بىزدىكى تۈركىيە قىزغىنلىقى ۋە مەدىنىيەت ئەقىدىسىزلىكى

ozluk520

	بىزدىكى تۈركىيە قىزغىنلىقى ۋەمەدەنىيەت ئەقىدىسىزلىكى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- S9 b9 k0 M9 X2 Jقولۇمدا قەلەم، ئالدىمدا يىراقتىكى تۈركىيەزىمىنىدا يۇرت تەلپۈنۈشلىرى ئوتىدا پۇچۇلنىۋاتقان يېقىن دوستلۇرۇمنىڭ، ئوتلۇقسالاملىرى بىلەن قوشۇپ ئەۋەتىلگەن تۈركىيە دىيارىدىكى كۆپ سانلىق ئۇيغۇرقېرىنداشلىرىمىزنىڭ ئورتاق ساداسىنى، ھەرخىل مەدەنىيەت قايناملىرىدىكى ئۆزگىچەتىڭىرقاشلىرىنى، شۇنداقلا ئۆز يۇرتىنى سېغىنغاندا بىر سىقىم توپىسىنى تۇتىيا بىلىپكۆزىگە سۈرتكىدەك بولغان ئازابلىق ئۇھلىرىنى ئۆزىگە مۇجەسسەملەشتۈرگەن،  سالام خەت ۋە تۈركىيىدىكى تۇرمۇشلىرىنىڭ بايانى، شۇنداقلا ئۆزيۇرتتىكى ۋاقىتلىرىدا سۈرگەن تۈركىيە چۈشى بىلەن تۈركىيە زىمىنىغا قەدەم قويۇپئۈگۈنۈش، تۇرمۇش كەچۈرۈش جەريانىدا ھېس قىلغان تەسىراتلىرىنى سېلىشتۇرۇپ يازغانقوليازمىلىرى، ئۇنىڭدىن باشقا مېنى كۆرۈپ باقسۇن دەپ، قوشۇپ سالغان نۇرغۇن سۈرەتفېليۇنكىلىرى ئالدىمدا يېيىلىپ تۇرۇپتۇ. ئۇلارنى قىزىقىش ۋە ئىشتىياق بىلەنبىرقانچە رەت ئوقۇپ كۆرۈپ چىققانمۇ بولدۇم. كۆڭلۈمدە تۈرلۈك خىياللار، ئاچچىقھېسلار،  گادىرماشسېلىشتۇرمىلار ئورۇن تالىشىپ تۇرۇپتۇ. قايسى بىر يېقىن دوستۇمنىڭ ماڭائۇزاقتىن-ئۇزاق ئۇيغۇر مەدەنيىتىنىڭ بويۇن قىسىپ قىلىشلىرى توغىرسىدىكى ئاچچىققاخشاشلىرى، دارتمىلاشلىرى ۋە بىز بىلەن تەڭتۇش بىر قىسىم بالىلارنىڭ ئۆزىچەئاتالمىش زامانىۋى سالاپەتتە سالام-سائەت قىلىپ ئۆزنى قالتىس چاغلاپ كېتىشلىرىنىئىچىگە سىغدۇرالماي ماڭا ئۇلارنى ئەيىپلەپ بېرىشلىرى،ئارقىدىنلا يەنە ئۇيغۇرقەلەمكەشلىرىنىڭمۇ بۇ تۇغۇرلۇق نۇرغۇن ياخشى يازمىلارنى يازغانلىقلىرى، شۇنىڭئۈچۈن ئۇلارغا بولغان ھۆرمىتىنىڭ ناھايىتى چوڭ ئىكەنلىكىنى ئاغزى-ئاغزىغا تەگمەيبايان قىلغانلىقلىرى كۆڭۈل ئېكرانىمدىن تېزلىك بىلەن ئۆتتى . ئويلاۋاتىمەن، بۇئۇنىڭلا ئەمەس شۇنىڭغا ئوخشاش نۇرغۇن مىللىي كىملىكىمىز ۋە ئۆزلىكىمىزنىڭ خىرسقادۇچ كەلگەنلىكىدىن ئەنسىرەۋاتقان، تەشۋىشلىك ھېس قىلىۋاتقان بىزلەرنىڭ يۈرەكتېۋىشلىرىمىز ئىدى، ئەلۋەتتە. بۇلارنى قانداق ئىپادىلەش كېرەك؟ قانداق قىلسامدوستلىرىمنىڭ ماڭا بولغان ئۈمىدلىرىنى ۋە ئۇلارنىڭ قەلبىدىكى سادالىرىنى كەڭدوستلار بىلەن ئورتاقلىشالايمەن دېگەن تۈگمەس تىڭىرقاشلار، ئېنىقسىز سۇئاللار مېنىپەقەت ئارامىمدا قويمىدى . بۇ سادالار تۇغرسىدا نۇرغۇن قەلىمى كۈچلۈكئۇستازلىرىمىز يازدى ھەم يەنە داۋاملىق  يېزىۋاتقان ئەھۋال ئاستىدا، مېنىڭدەك بىر نەچچە پارچە كىتاپنى ئوقۇپقويۇپلا قانائەت ھاسىل قىلۋالغان مەنىۋىيەت يالاڭتۆشلىرىنىڭ ئېغىز غېرىشلىشىئارتۇقچىمۇ قانداق، دېگەن ئويلارمۇ ماڭا ھەمرا بۇلۇپ يۈردى. بەزىدە ئۆزۈمنى ئىغىردەرىجىدە ئىشەنچىسىزلىك كېسىلىگە مۇپتىلا بولغان ئوخشايمەن دەپ، گۇمانمۇ قىلىدىغانبولۇپ قالدىم. مۇشۇنداق تەكرار ئىككىلىنىشلەردىن كېيىن يەنىلا بىرەر قېتىم بولسىمۇيېزىپ سىناپ كۆرسەم، ھۆرمەتلىك ئۇستازلىرىمىزنىڭ توغرا يول كۆرسىتىشلىرىگە ۋەغەمخۇرلۇق بىلەن قىلغان ئىلھام نەسىھەتلىرىگە ئېرىشىپمۇ قالارمەن، دېگەن تەمەدەقەلەمنى قولۇمغا ئېلىپ يېزىشقا باشلىدىم. نەچچە يىللار بولغانلىقىغا مەنمۇ ئېنىق بىر نەرسەدىيەلمەيمەن، ئېھتىمال خاتالاشمىغان بولسام مۇشۇ بەش يىل مابەينىدىكى تۈركىيەكىنو-تىلىۋىزىيە تىياتىرلىرىنىڭ تۈركۈملەپ ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىنىشى ياكىئۆز تىلى بويىچە سىڭىپ كىرىشىگە ئەگىشىپ كۆپ سانلىق ئۇيغۇر ياشلىرىنىڭ تۈركىيىنىچۈشىنىشى چوڭقۇرلاشتى. تۈركىيە جەميىتىدىكى ئەھۋاللار بىلەن بىزدىكى ئەمەلىيەتىنىسېلىشتۇردىغان، بەزىدە يەنە ئۇلارغا ئېنتىلىدىغان ئەھۋاللارمۇ كۆرۈلۈشكە باشلىدى.بەزى ياشلار ھەم ئوتتۇرا ياشلىق كىشىلەر ئارسىدا شىددەتلىك تۈركىيە قىزغىنلىقى ۋەتۈركىيە ماللىرى ئەسەبىيلىكى قوزغالدى. نۇرغۇن تۈركىيە شېرىن چۈشلىرىنىسۈرگىچىلەرمۇ چايقالغان سۇدىكى كۈپۈك بۇژغۇنلىرىغا ئوخشاش جەمىيەتتە لەيلەپچىقىشقا باشلىدى. ئەلۋەتتە، بۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئارتۇقچە دەپ ئېيتىش تەرەققىياتلوگىكىسىغا ئۇيغۇن كەلمەيدۇ. ئۆز نۆۋىتىدە ئۇلارنىڭ ئوتلۇق ھاياجانلىرى تۈركمەدەنيىتى بىلەن ئويغۇر مەدەنيىتىنىڭ ئۇچىرشىش پۇرسىتىنى كۆپەيتىپ بەردى دېيىشكەبولىدۇ، بۇنى ئىلمىي نوقتىدىن مۇئەييەنلەشتۈرۈش كېرەك دەيمەن.ئەمما ئاز ساندىكىبىر قىسىم ئۇيغۇر ياشلىرى ئارسىدا ئەسەبىيلەشكەن تۈركىيە خۇراپاتلىقى ۋە ئۆزنىڭئەسلى ھالىتىدىن يىراقلىشىۋاتقان ئاتالمىش ئوتلۇق ھەۋەسلىرىنى ئۆزىنىڭ تۇرمۇشىنىڭئەڭ يۇقۇرى مەنتىقىسى ئورنىغا قويىۋالىدىغان، تۈركىيە خۇراپاتلىق ئوي-خىيالى بىلەنئۆز ئەتراپىدىكىلەرنىڭ ھەۋىسىنى قوزغاشنى ئۆزىگە ھوزۇر، ئالىي شەرەپ ھىسقىلىدىغان، بىر تۈركۈم تۈركىيە مەستانىلىرىنى كۆرۈپ تۇرۇشقا مۇشەررەپ بولالىدۇق.بۇنىڭغا نۇرغۇن مىساللارنى كەلتۈرۈشكە بولىدۇ. بۇ يەردە مەن ئۇلارنى بايانقىلمىساممۇ كەڭ جامائەتنىڭ كۆز ئالدىدا بۇ ئانچە ناتونۇش بولمىسا كېرەك.گەرچەئۆزۈم بىۋاستە تۈركىيە تۇرمۇش قايناملىرى ئىچىدە چايقىلىپ ئۇنىڭدىكى ئوخشىمىغانلەززەت تېتىملىرىنى ھېس قىلىش ئېمكانىيىتىدىن مەھرۇم بولساممۇ ئەمما بۇ توغۇرلۇقكۆرگەن ھەر خىل ماتىرىياللار ۋە ئۇ يەرگە بارغانلارنىڭ زوق-شوق بىلەن قىلغانھەرخىل بايانلىرى، ئالدىمدىكى تۇرمۇش پۇرىقىغا تويۇنغان خەت-چەكلەردىن ئازىراقبولسىمۇ بۇنى ھېس قىلالىدىم ۋە ئازىراق بولسىمۇ تۈركىيە تەسىراتىمنىشەكىللەندۈرەلىدىم دەپ ئويلايمەن. خېلى ۋاقىتتىن بۇيان بۇ مەسىلە ئۈستىدە قىلغانتەپەككۇرلىرىمنى قەغەز يۈزىگە ئىختىرا قىلىش خىيالىدا بولغان بولساممۇ،ھازىرغىچەيېزىپ باقمىغان ئېدىم. بۇ يازمام ئارقىلىق كۆز ئالدىمدا يۈز بەرگەن ھەقىقىيئەھۋاللارنى كەڭ دوستلار بىلەن ئورتاقلىشىشنىڭ مەلۇم ئەھمىيىتىنىڭ بارلىقىغائىشىنىپ تۇرۋاتىمەن. 2010-يىلى 8-ئايلارنىڭ كېينكى كۈنلىرىنىڭ بىرىدە مېنىڭ بىر يېقىن تونۇشۇمئۆزىنىڭ يۇرتىدىن ئازىراق ئىشلار بىلەن قايتىپ كېلىشتە ھايال بولۇپ قالغانلىقىنى،يەنە ئىككى كۈندە ئۈرۈمچىگە كىلىدىغانلىقىنى، شۇڭا ئەتە كەلمەكچى بولغان بىرتۈركىيەلىك مېھماننى مېنىڭ ئالدىغا چىقىپ كۈتۈۋېلىشىمنى ئېيىتتى.پەقەت تۈركىيەلىكمېھمان بىلەن كۆرۈشۈپ ئەكىلىپ قويىدىغانلا ئېش بولغاندىن كېيىن، بوپتۇلا دەپئۇنىڭغا ماقۇل بولدۇم. ئەتىسى چۈشتىن كېيىن مەن ئۈرۈمچى ئايروپورتىغا بېرىپ مېھمانكۈتۈش زالىدا ئۇنى ساقلاپ تۇردۇم، ئالاھەزەل يېرى سائەتلەر ئۆتكەندە قاتارلىشىپچىقىپ كېلىۋاتقان بىر توپ يولۇچىلارنىڭ قاتارىدا تونۇشۇمنىڭ مېھمىنىنىڭ سىماسىزاھىر بولدى. شۇ چاغقىچە مېنى تىل جەھەتتىكى قاتماللىقنى قانداق ھەل قىلىشتىنئىبارەت شەكىلسىز توساق ئەنسىرتىپ قويىۋاتاتتى. گەرچە تونۇشۇم ماڭا ئۇنىڭ ئۇيغۇرچەبىلىدىغانلىقىنى دېگەن بولسىمۇ ئەممە يەنىلا ئەنسىرەشتىن خالىي بولالمىدىم تاكى ئۇچىقىپ مەن بىلەن قول ئېلىشىپ كۆرۈشكەنگە قەدەر .توۋا دەيمەن بەزىدە ئىككى ئۇيغۇربىر يەرگە كەلسە بىر بىرىنىڭ گەپلىرىنى چۈشىنەلمەي قېينىلىپ كېتىدىغان ئىشلارنمۇيوق دېگىلى بولمايدۇ، بىراق ئۇنىڭ بىلەن يۈز كۆرۈشكەندىن كېينكى ئەھۋال مېنى بۇئوڭايسىزلىقلاردىن پۈتۈنلەي خالاس قىلدى. ساپ ئۇيغۇر تىلىدا ئەھۋاللىشش ماڭائاجايىپ ھەيرانلىق ھېسلىرىنى بەخش ئەتكەن ئىدى، شۇ ۋاقىتتا بەك ھەيران قالدىممۇ ياقوللىرىم كالۋالىشىپ قالدىمۇ ئەيتاۋۇر دەقىقە ئىچىدىكى تىڭىرقاشلىقنىمۇ بېشىمدىنئۆتكۈزۈپ بولدۇم، يۇ يەنە ئېسىمنى يىغىۋالدىم. بىز پاراڭلاشقاچ ماشىنىغا(دوستۇمنىڭ ماشىنىسى بىلەن بارغان ئىدىم) چىقىتۇق. ئۇنىڭدىكى يېقىملىق، كەمتەرلىكبولۇپمۇ ئۇيغۇر تىلىغا بولغان پۇختىلىقى، ئۆزىچە ئۇيغۇر مەدەنىيەت،ئۆرىپ-ئادەتلىرىگە بولغان قىزىقىشلىرى ئۇلاردىن ھەيرانلىق ھېس قىلىشلىرى ماڭاتولىمۇ سۆيۈملۈك بىلىندى. گەپ ئارلىقلىرىدا ئۇ مەندىن ماڭا ۋە مېنىڭ يۇرتمغا ئائىتنۇرغۇن قىزىقارلىق ئەمما ئەھمىيەتلىك سۇئاللارنى سورىدى، مەنمۇ ئۇنىڭغا تەپسىلىچۈشەندۈرۈشلەرنىمۇ بەردىم. قايسى بىر كىشىلەرنىڭ‹مەنىلىك ۋاقىتلار تولىمۇ تېزئۆتىدۇ› دېگىنىدەك بىردەمدىلا ئۆينىڭ ئالدىغا كېلىپ قالدۇق. ئۇنى ئۆيگىچە ئەكىرىپتونۇشۇمنىڭ ئۆيدىكىلىرىگە تاپشۇرۇپ بېرىپ ئۆزرىھالىق سوراپ قايتىپ چىقتىم. يولداكېتىۋاتىمەن، كاللامدا باياتىندىن بېرى بولۇنغان جاھان يىڭىلىقلىرى ۋە بىزنىڭئەنئەنىۋى مەدەنيەتلىرىمىز توغىرسىدىكى كۆپ قىرلىق پاراڭلار، بولۇپمۇ ئۇنىڭ ئۇيغۇرخەلق ناخشىلىرىدىن بىر قانچىنى ئېيتالايمەن دەپ پەخرلىنىشلىرى، ئابدۇرىھىمئۆتكۈرنىڭ بىر قانچە كوبلىتلىق شېئىرىنى يادقا ئوقۇپ بېرىشلىرى، توۋا ئۇنىڭ يەنەقانداق مېنى ھەيران قالدۇردىغان ئىشلىرى باردۇر. كۆڭلۈمدە  دوستۇم كەلگەندە ئۇلار بىلەن بىللە ئايلىنىپ ئۇ تۈركىيەلىكدوستىمىزنى تېخىمۇ يېقىندىن چۈشۈنۈپ بېقىشنى ئويلاپ قويۇپ ياتىقىمغا قايىتتم.ئىككى كۈن ئۆتۈپ ئۇلار ماڭا تېلفۇن قىپتۇ، ئەسلىدە ئۇنىڭ قۇمۇلغا بارغۇسى باركەن،شۇڭا مېنىڭمۇ بىللە بېرىپ بېرىشىمنى دەپ تېلفۇن قىلغان ئىكەن، باشقا ئالاھىدەئورۇنلاشتۇرۇشۇم بولمىغاچقا ئۇلارغا ماقۇل بولدۇم. شۇ كۈنى بىز بىللە قۇمۇلغايۈرۈپ كەتتۇق، ماشىنىدا كېتىۋاتقاچ مەن دوستۇمدىن تۈركىيىلىك دوستىمىزنىڭ  ئۇنىڭ دائىملىق مال ئېلىپ بېرىدىغان خېرىدارى ئىكەنلىكىنى ھەمدەھەرقېتىم شىنجاڭغا كەلگەندە مۇشۇنداق ئامال بولسا بىرەر يۇرتقا بىرىپ ساياھەتقىلىپ كېتىىدىغانلىقىدىن خەۋەردار بولدۇم.ئۇنىڭ ئۆزى بىلەنمۇ ناھايىتى قىزغىنپاراڭلاشتىم . ئۇنىڭ ماڭا قىلغان ھەر بىر ئېغىز گېپى خۇددى ئۇيغۇرلار بىلەن باشقاجاھاننىڭ يىراق بۇلۇڭ-پۇشقاقلىرىدىكى قەۋملەرنى سېلىشتۇرۇپ، بۇ توغرسىدىكىئانالىزىنى يەكۈنلەپ بېرىۋاتقاندەك، ئۇيغۇرلارنىڭ مىللى پىسخىكىسى ۋە ئادەت كۈچىقائىدىلىرى ئۈستىدىكى ئۆزگىچە تەپەككۇر مۇلاھىزىلىرىنى ئۆز ئەمەليىتىدىكى بىۋاستەتۇيغۇلىرى بىلەن بىرلەشتۈرۈپ ماڭا بۇ توغرسىدىكى تەكشۈرۈش دوكىلاتىنى ئوقۇپبېرىۋاتقاندەك تۇيۇلۇپ كەتتى.  تاڭ سەھەرگە يېقىن شىنجاڭدىكى قۇغۇن ماكانى، چىلان ماكانى دەپ تەرىپلىنپكېلىۋاتقان، بەرىكەتلىك زىمىن قۇمۇلغا كەلدۇق،ماشىنىدىن چۈشىشىمىزگە دىمىقىمىغائۆزگىچە بىرخىل ھاۋا ئۇرۇلدى. ياراتقۇچىنىڭ كارامەتلىرىدىن ھەيران قالىمەن،يۇرتىمىز شىنجاڭدا دۇنيادا مەۋجۈت بولغان ھەرقانداق ھاۋا كېلىماتىنى تاپقىلىبولامدىكىن دەيمەن، تۆت پەسىل خۇددى چىگرا لىنىيىسى ئارقىلىق ئايرىپ قويغاندەكناھايىتى ئېنىق ئايرىلغان ئىدى. تەبىئەتنىڭ مۆجىزە كارامەتلىرىدىن مۇشۇ خاسىيەتلىكزىمىدا تۇرۇپلا ھەيرانلىق ھېسلىرىغا تولىمىز.قۇمۇلمۇ شۇ مۆجىزە كارامەتلەردىن خالىئەمەس، ئەلۋەتتە. ھەيۋەتلىك تاغلار ، قىپقىزىل پىشىپ كەتكەن چىلانلىقباغلار،ئېتىزلاردا پىشىپ مەي بوپ كەتكەن قوغۇنلىرى تولۇپ تۇرغان بۇ سېخى ماكانئەسىرلەردىن بۇيان تۆمۈر خەلىپىگە ئوخشاش باتۇر ئۇيغۇر ئوغۇل-قىزلىرىنى مەيدانغاكەلتۈرگەن، ئابدۇرىھىم ئۆتكۈر ئەپەندىگە قەلىمى ئۆتكۈر ئالىملىرىمىزنى،  ئەسئەت سۇلايمانغا ئوخشاش خەلىقىمىز بىلىم تەشنالىقى ۋە ئۆزلۈكتەمتىرەشلىرىنى تۈگتىش ئۈچۈن توختىماي ئىزدىنىۋاتقان ياراملىق كىشىلىرىمىزنىتەربىيىلەپ يېتشتۈرۋاتقان بىلىمخۇمارلار جەم بولغان ماكان ئىدى. بىز ئەسلىدە تۈركدوستىمىزىنى قۇمۇلنىڭ داڭلىق سەيلىگاھلىرىغا، ياپيىشىل تاغىلىرىغا يانداشقان گۈزەلباغلىرىغا، مەززىلىك تائاملار جەمگاھلىرىغا ئاپىرىپ ئوينىتىشنى ئويلىغان ئىدۇق،ئەمما ئۇنىڭ تەلىپى بىزنىڭ بۇ ئۇلۇغۋار پىلانلىرىمىزنى ئەمەلدىن قالدۇرشىمىزغامەجبۇر قىلدى، ئۇ ئۆزىنىڭ بۇ يەردىكى مەدەنىيەت پۇرىقى ھېدلىنىپ  تۇرغان كونا مەھەلىلەرنى، ئۇيغۇر قۇرۇلۇش ئۇسلۇبىي ئەكىس ئەتكەنجايلارنى ساياھەت قىلش ئارزۇسىنىڭ بارلىقىنى ئېيىتتى. بىز بىر-بىرىمىزگە قاراپھەيرانلىقىمىزىنى ئىپادىلىمەي تۇرالمىدۇق، لېكىن بىز سايىپخان، ئۇ مېھمانبولغاندىن كېيىن مېھماننىڭ رايىغا باقماي ئامال يوقتە، ئۇنى تەلىۋى بويىچە ئۆزىنىڭبارغۇسى بار يەرلەرنىڭ ھەممىسىگە ئاپاردۇق. ئارلىقتا ئۇ تېخى ئالايىتەن قوغۇن قېقىئېلىۋېلىش ئۈچۈن بىر مويسىپىت دېھقاننىڭ كىچىككىنە يايمىسىغا باردى ۋە خېلى كۆپقوغۇن قېقى سېتىۋالدى. بۇنىڭدىن  مەن بەكمۇ تەئەججۈپلىك ھېس قىلدىم، شۇنداقلا ئۇنىڭغا بولغان ھەيرانلىق،گۇمانلىرىم بارغانچە كۈچىيىپ كەتتى. ئۈرۈمچىگە كەلگىچىمۇ ئۇنىڭدىن نىمە ئۈچۈنبۇنداق ئەنئەنىۋىيلىككە قىزىقىدىغانلىقىنى، قۇمۇلنىڭ قوغۇن قېقىنىڭ نامىنى قانداقبىلگەنلىكى دېگەندەك نۇرغۇن چىگش سۇئاللىرىمنى سورىدىم، ئۇنىڭ دېيىشىچە ئۇ خېلىبۇرۇنلا ئۇيغۇر مەدەنيىتى ۋە ئۇيغۇر ماددىي فولىكلورىغا قىزىقىشقا باشلىغان بولۇپ،بۇ توغرسىدا ئاز بولمىغان ھاسىلاتلارغىمۇ ئىگە ئىكەن، ئۇنىڭدىن باشقا ھەر قېتىمبۇياققا كېلىشتىن ئاۋۋال بىز توغرسىدىكى ماتىرياللارنى تەپسىلى ئوقۇپ چىقىدىكەن،قۇمۇلنىڭ قوغۇن قېقى توغىرسىدىكى چۈشەنچىنىمۇ ئۇ خېلى بۇرۇنلا ئاڭلىغان بولۇپ،پەقەت بېرىپ ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈشكە شارائىتى يار بەرمەپتىكەن،  بۇ قېتىمقى ئىككى كۈنلۈك ساياھەت سەپىرى ئارقىلىق بۇئارزۇسىنىڭمۇ ئەمەلگە ئاشقانلىقىنى شۇنچىلىك خوشال ۋە پەخىرلىنەرلىك ھېسىياتىبىلەن سۆزلىگەچ بۇنىڭدىن بۇرۇنمۇ قەشقەرگە ، ئارتۇچ، خوتەن قاتارلىق يۇرتلارغابېرىپ نۇرغۇن قەدىمى مەدەنىيەت ئىزنالىرىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈپ كەلگەلىكىنى،بىراق نۇرغۇن ئەپسۇسلۇق ئەھۋاللارنىمۇ بايقىغانلىقىنى ئەسلەپ بەردى. گەپ ئارلىقىدائۇ بىزگە  تېخى بىزدە ئۇلارنىئاسىراشتەك ئوي-خىياللارنىڭ بەك سۇس ئىكەنلىكلىرىدەك ئەھۋاللارنىمۇ دەپ ئۆتتى.تۈركىيە زىمىنىدا ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلار بىلەن بۇ يەردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئوي پىكرىدەمەلۇم پەرىقلەتنىڭ بارلىقىنىمۇ تېلغا ئېلىپ ماڭا پۇرسەت بولسا ئىزمىرغا بېرىپ ئۇيەردىكى بىزگە ئائىت نەرسىلەرنى كۆرۈپ بېقىشىمنى تەۋسىيە قىلغاچ، ئەگەر بېرىشنىخالىسام ماڭا تۇققان يوقلاش ئىسپاتىنى ئەۋەتىپ بىرىدىغانلىقىنى دېدى...... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( p# w/ {( P& ]2 xمانا ئۇنىڭغا ئاق يوللۇق تىلەپ ئۇزۇتۇپقويغىنىمىزغىمۇ نەچچە كۈنلەر بولدى. تېخىچىلا قەلبىمنى ئۆزۈممۇ چۈشەندۈرۈپبېرەلمەيدىغان ئەندىشە، خىجىللىق، مەسئولىيەت ئارقىسىدىكى شەكىلسىز بېسىم،ئەتراپىمدىكى تۈركىيە ۋە ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش چەت ئەللەرنىڭ تۈگمەس تاتلىقچۈشلىرىنىڭ لەززىتىنى سۈرۈپ ئۆزىچە ئۇنى تەرەققىي قىلغانلىقنىڭ بەلگىسى، ئاڭنىڭيۇقۇرى كۆتۈرۈلگەنلىكىنىڭ ئىپادىسى قىلىۋالغانلار بىلەن بۇ تۈرك سودىگىرىنىڭ روشەنسېلىشتۇرمىسى كۆڭۈل بوشلۇقۇمدا تۈگمەيدىغان مۇنازىرە، جەڭگە جىدەللەرنى قىلماقتا.ئۈرۈمچىنىڭ دۆڭكۆۋرۈك كوچىلىرىدا سېتىلىۋاتقان تۈركىيە كىيىملىرى بىلەن ئۆزىمىزنىڭمىللى كىيم-كېچەك دۇككانلىرىمىزدىكى پەقلەر، بەزى ياشلارنىڭ ئۇيغۇر مىللىماركىلىرىمىزنى ياراتماسلىق تەلەپپۇزى بىلەن قىلغان كۆزگە ئىلماسلىقلىرى، تېخىكىچىك بالىلارغا شاكىلات سوۋغا قىلساق ئەڭ ئاۋۋال سورايدىغان «تۈركىيە ئالبىينى»مۇدەپ قويۇشلىرى، توۋا دەيمەن نەچچە ياشقا كىرگەن كىچىككىنە بالىلاردىكى ئېمپورتقىلىنغانلىرنى تاللاپ يەيدىغان، ئۆزىمىزنىڭكىنىڭ ئىسمىنىمۇ ئۇقمايدىغان، بۇئەھۋاللارنى كەلتۈرۈپ چىقىۋاتقانلار زادى كىملەردۇر؟ ئاتا-ئانىلار دەپ قاراي دېسەمبۇنچە چوڭ مەسئۇليەتنى يالغۇز ئۇلارغىلا يۈكلەپ قويساق تازا ئادىلبولمايدىغانلىقىنى ۋىجدان تارازام ئەسكەرتىپ تۇرىۋاتاتتى، ئەمما بۇ جەھەتلەردىكىزىل مەسىلىلەرنى مۇشۇ يەردىكى ھەر بىرىمىز ئۆزىمىزنىڭ ئەقلى تەپەككۇرىمىز ئارقىلىقسەگەك ھالدا، ۋىجدانى مەسئۇلىيەت نوقتىسىدا تۇرۇپ، چىن يۈرىكىمىزدىن سوراپ باقساق،بەلكىم سەۋەپ تەڭپۇڭلىقى ئەسلىگە كېلىپ، مەجبۇرىيەت ھېسلىرى ھەممىزنى سوراققاتارتالىشى مومكىن دەپ ئويلايمەن.قارايدىغان بولساق بىزدىمۇ ئۇلاردىن قېلىشمايدىغانتەرەپلەرنىڭ نۇرغۇن ئىكەنلىكىنى بىلەلەيمىز،ئۆزىنى-ئۆزى قوغدىمغان قەۋىم يەنەقانداق قىسمەتلەرگە دۇچار بولىدىغانلىقىنى نۇرغۇن يازمىلار ئارقىلىق ئىلغارلىرىمىزبىزلەرگە سېگىنال بېرىپ تۇرىۋاتىدۇ، ئەمما بىزلەر يەنىلا.... قايسى كۈنى مەن بىرتەرجىمە ماتىريالنى ئوقۇپ قالدىم، ئۇنىڭدا كورىيىنىڭ كۆكتات باھاسى ئەھۋالىتوغرسىدا سۆزلەنگەن بولۇپ، كورىيىدە ئېمپورت قىلىنغان كۆكتاتنىڭ باھاسى ئۆزتۇپرىقىدا تېرىلغانغا قارىغاندا ئەرزان بولىدىغانلىقىنى بۇنىڭدىكى ئاساسلىقسەۋەبنىڭ كورىيەلىكلەرنىڭ ئۆزىنىڭكىنى ناھايىتى ئەزىز بىلىدىغانلىقى ئېمپورتماللارنى ئۆزنىڭكىدىن قەدىرلىك ۋە سۈپەتلىك دەپ ئويلىمايدىغانلىقى سەۋەپبولغانلىقىنى يېزىپتۇ. ئۇلاردىكى مىللەتپەرۋەرلىك، ۋەتەنپەرۋەرلىك رويىغا قايىلبولماي تۇرالمىدىم، بىزدىچۇ چەت ئەلنىڭ دېسە خۇددى ھەرقانداق نەرسىلىرىگەئالتۇن-جاۋارىياتلاردىن ھەل بېرىلگەندەك تەلپۈنۈپ كېتىمىز،ئەجىبا بىزدىكى ئۆزمەھسۇلاتلىرىمىزنى قوغداش ئېڭى ئاشۇ كورىئانلاردىن ئاجىزمىدۇ، يا ئۆز ماللىرىمىزشۇ قەدەر سۈپەتسىزمىدۇ قايسى ئامىل ئۆزىمىزنىڭكىنى نەزىرىمىزدە شۇقەدەر قەدىرسىزقىلىپ قويىۋاتىدۇ، مەن بەك قايناپ سۆزلەش ئارقىلىق سىلەرگە كايىشنى ۋە شۇ ئارقىلىقئۆز كۆز-قارىشىمنى سىزلەرگە تېڭىشنى مەقسەت قىلمايمەن، بۇ ھەم ماقالەمنىڭ ئاساسلىقئىپادە شەكلىمۇ ئەمەس. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) X* U% W/ Q2 |; s, Q% j8 y0 Q, G. P    ئەگەر بىزدىكىمەدەنىيەت بوھتانلىقىنى چەت ئەللىكىنىڭ ھېكايىسى ئارقىلىق ئىپادىلەپ بەرگىنىميىتەرلىك بولمىغان بولسا يەنىلا ئەتراپىمىزدىكى قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ھېكايىسىئارقىلىق بۇ نوقتىنى يەنىمۇ ئەتراپلىق يورۇتۇپ بېرىشنى مېنىڭ بۇ يازمىدىكى باشتارتىپ بولمايدىغان مەجبۇريىتىم دەپ تونۇيمەن. 2012-يىلىنىڭ باش باھارىنىڭ بىر كۈنى، بۇرۇن مەن بىلەن مەلۇم بىر تىل ئۈگۈنۈشكۇرسىدا بىللە ئوقۇغان كۇرۇسدىشىم مېنى ئۆزىنىڭ تۇغۇلغان كۈن زىياپىتىگە قاتنىشىپبىرىشىمنى ئېيىتتى، گەرچە مەن ئۇنىڭدىن ئۆزرھالىق سورىغان بولساممۇ لېكىن يەنىلاچىڭ تۇرىۋېلىشى بىلەن ئامالسىز ماقۇل بولدۇم. ئەمەلىيەتتە تۇغۇلغان كۈن زىياپىتىدېگەندەك سورۇنلار بىلەن ئانچە بەك خوشۇم بولمىسىمۇ بېرىشقا مەجبۇر بولدۇم. ئۇتۇغۇلغان كۈن  زىياپىتىنى بىر تۈركتائاملىرى رېستۇرانىدا قىلغان بولۇپ، ئۇ يەرنىڭ بېزىلىشى ئادەتتىكىدەك ئىدى. مەنكەلگەن چاغدا ئۇلارمۇ ئاساسەن كېلىپ بولغان بولۇپ، ئۇ مېنى دوسلىرىغا تونۇشتۇرۇپ،ئۇلارنى مېنىڭ بىلەن بۇنىڭدىن كېيىن داۋاملىق ئىزدىشىپ تۇرۇشقا تەكلىپ قىلدى.بىلمەيمەن، ئۇ سۇرۇندىكى قىقاس-چۇقانلار، خوشاللىقلار، بىرلىرىنىڭ ئۇزۇندىن-ئۇزۇنتىلىگەن تىلەكنامىلىرى، يەنە قايسىبىرلىرىنىڭ تۇغۇلغان كۈن بولغۇچىنىڭ كىيىۋالغانكىيىملىرىنى داڭلاپ قىلغان ماختىما سۆزلىرى مېنى چۈشىنىكسىز غېرىپسىنىشكەيپىياتىغا ئەسىر قىلدى، خۇددى بۇ يەردىكىلەر بىلەن مەن ئىككى دۇنياداياشاۋاتقاندەك، ئوخشىمىغان مىللىي پىسخىكا، قىممەت قاراشلىرىغا ئايرىلغاندەكلا.ئىلگىرى مەنمۇ نۇرغۇن يىغىلىشلارغا بارغان، ئەمما بۈگۈنكى يىغىلىشنىڭ زادى قايسىئېقىمغا، قايسى مىللەتكە، ۋە ياكى قايسى مودا دەۋرىنىڭ يۆنىلىشىگە ۋەكىلىكقىلىدىغانلىقىنى ئايرىيالمىدىم، تاماقلار تارتىلدى، ئادانا كاۋاپلىرى، ئىسكەندەر،نەزىمنىڭ بارمىقى دەمدۇ؟ ئەيتاۋۇر ئىشقىلىپ مەن بىلمەيدىغانلا تاماقلار،ئىچىملىكلىرىنى دېمەيلا قوياي ، ئۇلارنىڭ كىيىنىشلىرى ئالدىدا راستىنلا چېنىپقالغانلىقىمنى ھېىس قىلدىم. بولمىسا مەنمۇ خېلى مودا يۈرىمەن دەپ دوسلىرىمنىڭئالدىدا چاقچاق پولىرىنىمۇ قىپ قوياتتىم، ئەپسۇس بۇ يەردە مېنىڭدەك كىيىنىشمەستانىسىمۇ مەدەنىيەت سۆرەلمىلىكىنىڭ، جەمئىيەتكە يېتىشىپ ماڭالمىغانلارنىڭمىسالىغا گۇۋاھ بوپ قالدىم. داۋاملىق ئۇلار بىلەن ئولتۇرۇشنىڭ قىلچە ئورۇنلۇقئەھمىيىتىنىڭ يوقلىقىنى بىلىپ يەتتىم –دە، ئۇنىڭغا ئىشىم چىقىپ قالغانلىقىنى دەپئۆتۈنۈشلەر ھېسابىغا ناھايىتى تەستە ئۇ ئولتۇرۇشتىن قايتىپ چىقتىم. يولداكېتىۋاتىمەن كاللامدا باياتىندىن بېرى كۆزلىرىم بىلەن كۆرگەن غەرىپ دېسە غەرىپئەمەس، مىللىيلىق  پۇرۇقى بارمىكىن دېسەقىلچە ئۇ خىل ھېدلارنى ھېدلىغىلى بولمايدىغان، ئىشقىلىپ شەرىق-غەرىپ مەدەنيىتىئۆزئارا ئەبجەش بولۇپ كەتكەن ھېسىيات قايناملىرى ئارسىدىن ئېرىشىۋاتقان چۈشىنىكسزخوشاللىقلار ئەكس ئەتمەكتە. يولدا ماڭغاچ ئۆزەمچە ئەڭ ئاددىي بولغان ھېساباتنىقىلىپ باقتىم، بۈگۈنكى ئولتۇرۇش ئاز بولغاندا بىرەر مىڭ يۈەندىن ئاشقانىدى، لېكىنداستىغانغا داخىل بولغانلار بولسا ئاران يەتتە ئادەم ئىدى، بىر ئادەمگە ئىككى يۈزيۈەندىن توغرا كەپتۇ، ئەگەر ئۇلار ئادەتتىكى ئۇيغۇر تائاملىرى ئاشخانىسىدائولتۇرغان بولسا بەلكىم نۇرغۇن پۇل تىجىلىپ قالغان بولاتتى-ھە! ئۇنى تېخىمۇمەنىلىك ئىشلارغا ئىشلەتكەن بولسا ......  قورسىقۇمنىڭ ئاچلىقى مېنى خىياللاردىن ئويغاتتى، باياتىندىن بېرىغەيرى-غەيرى تائاملارغا قاراپ ئولتۇرغىنىم بىلەن يەنىلا ئاچ قالغانلىقىمنىمۇئويلاپ ئۈلگۈردۈم ۋە قورساق توقلاش ئۈچۈن ئۆزۈم دائىم بارىدىغان ئۆي تائاملىرىئاشخانىسىغا بېرىپ ئوخشىغان بىر تەخسە لەڭمەن يەپ كېلىش ئۈچۈن قەدەملىرىمنى ئېلدامقىلىپ يۈرۈپ كەتتىم..... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- q, I' H3 X+ I' {  Wئۇيغۇر دىيارىغا قارايدىغان بولساق بىزدىكىجۇغراپىيۋىلىك شارائىتلارنىڭ ئۇيغۇرلارنى مەدەنىيەتكە بولغان مەسئۇليەتچانلىقى ئەڭكۈچلۈك بولغان مىللەت قاتارىدىن قىلغان دەپ قارايمەن، ئۇيغۇرلار دىيارىنىڭ شەرىقتەرىپىدە جۇڭخۇا مەدەنىيىتى، شىمال تەرەپتە روس مەدەنىيىتى، غەرىپتە ئەرەبمەدەنىيىتى، جەنۇپتا بۇددا مەدەنىيىتى، غەربىي جەنۇپتا ھېندى-پارىس مەدەنىيتى،ئەگەر غەرىپتىكى تۈركلەرنى ئوخشاش تۈركى مىللەت قاتارىدا ئەمما مەدەنىيەت جەھەتتەپەرىق چوڭ دەپ تەھلىل قىلساق، ئۇنداقتا ئۇيغۇر مەدەنىيىتى شۇ قەدەر ئۇزۇن بولغانھاياتى كۈچكە ئىگە، غايەت زور ئاسىمىلاتسىيە قىلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىغانمەدەنىيەتلەر قورشاۋىدا تۇرماقتا دەپ ئېيتىشقا بولىدۇ،شۇنداق مۇھىتتىمۇ ئۇيغۇرمەدەنىيىتى ئۆزنىڭ خاسلىقىنى يوقۇتۇپ قويغىنى يوق. ئەجىبا بۈگۈنكى كۈندە بىزنىڭئۆزىمىزنىڭ مەدەنىيەت كىملىكىمىزنى يوقۇتۇپ قويۇش خەتىرىگە دۇچ كېلىشىمىزىنىڭسەۋەبى زادى نىمە؟    دوكتۇر، تەتقىقاتچى ئەسئەت سۇلايماننىڭ « ئۆزلۈك ۋە كىملىك»دېگەن كىتابىي نەشىر قىلىنىش بىلەن كەڭ ياشلار ئارسىدا بىر مەھەل ئۆزلۈك ئېڭى ۋەكىملىك مۇنازىرىسى ئەۋىج ئېلىشقا باشلىغان ئىدى. ئۇ بىزگە غۇۋا تۇمان ئىچىدىكىئۆزلىكىمىز ۋە كىملىكىمىزنىڭ سىماسىنى تېز سىزما قىلىپ بەردى دېسەك ئارتۇق كەتمەس.بۇنىڭ ئۈچۈن ئۇنىڭغا بولغان ھۆرمىتىمنىڭ قانچىلىك ئىكەنلىكىنى ئىپادىلەپبېرەلمەيمەن ۋە ئۇنىڭغا كۆپلەپ تەشەككۈرلەر ئېيتىمەن. شۇنىڭدىن كېيىنكى نەچچە يىلمابەينىدە ئۇيغۇر تەتقىقاتچى، ئالىملىرىمىز ئارسىدا ناھايىتى ياخشى، سۈپەتلىكماقالىلەر ئېلان قىلىنىپ ئۇيغۇرلارنىڭ كىملىك مەسىلىسى ۋە ئۆزلۈك ئېڭى تەرەپلەردەناھايىتى سالماق، مەزمۇنلۇق پىكىرلەرمۇ بېرىلدى. بۇنىڭ بىلەن ئۆزىنىڭ قايسى يولداكېتىۋاتقانلىقىنى بىلەلمەي تىڭىرقاپ يۈرگەن نۇرغۇن دوسلىرىمىز ئۆزلىرىگە زادىنېمنىڭ كەم بولىۋاتقانلىقىنى بىلىۋالدى دېيەلەيمەن ۋە شۇلارغا ئاشۇ ھەقىقەتلەرنىبىلدۈرەلىگەن جاپاكەش ھارماس قەلەم ساھىبلىرىگە چوڭقۇر رەھمىتىمنى بىلدۈرىمەن.ئەنە شۇنداق يىمرىلمەس تەتقىقات قوشۇنىدىن ئۇيغۇر مەدەنيىتىمىزنىڭ كۈندىن-كۈنگەجۇلالىنىپ ياشناۋاتقانلىقىنى كۆرگەندەك بولىمەن، ئۇلار يازىدۇ ئۇيغۇرلارنىڭ بەختىئۈچۈن يازىدۇ، ئۇلار يېزىۋاتىدۇ مىللىتىمىزىنىڭ نىداسى ئۈچۈن يېزىۋاتىدۇ ھەمداۋاملىق يازىدىغانلىقىغا ئىشەنچىم كامىل. بىزدە تارىخىمىزنىڭ ئۇزۇنلۇقى، ئەجدادلىرىمىزنىڭقۇدىرەتلىك ئۆتكەن زامانلىرى، مىللى مەدەنيىتىمىزنىڭ گۈللەنگەن دەۋرى،شارائىتلىرى، ئۇلۇغ كىشىلىرىمىزنىڭ تارىختا قالدۇرۇپ كەتكەن قىممەتلىك ۋە مولمەدەنىي مىراسلىرى ھەققىدە ئاغزى-ئاغزىغا تەگمەي سۆزلەيدىغانلار بەك جىق، بەلكىمبۇ بىزدىكى «مىللىي غورۇرچىلىق» تىن بولسا كېرەك. ئەمما بىز يەنە بىر نەرسىنى يەنىمۇشۇ  «مىللىي غورۇرچىلىق»نى قانداقئورۇنلاردا قانداق ئەھمىيىتى بىلەن جارى قىلدۇرۇشنىمۇ سوغۇققانلىق بىلەن ئويلاشمايبولمايدۇ دەپ قارايمەن.بىزدە ئەڭ موھىم بولىۋاتقىنى ئەقىدىنىڭ كەمچىللىكى ۋەئۆزىمىزنىڭ مەدەنىيەت بايلىقىمىزغا بولغان ئەقىدىمىزنىڭ سۇسلاپ كېتىشىدىنمىكىندەيمەن. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' `" i% v+ c9 ?8 T; K$ Hپىراففىسۇر، تەتقىقاتچى ئابدۇرەئوپ پولاتتەكلىماكانىنىڭ « ئۇيغۇرلاردا ئەبگالىق» دېگەن ئەسىرىدىكى مۇنۇ قۇرلارنى بايانقىلىش ئارقىلىق، بۇ نوقتىنى ئازىراق بولسىمۇ شەرھىلەش مەقسىتىمنى ئىشقا ئاشۇرالىسامئەجەپ ئەمەس.«.....بىراق ئەبگالىق ئىللىتى ۋۇجۇدىمىزنى چىرماپ كەتكەن ئۇيغۇرلاردائەقىدە بولمايدۇ. ئۇلارنىڭ «ئەلىھەمدۇلىلا مەن مۇسۇلمان» دېگەنلىرى يالغان.بۇنىڭغا ئۇلارنىڭ «ناماز ئوقۇش كونىلىق بولىدۇ، دېگەن زامانلاردا، مەھەلىسىدىكىمەسچىدلەرنى تاقاپ، ئۇنى ئەسكى-تۈسكىلەرنى قويىدىغان ئامبار قىلىۋالغانلىقى پاكىت.ئۇلارنىڭ مەن «ماركىسىزىمچى كوممۇنىستمەن» دېگەنلىرى كاززاپلىق، بۇنىڭغا ئۇلارنىڭياش ۋاقتىدا كادىر بولۇپ، ناماز ئۇقىغانلارنىڭ ساقىلىنى يۇلۇپ، نامازغا ئەرزانئېيىتقان مۇسۇلمانننىڭ قولىقىغا مۇشلاپ، ھاياتى كۈچى بار ئۆمرىنى خەلقنىقاقتى-سوقتى قىلىش بىلەن ئۆتكۈزگەن تۇرۇقلۇق، ئەمدىلىكتە تەقۋادار مۇسۇلمانقىياپىتىگە كىرىۋىلىپ، مەسچىد جامائىتىنىڭ قاتارىغا قوشۇلىۋالغانلىقى، ساقاللىرىنىئۇزۇن قويىۋېلىپ، قوللىرىدىن تەسۋىنى چۈشۈرمەي«سۇبىھانەئاللا»دەپ يۈرۈشلىرى پاكىتۋەھاكازالار...»گەرچە بۇ پارچە بىر كىنايە بولسىمۇ ئەمما ئۇ بىزگە ئەقىدىنىڭھەقىقى مەنىسىنى كۆرسۈتۈپ بېرەلەيدۇ.  ئەقىدە ئۇ كىشىلەردىن ئۆزى ئەقىدە قىلغان نەرسىلىرىنى ئاسىراشنى، ئۇلارنىقوغداشنى تەلەپ قىلىدۇ ۋە بۇنىڭ ئۈچۈن ھەتتا زور بەدەل تۆلەشتىن باش تارتماسلىقنىمۇتەلەپ قىلىدۇ. ئەلۋەتتە، بىزدە كەم نەرسە دەل شۇ ئەقىدە. ئۆزىمىزنىڭ مىللىيمەدەنىيەت بايلىقىمىزغا، شانلىق تارىخىمىزغا، گۈزەل يۇرتىمىزغا بولغان ئەقىدەئىخلاسىمىزنىڭ كەم بولىۋاتقانلىقى،ئەقىدىسىزلىكنىڭ بىزنى بارا-بارا تۇمان ئىچىگەسۆرەپ ئېلىپ كىرىۋاتقانلىقىدۇر.    بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* ^7 u  Y/ D$ K/ _# u) iشىنجاڭ مەدەنيىتى ژورنىلىنى سېتىۋلغىلى نەچچەكۈنلەر بولغان بولسىمۇ ھەر خىل سەۋەبلەر تۈپەيلى بۈگۈن تېخى ئوقۇشقا ۋاقىتچىقىرالىدىم. كەچ بولغىنىغا قارىماي بىر خىل قىزىقىش ئىلكىدە ئەسقەر ئەنىۋەرئەلسۆيەرنىڭ دوكتۇر، تەتقىقاتچى، جەمىيەتشۇناس زۇلپىقار بارات ئۆزباش ئاكىمىزبىلەن ئاكىمىز بىللە ئېلىپ بارغان «ياشاش ئۆزىمىزگە جەڭ ئېلان قىلشتۇر »سەرھەۋىلىك زىيارەت خاتىرسىنى تولۇق ئوقۇپ چىقتىم. ئۇنىڭدىكى پىكىرلەر ماڭا تولىمۇتەسىر قىلدى. بولۇپمۇ زۇلپىقار بارات ئۆزباشنىڭ « ئۇيغۇرلاردا تۈركىيە خۇراپتلىقى ۋەئېمپورت ماللار خۇراپاتلىقى» بەك ئېغىرلىشىپ كەتتى، دېگەن قارىشىنىقوللايدىغانلىقىمنى يوشۇرالمايمەن. سۇئاللار كۆپ ئەمما جاۋاپ بېرىشكە يېتەرسىزمەن،بىزگە نىمە بولدى؟ بىز زادى نەگە بارىمىز ؟ ياش ئەدەبىي تەنقىدچىمىز نۇرمۇھەممەتئۆمەر ئۇچقۇننىڭ:« مەن نەدىن كەلدىم؟ نەگە بارىمەن؟ قانداق بارىمەن؟.... »دېگەندەك ئۆتكۈر سۇئاللىرىغا ئوخشاش ئىزتىراپلىق تىڭىرقاشلار پۈتكۈل ئاڭ سىزىمىمۋە تەپەككۇر ئالىمىمنڭ ئەڭ يۈكسەك چوققىلىرىدا جۇلالىنىشقا باشلىدى. ئەلۋەتتە بۇيەنە ئۆز نۆۋىتىدە ھەر بىرلىرىمىزنىڭ ئۆز-ئۆزىمزىدىن سوراپ بېقىشقا تىگشلىكمەسىلىمىكىن دەيمەن. تەرەققىيات ئەلۋەتتە ھەرقانداق بىر مىللەت ياكىھەقانداق بىر رايۇندا ياشاۋاتقان قەۋىم ئۈچۈن ئېيتقاندا مۇقەررەرلىكە ئېگە ھەرىكەتجەريانى.ھەرىكەت بولىدىكەن ئۆزگىرىش بولىدۇ. شۇنداقلا ئۇنىڭدا يەنە نۇرغۇنلىقانقۇربان بېرىشلەر ۋە ئېگە بولۇشلار بىلەن بولىدۇ، ئۇنداق بولمىغاندا ئىدى، يەرشارىنىڭ 300يىللىق تەرەققىياتى جەريانىدا يوقاتقانلىرى بۇنچە ئېغىر بوپ كەتمىگەنبولاتتى. شۇنداقلا ھازىرقى بىزلەرنىڭ ياشاشتىكى قورقۇنۇشلۇق ئەندىكشلىرىمىزئۆزىمىز ياشاۋاتقان ماكاننىڭ كەلگۈسىدىكى ھالىتىگە بولغان توختاۋىسىز خەۋىپسىرەشخارەكتىرىنى ئالغان قىياسلىرىمىزمۇ بولمىغان بولاتتى. تەرەققىيات ئۆز نۆۋىتىدەيەنە قايتىلىما بولغان ئەكىس تەسىرىنى ئانالىز قىلمىسا بولمايدىغان جەريان،بولمىسا كېلىپ چىققان ئاۋارىچىلىقلارمۇ ئاز بولمايدۇ، بۇ خۇددى يول ياسىغاندا ئەۋرەزيوللىرىنى ئويلاشماي يول پۈتكەندە يەنە قايتىدىن بۇزۇپ ساق يولغا ياماقسالغاندەكلا بىر ئىش، ئەمما بۇ خىل ئەھۋالنى  پۈتكۈل تەرەققىياتنىڭ پۈتكۈل جەريانىدا ياكى تەرەققياتنىڭپۈتكۈل ساھەلىرىدە ئورتاق مەۋجۈت ھادىسە دەپ ئيتىشقىمۇ بولمايدۇ، پەقەت ئازساندىكىتەرەققىيات ئەندىزىسىنىڭ قىسمەنلىكىدىن ئىبارەت خالاس. دۇنيا تەرەققى قىلىشىكېرەك، بۇ مۇقەررەر بىر ئەھۋال، ئەمما قانداق تەرەققىي قىلىش  مەسىلىسىگە نىسبەتەن ھەر قانداق بىر مىللەتنىڭ ياكى بولمىساھەرقانداق رايۇننىڭ ئۆز ئەمەليىتىىڭ يەكۈنىگە ئاساسلانغىنى بويىچە بولغىنى ئەڭياخشى. دۇنيا بويىچى ئەڭ كۈچلۈك ئامىرىكىمۇ تەرەققىيات ، ئالغا ئىلگىرلەشجەريانىدا ئۆزنىڭ ئامېرىكىچە يولىنى تۇتۇپ ماڭدى، ئۇمۇ ئۆزىنىڭ ئامېرىكىچەمەدەنىيىتنى تەرەققىياتىقا يۈك قىلىۋالمىدى، ئەكسىچە ئىككىسى بىر- بىرىنى ئىلگىرىسۈرۈپ ئامېرىكىچە تەرەققىيات ئەندىزىسىنى ياراتتى دەپ ئېيتىشقا بولىدۇ. بۇ بىرئاددىي مىسال بۇنىڭغا ئوخشاش مىساللار ناھايىتى كۆپ بۇ يەردە بىرمۇ- بىر تەكىتلەشمومكىن ئەمەس. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" H" |- K- {1 o8 \4 \دېمەككى، بىزنىڭ ئۇيغۇر مىللىتنىڭ ھازىرقىتەرەققىيات بولغان قاراشلىرىمۇ شۇنىڭغا تەڭداش بولىشى كېرەك دەپ قارايمەن. مەنئۇيغۇرلاردىكى ئىلىم-پەن ، مەنىۋىيەت، كامالەت، ئادىمىيلىك تۇيغۇلىرىنىپۇل-بايلىق،بىلەن چىقىشالمايدۇ دېسە پەقەت ئىشەنمەيمەن، ‹جاھاندا ماددى كاپالەتبىر قەدەممۇ مەنىۋىيەتتىن ئايرىلىپ باققان ئەمەس›(نۇرمۇھەممەت ئۆمەر ئۇچقۇن).شۇنداق ھازىرقى ياشلارنىڭ ئارسىدىكى بىزنىڭ مەدەنيىتىمىزنى ئارقىدا قالدى، زامانغاماسلاشمىدى، ئۇنى ئىسلاھ قىلىش كېرەك دەيدىغان ئاز ساندىكى مودىكەشلەرنىڭمەدەنىيەت تەرەققىيات سەپسەتىلىرىنىڭ قىلچە ئاساسى يوقلىقىنى بىلىپتۇرۋاتىمەن.ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ ھاياتى كۈچى ئېنتايىن يۇقۇرى سېستىمىلىق ئېلىپبېرىلغان، گەرچە ئەتراپىدا كۈچلۈك ئاسسىمىلاتسىيە ھەرىكەتلىرى بولسىمۇ ئۇيغۇرمەدەنىيىتىنى ئاسسىمىلاتسىيە قىلىۋېتىش ھەرگىز مومكىن ئەمەس. ھەممىگە مەلۇم بىرشەيئىنىڭ ئۆز مەۋجۈتلۇقىنى ساقلىشى ئۈچۈن ئۇ چوقۇم مۇھىتقا ماسلىشالىشى كېرەك،بۇنىڭ بىردىن-بىر ئامالى ئۆزىنى تەرەققى قىلدۇرۇش، ئۇيغۇر مەدەنىيىتىمۇ ھەم شۇنداقبولۇشى كېرەك شۇڭا بىز پۈتۈن زېھنى كۈچىمىزىنى ئۆز مەدەنىيىتىمىزنى قانداق قىلىپتەرەققى قىلدۇرۇش، زامانىۋى جەمىيەت بىلەن تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاپ ئورتاق ئىلگىرلەشمەسىلىسىنى ھەل قىلىشىمىز كېرەك.يېقىنقى يىللاردىن بۇيان بەزى ئۆزگىرىشلەر بىزگەبۇنىڭ تامامەن مومكىن ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بەردى. مەسلەن، بىر قىسىم كېيىم-كېچەككارخانىلىرىمىز ئەنئەنىۋى كىيىم-كېچەكلىرىمىزنى زامانىۋى مودا ئېقىمى بىلەن قايتانامايەن قىلىپ ئويلىمىغان ئۈنۈملەرگە ئېرىشتى.شۇڭا بىزنىڭ ئۆزىمىزنىڭكىنىباشقىلاردىن تۆۋەن دېگەن قاراشلاردا بولۇشىمىز بەكلا بىر تەرەپلىمىلىكتۇر. («ئوقۇدى ئاشتى باشقىلار بىزدىن ئەي قېرىندشلار ، كۆرگەچ ئۇلارنىڭ ئىجتىھاتىنىقاينار ۋىجدانلار . ھاۋادا لاچىندەك جەۋلەن قىلار باشقا مىللەتلەر، قالدۇق بىزئۇلاردىن بەكمۇ ئارقىدا ئويلا ئۈممەتلەر.») مېنىڭچە مەمتىلى تەۋپىق ئەپەندىنىڭ بۇچاقىرىقىنىڭ ۋاقتى ئۆتمىگەن بولسا كېرەك، ئەمەلىيەتتە ئۇمۇ تۈركىيە زىمىنىدا نەچچەيىللاپ تۇرۇپ ئېلىم تەھسىل قىلغان ئىكەن. شۇنداق جاھالەتلىك يىللاردا ئۇ بىزگەتۈركىينى داڭلاش ئەمەس، ئۆزىمىزنى تۈركچە ئۆزگەرتىۋىلىش ئەمەس بەلكى ئۆزىمىزنىكۈچلەندۈرۈپ ئۇلاردىن ئۆتۈپ كېتىشىمىزنى، ئۇيغۇر مىللىتى دېگەن شەجەرىلىك بايراقنىدۇنيا ئاسمىنىدا لەپىلدىتىشكە چاقىرغان ئىكەن. ئۇ ۋاقىتلاردىكى شىنجاڭ بىلەنھازىرقى شىنجاڭنى سېلىشتۇرۇش ئەسلا مومكىن بولمىسىمۇ، ئەمما بىر تەرەپنى يەنى بىزدە تەرەققىيات، مەدەنىيەت،ئېلىم خۇمارلىق كۆز-قارىشىنىڭ دۇنيادىكى ھەر قانداق بىر مىللەتتىن كام ئەمەسلىكىنىھەتتا ئەكسىچە ناھايىتى كۈچلۈك ئىكەنلىكىنى ھېس قىلالايمىز. بۈيۈك نامايەندە«قۇتادغۇبىلىك» تە (ئۆتكەنلەر «قۇت بەلگىسى بىلىگ» دەپتۇ، بىلگ بىلسەڭ بەخىتلىكبولۇر ئوقۇ دەپتۇ. بىلگسىز نادانلارنىڭ ھالىغا ۋاي، بىلگ ئال، ئەلگە قۇش قۇت،تۆھپە دەپتۇ.) راست، بىلىم بايلىق، بىلىم تەرەققيات، بىلىم بەخىت ئەيتاۋۇر يەنەقانداق سۈپەتلەر بىلەن سۈپەتلەشنىمۇ بىلمىسەممۇ ئەمما ئەجدادلىرىمىزنىڭ بۇتۇغرسىدىكى يۇقارقىدەك يەكۈنلىرى مۇنداقلا يېزىپ قويۇلغان نەرسە بولماستىنناھايىتى كۈچلۈك ئاساسلار بىلەن يۇغۇرۇلغان دېيىشكە (مەيدىمىزنى كۆتۈرۈپ تۇرۇپ)ھەقلىقمىز دېيەلەيمىز. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 Y, T. Y6 @, X9 Gمەۋجۇتلۈق قوغداشقا مۇھتاج. ھەرقانچە شانلىقمەدەنىيەتمۇ يېتەرلىك قوغداشقا ئېرىشەلمىىسە قانداق تەغدىر قىسمەتلەرنىڭ ئۇلارنىساقلاپ تۇرغانلىقىنى كۆرۈپ قويسۇن. بەزىلەر بىزلەرنى دۇنيادىكى ئىككىنچى سىگانلاربولۇپ قالارمۇ؟ سەنئەت بىزلەرنى نەلەرگە ئاپىرىپ تاشلار؟ بىزدە سەنئەتچىلەر قۇمدەككۆپىيىپ كەتتى ھەم بىزنىڭ (گېنىمىزغا) ئورۇنلىشىپ كېتىۋاتىدۇ... دېگەندەك تۈرلۈكئەندىشىلەردە بولماقتا. مېنىڭ ئۇلارغا دەيدىغان شەخسى قارىشىم(ئۆزۈمگىلا ۋەكىللىكقىلىدۇ) ئۇنداق بولمايدۇ، مەدەنىيەت ئۇ كۆپ قىرلىق بولىدۇ، شۇڭا ئۇنىڭ ھەممەقىرلىرى ئىسلاھ قىلىشقا ( ئەنئەنە ئاساسىنى ساقلاش شەرتى بىلەن) ، تەرەققىيقىلدۇرۇشقا موھتاج،بۇ توغرسىدىكى تەتقىقاتلارنى كۈچەيتىشكە خىزمەت قىلىش كېرەك،بولمايدىكەن ياشلىرىمىزنىڭ  ئارسىدىكى مەنىۋىي نامىراتلىقى ۋە ئۆزىدىكى شۇ نامراتلىق بوشلۇقىنى ئۆزگەمەدەنىيەتلەردىن ئىزدەيدىغان مەدەنىيەت قەلەندەرچىلىكى كۈچىيىپ كېتىدۇ. بۇنداقئېچنىشلىق مەنزىرلەرنى كۆرۈشنى ھېچقايسىمىز خالىمايمىز چۈنكى بۇ مىللەتكە بىربۆھتان، بىر ئازاپ بولۇشتىن باشقا نەرسە ئەمەس. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 O' R4 g5 k7 ?8 [& aئادەمدە ئۆزىنى قوغداش ئېڭى، ئۆزلۈكىنى قوغداشئېڭى بولمايدىكەن، ئۇنىڭ مىللىي كىملىكىنى، مىللى ھېسىياتىنى قوغداش ئېڭى ئەلۋەتتەبولمايدۇ. بۇنىڭ ئاقىۋىتى پەقەتلا بىزنى روھىيەتتىكى بوھتانلىققا ئېلىپ بېرىشتىنباشقىسى ئەمەس. دۇنيا ھەر خىل شەكىلدىكى مەدەنىيەت ئېنقىلابىي ئارقىلىق بۇرۇنيۇقۇتۇپ قويغان تۇيقۇلىرىنى قايتۇرۇپ كېلىشكە ھەرىكەت قىلىشماقتا، بىراق ئۇلارنىڭقانچىلىك ھوسۇلغا ئىگە بولىشىنى بىر نەرسە دېمەك قىيىن. ئۇلارغا سېلىشتۇرغاندا بىزتېخى  كۆپ بەخىتلىك ھېسابلىنىمىز .قانداقلا بولمىسۇن بىزدە مىللى مەدەنىيەت بايلىقلىرى ئۆزىنىڭ جۇلاسىنى يوقاتمايداۋاملىشىپ كەلمەكتە، ئەگەر ئۇلارنى قوغداشنى ئۆزىمىزنىڭ ئالىي شەرىپى قىلىپتۇنۇشنى ئەمدىلەردىن ھېس قىلساقمۇ كېچىككەن بولمايمىز. مەدەنىيەت ئۇ بايلىق،مەدەنىيەت ئۇ رول، بىزلەر رولچىلارمىز، رول سەرخىل بولغان بىلەن رولچى ساز بولمىسائوخشاشلا ئەندىشىدىن، قورقۇنۇشتىن يېراق ئەمەسمىز.ئەجدادلارنىڭ بىزگە قالدۇرۇپكەتكەن مەدەنىيەت مىراسلىرى بىزلەرگە پارلاق نۇرلىرى بىلەن يېتىپ كەلگەن ئىكەن،ئەۋلاتلارغا يەنە شۇ پارلاق نۇرلىرى بىلەن يەتكۈزۈش سىز بىزگە ئوخشاش بىر ئەۋلادرولچىلارغا ئامانەتتۇر. ئۇلۇغ كىتاپلادا شۇنداق قەيىت قىلىنغان «ئامانەتكە خىيانەتقىلغانلارنى ھىچكىم كەچۈرمەيدۇ، ياراتقۇچىمۇ كەچۈرمەيدۇ». شۇنداق ئىكەن بۇمۇقەددەس ئامانەتنى ساق سالامەت كېيىنكى ئەۋلادلارغا تاپشۇرايلى، ئۇلار بىزدىن،سىزدىن ۋە ھەممىزدىن رازى بولسۇن، بىزلەرنىڭ قىلغان شۇنچىكى خىزمىتىمىز ئۈچۈنئۇلار كەلگۈسىدە مەدەنىيەتسىزلىكنىڭ ئازابىدىن يىراق تۇرسۇن. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" L* s) A1 g% y8 P6 F9 k2 t* E! p بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 f9 t. d7 t# V5 k# y  I بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* N% `2 L- u  X7 C# h

ئالمىچى

	شۇنداق ئۇلارنىڭ مەدەنىيتىنى كۆچۈرۈپلا ئەكىلىۋالساق بولمايدۇ. خەتلەر بىر بىرىگە ئۇلىشىپ كىتىپتۇ خۇددى ئايغى چىقماس تۈركىيە كىنولىردەك

ئالمىچى

	شۇنداق ئۇلارنىڭ مەدەنىيتىنى كۆچۈرۈپلا ئەكىلىۋالساق بولمايدۇ. خەتلەر بىر بىرىگە ئۇلىشىپ كىتىپتۇ خۇددى ئايغى چىقماس تۈركىيە كىنولىردەك

hap.爱情

	قوللايمەن ئەمما ئىملا خاتالىقىغا دىققەت قىلىڭ ..............

Abdul

	يېرىمىنى ئوقۇپ ئاخىرىنى ئوقۇغۇم كەلمىدى ، نىمە دېمەكچى بولغىنىڭىزنى چۈشەنمىدىم

yaro

	مەنچە تۈركىيە قىزغىنلىغىنىڭ بىزگە زىيىنى يوق

yaro

	تۈركلەر بىزگە ھەرقانداق مىللەتتىن يىقىن تۇرىدۇ،

yaro

	ما  تىما بەك چۇۋالچاقكەن ،90 % قۇرۇق گەپ ، نىمە دىگەنلىگىنىمۇ چۈشەنمىدىم، مىغىزى يوق ، بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% z( G7 E  U$ a4 cھەم بەك جىق يىزىۋىتىپتۇ نىمە دىمەكچى سىز؟

yaro

	مىللەتلەر   ئارىسىدىكى پەرق بارغانسىرى يوقۇلۇپ بارىدۇ، بۇ تارىخى يۈزلىنىش ، خۇددى ئامرىكىدا پۇتۇن مىللەت ئامرىكا مىللىتى دەپ ئاتالغاندەك

yultuzay0997

	yaro يوللىغان ۋاقتى  2014-2-2 03:01 PM ما  تىما بەك چۇۋالچاقكەن ،90 % قۇرۇق گەپ ، نىمە دىگەنلىگى ... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 ~9 ^. j- M8 K5 }- Y. g; Mقۇرۇق گەپمۇ ئەمەستۇ قېرىندىشىم،ھار ھالدا كۆرۈش قىممىتى باركەن....ئىملا خاتالىقى كۆپكەن شۇ بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 s0 [* x% b3 X2 \) F$ n% aمەنچە تۈركىيە قىزغىنلىغىنىڭ بىزگە زىيىنى يوق.... ماۋۇ گېپىڭىز سەل ئەمەلىيەتتىن يىراقمۇ قانداق؟ بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" i) z( F8 E/ l) {مەسىلەن،نىكاھسىز بىللە تۇرۇش،ئۆزىنىڭكىنى قايرىپ قويۇپ كىشىنىڭكىنى ئەتىۋارلاش،زىيادە ئىسراپچىلىق قاتارلىقلار..... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% ?, m# W2 e% c# e! }3 A* i$ oئەجىبا قېرىندىشىم پەقەتلا يامان تەرىپى يوق دەپ كېسىپ ئېيتالامسىز؟بىز ئۇرۇقىمىز بىر دەپ سۆزلەپ يۈرگىنىمىز بىلەن ئۇلارمۇ  بىز ئۇلارغا ئىنتىلگەندەك بىزگە ئىنتىلەرمۇ قېرىندىشىم؟؟؟