئاكىنىڭ يول كۆرسىتىشى بىلەن مەنمۇ بىزگە خىزمەتتە بولىۋاتقان ئۆزبېك شوپىرى فەرھادنىڭ پاسپورتى بىلەن يانفونىمغا تاشكەنتنىڭ كارتىسىنى بېجىرىۋالدىم. شۇنىڭ بىلەن بىز ھەممىمىز ئائىلىمىزدىكىلەر بىلەن بىر قېتىم كۆرۈشۈۋالدۇق، شۇنداقلا مېنىڭ غازى ئەھمەد ۋە جۇڭگونىڭ ئۆزبېكستاندا تۇرۇشلىق باش ئەلچىخانىسى بىلەن ئالاقە قىلىشىمىغا ئاسانچىلىق تۇغۇلدى. بۇ كۈنلەردە، مەن غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ سالامەتلىكىدىن ئەنسىرەپ كۆپرەك يېنىدا بولدىم. چۈنكى ئۇ ياشىنىپ قالغان، ئۇنىڭ ئۈستىگە دىئابىت كېسىلى بولغىنىغىمۇ 30يىلغا يېقىن بولۇپ قالغان. تۇرۇپ-تۇرۇپ ئاچچىق يۆتىلىپ كېتەتتى. شۇڭا مەن ئۇنىڭ يالغۇز كىشلىك ياتىقىغا پات-پات كىرىپ ھال سوراپ تۇراتتم. بەزىدە ئەتتىگىنىمۇ ئۇنى ناشتىغا چاقىرىۋالاتتىم. بىراق نەچچە كۈن بولدى غازى ئەھمەد ئاكا ھەركۈنى دېگۈدەك ياتىقىغا كەچ قايتىپ كېلەتتى. بىر كۈنى مەن ئۇنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالىنى سۇرىدىم، ئۇ ناھايىتى روھلۇق ھالدا: «تاشكەنتنىڭ ھاۋاسى ماڭا ياقتى، ئۈرۈمچىدىكى يۆتەللەرمۇ ئازايدى. ئەسلىدە سالامەتلىكىم يار بەرمەي قالسا بىر ھەپتە تۇرۇپ ۋەتەنگە قايتىپ كېتىشنىمۇ ئويلىغان ئىدىم. بىر قانچە ئاي تۇرساق بولامدۇ-نېمە!» دەپ ماڭا چاقچقاق قىلىپ كۈلۈپ قويدى... 25-دىكار ئۆزبېك رەسسامى بەختىيار نەزەروف غازى ئەھمەد بىلەن مېنى كەچلىك تاماققا تەكلىپ قىلدى. كەچ سائەت 8لەرگىچە، مەن غازى ئاكىنى ساقلىدىم.بىراق ئۇ ياتىقىدا يوق. شۇنىڭ بىلەن مەن بەختىيار نەزەروف بىلەن «ئاسىيا رېستۇرانى»غا كېتىپ قالدىم. بىر سورۇندا ئولتۇرغانلارنىڭ كۆپىنچىسى رەسسام ياكى دۆلەت مەمۇرلىرى ئىكەن. مەن ئۇلارنىڭ ئېغىزىدىن «ئۇستاز غازى ئەھمەد»دېگەن سۆزنى تەكرار ئاڭلىدىم...شۇنداق، غازى ئاكىنىڭ نامى بىز بۇ يەرگە كېلىشتىن خېلى بۇرۇنلا تارىلىپ بولغان ئىكەن. ئۇنىڭ «مۇقام»نامىلىق ماي بوياق ئەسىرىنىڭ باشقىلار تەرىپىدىن كۆچۈرۈلۈپ بىرقانچە سورۇنغا ئېسىلغانلىقىنى كۆردىم. شۇ كۈنى غازى ئەھمەد بىرقانچە كىشىنىڭ ھەمراھلىقىدا ياتىقىغا كەچ قايتىپ كەلدى ھەمدە ناھايىتى خۇشال ھالدا ئۆزىنىڭ بىر قانچە كۈندىن بۇيان ناھايىتى ئالدىراش بولغانلىقىنى سۆزلەپ بەردى. ئۇنىڭ سۆزلىرىدىن مەن ناھايىتى ئىپتىخارلاندىم، شۇنداقلا بۈيۈك ئالىمىمىز يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ:«كىمنىڭ ھۈنەر-پەزىلىتى بولسا، ئۇنىڭ نامى چىقىدۇ، ئەگەر ھۈنەر-پەزىلىتى بولمىسا، نامىسىز قالىدۇ»دېگەن ھېكمەتلىك سۆزى خىيالىمدىن كەچتى. ھۈنەرلىك ئادامدە مىڭنىڭ ئىشى،ھۈنەرسىز ئادەمدە كىمنىڭ ئىشى. ئۆمىردە 56يىل رەسىم ئىجادىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىپ،خەلقىمىزگە زور شان-شەرەپ كەلتۈرگەن غازى ئەھمەد ئاكنىڭ «مۇقام»ناملىق رەسىمى ۋەتەندىن ھالقىپ ياۋروپا ۋە ئاسىيا قىتئەلىرىدە قانچىلىغان كىشىلەرنىڭ قەلبىنى لەرزىگە سالمىىدى-ھە! مانا بۇ ھۈنەر-پەزىلەتنىڭ قۇدىرىتى. ئەمدى بۇقېتىم كۆرگەزمىگە قويۇلغان «كاشىغەر سەنىمى»، «تەڭرىتاغ شادلىقى»، «پامىردا باھار»،«نازىكوم»قاتارلىق ئەسەرلىرى يەنە قانچىلىغان كىشىلەرنى زوقلاندۇرار- ھە! دۇنيا «مۇقام»ئارقىلىق ئۇيغۇرنى تونۇدى، ئۇيغۇر غازى ئاكىنىڭ سەزگۈر مېڭىسى، چىۋەر قۇلى ئارقىلىق ئۆز مەدەنىيىتى ۋە تارىخى بىلەن جۇلالاندى. ئۇ ئۆز مىللىتىدىن، دۆلەت چېگراسىدىن ھالقىغان،ئۆز كەسپىدە ئىنسانلار ئۈچۈن ئورتاق مەدەنىيەت بايلىقى ۋە بەدىئىي ھۇزۇر بېغىشلىغان مەشھۇر شەخس ئىدى. شۇڭا ئۇ سەنئەت سۆيەر، ئىلىم خۇمار ئۆزبېكستان خەلقىنىڭ قەلبىدىمۇ يۈكسەك ھۆرمەتكە ئىگە ئىدى. بۇ كۈنلەردە، غازى ئەھمەد ئاكا ئۆزبېكستان جۇمھۇرىيىتى خەلقئارا  مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ رەئىسى نەسىردىن مۇھەممدىيېۋنىڭ تەكلىبى بىلەن شۇ مەكەزدە زىيارەتتە بولدى. ئۇكىشى ئۆتكەن يىلى جۇڭگوغا بارغاندا غازى ئەھمەد بىلەن تۇنۇشقان ئىدى. ئۇ غازى ئەھمەدكە مەزكۇر مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ ئومۇمىي ئەھۋالى ۋە 23 مىللەتنىڭ مەدەنىيەت مەركەزلىرى تۇنۇشتۇرۇلغان «ئۆزبېكستان ئومۇمىي ئۆيىمىز»نامىلق كاتتا ئىشلەنگەن بىر رەسىملىك ئالبومنى تەقدىم قىلدى. غازى ئەھمەد يەنە ئۇنىڭ تەكلىبى بىلەن 25-دېكابىر تاشكەنت ۋىلايەتلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتى بىلەن ئۆزبېكستان ئۇيغۇر مىللىي مەدەنىيەت مەركىزى بىرلىكتە ئۇيۇشتۇرغان شائىرە راھىلە ھاپىزوۋا تەۋەللۇدىنىڭ70 يىللىقىنى نىشانلاپ ئۆتكۈزۈلگەن كاتتا مەرىكىسىگە قاتناشتى. يىغىن زالى ئادەملەر بىلەن لىق تولغان ئىدى. يىغىن ئەھلى ئۇنى ئەزىزلەپ رەئىس نەسىردىن مۇھەممىدىيېۋنىڭ يېنىغا   ئورۇنلاشتۇردى. ئالىملار، يازغۇچى، شائىرلار ئارقا-ئارقىدىن سەھنىگە چىقىپ ئۇيغۇر شائىرى راھىلە ھاپىز قىزىنىڭ ئۇيغۇر ۋە ئۆزبېك تىللىرىدا ئېلان قىلىنغا ئەسەرلىرى ئۈستىدە تەھلىل يۈرگۈزۈپ، ئۇنىڭ شېئىرىيەتتىكى مۇۋەپپەقىيەتلىرىگە يۈكسەك باھا بېرىشتى.  يىغىن رىياسەتچىسى غازى ئەھمەدنىڭ سالاھىيىتىنى تولۇق تونۇشتۇرۇپ سۆزگە تەكلىپ قىلدى. غازى ئەھمەد سەھنىگە چىقىپ رىياسەتچى بىلەن قول ئېلىشىپ سالاملىشىپ ئاندىن ناھايىتى تەمكىنلىك بىلەن يىغىن ئەھلىگە قاراپ ئوڭ قولىنى كۆكسىە ئېلىپ كۆپچىلىككە سالام بەرگەندىن كېيىن سۆزىنى باشلىدى: -مەن بىر رەسساممەن. قولۇم تېزراق، لېكىن ئاغزىم گال. يۇقىرىدا سۆزلىگەنلەر خۇددى مېنىڭ يۈرەك سۆزلىرىمنى سۆزلىگەندەك ھېس قىلدىم. مەن راھىلە ۋە ئۇنىڭ كۈيەسى ئابدۇرازاق بىلەن مەكتەپداش ئىدىم . مەن تولىمۇ تەلەيلىك ئىكەنمەن. بۈگۈن ماڭا راھىلە تەۋەلۇدىنىڭ 70يىللىقىنى تەبىرىكلەشكە قاتنىشىش نېسىپ بولدى.بۇ پۇرسەتتە راھىلە ھاپىز قىزىنىڭ 70ياشقا كىرگەنلىكىنى قىزغىن تەبىركلەيمەن(گۈلدىراس ئالقىش) ھەمدە بىر ئۇيغۇر راسسام بولۇش سۈپىتىم بىلەن تاشكەنت ۋىلايەتلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتى، ئۆزبېكستان ئۇيغۇر مىللى مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ بىر ئۇيغۇر شائىرەسىگە خەيىرخاھلىق قىلىپ، شۇنچە كاتتا سورۇن ھازىرلاپ، داغدۇغىلىق مۇھاكىمە ھەم تەبرىكلەش پائالىيىتى تەشكىللىگەنلىكىگە چىن كۆڭلۈمدىن رەھمەت ئېتىمەن. راھىلە ھاپىز قىزىنىڭ يالغۇز ئۆزبېكستان جامائاتچىلىكىدىلا ئەمەس، ۋەتىنىمىز جۇڭگودىمۇ نام- ئابرويى بار ئۇيغۇر شائىرەسى. بىزنىڭ دۆلىتىمىز ئۆزبىېكىستانغا ئوخشاش كۆپ مىللەتلىك دۆلەت، بىزمۇ قايسى مىللەت بولۇشتىن قەتئىينەزەر تۆھپىكار ئالىملا، يازغىچى-شائىرلار، سەنئەتكارلارنىڭ تۇغۇلغان كۈنلىرىنى خاتىرىلەپ ۋە ئىجادىيەت نەتىجىلىرىنى باھالاپ، بۈگۈنكىگە ئوخشاش پائالىيەتلەرنى ئۇيۇشتۇرىمىز. بۇنداق پائالىيەتلەر مىللەتلەر ئارىسىدىكى ئىتتىپاقلىقنى مۇستەھكەملەپ، ئىناق جەمئىيەت بەرپا قىلىش، ئۆزئارا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىش ئارقىلىق ئەدەبىيەت- سەنئەت ئىشلىرىمىزنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. مەن راھىلە ھاپىزغا ئۇزۇن ئۆمىر، ئائىلىسىگە بەخت، ئىجادىيىتىگە بەرىكەت تىلەيمەن. ئاخىردا مەن يىغىن ئەھلىنى ئەتە(26-دىكابىر) گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ كۆرگەزمە زالىدا سائەت 11دە ئۆتكۈزۈلىدىغان كۆرگەزمىمىزنىڭ ئېچىلىش مۇراسىمىغا قاتنىشپ بېرىشىكە تەكلىپ قىلىمەن. كۆپچىلىككە رەھمەت! غازى ئەھمەدنىڭ سۆزى كۆپچىلىكنىڭ قىزغىن ئالقشىغا ئېرىشتى. يىغىن رىياسەتچىسى : -غازى ئەھمەد ئەپەندى ناھايىتى كەمتەر كىشى ئىكەن. «مەن رەسسام، قۇلۇم تىزراق، ئاغزىم گال»دېدىيۇ، ئەمما ھەممىمىزدىن ياخشى سۆزلىدى. ئەپەندىگە يەنە بىر قېتىم ئالقىش بىلەن رەھمەت ئېىتايلى! –دېدى. چۈشلۈك تائامدىن كېيىن بۇ پائالىيەت يەنە داۋاملىشىپ، ئالاھىدە تەييارلانغان سەنئەت نومۇرلىرى كۆرسىتىلدى ھەمدە سورۇن مەشىرەپكە ئايلىنىپ كەتتى. غازى ئەھمەد بۇ سورۇندا نۇرغۇن كونا ۋە يېڭى دوستلار بىلەن دىدارلاشتى. ھەتتا ئالمائاتادىن مەخسۇس مۇشۇ يىغىلىشقا قاتناشقىلى كەلگەن پېشقەدەم شائىر مەسۇمجان زۇلفىقاروۋ ۋە داڭلىق ئالىم ساۋۇت موللاۋۇتوۋ قاتارلىق ۋەتەنداشلار بىلەنمۇ كۆرۈشتى، ھال-مۇڭ بۇلۇشتى... 26-دېكابىر. تاشكەنتنىڭ ئاسمىنى ۋاللىدە يورۇپ كەتكەندەك ھاۋا شۇنچە سۈزۈك ھەم ئوچۇق ئىدى. نەچچە كۈندىن بۇيان ياغقان قارلا ئېرىشكە باشلىدى. كوچىلار شۇنچە تازا ھەم چىرايلىق بولۇپ، يول ياقىسىدىكى دەل-دەرەخلەرنىڭ يوپۇرماقلىرى شۇپېتى شېخىدا تۇراتتى، چىملىقلانىڭ ئۈستىدىكى قارلارمۇ ئېرىپ ئەسلى يېشىللىقىنى ئاشكارلىغان ئىدى. نېمە دېگەن كەڭ ۋە ئازادە يوللار بۇ-ھە! ئەگەر ياز كۈنلىرى بولسا قانچىلىك گۈزەلدۇ بۇماكان-ھە! ئېلىمىزنىڭ ئاتاقلىق يازغۇچىسى ۋاڭ مېڭ 80-يىللاردا بۇ شەھەرگە كېلىپ«گۈللۈك شەھەر تاشكەنت، دوستلۇق شەھىرى تاشكەنت»دەپ تاشكەنت ھەققىدە يازغان بىر پاچە ئەسىرى مېنىڭدە چوڭقۇر تەسىر قوزغىغان ئىدى. مانا ئۆزبېكستان گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسى مەركىزى كۆرگەزمە زالىنىڭ ئالدىغا كېلىپ قالدۇق. كىرىش ئېغىزى يېنىدا غازى ئەھمەد ئاكا سىزغان «پامىردا باھار» ناملىق جۇڭگوچە رەسىم بىلەن چوڭايتىلغان رەڭلىك ئېلان كىشىلەرنى ئالاھىدە جەلىپ قىلىپ تۇراتتى. نەچچە كۈن بۇرۇن كۆرگەزمە مەركىزىدىكى خادىملار مۇشۇ سۈرەت بىلەن قۇشۇپ ئالاھىدە ئىشلەنگەن «تەكلىپنامە»لەرنىمۇ تارقىتىپ بولغان ئىدى ھەمدە تور ۋە باشقا ئاخبارات ۋاسىتىلىرى ئارقىلىق «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىتات يۇرتى جۇڭگوچە رەسىملەر كۆرگەزمە ئۆمىكى تاشكەنتكە يېتىپ كەلدى»دېگەن ماۋزۇدا 26-دىكابىر چۈشتىن بۇرۇن سائەت 11دا كۆرگەزمىنىڭ ئېچىلىش مۇراسىمى ئېچىلىدىغانلىقى خەۋەر قىلىنغان ئىدى. كۆركەم ھەم ھەيۋەتلىك زالنىڭ شىمالى ۋە جەنۇبى ئىككى تەرىپىگە ئايرىم-ئايرىم ھالدا خەنزۇچە ۋە ئۆزبېكچە «جۇڭگو شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى رەسىملەر كۆرگەزمىسى»دېگەن چوڭ خەت يېزىلغان لۇزۇنكا ئېسىلغان بولۇپ،60پارچە ئەسەر زالنىڭ ئىگىز تاملىرىغا ناھايىتى تەكشى ۋە چىرايلىق ئورۇنلاشتۇرۇلغان ئىدى. كۆركەزمىگە ئەسەر بەرگەن ھەر بىر رەسسامىمىزنىڭ قىسقىچە تەرجىمەھالى ۋە ئىجادىيەت ئەھۋالى ئۆز ئەسىرىنىڭ بىر بۈرجىكىگە چاپلانغان ئىدى. غازى ئەھمەدنىڭ 8 پارچە ئەسىرى پۈتۈن زالدا ئالاھىدە كۆزگە چېلىقىپ تۇراتتى. زال ئىچى ئادەملەر بىلەن تولدى. گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيسىنىڭ ئايال كاتىبى كۆرگەزمىنىڭ رەسمىي ئېچىلىغانلىقىنى جاكارلاپ، ئالدى بىلەن جۇڭگونىڭ باش ئەلچىسى يۈ خوڭجۈن ئەپەندىنى سۆزگە تەكلىپ قىلدى. باش ئەلچى مۇنداق دېدى: بۇ قېتىمقى رەسىم كۆرگەزمىسى جۇڭگو بىلەن ئۆزبېكستاننىڭ بۇ يىلقى مەدەنىيەت-سەنئەت ئالماشتۇرۇشىدىكى مۇھىم بىر مەزمۇنى. شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق تارخ –مەدەنىيەت تەقتىقات يۇرتىنىڭ ئۆزبېكستاندا رەسىم كۆركەزمىسى ئۆتكۈزۈشى بىرىنچى قېتىم بولۇپ، ئۆزبېكستان خەلقى ۋە ھەمكەسىپدىكىلەرگە ئۇلار ئىجاد قىلغان جۇڭگوچە ئېسىل رەسىملەرنى كۆرگەزمە قىلىپلا قالماي، ئەڭ مۇھىمى ئۆزبېكستان خەلقىگە جۇڭگونىڭ مول ۋە رەڭدار مىللىي مەدەنىيىتىنى، جۇڭگودىكى مىللەتلەرنىڭ ئىتىپاقلىقى، دوستانىلىقى ۋە ئىناقلىقىنى نامايەن قىلدۇ. ئۇ بۇقېتىمقى پائالىيەتنىڭ ئىككى ئەل خەلقىنىڭ رەسىم سەنئىتى ساھەسىدە بىر ياخشى باشلىنىش بولۇپ قېلىشىنى، ئۆزبېكستان رەسساملىرىنىڭ جۇڭگوغا بېرىپ مۇشۇنداق پائالىيەتلەرنى ئېلىپ بېرىپ، جۇڭگودىكى كەسىپداشلار بىلەن بولغان ھەمكارلىقنى ئۈلۈكسىز داۋاملاشتۇرۇشىنى ئۈمىد قىلىمەن. ئارقىدىن ئۆزبېكستان گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ رەئىسى تۇرسۇنئەلى كوزىيېف، ئۆمەك باشلىقىمىز جۈرئەت قادىر،داڭلىق رەسسام ھەم ئۆمىكىمىزنىڭ سەنئەت مەسلىھەتچىسى غازى ئەھمەد قاتارلىقلار ئارقا-ئارقىدىن سۆزگە تەكلىپ قىلىندى ھەمدە تاشكەنت تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى قاتارلق ئاخبارات ۋاسىتىلىرىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلدى. تاشكەنت مەدەنىيەت، سەنئەت ساھەسى ۋە غازى ئەھمەدنىڭ سەمىمىي تەكلىپى بىلەن كەلگەن بىر تۈركۈم يازغۇچى، شائىر، سەنئەتكارلار ۋە جۇڭگونىڭ ئۆزبېكستاندا ئۇقۇۋاتقان ئۇقۇغۇچى ۋەكىللىرى، شىنخۇا ئاخبارات ئاگېنتلىقىنىڭ مۇخبىرلىرى ۋە يەرلىك ئاخبارات ۋاسىتىلىرىنىڭ مۇخبىرلىرى، شۇنداقلا ئالدىنقى يىلى ئورنىمىزدىن ئۈرۈمچىگە تەكلىپ قىلغان بىر تۈركۈم ئۆزبېكىستانلىق رەسساملار بولۇپ 300دىن ئارتۇق كىشى ئېچىلىش مۇراسىمىغا قاتناشتى. نەق مەيداندا تاشكەنت تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى كۆرگەزمىنىڭ ئومۇمىي ئەھۋالىنى سىنغا ئېلىپ، غازى ئەھمەدنى مەخسۇس زىيارەت قىلدى ھەمدە شۇكۈنى كەچ سائەت يەتتىدىن30مىنۇت ئۆتكەندە ئۆزبېك تىلىدا، سائەت سەككىزدە رۇس تىلدا ئىككى قېتىم كۆرسەتتى. شىنخۇا ئاخبارات ئاگېنتلىقى نەق مەيداندىن ئېلىنغان سۈرەتلەر بىلەن« جۇڭگو شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى ئۆزبېكستان پايتەختى تاشكەنتتە جۇڭگوچە رەسىملەر كۆرگەزمىسىنىڭ مۇقەدىمىسىنى باشلىدى »سەرلەۋھەلىك خەۋەرنى شىنخۇا تورى ئارقىلىق پۈتۈن دۇنياغا تونۇشتۇردى ھەمدە مەركىزىي خەلق رادىئۇ ئىستانسىسى كۆپ خىل تىلدا پۈتۈن مەمىلىكەتكە ئاڭلاتتى. كىشىلەر «بىر ئاسمان ئاستىدىكى قوشنا ئەلدىن كەلگەن شىنجاڭلىق رەسساملار»نىڭ بەدىئىي ئەسەرلىرىنى زۇقلىنپ كۆردى، بولۇپمۇ غازى ئەھمەدنىڭ ئەسەرلىرى ئالدىدا كۆرۈرمەنلەر دائىم ئۈزۈلمەيتتى، بەزىلەرنىڭ يۈزىدە ھەيرانلىق ھەم خۇشاللىق جىلۋىلىنەتتى، ئۇلار رەسىمدىكى ھەر خىل پېرسۇناژلانىڭ كيىم-كېچەك، چىراي-شەكلى ۋە ئۇسسۇللىرىنىڭ شۇنچە نەپىس ۋە جەزبىدارلىقىدىن ھەيران ئىدى؛ غازى ئەھمەدنىڭ ئۇلار ئۈچۈن يېڭىلىق ھېس قىلغان جۇڭگوچە رەسىمىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى ئۇيغۇر تىلى بىلەن تۇنۇشتۇرغانلىقىدىن تولىمۇ خۇشال ئىدى. ئۇلار بىز بىلەن تەرجىمانسىز بىمالال سۆزلەشكەندە، ھەتتا تېلېۋىزىيە مۇخبىرلىرىنىڭ ئۆزبېك تىلدا سورىغان سوئاللىرىغا بىز ئانا تىلىمىز –ئۇيغۇر تىلىدا جاۋاب بەرگەندە، ئۇلار ئۆزلىرىنى بىز گە شۇنچە يېقىن تۇتتى، ھەتتا بەزىلەر رەسىمنى كۆرگەندىن كېيىن بىزنىڭ قېشىمىزغا كېلىپ:«بىزمۇ ئۇيغۇر »دەپ، ئىپتىخالىق ھېسىياتىنى بىلدۈرۈشتى. كۆرگەزمە زالىغا ئېلىپ بېرىلغان مەخۇس شىنجاڭ تۇغرىسىدىكى خېلى كۆپ تۇنۇشتۇرۇش ماتېرىيالى شۇ كۈنىلا تۈگىدى. كىشىلەر شىنجاڭنىڭ مەنزىرىسى، ئىسلاھات-ئېچىۋېتىش ئىشلىرى يولغا قويۇلغاندىن بۇيان شىنجاڭنىڭ تەرەققىياتىدا بولۇۋاتقان يېڭى –يېڭى ئۆزگىرىشلەر نامايان قىلىنغا د ۋ د پلاستىنكىسنى كەڭ ئېكرانلىق تېلېۋىزوردا كۆرۈپ، شوخ ۋە يېقىملىق ئۇيغۇر مۇزىكىسىنىڭ تەڭكىشى بىلەن ھۇزۇرلانماقتا ئىدى. ئۇلار ھەقىقەتەن خۇشال ئىدى، چۈنكى غازى ئەھمەد قاتارلىق رەسساملىرىمىزنىڭ ئەسەرلىرى ئارقىلىق ئۇلار شىنجاڭدىكى مىللەتلەرنىڭ مەنىۋى ھاياتىدىكى ئەڭ نازۇك، ئەڭ يارقىن تەرەپلىرىنى چۈشەنگەن ئىدى. شۇڭا ئۇلار غازى ئەھمەد بىلەن  سۈرەتكە چۈشۈشكە، مەڭگۈلۈك بىر خاتىرە قالدۇرۇشقا ئالدىرايتتى...كۆرۈرمەنلەدىن پىكىر ئېلىش دەپتىرى رۇسچە، ئۆزبېكچە، ئۇيغۇر كونا يېزىقچە ۋە يەنە باشقا يېزىقلاردىكى رۇس، ئۆزبېك،تاجىك،تاتار، تۇڭگان قاتارلىق مىللىەتلەردىن بولغان كىشىلەرنىڭ ھەرخىل ئىمزالىرى ۋە ياخشى تىلەكلىرى، تەسىراتلىرى بىلەن تولغان ئىدى. بۇنىڭ ئىچىدە غازى ئەھمەدكە ئاتاپ يازغانلىرى كۆپ ئىدى. «ھۆرمەتلىك غازى ئەھمەد باشلىق ئۇيغۇر ئىجادكارلىرىنىڭ رەسىملىرىنى كۆرۈش بىلەن ئۆزىمىزنى بەخىتلىك ھېس قىلدۇق...»، «ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى پۈتۈن دۇنياغا تونۇتقان ۋە تونۇتۇۋاتقان ھۆرمەتلىك غازى ئەمەد ۋە تۇردى ئىمىن ئاكىلارنىڭ بۇ قېتىمقى ئۆزبېكستان تاشكەنت شەھىرىدە ئېچىلغان ئەسەرلەر كۆرگەزمىسىگە تەشەككۇر!»،«ئەسەرلەرنى كۆرۈپ بەك خۇشال بولدۇق! غازى ئەھمەد، ئىمىن ئاكىلارنىڭ ماھارىتىگە ئاپىرىن!»، «يولداش غازى ئەھمەد،سىزنىڭ ئەسەرلىرىڭىزنى زور قىزىقىش بىلەن كۆردۇق. ۋەتەننى ئەسلەپ مەمنۇنىيەت بولدۇق.سىزگە كۆپ رەھمەت!»...ئۆزبېكستان رەسساملار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى نايىن مۇنداق دېدى: «جۇڭگوچە رەسىمنىڭ ئۇسلۇبى ئۆزگىچە ئىكەن. بۇنىڭ ئىچىدە غازى ئەھمەدنىڭ قۇيۇق يەرلىك مىللى ئالاھىدىلىكىگە ئىگە ئادەملەر كۆرۈنۈشى (پورتىرېت) كىشىنى ئالاھىدە جەلىب قىلغاندىن باشقا، مەنزىرە رەسىملەر،  بولۇپمۇ بىر قانچە ئاتنىڭ رەسىمىمۇ كىشىلەرگە چوڭقۇر تەسىر قالدۇردى. شىنجاڭدىكى ئازسانلىق مىللەتلەرنىڭ تۇرمۇشى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن ئەسەرلەر بولسا بىزنى تېخىمۇ يېقىملىق ھېس قىلدۇردى.»دېمەك، بۇ قېتىمقى كۆرگەزمە تاشكەنت خەلقىگە چوڭقۇر تەسىر قالدۇرىش بىلەن بىللە غازى ئەھمەدكە بولغان چوڭقۇر ھۆرمىتىنىمۇ بىلدۈرەتتى. 5-يانۋار چۈشتىن بۇرۇن، ئۆزبېكستان ئۇيغۇر مەدەنەيەت مەركىزىنىڭ ئۇرۇنلاشتۇرۇشى بىلەن ئۆزبېكستان دۇلەت تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى مىللەتلەر بۆلۈمىنىڭ مۇخبىرلىرى كۆرگەزمە زالىدا يەنە بىر قېتىم زىيارەت  پائالىتيىتى ئۆتكۈزدى. بۇ ئۆزگىچە ئالاھىدىلىككە ئىگە بىر قېتىملىق زىيارەت ھەم سۆھبەت ئىدى. تاشكەنتتىكى ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزى، توڭگان مەدەنىيەت مەركىزى قاتارلىق ئورۇنلارنىڭ ئالاقىدار ئالىم ۋە مۇتەخەسسسىلىرى، ئۆمىكىمىزنىڭ بارلىق ئەزالىرى بولۇپ 50دىن ئارتۇق كىشى قاتناشقان بۇ زىيارەت ۋە سۆھبەت پائالىيىتىدە ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ رەئىسى سۇلتان توختاخۇنوۋ، تۇڭگانلار مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ رەئىسى مانى ساۋۇروفبېگ، رەسسام لېكىم ئىبراھىموف، غازى ئەھمەد ۋە ئۆمەك باشلىقىمىز جۇرئەت قادىر قاتارلىقلار يەنە بىر قېتىم مەخسۇس زىيارەتنى قوبۇل قىلدى. سۇلتان توختاخۇنوۋ بۇ قېتىمقى كۆرگەزمىگە قويۇلغان ئەسەرلەرگە يۇقىرى باھا بىېرىپ مۇنداق دېدى: - غازى ئەھمەد بەدىئىي رەسىم ئارقىلىق بىز ئۇيغۇر خەلقىنى دۇنياغا تونۇتقان «رەسساملار شاھى »؛ «ئۇيغۇر رەسسامچىلىقىنىڭ سۇلالىسى». ئۆزمىللىتىدىن ھالقىغان دۇنياۋى سەنئەتكار. شۇڭا بىز ئۇنىڭغا كۆپتىن كۆپ رەھمەت ئېيتىمىز. ئۇ يالغۇز جۇڭگو ۋە شىنجاڭنىڭ پەخىرى بولۇپلا قالماستىن، بەلكى ھەم ئۆزبېكستان ھەتتا پۈتۈن ئۆتتۇرا ئاسىيانىڭمۇ پەخىرىدۇر! باشقىلارمۇ غازى ئەھمەدنىڭ ئىجادىيىتىگە ھەمدە بۇ قېتىمقى كۆرگەزمىنىڭ مۇھىم ئەھمىيىتىگە يۇقىرى باھا بەردى. ئارىدا خانىم-قىزلار ئۇنىڭغا گۈل تەقتىم قىلدى. 8-يانۋار، كۆرگەزمە يېپىلىش مۇراسىمىدا ئۆزبېكستان گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ رەئىسى تۇرسۇنئەلى كوزىيېف غازى ئەھمەدكە:«تەسۋىرىي سەنئەت ساھەسىدە مىللىي ماۋزۇنى ئۆزگىچە خاس ماھارەت بىلەن تەرەننۇن ئەتكەنلىكى ئۈچۈن تەقدىرلەندى»دېگەن گۇۋاھنامىنى بەردى شۇنداقلا ئاپتونوم رايونلۇق تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى ۋە جۈرئەت قادىرغىمۇ شەرەپ گۇۋاھنامىسى تارقىتىپ بەردى. بۇ قېتىمقى كۆرگەزمىگە ئەسەر بەرگەن 14نەپەر رەسسامىمىزنىڭ ھەممىسىگە شەرەپ گۇۋانامىسى بەردى.

Nimjan

	داۋامى: ئەسلىدە بۇ كۆرگەزمە 2008-يىل7-يانۋارغىچە بولىدىغانلىقى ئۇقتۇرۇلغان بولسىمۇ كۆرگەزمە مەركىزىنىڭ تەلىپى بويىچە 8-يانۋارغىچە بولۇپ، ھەر كۈنى كۆرۈرمەنلەر ئۈزۈلمىدى. كۆرگەزمە مەركىزىدىكى خادىملارنىڭ ئېيتىشچە، 13 كۈن كۆرگەزمە ئېچىلىش جەريانىدا تەخمىنەن 8000 كىشى كۆرگەزمىنى كۆرگەن. ھەتتا ئارىلىقىنى يىراق كۆرمەي سەمەرقەندتىن كېلىپ كۆرگۈچىلەرمۇ بولغان. نۇرغۇن كىشىلەر غازى ئەھمەدنىڭ رەسىمىنى ئارقا كۆرۈنۈش قىلىپ خاتىرە سۈرەتكە چۈشكەن. بۇ قېتىمقى كۆرگەزمە جەريانىدا، غازى ئەھمەد يەنە بىر قېتىم ئۆزبېكستان خەلقىنىڭ چوڭقۇر ھۆرمىتىگە ۋە مۇكاپىتىگە ئېرىشتى. يۇقىرىقى شان-شەرەپلەردىن باشقا غازى ئەھەد بۇخارادىكى رەسساملارنىڭ تەلىپى بويىچە بىر كۈن مەخسۇس لېكسىيە سىۆزلەپ، ئۆزىنىڭ ئىجادىيەت تەجىربىلىرىنى تونۇشتۇردى ھەمدە ئۆزىنىڭ ئالاھىدە ئىشلىگەن د ۋ د پلاستىنكىسنى ئۇلارغا تەقدىم قىلىپ، ئۇلارنى چەكسىز خۇشال قىلىۋەتتى. ئۇ يەنە ياشىنىپ قالغىنىغا قارىماي جۇڭگونىڭ ئۆزبېكستاندا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىخانىسى، كۇڭ زى ئىنىستىتۇتى ۋە ساۋاقداش، دوست-بۇرادەرلىرى ئۈچۈن جەمئىي 15 پارچە ھۆسنخەت ۋە رەسىم تەقدىم قىلدى. ئۆزبېكستان خەلقى ئۇنى جەمئىي  11 تاشكەنت دوپپىسى، 6 تون (بۇنىڭ تۆتى زەر جىيەكلىك، زەر نەقشلىك تون، بىرسى بەقەسەم تون، بىر سوكنو تون)، 2 نوركا قۇلاقچىسى ۋە شاھى بەلۋاغ قاتارلىق ماددى بۇيۇملار بىلەن تارتۇقلىدى. غازى ئەھمەدنىڭ تاشكەنتتىكى پائالىيەتلىرى ئېلىمىزنىڭ دېپلوماتىيە مىنىستىرلىكى تورلىرىدا مەخسۇس تونۇشتۇرۇلدى.      بۇ مەزكۇر تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتى قۇرۇلغان 30يىلغا يېقىن ۋاقتتىن بۇيان 2005-يىلى رۇسيە فېدىراتسىيىى گورنو ئالتاينىڭ مەركىزى بارنائۇل شەھىرىدە تۇنجى قېتىم كۆرگەزمە ئۆتكۈزگەندىن كېيىن ئىككىنچى قېتىم چەت ئەلدە رەسىم كۆرگەزمىسى ئۆتكۈزۈشى ئىدى. شۇنداقلا ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ئەڭ چوڭ شەھەر تاشكەنتتە ئۆتكۈزۈلگەن تۇنجى قېتىملىق كۆرگەزمە ئىدى. بۇقېتىمقى كۆرگەزمە مۇۋەپپەقىيەتلىك بولدى. ئۆزبېكستان خەلقى جۇڭگوچە رەسىمنىڭ سېھىرىي كۈچىنى كۆرۈپلا قالماستىن، بەدىئىي رەسىملەر ئارقىلىق شىنجاڭدىكى ھەر مىللەت خەلقىنىڭ روھىي قىياپىتى ۋە يۇرتىمىزنىڭ گۈزەل مەنزىرىسنىمۇ كۆردى. شۇنداقلا دىيارىمىزدىكى غازى ئەھمەدكە ئوخشاش بىر تۈركۈم رەسسمامىلىرىمىزنىڭ كەسپىي سەۋىيەسىنىمۇ كۆردى ھەمدە شىنجاڭنىڭ رەڭگارەڭ ۋە مول مىللىي مەدەنىيىتىنى كۆرۈش ئارقىلىق ئۆزبېكستان خەلقىنىڭ شىنجاڭ خەلقىگە بولغان چۈشەنچىسى تېخىمۇ ئاشتى. ئەلبەتتە، بۇنى غازى ئەھمەدنىڭ تۆھپىسىدىن ئايرىپ قاراشقا بولمايدۇ.      چۈنكى،ئۇ بۇ قېتىمقى دوستلۇق پائالىيىتىدە يۈكنىڭ ئېغىرىنى كۆتۈرۈپ جۇڭگو شىنجاڭ ۋە ئۆزبېكستان خەلقىنىڭ ئەنئەنىۋىي مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە، ئۆزبېكستان خەلقىنىڭ ئۇيغۇر خەلقى بىلەن بولغان ئۆزئارا چۈشىنىشىنى يەنىمۇ چۇڭقۇرلاشتۇرۇشتا تېگىشلىك تۆھپە قوشتى. ئۇ ئۆزبېكستاندا زور شان-شەرەپ قازاندى. بۇ شان شەرەپ ئەمەلىيەتتە ھەم شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىمىزدىكى ھەرمىللەت خەلقىنى ئۆز ئېچىگە ئالغان جۇڭگو خەلقىغىمۇ مەنسۇپ ئىدى... كوڭ زى ئىنىستىتۇتىدا بىر كۈن 2008-يىل9-يانۋار چۈشتىن كېيىن سائەت 4 دە. بىز جۇڭگونىڭ ئوزبېكستاندا تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسىنىڭ باش ئەلچىسى يۈ خوڭجۈن قاتارلىقلارنىڭ   ھەمراھلىقىدا، خالمۇرات مۇسا قاتارلىق تاشكەنتلىك ئۇيغۈر ياشلىرىنىڭ خالىس ياردىمى بىلەن ئۇلارنىڭ ماشىسىنىسىدا زور قىزىقىش بىلەن ئەسلى پىلانىمىزدا بېكىتىلگەن تاشكەنت كوڭ زى ئىنىستىتۇتىغا يېتىپ باردۇق. بۇ كۈنى تاشكەنتتە يەنە قارلىق بىر كۈن بولسىمۇ بىز بۇ كۈننى ناھايىتى ئەھمىيەتلىك ھەم خاسىيەتلىك بىر پائالىيەت بىلەن ئۆتكۈزۈپ تولىمۇ ئىللىق ھېس قىلدۇق. بىز «جۇڭگو سەنئەتكارلىرىنىىڭ كوڭ زى ئىنىستىتۇتىمىزدا ئېكىسكۇرسىيە ۋە يېتەكچىلىك قىلىشنى قىزغىن قارشى ئالىمىز » دېگەن خەنزۇچە خەتلىك لوزۇنكا بىلەن بېزەلگەن بىر كىچىك زالغا كىرىشىمىز بىلەن تەڭ مەكتەپ مۇدىرى ھەمراقۇلوف شەۋكەت ئەپەندى ۋە بارلىق ئوقۇتقۇچى ھەم بىزنىڭ كېلىدىغانلىقىمىزنى ئاڭلاپ ئۆيىگە قايتمىغان بىر قىسىم ئۆزبېك، تاجىك، تاتار، رۇس قاتارلىق ئوقۇغۇچىلارنىڭ قىزغىن كۈتۈۋېلىشىغا ئېرىشتۇق. ھەمراقۇلوف شەۋكەت جۇڭگو شىجاڭ تارىخ-مەدەنىيەت تەتقىقات يۇرتىدىكى مېھمانلارنىڭ مەكتەبنى زىيارەت قىلىپ كەلگەنلىكىنى قىزغىن قارىشى ئالىدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپ، جۇڭگو ئەلچىخانىسىنىڭ كۆڭ زى ئىنىستىتۇتىدا 2008-يىلغا قەدەم قويغاندىن كېيىنكى تۇنجى قېتىملىق مۇھىم بىر مەدەنىيەت پائالىيىتىنى ئورۇنلاشتۇرۇرۇپ بەرگەنلىكىگە رەھمەت ئېتىپ، ئۆزلىرىنىڭ جۇڭگو سەنئەتكارلىرىنىڭ نەق مەيداندا كۆرسىتىدىغان ماھارەتنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈش پۇرسىتىگە ئىگە قىلغانلىقىدىن ناھايىتى خۇشال بولغانلىقىنى ئېيتتى ھەمدە بۇ مەكتەبنىڭ ئاساسىي ئەھۋالىنى تونۇشتۇردى.     ھازىر دۇنيانىڭ ھەرقايسى ئەللىرى ۋە مۇھىم شەھەرلىرىدە كوڭ زى ئىنىستىتۇتى قۇرۇش بىر مودا ئىش بولۇپ قالغان ئىدى. ھازىرغا قەدەر ئامېرىكا، كانادا، مېكسىكا، ئەنگلىيە، فرانسىيە، گېرمانىيە، ئىتالىيە، رۇسىيە، ياپونىيە، تايلاند، مالايسىيا، گوللاندىيە ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا ئەللىرى بولۇپ 210 دىن ئارتۇق شەھەردە كوڭ زى ئىنىستىتۇتى قۇرۇلغان. كوڭ زى ئىنىستىتۇتى چەتئەللىكلەرگە يالغۇز خەنزۇ تىلى ئۆگىتىدىغان ئاپارات بولماستىن، تېخىمۇ مۇھىمى جۇڭگو مەدەنىيىتىنى تارقىتىش ئاپپاراتى ئىكەن. مەن بۇ توغرىلىق خېلى كۆپ ماتېرىياللارنىمۇ كۆردۈم. ئۆزۈمچە باشقىچەرەك ئويدىمۇ بولغان ئىدىم. شۇڭا ئۈرۈمچىدىن يولغا چىقىشتىن بۇرۇن مەن بۇ قېتىمقى رەسىم كۆرگەزمىسىدىن باشقا تاشكەنت كوڭ زى ئىنىستىتۇتىنى زىيارەت قىلىشنى بۇ قېتىمقى پالالىيىتىمىزنىڭ بىر مەزمۇنى قىلىشنى ئوتتۇرغا قويغان ئىدىم. مېنىڭ ئۆز كۈزۈم بىلەن چەتئەللەردىكى كوڭ زى ئىنىستىتۇتىنى بىر كۆرۈش ئارزۇيۇممۇ بار ئىدى. چەتئەللىكلەرنىڭ خەنزۇ تىلىغا قانداق قىزىقىپ قالغانلىقىغا، بولۇپمۇ ئۆزېكستاننىڭ ئوتتۇرا ئاسىيادا تۇنجى بولۇپ كوڭ زى ئىنىستىتۇتى قۇرغانلىقىغا قىزىقىپ قالغان ئىدىم. دۇنيادا خەنزۇتىلىغا قارىتا ھەر خىل قاراشلامۇ ئاز ئەمەس ئىدى. تىلنىڭ ئاسىنى بولمايدۇ، ھەرقانداق تىلنى جاپا-مۇشەققەتكە چىداپ، ئىزچىل ئۆگەنمىسە ئاسانلىقچە ئۆگىنىۋېلىش مۇمكىن ئەمەس. بولۇپمۇ خەنزۇ تىلى دۇنيادىكى ئەڭ قىيىن تىل بولسا كېرەك، خەنزۇ يېزىقى تېخىمۇ قىيىن، بىر كۈن ئۆگەنمىسە ئۈچ كۈن چېكىنىدىغان يېزىق ، ھەتتا يېقىنقى دەۋىرلەرگىچە خەنزۇ يېزىقىنى يوقىتىش ھەققىدە چۇقان كۆتۈرگەنلەرمۇ بولغان ئىدى. 30 نەچچە يىل ئىلگىرى دۇنيادا جۇڭگولۇقلارنى كۆزگە ئىلمايدىغان، خەنزۇچە تىل –يېزىقنى مازاق قىلىدىغان خاھىش مەلۇم دائىرىدە مەۋجۇد ئىدى. بىراق، جۇڭگو خەلقى ئاخىرى ئەقلىنى تېپىپ يېقىنقى 30يىلدىن بۇيان ئېلىپ بېرىلغان ئىسلاھات-ئېچىۋېرىش سىياسىتىنىڭ تۇرۈتكىسىدە ئۆزىنىڭ ئەقىل-پاراسىتى ۋە تىرىشچانلىقىغا تايىنىپ ئىختىسادتا تېز تەرققىىي قىلىپ بۈگۈنكى كۈندە ھەممە ساھە بويىچە دۇنيانىڭ دىققىتىنى تارتىغان چوڭ ئىقتىسادىي دۆلەتكە ئايلانغاندىن كېيىن، دۇنيا كىشىلىرى جۇڭگوغا دىققەت كۆزى بىلەن قاراشقا باشلىدى. ياۋروپا-ئامېرىكا قىتئەسىدىن باشلاپ ئاسىيا، ئافرىقاغىچە نۇرغۇن كىشىلەر خەنزۇ تىلىنى ئۆگىنىشنى ئۆزىنىڭ مۇھىم ۋەزىپىلىرىدىن بىرى قىلىۋالغان، ھەتتا ئىلگىرى جۇڭگونى دۈشمەنلىك نەزىرى بىلەن قارايدىغانلارمۇ جۇڭگوغا كېلىپ خەنزۇچە ئۆگىشنى باشلىغان، چەتئەللەردىكى نۇرغۇن ئالىي مەكتەبلەردە خەنزۇ تىلى فاكۇلتېتى قۇرۇلۇپ، يەر شارى مىقياسىدا خەنزۇ تىلى ئۆگنىش قىزغىنلىقى پەيدا بولغان. ئىقتىساد ھەممىنى بەلگىلەيدۇ. جۇڭگو ئىقتىسادىي كۇچى بىلەن ئاقىلانە تەدبىرلەرنى قوللىنىش ئارقىلىق مائارىپ، پەن-تېخنىكا ئىشلىرىغا زور مەبلەغ سېلىپ، دۇنيادىكى كۈچلىك دۆلەتلەر قاتارىدىن ئورۇن ئالدى. شۇڭا دۇنيا ئەللىرىنىڭ بەس-بەستە خەنزۇ تىلى ئۆگنىشىنىڭ ئۆزى جۇڭگونىڭ دۇنيادىكى ئورنىنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە تۇرىدىغانلىقىنىمۇ بىلدۈرىدۇ. جۇڭگو خەلقى بىلەن ئۆزبېكستان خەلقى قەدىمدىن تارتىپ باردى-كەلدى ئالاقىسىنى داۋاملاشتۇرۇپ كەلگەن. بىر مىللەت ھەتتا بىر دۆلەتنىڭ تەقدىرىنى ھاكىمىيەت بېشىغا چىققان بىر قانچە سىياسىيئونلا ئۆزگەرتىۋېتەلەيدىكەن. ئارىدىن 30يىل سوغۇق مۇناسىۋەتلەر ئۇرۇشى ئۆتكەندىن كېيىن، جۇڭگو موسكۋادا زور كۆلەمدە سودا يەرمەنكىسى ئۆتكۈزۈپ پۈتۈن سوۋېت ئىتتىپاقىنى زىلزىلىگە سالدى. ھەر كۈنى دېگۈدەك كىشىلەر بەس-بەستە بېلەت سېتىۋېلىپ بۇ كۆرگەزمىنى كۆرگەن. كۆرۈرمەنلەر جۇڭگونىڭ تەرققىياتىدىن ھەيران بولۇپ: «بىز بۈگۈنكى جۇڭگونى كۆردۇق»، «كۆرگەزمە بىزنىڭ ئىلگىرى جۇڭگونى قالاق، نامرات دەپ قارايدىغان قارشىمىزنى ئۆزگەرتتى»، «ھېچكىممۇ جۇڭگونىڭ ئالدىغا ئۆتۈدىغان تېخمۇ ياخشى ئىسلاھات ئېلىپ بارالمايدۇ» دەپ قارىغان. شۇنىڭ بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقىدا پۈتۈن مەمىلىكەت بويىچە «جۇڭگو قىزغىنلىقى شامىلى» پەيدا بولغان. بۇ قىزغىنلىق مانا ئەمدى ئۆزبېكستانغىمۇ يېتىپ كەپتۇ. ئالاقە قىلىش ئۈچۈن تىل ئۆگەنمىسە بولمايدۇ. بولۇپمۇ ئەقىللىق كىشىلەر ئۆز تىلىدىن باشقا، ئۆزگىنىڭ تىلىنى ئىگەللەش تېخىمۇ مۇھىملىقىنى چۈشەنگەن ئىدى. بۇ نۇقتىنى دۆلەتلەرمۇ، شەخسلەرمۇ چۈشەنگەن ئىدى. تىل ئۆگىنىش تېگى- تەكتىدىن ئېيتقاندا ئۆزى ئۈچۈندۇر، سىياسيئۇنلار ئۈچۈن ئېيتقاندا ئۇ ئۆزىنى ئەڭ مۇھىمى ئۆزگىنى بىلىشتىكى ئەڭ ياخشى قورالدۇر. خەنزۇچە يېزىق ھەقىقەتەن دۇنيادا ئەڭ قىيىن يېزىق. بىراق، ئۇنچىۋالا قورقۇنچلۇقمۇ ئەمەس. گەپ بىزدىكى تونۇشتا. مەن 14 يىل خەنزۇچە ئوقىغان بولساممۇ ھازىرغا قەدەر پەقەت 4000 خەنزۇچە خەت بىلەنلا خەنزۇچە ئەڭ كلاسسك ئەسەرلەرنى ئوقۇيالايمەن، ھەتتا خېلى چوڭ ئىلمىي ئەسەرلىرنىمۇ يازالايمەن. چۈنكى «ماۋزېدۇڭ تاللانما ئەسەرلىرى»دە ئۆخشىمايدىغان يەككە خەت ئاران 4000غا بارىدۇ. 2000خەتنى تونىسا «شىنجاڭ گېزىتى»نىڭ بىر بېتىنى ئۇقۇغىلى بولىدۇ، بۇنىڭدىن قارىغاندا خەنزۇچە ئۆگىنىشمۇ ئانچە قورقۇنچلۇق ئەمەسكەن دەپ قارايمەن. بىراق ئېھتىياج بولمىسا بىكار. ئېھتىياج بولغانلىقتىن ھازىرقى دۇنيا ئەللىرىدە خەنزۇچە ئۆگىنىش دولقۇنى بەيدا بولغان. ئۇنىڭ ئۈستىگە دۇنيا ئاھالىسىنىڭ بەشتىن بىرىنى ئىگىلەيدىغان بۇ چوڭ مىللەتنىڭ تىلىنى ئۆگەنمەسلىكنىڭ ئۆزىلا بىر خىل ئەپسۇسلىنارلىق ئىش. دېمەك، خەنزۇچە ئۆگنىش مۇددىئائىسنىڭ قانداق بولۇشىدىن قەتئىي نەزەر، دۇنيادا خەنزۇ تىلىنى ئۆگىنىش، خەنزۇ مەدەنىيىتىنى چۈشىنىش بىر دەۋر ئېقىمىغا ئايلانغان. شۇڭا مەن خېلى بۇرۇنلا تاشكەنتتىكى كۇڭ زى ئىنىستىتۇتىنى بىر كۆرۈش ئارزۇيۇم بار ئىدى. بىز   جۇڭگو ئەلچىخانىسىغا ھال سوراپ بارغىنىمىزدا ئۇلارمۇ بۇ تەكلىپنى بەردى ھەمدە يېقىندىن ياردەمدە بولىدىغانلىقىنى ئېيتتى. شۇنىڭ بىلەن بىزنىڭ پلانىمىز بىلەن ئۇلارنىڭ تەكلىپى بىريەردىن چىقىپ، بۇ ئائالىيەت تېخىمۇ مول مەزمۇنغا ئىگە بولدى. ئوتتۇرا ئاسىيا بويىچە تۇنجى قۇرۇلغان تاشكەنت كوڭ زى ئىنىستىتۇتى دۇنيادىكى 210 ئىنىستىتۇتلار ئىچىدە «ئەڭ مۇنەۋۋەر20 ئىنىستىتۇت»نىڭ بىرى ئىكەن. ھازىر 200دىن كوپرەك ئوقۇغۇچى بار ئىكەن، ھازىر خەنزۇچە ئۆگىنىدىغانلار بارغانسېرى كۆپىيىۋېتىپتۇ. 2008-يىلى يەنە 100 ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىدىكەن. جۇڭگو دېپلوماتىيە مىنىستىرلىكىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، جۇڭگو خەنزۇ تىلىنى خەلقئارادا ئومۇملاشتۇرۇش رەھبەرلىك گۇرۇپپىسى ئىشخانىسى تەرىپىدىن كونكرېت يېتەكچىلىك قىلىنىدىغان بۇ مەكتەپ 2005 -يىلى قۇرۇلغان بولۇپ، لەنجۇ ئۇنىۋېرسىتېتى بىلەن تاشكەنت ئۇنىۋېرستېتى بىرلىكتە ئاچقان مەخسۇس خەنزۇ تىلى ئوقۇتۇش بىلەن خەنزۇ مەدەنىيىتىنى تونۇشتۇرۇش مەقسەت قىلىنغان بىلىم يۇرتى ئىكەن. باش ئەلچى يۈ خوڭجۈن شىنجاڭدىكى يولداشلارنىڭ يېڭى يىل كىرىشى بىلەن تەڭ تاشكەنتتە ئۆتكۈزەن كۆرگەزمىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولغانلىقىنى تەبرىكلەپ، كوڭ زى ئىنىستىتۇتىدا ئۆتكۈزگەن بۇ پائالىيەت ئوخشاشلا ئەلچىخانىنىڭ بۇ يىللىق خىزمەت ۋەزىپىلىرىنىڭ بىر تۈرى، كوڭ زى ئىنىستىتۇتى ھەرقايسى ئەللەر مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش ۋە ئۆز ئارا ھەمكارلىقنى ئىلگىرى سۈرۈشتىكى مۇھىم بىر ۋاسىتە بولۇپ، ئۇنىڭ تەسىرى يىلدىن يىلغا ئۇلغىيىۋاتىدۇ. دېدى. كۆڭزى ئىنىستىتۇتىدىكى ئوقۇغۇچىلار بىزگە ئۇلار يېڭىدىن ئۆگەنگەن تەيجىچۈەن گۇمپىسىنى كۆرسەتتى ھەمدە موي قەلەم بىلەن خەنزۇچە ھۆسنخەت يازدى. جۇڭگو گۈزەل سەنئەتچىلەر جەمئىيىتىنىڭ مەسلىھەتچىسى، شىنجاڭ ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ پەخرىي رەئىسى، يېشى 74دىن ئاشقان غازى ئەھمەد تەكلىپ بويىچە سۆزگە چىقىپ، ئوقۇتقۇچى، ئوقۇغۇچىلارغا ئىلھام بېرىپ قىسقىچە سۆزلىگەندىن كېيىن كوپچىلىككە نەق مەيداندا ماھارەت كۆرسەتتى. نەق مەيداندا ھۆسنخەت يېزىش ياكى رەسىم سىزىش جۇڭگونىڭ مەدەنىيەت ئەنئەنىلىرىنىڭ بىرى ئىدى. بولۇپمۇ موي قەلەمدە ھۆسنخەت يېزىش ۋە نەق مەيداندا جۇڭگوچە رەسىم سىزىش پەقەت جۇڭگو ۋە خەنزۇ خەلقى توپلاشقان جايدىلا بولىدىغان، جۇڭگو مەدەنىيىتىنىڭ سېھرىي كۈچىنى شۇ ئارقىلىق نامايان قىلىدىغان ئەنئەنىۋى مەدەنىيەت مىراسى ئىدى. ئۆمىرىنىڭ 56 يىلىنى جۇڭگوچە رەسىم سىزىش بىلەن ئۆتكۈزگەن، 40 نەچچە يىل مۇشۇ ساھەدە ئۇقۇتۇش-تەتقىقات ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنىپ، 1 مىليارد  300مىليوندىن ئارتۇق ئاھالىسى بار جۇڭگودەك بىر چوڭ دۆلەتتە ئالاھىدە ھۆرمەتلىنىپ كېلىنىۋاتقان غازى ئەھمەد ئاكا شىنجاڭدىلا تەييارلىۋالغان تاۋارلىق قەغەزگە ھەش-پەش دېگۈچە ئۈچ پارچە ئەسەرنى پۈتتۈردى: ئۇنىڭ بىرى ئەرەبچە ھۈسنخەت، قالغان ئىككىسى جۇڭگوچە رەسىم ئىدى. «پامىردىكى قوتاز»، «پەرۋاز»ناملىق بۇ ئىككى پارچە ئەسەر ئەلچىخانىدىكىلەر ۋە ئوقۇتقۇچى، ئوقۇغۇچىلارنى كۈچلۈك بەدىئىي زوققا ئىگە قىلغان بولسا، ھەدىستىن ئېلىنغان «ئىلىم تەھسىل قىلىش ئۈچۈن جۇڭگوغا بېرىڭلار»دېگەن بۇ ھۆسنخەت كوپچىلىكنى قاتتىق تەسىرلەندۈردى. مەكتەبنىڭ ھازىرقى خاراكتېرىگە ماس كەلگەنلىكى ئۈچۈنمۇ ياكى بۇ سەنئەتكارىمىزنىڭ ئاجايىب ماھارىتىدىن قاتتىق تەسىرلەندىمۇ كوپچىلىك ئىنتايىن خۇشال بولۇشۇپ غازى ئەھمەد ئاكىغا قىزغىن ئالقىش ياڭراتتى. ئىزچىل غازى ئەھمەدنىڭ يېنىدا تۇرغان باش ئەلچى يۈ خوڭجۈن تەسىرلەنگەن ھالدا: «ئۇستاز غازى ئەھمەد بىز ئۈچۈن مەڭگۈ ئۇنتۇلغۇسىز خاتىرە قالدۇردى. بۇندىن كېيىن ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلىرىمىز بۇنداق ئۇستازنى ئۆمرىدە كۆرەلمەسلىكى مۇمكىن!» دېدى. مەنمۇ خۇشال ھالدا كۆپچىلىككە سەپ سالدىم: شۇ تاپتا، شۇ ھاياجانلىققا تولغان، كۆپ مىللەتلىك كىشىلەردىن تەركىب تاپقان بۇ خۇشال-تەبەسسۇم چىرايلاردىن بىر خىل ئىنسانىي دوستلۇق ۋە مېھرى-مۇھەببەت جىلۋىلىنىپ تۇراتتى. زالدا 50نەچچە كىشى بار ئىدى. بىزدىن باشقا كوڭ زى نىستىتۇتىدىكى ئوقۇتقۇچى، ئوقۇغۇچىلار ئۇغۇل-قىز، ئەر- ئايال بولۇپ ھەممىسى شۇنچە پەخىرلىنىش ھېسىياتىدا ئىدى. بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ چوڭى 45ياش، كىچىكى 10ياش ئىدى. ھېلى تەيجىچۈەن گۇمپىسىنى شۇنداق ئەستائىدىل ئۇينىغاندىن كېيىن خەنزۇچە ھۆسنخەت يېزىپ كۆپچىلىكنىڭ ماختىشىغا ئېرىشكەن 40ياشلاردىن ھالقىغان ئالىم ئىسىملىك ئۆزبېك فرانسۇز تىلى ئۇقۇتقۇچىسى تېخىمۇ ھاياجان ۋە پەخىرلىنىش ھېسىياتىدا ئىدى. ئۇ ماڭا: «غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ ماھارىتىنى كۆرۈپ شۇنداق پەخىرلەندىم. ئۇ جۇڭگوغىلا مەنسۇپ بولماستىن، بىزگىمۇ مەنسۇپ» دېدى. شۇنداق، پەن-تېخنىكا، ئەدەبىيات-سەنئەت، جۈملىدىن رەسساملىق، خەتتاتلىق سەنئىتىنىڭ ھەممىسى ئىنسانلارنىڭ ئورتاق بايلىقى، ئۇنىڭ ئەسلىدە چېگراسى بولماسلىقى كېرەك ئىىدى، ئەمما مىللەتچىلىك كىشىلەرنىڭ تەبىئىتىگە ئايلانغان دەۋرىدە، جامائەت پىكرى ھېچقانداق ئىككىلەنمەستىن شەخسلەرنىڭ شان- شەرىپىنى دۆلەتنىڭ شان-شەرىپى بىلەن بىرلەشتۈرۈۋالدى. شۇڭا مەلۇم بىر مىللەتتىن بولغان بىر كىشى دۇنيادا شان-شۆھرەت قازانسا، ئۇ كىشى ئۆز مىللىتى، ئۆز دۆلىتىنىڭ دىققەت نوقتىسىغا ئايلىنىپ قالىدۇ، بولۇپمۇ مەمىلىكەت ئىچىدىكى ئاخبارات ۋاستىلىرى ۋە جامائەت ئارىسىدا تېخىمۇ گەۋدىلىك بولىدۇ. قىزىق يېرى شۇكى، پالانى دۆلەتتىن پۇكۇنى كىشى خەلقئارادا مۇكاپاتلاندى، بىز ئۇيغۇرلاردىن نېمە ئۈچۈن مۇكاپاتلىنىدىغانلار چىقمايدۇ؟دەپ قارايمىز. خۇددى بىز دۇنيادا مۇكاپاتلىنىشقا ھەقلىقتەك سۆزلەيمىز، ئەمما بىز باشقىلارغا قارىغاندا ئۆگىنىشتە تېخىچە بېكىنمە ھالەتتە تۇرۇۋاتىمىز. ھېچ بولمىغاندا خەنزۇچىنىمۇ تۈزۈكرەك بىلمەيمىز. خەلقىمىزنىڭ كۆپىنچىسى ئانا تىلىمىزدىن باشقا ھېچقانداق تىلنى بىلمەيدۇ، ئومۇمىي ساپاسى خېلىلا ئارقىدا تۇرىدۇ . مەن ئۆزبېكستانلىق بۇ ياشتىن جۇڭگوغا بارغان- بارمىغانلىقىنى ۋە ئۇنىڭ ئەھۋالىنى سورىدىم. ئۇ ئۆزىنىڭ ئىشتىن سىرتقى ۋاقىتتىن پايدىلىنىپ بۇيەردە خەنزۇچە ئوقۇۋاتقانلىقىنى ھەمدە رۇس، ئۆزبېك فرانسوز، تاتار، تاجىك، ئەرەپ، پارىس قاتارلىق كۆپ خىل تىللارنى بىلىدىغانلىقىنى تونۇشتۇردى. ئۇ ئىلگىرى ھەربىي مەجبۇرىيەتنىمۇ ئۆتىگەن ئىكەن، تىجارەتمۇ قىلغان ئىكەن. نۇرغۇن دۆلەتلەرگىمۇ بارغان ئىكەن. ھازىر مانا خەنزۇچە ئۆگىنىۋېتىپتۇ. ئۇ غازى ئەھمەد ئاكا يازغان ئەرەبچە ھۆسنخەتنى بىمالال ئۇقۇپ چىقتى. مەن ئۇنىڭغا يەنە بىر قېتىم دىققەت نەزىرىمنى  ئاغدۇردۇم: بويى ئېگىز، ئاق سېرىق، چەبدەس كەلگەن بۇ يىگىت بىزنىڭ ئۇيغۇر يىگىتلىرى بىلەن ھېچقانداق پەرىقلەنمەيتتى. بىرلا پەرق، ئۇ بىزنى دۆلەت چېگراسى ئايرىپ تۇرىدىغان ئۆزبېكستاننىڭ پۇقراسى، بىز جۇڭگونىڭ پۇقراسى. ئۇ ئايروپلان بىلەن ئۈرۈمچىدىن ئىككى سەئەتتىلا بارغىلى بولىدىغان تاشكەنتتە ، بىز بولساق ئۈرۈمچىدە ياشاۋاتىمىز. مەن ئۇنىڭ بىلەن ئۇيغۇر تىلىدا بىمالال پاراڭلاشتىم. ئۇنىڭ نەزەر دائىرىسى شۇنچە كەڭ ھەم تەمكىن ئىدى. بىزدىمۇ مۇشۇنداق ياشلار بار، بىراق بەك ئاز؛ بىزنىڭ بالىلىرىمىزنىڭ تۇرمۇش شارائىتى ۋە ئوقۇش مۇھىتى ئۇلاردىن كۆپ ئۈستۈن، بىراق بىزنىڭ نەزەر دائىرىمىز تار، ئىرادىمىز بوش؛ بىزنىڭ بالىلىرىمىز كۈندە رېستورانغا بېرىپ، مول نىئمەتلەر بىلەن غىزالىنىپ ناخشا ئېيتىپ، بەزمە ئويناپ تۇرسىمۇ روھى پىچەك ھەم   چۈشكۈن كۆرۈنىدۇ، ئۇلار بولسا كىرىمى تۆۋەن ياكى مائاشى يوق، كۈندە ئىككى ۋاق ئاددىي غىزالانسىمۇ ھەپتىدە بىر قېتىم تياتر ياكى ھەرخىل تارىخ، مەدەنىيەت، سەنئەت مۇزېيلىرىغا بېرىشتىن قالمايدۇ. ئۇلارنىڭ ئومۇمىي مەدەنىيەت ساپاسى يۇقىرى، بىزدە تۆۋەن...بۇ نىمە ئۈچۈن؟ كەچ بولدى. مەن ئۆزۈمچە بەزى يوقىلاڭ خىيالغا پېتىپ قاپتىمەن. مەكتەپ مۇدىرى ھەمراقۇلوف شەۋكەت ئەپەندى ئۆزنامىدىن ھەممىمىزنى كەچلىك زىياپەتكە تەكلىپ قىلدى. مەن تاشكەنتتە يېڭىدىن تونۇشقان ئۇيغۇر يىگىتى خالمۇراتنىڭ ماشىنىسى بىلەن كۆپچىلىككە ئەگىشىپ بىر ھەشەمەتلىك جۇڭگۇچە تاماقخانىغا بېرىپ قالغانلىقىمىزنىمۇ سەزمەي قاپتىمەن. بۇ تاشكەنتلىك بىر ئۇيغۇر يىگىتى ئاچقان، كۆلىمى خېلى چوڭ، خېلى نامى بار بىر تاماقخانا ئىكەن. تاماقخانا ئىچى شۇنچە تىنىچ ھەم پاكىز. كىشىلەر شۇنچە مۇلايىم ھەم ئەدەبلىك. بىز ئايرىمخانىدا پۈتۈنلەي جۇڭگوچە قورۇمىلا بىلەن غىزالاندۇق. باش ئەلچىمىز ۋە ئۇنىڭ ياردەمچىلىرى، كوڭ زى ئىنىستىتۇتىنىڭ مۇدىرى ۋە ئۇقۇتقۇچىلار بىر يەردە جەم بولۇپ، كەڭ كۇشادە پاراڭلاشتۇق. گەنسۇ ۋە شەرىقى شىمالدىن كەلگەن خەنزۇ ئوقۇتقۇچىلارنىڭ رۇس تىلىنى شۇنداق ياخشى سۆزلەيدىغانلىقىدىن ھەيران قالدىم. ھەمراقۇلوف شەۋكەت ئەپەندى شۇنداق خۇشال ئىدى. ئۇ بەزىدە رۇس تىلىدا، بەزىدە ئۆزبېك تىلىدا سۆزلەپ ئوزىنىڭ ئەھۋالىنىمۇ قىسقىچە تونۇشتۇردى. بۇكىشى ئىلگىرى ئۆزبېكستاننىڭ ئامېرىكا، رۇسىيەدىكى ئەلچىخانىلىرىدا مۇئاۋىن مىنىستىر دەرىجىلىك خىزمەتلەرنىمۇ ئۆتىگەن ئىكەن. جۇڭگونى ناھايىتى ياخشى چۈشىنىدىكەن. ئىسلام كەرىموفنىڭ بىۋاسىتە ئورۇنلاشتۇرۇشى بىلەن ئۇ قىلچە ئىككىلەنمەستىن تاشكەنت كوڭ زى ئىنىستىتۇتىنىڭ مۇدىرىلىق ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئاپتۇ. بۇنىڭدىن مەن ئۇلارنىڭ خەنزۇ تىلى ئۆگنىشكە قانچىلىك ئەھمىيەت بېرىۋاتقانلىقىنى چوڭقۇر ھېس قىلدىم. تاشكەنت ۋە تاشكەنتتىكى ئۇيغۇرلار تاشكەنت ئۇزاق يارىخقا ئىگە قەدىمىي مەدەنىيەتلىك شەھەر. ئۇ مىلادىيە 6-ئەسىردىن باشلاپ سودا، قول ھۈنەرۋەنچىلىك بىلەن دۇنياغا مەشھۇر. قەدىمكى يىپەك يولىدىكى مۇھىم قاتناش تۈگىنى. 1865-يىلى بۇ شەھەردە 70مىڭدەك ئاھالە بار ئىكەن. رۇسىيە بىلەن سودا قىلىشىدىغان ئاساسىلىق مەركەزگە ئايلىنىپ كېيىن چارروسىيە تەرىپىدىن قوشۇۋېلىنغان،1867- يىلى تۈركستان ئاپتونوم جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەمۇرىي مەركىزىگە ئايلانغان. 1930-يىلدىن باشلاپ ئۆزبېكستان رېسپۇبلىكىسىنىڭ مەركىزى  بولغان. 1991-يىل31-ئاۋغۇسىتتىن باشلاپ مۇستەقىل ئۆزبېكىستان   جۇمھۇرىيىتىنىڭ پايتەختىگە ئايلانغان. ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدا تاشكەنت سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مۇھىم ئارقا سېپى بولۇپ، ناھايىتى زور رول ئوينىغان. تاشكەنت ئوتتۇرا ئاسىيا بويىچە بىرىنچى چوڭ شەھەر ھەم مۇھىم ئىقتىساد ۋە مەدەنىيەت مەركىزى بولۇش سۈپىتىدە بارغانسېرى دۇنيانىڭ دىققەت ئېتىبارىنى تارتىپ، يېقىنقى يىللاردىن بۇيان مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشتىكى خەلقئارالىق سورۇنغىمۇ ئايلىنىپ، بۇ شەھەردە ئاسىيا، ئافرىقا، لاتىن ئامېرىكا قىتئەلىرى بويىچە خەلقئارا كىنو بايرىمى، ھەرخىل خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنلىرى ئېچىلغان. ھاۋاسى ساپ، مەدەنىيەت، تارىخ يادىكارلىقى مول بۇ شەھەر دۇنيادىكى ھەرقايسى ئەللەرنىڭ مۇھىم سەيلىگاھىغىمۇ ئايلىنىپ قالغان. كىشىلەر ئەدەبلىك، جەمئىيەت تىنچ بۇ شەھەر   ھازىر2 مىليون 300مىڭغا يېقىن ئاھالىسى بار زامانىۋى شەھەرگە ئايلانغان. شەھەر بىنالىرى ئۈستىدە «ۋەتەننى سۆيمەك ئىماننىڭ جۈملىسىدىندۇر»، «خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىش ھەممىدىن ئۈستۈندۇر» دېگەندەك ئۆزبېك تىلىدا يېزىلغان چوڭ خەتلىك ئېلانلار كۆزۈمگە چېلىقتى ۋە تۆت كوچىلارنىڭ دوقمىشلىرىدا ئاندا-ساندا پرېزىدېنت ئىسلام كەرىموفنىڭ رەسىمى سىزىلغان چوڭ تەشۋىقات تاختايلارنىمۇ كۆردىم. بۇ ئەلۋەتتە مۇستەقىل بولغاندىن كېيىنكى تاشكەنت ئىدى. تاشكەنت كونا تاشكەنت، يېڭى تاشكەنت، دەپ ئىككىگە ئايرىلىدىكەن. مەسچىت، قەبىرستانلىق قاتارلىق قەدىمىي ئىزلار ئاساسەن كونا تاشكەنتكە مەركەزلەشكەن. 1966-يىل4-ئاينىڭ 26- كۈنىدىكى بىر قېتىملىق قاتتىق يەر تەۋرەشتە پۈتۈن شەھەر دېگۈدەك بىر كېچىدىلا خارابىلىققا ئايلىنىپ، 300مېڭ ئادەم ماكانسىز قالغان. قايتىدىن قۇرۇلغان تاشكەنت ياۋرۇپاچە يېڭى بىر شەھەرگە ئايلىنىپ، پۈتۈن شەھەر يېشىل بوستانلىقتىكى بىر باغچىغا ئوخشايدىكەن. گەرچە قىش پەسىلى بولسىمۇ، شەھەر ئىچىنى قاپلىغان قويۇق ئورمانلار، چىملىقلار، كەڭ ۋە ئازادە يوللار كىشىگە يەنىلا باھارنىڭ راھىتىنى بېغىشلاپ تۇراتتى. پۈتۈن ئوتتۇرا ئاسىيا بويىچە تاشكەنت شەھىرىدىلا مېترو بار ئىكەن، قاتناش ناھايىتى قولايلىق بولۇپ، مېترو بىلەنلا پۈتۈن شەھەرنى بىر ئايلىنىپ چىققىلى بولىدىكەن. مۇستەقىل بولغاندىن كېيىن، تاشكەنت شەھىرىدە يەنە تياترخانا، ھەرخىل مۇزېيلار، تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى، تەنھەرىكەت سارايلىرى قاتارلىق چوڭ تىپتىكى ئاممىۋى بىنالار، ئېگىز تۇرالغۇ بىنالار سېلىنغان. قۇرۇلۇشلار ئۆزگىچە چىرايلىق بولۇپ، ئارىلىقتىكى بوشلۇقلارغا باغچا، گۈللۈك، خەلق مەيدانى، فونتان، خاتىرە مۇنار قاتارلىق قۇرۇلۇشلار سېلىنىپ، يېڭى ۋە كونا شەھەر ئارلىقىغا تەرتىپلىك ئورۇنلاشتۇرۇلغان. 15- ۋە 16-ئەسىرلەرگە تەۋە تارىخىي ئىزلار ۋە ئىمارەتلەرنىڭ كۆپلىكى كشىنى ھەيران قالدۇرىدۇ. بۇ قۇرۇلۇشلار ناھايىتى ياخشى ساقلانغان. ئۆزبېك، رۇس، تاتار، تاجىك، قازاق، قارا قالپاق، قىرغىز، كارىس(چاۋشەن)، تۈركمەن، بېلورۇس، يەھۇدى، فىن، ئۇيغۇر، تۇڭگان قاتارلىق 130 مىللەتتىن تەركىپ تاپقان بۇ ماكاندا ئۇيغۇرلارنىڭ سانى %1 كە يەتمىسىمۇ ئۇلارنىڭ مۇشۇنداق بىر كۆپ مىللەتلىك دۆلەتتە ئىناق-ئىتتىپاق ئۆتۈپ، ئۆزىنىڭ تىرىشچانلىقى ۋە ئەقىل-پاراستىگە تايىنىپ، تاشكەنتنىڭ مەدەنىيەت، سەنئەت، مائارىپ، پەن-تېخنىكا، تەنتەربىيە، سەھىيە، گۈزەل سەنئەت قاتارلىق ساھەلىرىدىكى گەۋدىلىك نەتىجىلىرى بىلەن ئۆزبېك قاتارلىق خەلقلەرئارىسىدا خېلى يۇقىرى ئىناۋەت ۋە ئابرويغا ئىگە بولغان. تاشكەنتكە چۈشكەن كۈنىدىن باشلاپ، مەن بۇ ماكانغا ۋە بۇيەردە ياشاۋاتقانلارغا دىققەت قىلىشقا باشلىدىم. رەسسام، تەتقىقاتچى، تاكسى شۇپۇرى، تىجارەتچى ۋە دۆلەت مەمۇرلىرى بىلەن تونۇشتۇم. شۇنداقلا بۇ ماكاندا ياشاۋاتقان بىر قىسىم ئۇيغۇر زىيالىيلىرى بىلەنمۇ كۆرۈشۈپ، ئۇلارنىڭ ھۇزۇرىدا مېھمان بولۇش پۇرسىتىگىمۇ مۇيەسسەر بولدىم. بولۇپمۇ 5-يانۋار كۈنى ئۆزبېكىستان ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى بىلەن دۆلەت گۈزەل سەنئەت ئاكادېمىيىسىنىڭ كۆرگەزمە زالىدا ئۆتكۈزۈلگەن تېلېۋىزىيە مۇخبىرلىرىنىڭ زيارىتىنى قوبۇل قىلىش سۆھبەت يېغىنىدا مەن بىر تۈركۈم پېشقەدەم ۋەتەنپەرۋەر ئۇيغۇر زىيالىيلىرى بىلەن تونۇشتۇم. ئۆزبېكستان ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزىنىڭ رەئىسى سۇلتان توختاخۇنوف جۇڭگو ئەلچىخانىسىنىڭ تەشكىللىشى بىلەن ئۆزبېكستانلىق ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەكىلى بولۇش سۈپىتىدە 2005-يىلى ئۈرۈمچى، بېيجىڭ، گۇاڭجۇ، شاڭخەي قاتارلىق جايلاردا ئېكىسكۇرسىيىدە بولغان ئىكەن. ئۇ تولۇپ تاشقان قىزغىنلىق بىلەن ئېلىمىزنىڭ نۆۋەتتە يولغا قويۇۋاتقان تۈرلۈك سىياسەتلىرىنى ماختىدى ھەمدە ئۇيغۇر قاتارلىق ئازسانلىق مىللەت ئۇقۇغۇچىلىرىنى ئىچكى ئۆلكىلەردە ئۇقۇتۇشنىڭ مۇھىم ئەھمىيىتىنى سۆزلەپ، بۇ مىللەتلەر ساپاسىنى ئۆستۈرۈشتىىكى مۇھىم تەدبىرى، دېدى. ئۇلارنىڭ ئانا ۋەتەنگە بولغان چەكسىز سېغىنىسشى ۋە ھۆرمەت- ئىپتىخارى ئۇلارنىڭ سۆز-ھەرىكىتىدىن ئىختىيارىسىز ھالدا مەلۇم بولۇپ تۇراتتى. ئۇلار تېخى يېقىندىلا شىنجاڭنىڭ مۇقام سەنئىتىدىن ھۇزۇرلانغانلىقىنى، خەلقىمىزنىڭ ئېسىل مەدەنىيەت–سەنئەت مىراسلىرىنىڭ دۇنياغا تونۇلغانلىقىدىن چەكسىز خۇشال بولغانلىقىنى سۆزلەپ، ۋەتەن خەلقىنىڭ تېخىمۇ روناق تېپىپ، گۈللەپ ياشنىشىنى ئۈمىد قىلاتتى. « مۇقام بىزنى دۇنياغا تونۇتتى»دەپ، شادلناتتى. يېڭى يىلغا كىرىش ھارپا كۈنى، مەن غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ تەكلىبى بىلەن تاشكەنتلىك بىر ئۇيغۇر زىيالىينىڭ ئۆيىدە مېھمان بولدۇم. ئاددىي تۆت قەۋەتلىك بىنادا ئولتۇراقلاشقان ھۆسەنجان ئىسىملىك بۇ كىشى تاشكەنتتە تۇغۇلغان ئۇيغۇر بالىسى ئىكەن. ئۇ ھەم تىجارەت بىلەنمۇ شۇغۇللىنىدىكەن، ئايالى قىرىم تاتارلىرىدىن بولۇپ ئۆي تائاملىرىغا چاققانلىقى مانا مەن، دەپ تۇرۇپتۇ. ھۆسانجاننىڭ ھەدىسى زېينا خانىم غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ كىچىگىدىن بىللە ئوقۇپ چوڭ بولغان، 50-يىللاردا قەشقەردىن تاشكەنتكە بېرىپ، تاشكەنت يېزا ئىگىلىك ئىنىستىتۇتىنى پۈتتۈرۈپ، ئۆزبېكستاندا ئالىي ئاگرانوم بولغان ئىمىر ھەسەننىڭ ئايالى ئىكەن (ئىمىر ھەسەن بىر يىل بۇرۇن ۋاپات بولغان). ئۇلار مول نازۇ-نېئمەتلەر بىلەن بىزنى ناھايىتى قىزغىن كۈتۈۋالغاندىن باشقا، غازى ئەھمەد ئاكىغا بىر يۈرۈش زەر نەقىشلىك، زەر جىيەكلىك تون كىيدۈردى. شىنجاڭدىن ئەكەلدۈرگەن ھەر خىل ئۇيغۇر ناخشا-ئۇسسۇل پلاستىنكىلىرىنى قويۇپ بەردى، بىز شوخ ئۇيغۇر ناخشىلىرىغا ئۇلار بىلەن بىللە ئۇسسۇل ئوينىدۇق. شۇ تاپتا مەن ئۆزۈمنى تاشكەنتتە ئەمەس، بەلكى قەشقەر ياكى ئۈرۈمچىدىكى بىر ئۇيغۇر قېرىندىشىمىزنىڭ ئۆيىدە ئولتۇرغاندەك ھېس قىلدىم. ئۇلارنىڭ ئۆيىدە شىنجاڭ تېلېۋىزىيە ئىستانسىسىنىڭ 5-،2-قاناللىرىدا بېرىلىۋاتقان ئۇيغۇرچە پروگراممىلارنى كۆرۈپ، ئۇلارنىڭ كۈندە مۇشۇ قاناللاردىن شىنجاڭنىڭ ئۇيغۇرچە پرگراممىلىرىنى كۆرۈپ تۇرىدىغانلىقىدىن ھەيران بولدىم. ئۇلار مۇشۇ پروگرامما ئارقىلىق شىنجاڭدا بولىۋاتقان كۈندىلىك ئىشلارنى بىلىپ تۇرىدىكەن. ــــ باشقىلارمۇ سىزلەرگە ئۆخشاش شىنجاڭنىڭ تېلېۋىزىيە پروگراممىلىرىنى كۆرەلەمدۇ؟ ــــ بىز ئايرىم ئانتېنا ئورناتقان. دۇنيادىكى مۇھىم-مۇھىم تېلېۋىزىيە ئىستانسىسنىڭ ھەممە پروگراممىسىنى تارتالايدۇ. بىز رۇسچە، ئۆزبېكچە پروگراملارنى كۆرگەندىن باشقا، كۆپرەك شىنجاڭدىن تارقاتقان ئۇيغۇرچە پروگىراممىلارنى كۆرۈپ تۇرىمىز-دېدى ئۆي ئىگىسى ماڭا. شۇنىڭدىن كېيىن، بىرقانچە كۈندىن بۇيان مەن غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ سايىسىدە ئۇنىڭ قەشقەرلىق يۇرتدىشى، ساۋااقدىشى ۋە تاشكەنتلىك بىر قىسىم ئۇيغۇر رەسساملارنىڭ ئۆيىدە مېھان بولۇپ، بۇ ماكاندىكى ئۇيغۇرلار بىلەن بىر قەدەر كەڭ دائىردە كۆرۈشۈش ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولدىم. مەدەت قەھھاروف، ئالمائاتادىن تاشكەنتكە كۆچۈپ كەلگەن ئۇيغۇر رەسسام. ئۇ 1940-يىلى ئالمائاتادا تۇغۇلغان ئىكەن. 1965-يىلى موسكۋا ئالىي بەدىئىي سەنئەت ئىنىستىتۇتىنى پۈتتۈرۈپ، ئىزچىل ھالدا رەسساملىق بىلەن شۇغۇللانغان. كۆپ قېتىم مەمىلىكەت ئىچى ۋە سىرتىدا ئۆزىنىڭ رەسىم كۆرگەزمىسى ئۆتكۈزگەن. ئۆزگىچە ئۇسلۇب ۋە ياۋروپاچە سىزىش ماھارىتى بىلەن ئۆزبېكستاندا «خەلق راسسامى» دېگەن نامغا ئېرىشكەن. ھازىر ئۇ پۈتۈن سوۋېتلەر رەسساملار جەمئىيىتىنىڭ ۋە ئۆزبېكستان رەسساملار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى ئىكەن. 70ياشقا ئۇلىشىپ قالغان ئاپئاق ساقاللىق بۇ سەنئەتكار تولىمۇ بەستلىك، ناھايىتى كېلىشكەن ئادەم ئىكەن. ئايالى فىنلاندىيەلىك بولۇپ بىر ئوغلى بار ئىكەن. ئوغلىمۇ رەسسام بولۇپ موسكۋادا تۇرىدىكەن. غازى ئەھمەد ئاكا بىلەن 90-يىللاردا ئۈرۈمچىدە تونۇشقان ئىكەن. ئۇ تولىمۇ سەمىمىي ھەم قىزغىن ئىدى. بىز ئۇنىڭ ئاددىيغىنە ئۆيىدە تائاملانغاچ   غازى ئەھمەد ئاكىنىڭ ئىجادىيە ئەھۋالى تۇنۇشتۇرۇلغان رەسىملىك پلاستىنكسىنى كۆردۇق. ئۇ ئانا تىلىدا سۆزلەشنى ئاساسەن ئۇنتۇپ قالغان بولسىمۇ بىزنىڭ گېپىمىزنى ئاز-تولا چۈشىنىدىكەن. ئۇنىڭ ئۈرۈمچىدە خېلى غول تۇغقانلىرى بار ئىكەن. مەن ئۇنىڭ ئۈرۈمچىنىڭ سابىق شەھەر باشلىقى شۆھرەت زاكىرنىڭ بىر نەۋرە ئاكىسى ئىكەنلىكىنى ئاڭلاپ، ئۇنىڭ ھاياتىغا تېخىمۇ قىزىقىپ قالدىم... ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىمىز نەگىلا بارسا ئۆز تىرىشچانلىقى ۋە ھۈنەر- كەسپىگە تايىنىپ، شۇ جايدىكىلەردىن قېلىشمىغىدەك ھەتتا يەرلىكلەردىنمۇ ئۈستۈنرەك تۇرمۇشقا ئېرىشكەن. مەرھۇم ئىمىر ھەسەن تاشكەنتتە ئۆيلىك-ئوچاقلىق بولۇپ ئىككى ئوغۇل، بىر قىز ئۈچ پەرزەنتلىك بولغان. ئۇزۇن يىل كۆكتاتچىلىق، باغۋەنچىلىك تەتقىتاتى بىلەن شۇغۇللىنىپ يېتىشتۈرگەن بەرەڭگە (ياڭيۇ) نىڭ تۆت خىل يېڭى سورتى موسكۋا ۋە ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ ھەممە ئەللىرىگىچە كېڭەيتىلگەن. بىز ئۇنىڭ ئۆيىگە كىرىشتىن بۇرۇن مەرھۇمنىڭ ئايالى زېيناخانىم ئاۋال بىزنى ھويلىسىدىكى پارنىككە باشلاپ كىردى. پارنىكنىڭ كۆلىمى تەخمىنەن ئىككى مو بولۇپ، پۈتۈنلەي زامانىۋى ئۆلچەم بويىچە باشقۇرۇلغان ئىكەن. تاشكەنتنىڭ مائاشى تۆۋەن، مال باھاسى يۇقىرى ئىكەن. 30-40يىل ھۆكۈمەتكە ئىشلەپ پېنسىيىگە چىققانلارنىڭ 107مىڭ سوم (80 دوللار) ئەتراپىدا پېنسىيە پۇلى ئالىدىغانىقىنى ئاڭلاپ ئەجەپلەنگەن ئىدىم. بىر نان بىزنىڭ پۇلىمىزغا 5-6يۇەنگە توغرا كېلىدىكەن. ھاياتلىق ئىزدەش يولىدا ئۇيغۇرلار قۇمدەك چېچىلىپ، ناھايىتى ئۇزاق تارىخ ۋە مۇشكۈلاتلارنى بېشىدىن ئۆتكۈزگەنلىكى ئۈچۈنمۇ، نەگىلا بارسا مۈشكۈل ۋە ناچار مۇھىتنىڭ بېسىمىغا بەرداشلىق بېرىپ، ئۆزىنىڭ ئەقىل- پاراسىتىنى نامايان قىلغان. تاشكەنت، سەمەرقەند، بۇخارا، خىۋە قاتارلىق جايلاردا، كوچا ۋە بازارلاردا ئاندا-ساندا تىلەمچىلەرگىمۇ ئۇچراپ قالدۇق، بىراق، تاشكەنتتىكى ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ ئېتىشىچە مەيلى قانداق مۈشكۈلاتلارغا يولۇقسۇن، مەيلى سىبىرىيىگە پالىنىپ كېتىلسىۇن، ھازىرغا قەدەر ئۇيغۇرلار ئىچىدىن بىرمۇ تىلەمچى يوق ئىكەن. ئەكسىچە، تاشكەنتنىڭ ئۆزىدە مۇھىم تەتقىقات ئورۇنلىرى، مەدەنىيەت-سەنئەت تەشكىلاتلىرى، بىناكارلىق، ئاخبارات ئورۇنلىرى، ئارمىيە قاتارلىق ساھەلەردە خېلى كۆپ ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ بارلىقىنى ئاڭلىدىم. 30مىڭ ئەتراپىدىكى ئۇيغۇرلار ئىچىدە پروفېسسور دەرىجىلىك تەتقىقاتچى، ئاكادېمىكلەرنىڭ خېلى كۆپ نىسبەتنى ئىگىلەيدىغانلىقىنى ئاڭلىدىم. http://bbs.boztagh.com/forum.php?mod=viewthread&tid=2953

yultuzay0997

	رەسسام غازى ئەھمەد ھەقىقەتەن ئۇستا  رەسسام، ئۇ سىزغان ھەربىر رەسىم كىشىگە زوق بېغىشلايدۇ