"نىيوتۇننىڭ ئالمىسى"ئۈستىدە قايتا ئويلۇنۇش
قاسىم سىدىق
ئاپتۇرنىڭ ئىزاھاتى:
نىيوتۇن ئالمىنىڭ يەرگەچۈشىشىدىن ئىلھاملىنىپ «ئالەملىك تارتىش كۈچى»نى ئويلاپ تاپقان ئىدى.ئېينىشتېيىن زامان -ماكان ئەگرىلىگى ئىدىيىسىنى تارتىش كۈچىنىڭ ئورنىغا دەسسەتتى.لىكىن ،ھازىرغىچە كەڭ مەنىلىك نىسبىلىك نەزەريىسى ئۆزۆل - كېسىل ئىسپاتقا ئىرىشەلمىدى.ئۇنىڭ ئۆستىگە نۇۋەتتە گىراۋىتۇن،تارتىش كۈچى دولقۇنى ۋەتارتىش كۈچى مەۋجۈت ئەمەس دەيدىغان تەتقىقات نەتىجىلىرىمۇ مەيدانغا كەلمەكتە.
مەن بۇ تېمىدا نىيوتۇننىڭ ئالمىسىنى مەركەز قىلغان ھالدا ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىش قانونى ،ھەركەت شەكلى قاتارلىق ئۇقۇملار نۇقتىسىدا تۇرۇپ مۇھاكىمە ئېلىپ بېرىپ دەسلەپكى يەكۆنلىرىمنى ئوتتۇرىغا قويماقچىمەن.ئوخشىمىغان تەپەككۆر يوللىرىدىن مېڭىپ كۇرۆش تارتىش كۈچىنىڭ ماھىيىتىنى بىلىشتە زۇرۇرى ۋاستە.ئۇقۇرمەنلەرنىڭ ئوخشىمىغان قاراشلىرى بولسا دادىل ئوتتۇرىغا قويۇشىنى قىزغىن قارشى ئالىمەن.
ياش نىيۇتون ئالمىنىڭ يەرگە چۈشىشىدىن ئىلھاملىنىپ"ئالەملىك تارتىش كۈچى"نى ئويلاپ تاپتى
1
«ئېغىرلىق» _ خۇددى ھەركەتكە ئوخشاشلا زەررىچە ياكى جىسىم «ئۇزىدىكى نەرسە» دەپ قارالسا «تارتىش كۈچى»ھەققىدە بەزى يېڭىچە پەرەزلەرنى كەلتۆرۆپ چىقىرىشقا بولىدىغاندەك قىلىدۇ.مەسىلەن نىيوتۇننىڭ ئالمىسىنىڭ ئېغىرلىغى مۇشۇئالما «ئۇزىدىكى نەرسە».ئالمىنىڭ بېغىدىن ئۆزۆلۈپ تۇۋەنگە چۈشكەن ھەركىتىمۇ ئالما ئوزىنىڭ ھەركىتى.ئالما تېخى شاختىكى ۋاقىتتا يەر شارىنىڭ ئوقىدا ئايلىنىش ھەركىتى بىلەن ،قوياشنى چۆرىدىگەن ئوربىتىلىق ھەركىتىگە تەڭ قاتنىشاتتى.بېغىدىن ئۆزۆلگەندىن كىيىن ھەركەت يۆنىلىشىدە ئۆزگىرىش يۆز بەردى ۋە تۆۋەنگە چۈشتى.ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىش قانونى بېغىدىن ئايرىلغان ئالمىنى مۇئەللەقتە جىم تۇرغۇزماي يەرگە چۈشۈشكە مەجبۇر قىلدى.ۋەھاكازا دىگەندەك.
بۇ خىل تەپەككۆر يۆنىلىشىدە يەنە ئىزچىل مېڭىپ باقساق مول تەساۋۋۇر دۇنياسى ئالدىمىزدا زاھىر بولىدۇ.مەسىلەن:
1.يەرگە چۈشكەن ئالمىنىڭ ئۇزىدە ئەزەلدىنلا بار ئومۇمى ھەركەت مىقدارى يەنىلا تۇراقلىق بولىدۇ.ئالما بېغىدىن ئۆزۆلگەن دەسلەپكى پەيىتلەردەئىنىرىتسىيە تۆپەيلى ئونىڭ ھەركىتى يەر شارىنىڭ ئوقىدا ئايلىنىش يۆنىلىشى تەرەپكە ئاغقان ھالدا تۆۋەنلەش بولىدۇ.تەدىرىجى ئېغىش مىقدارى قىسقىراپ،يەرگە يۆزلەنگەن يۆنىلىشتىكى تىزلىكى ئېشىپ بارىدۇ.لىكىن يەنىلا ئومۇمى ھەركەت مىقدارى تۇراقلىق بولىدۇ.يەنى ،ئالما شاختىكى ۋاقىتتا قانچىلىك ھەركەت مىقدارىغا ئىگە بولغان بولسا،يەرگە چۈشۈش جەريانىدىمۇ يىغىندى ھەركەت مىقدارى ئۆزگەرمەيدۇ.
2.ئالما يەر يۆزىگە چۈشكەندىن كىيىن قارىماققا «جىم»تۇرغىنى بىلەن ماھىيەتتە ئونىڭ ئومۇمى ھەركەت مىقدارى يەنىلا تۇراقلىق بولىدۇ.چۈنكى ئۇ ئەمدى يەر شارى بىلەن ھەم ئوقىدا ئايلىنىش ھەركىتىگە ھەم ئوربىتىلىق ھەركەتكە قاتنىشىۋاتقان بولىدۇ.يەر شارىنىڭ بارلىق تەركىپلىگۆچىلىرىمۇ ھەم شۇنداق.
يۇقۇرقىلاردىن بىز ھەركەت يۆنىلىشىنىڭ ئۇزگىرىشى سەۋەپلىك ھەركەتنىڭ ئومۇمى مىقدارىدا ئۆزگۆرۈش بولمايدىغانلىغىنى پەرەز قىلالايمىز.يەنى بۇ يەردىكى ئۇزگۆرۆش پەقەت ھەركەت شەكلىدىكى ئۇزگۆرۈش،ھەركەت شەكلىنىڭ ئالمىشىشى بولۇپ،ئومۇمى ھەركەت مىقدارىدىكى ئۇزگۆرۈش ئەمەس.
2
بەزىلەر يۇقۇرقى تەشەببۇسلىرىمنى ئاڭلاپ«ئۇنداقتا ئېغىرلىق ھەممىگە ئايان پاكىتقۇ،بۇنىڭغا نىمە دەيسەن؟!»دېيىشى مۆمكىن.تۇغرا،ئېغىرلىقنىڭ مۇئەييەن شەرىتلەر ئاستىدا ئىپادىلىنىدىغانلىغى پاكىت.لىكىن مىنىڭ نەزىرىمدە ئېغىرلىقمۇ ۋىكتۇر(يۆنىلىشكە ئىگە مىقدار) بولۇپ،ئېغىرلىقنىڭ يۆنىلىشى بار دىگەن قاراش بەزى چۈشەنمەسلىكلەرنى ھەل قىلىشى مۆمكىن.بېغىدا ئېسىلىپ تۇرغان نىيوتۇن ئالمىسىنىڭ ئېغىرلىغى يەر مەركىزىگە يۆزلەنگەن بولغاچقىلا بېغىدىن ئاجىرىغاندىن كىيىن يەر يۆزىگە چۈشكەن!.
يۇقۇرقىچە قاراشتا «تارتىش كۈچى »ئارتۇقچە ،كىشىلەرنى قايمۇقتۇرۇپ كەلگەن ئۇقۇم ۋە خاتا سەزگۆ بولۇپ قالىدۇ.يەنى بۇ ھالدا بىز "تارىتىش كۈچى"ئۇقۇمى ۋە ئاتالغۇسىدىن ۋازكېچىپ ،ئۇنىڭ ئورنىغا "ئېغىرلىق كۈچى"ئۇقۇمىنى ۋە ئاتالغۇسىنى دەسسەتسەك بولىدۇ.چۈنكى ھەرقانداق شەكىلدىكى«كۈچ» يۆنىلىشكە ئىگە.
بەزىلەر يەنە ئالەم بوشلۇغىدىكى ،بەزى ئەمىلى تەجىربە ۋە ئىدىيال تەجىربىلەردىكى ئېغىرلىق كېمىيىش،يوقۇلۇش ھادىسىسىنى شىپى كەلتۆرۆپ"ئەمدى بۇنىڭغا نىمە دەيسەن؟!"دىيىشى مۆمكىن.بۇ سوئالنىڭ جاۋابىمۇ بەك ئاددى.
ئېغىرلىق يوقالمايدۇ،پەقەت ئۆز شەرىتلىرىگە كۇرە بەزىدە بىز ئۇنى ئۆلچىيەلمەيمىز.يەنى ئۇ بەزىدە «مۆكۆۋالىدۇ».
يىتەرلىك تىزلىكتە پىقىراۋاتقان ،سىزىقلىق ھەركىتى ،تەۋرىنىشى ئىنتايىن كىچىك بولغان زەررىچە ۋە جىسىمنىڭ «ئېغىرلىغى» ھەممە يۆزىگە دىگىدەك تەقسىملەنگەن بولىدۇ.ھازىرقى تېخنكا شارائىتىدابىزنىڭ ئۇنى تارتىپ چىقىدىغان تارازىمىز يوق.بىز ئۇنىڭ مەۋجۈتلىكىنى پەقەت نەزەريىۋى جەھەتتىن مۇ ئەييەنلەشتۆرەلەيمىز.دىمەك ئېغىرلىقنىڭ نەزىرىمىزدىكى كېمىيىشى ياكى يوقۇلىشى ئونىڭ ھەقىقەتەن يوقالغانلىغىغا تەڭ ئەمەس.پەقەت ئىپادىلىنىش شەكلىنى ئۇزگەرتتى خالاس.
3
مىنىڭ يۇقۇرقى تەشەببۇسلىرىم ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىش قانونى بىلەن ماسسا -ئىنىرگىيەنىڭ ساقلىنىش قانونى ئاساس قىلىدۇ.
يەكۈنىم شۇكى: نەچچە ئەسىرلەپ باش -ئاخىرىغا چىقىپ بولغىلى بولمايدىغان «تارتىش كۈچى»دىن ۋازكېچىپ «ئېغىرلىق كۈچى»نى دەسسىتىش كېرەك.«ھەركەت _ ھەركەت قىلغۇچى ئوبىكىتنىڭ ئۇزىدە بولىدۇ»دىگەن ئالدىنقى شەرىت ئاستىدا نىيوتوننىڭ ئالمىسىنى يەرگە چۈشۈشكە مەجبۇر قىلغان كۈچ يەر شارىنىڭ تارتىش كۈچى ئەمەس بەلكى نىيوتۇننىڭ ئالمىسىنىڭ ئۇزىدىكى ئېغىرلىق كۈچى ۋە ئۇنىڭ سىزىقلىق يۆنىلىشى.بىز بۇ راسىت ۋە يالغان كۈچلەرنىڭ خاسلىقلىرىنى ،شەرىتلىرىنى ،يۆنۆلۈشلىرى قاتارلىقلارنى ئەستايىدىل مۇھاكىمە قىلساق يۇقۇرقى تەشەببۇسنىڭ ئورۇنلۇقلىغىنى ھېس قىلالايمىز.
ئەسكەرتىش :
قالغان مۇلاھېزىلەرنى داۋاملىق ئىنكاس شەكلىدە تولۇقلايمەن.تورداشلارنىڭ بۇ تەشەببۇسلارنىڭ ئاجىزلىقلىرىنى كۇرسۆتۆپ بېرىشىنى قىزغىن قارشى ئالىمەن.قىززىقمايدىغانلارنىڭ تېمىنى بىر ياققا تاشلاپ قويۇپ ماڭا ئازار بېرىپ كەتمەسلىكىنى سەممى ئۆتۆنىمەن!.
2014.1.9
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا XERHAN تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-3-19 11:51 AM
يوللىغان ۋاقتى 2014-2-6 08:03:05 PM
.gif)
