سوزۇق تاۋۇشلىرىمىز ئاجىزلىشىپ كەتمىسۇن

mamkap1

	تىل مەسلىسىگە كۆڭۈل بۆلىدىغانلار كۆپكەن سۆيۈندۈم

yaziman

	ھېس قىلغانلىرىڭىزنى ناھايىتى ياخشى ئوتتۇرىغا قويۇپسىز. لېكىن، تىل، يېزىق دەۋر شارائىتىغا قاراپ ئۆزگىرىدۇ، بۇنداق دېگىنىم تىل، يېزىق ئۆزگىرىدۇ دېگەنلىك ئەمەس. ئىسلاھ قىلىنىدۇ. سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ بۇرۇن ئاجىزلاشماسلىقى شۇ دەۋىرنىڭ تەلىپى، كېيىن تەلەپپۇزدىكى قولايسىزلىق ھەم تىلشۇناسلارنىڭ ئۇزۇن مۇددەت تەتقىق قىلىشى بىلەن مەنە ئۆزگەرمىگەن ئاساستا ئاجىزلاشتۇرغان. سىز ئاۋۇ مىسرالىرىڭىزدىكى مىساللىرىڭىزنى ئاجىزلاشتۇرماي ئېلىپ بېقىڭ. يەنىلا ئوخشاش ھەر ئىككىسىدە «ئاتى» بولۇپ كېلىدۇ. يەنىلا بىرسى نام، يەنە بىرسى ئات (ئۆي ھايۋىنى) دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ. ئاجىزلاشسىمۇ شۇ مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ. يېزىقنىڭ ئىسلاھ قىلىنىشى تىلشۇناسلارنىڭ ئۇزۇن يىللىق تەتقىق قىلىشى، مۇزاكىرە قىلىشى ئارقىلىق بارلىققا كېلىدۇ. ئۇنداق بولغانىكەن ئۇ تىلىمىزنىڭ تېخىمۇ گۈزەل، تېخىمۇ راۋان بولۇشىغا تۆھپە قوشسا قوشىدۇكى، ئارقىغا چېكىندۈرمەيدۇ. يەنە بىرسى ئالدىراپ قالدىڭىزمۇ يا ماتىرىيالغا دېققەت قىلمىدىڭىزمۇ سوزۇق تاۋۇشلارنى جاراڭلىق، جاراڭسىز دەپ ئايرىپ قويۇپسىز، سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ھەممىسى جاراڭلىق بولىدۇ. تېخىمۇ ياخشى تېمىلىرىڭىزنى، پىكىر-تەكلىپلىرىڭىزنى كۈتىمىز.

1263318936

	بۇ تېما ناھايىتى ياخشى ئوتتۇرىغا قويۇلۇپتۇ.ھازىر بۇنداق مەسىلىلەرگە كۆڭۈل بۆلىدىغانلار ناھايىتى ئاز .

ismail

	بىزدە  -مايتتى دىگەن قۇشۇمچە ھەم يوق.   مەسىلەن :  بارمايتتى،  ئەسلى ‹‹بارماس ئىدى››(تۇرپان،قۇمۇل رايونلىرىدا باماستى ياكى بارماستى دەپ ئېيتىدۇ ئېغىز تىلىدا) ھەر ھالدا ‹‹بارماس ئىدى›› دىگەن سۆزگە يىقىن. بارمايتتى،قىلمايتتى............دىگەندەك سۆزلەر ئۇيغۇر تىلى قانۇنىيىتىگە  مۇتلەق چۈشمەيدۇ،ھەم بۇندىن 30\40 يىل بۇرۇنقى ئەسەرلەردىمۇ بۇنداق سۆزلەر ئۇچرىمايدۇ.    بىزنىڭ ئېغىز تىلىمىزغۇ شىۋىنىڭ جىقلىقىدىن قىلىپ قا چۈشمەس بۇلۇپ كەتتى، ئەمدى ئۈمىد قىلىدىغىنىم ماۋۇ مەتبەئەدىكىلەر  ۋە توردىكىلەر،قىسقىسى يازىق ئىشلىتىدىغان جايلارنىڭ بارچەسىدە ئۆلچەملىك،شىۋىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىمىغان يازىق ئىشلىتىلسە،شۇلارنى ئۆگىنىپ،ئۇقۇپ يۈرۈپ كىيىنكى ئەۋلادلار بولسىمۇ ئۇيغۇر تىلىنى توغرا تەلەپپۇز قىلىدىغان بۇلۇپ يېتىشسە دىگەن ئارزۇدا مەن.

سەنجەر

	تارىخقە مىڭ ئۈچ يۈز قىرىق توقۇز بەقەر يىلى دا ، مۇھەررەمنىڭ يىگىرمە توقۇزى كۈنىدە فىتىپ تامام قىلىنغان ئېردى . غۇرۇچۇل قىياق قۇدۇق ئايماغى دىن ئابدىقادىر موللا ئىماملار ، كاتىبلار ئارا ئاتى يوق ئېردى . خۇشخەت دېگۈدەك خەتى يوق ئېردى . ئۆزىگە بۇ خەتى خۇشخەت كۆرۈنگەن ئېردى . گەفىن سۈرەى فىتىپ كۆڭلى سۆيۈنگەن ئېردى .

سەنجەر

	مۇشۇ چاغاتاي يېزىقىدىن كىيىن يېڭى يېزىق ، ئۇنىڭدىن كىيىن كونا يېزىق . بىز مۇشۇ 1 ئەسىر جەر يانىدا ، 5 قېتىم يېزىق ئۆزگەرتتۇق ، 6 قېتىم ئىملا ئۆزگەرتتۇق . ئىملا- يېزىقىنى تەڭ ھېساپلىساق ، تەخمىنەن 10 قېتىمغا يېتىپ بارىدۇ ، يەنى ھەر 8 يىلدا بىر قېتىم ئىملا- يېزىق ئۆزگەرتكەنگە باراۋەر بولۇپ قالىدىكەن . ئەڭ ئاخىرقى ئىملا ئۆزگەرتىشىمىز 2009-يىلى بولدىغۇ دەيمەن ؟

maripatsoft

	ghalibjan يوللىغان ۋاقتى  2013-12-22 07:04 PM يەنە  بىر ئەخلەت  تىما  .... ئاۋۇ لەقۋا  پوق قورساق كالاپو ... تىلشۇناسلىققا  ئائىت  يېڭىچە مۇلاھىزە  تەپەككۇرى  قوزغايدىغان  بۇ  تېمىنى « ئەخلەت تېما »  دەپ   باھالىغان  مۇشۇ  ئىنكاسنىڭ  ئۆزىدە ، مۇنداق  ئەجەللىك خاتالىقلار   ساقلانغان : 1. بۇ  ئىنكاسنىڭ  پۈتۈن   مەزمۇنىدا   ،   بىر  تالمۇ  «  تىنىش  بەلگىسى »   ئىشتىلمىگەن .  ئۇيغۇر  تىلى توغرىسىدا  مۇلاھىزە  ئېلىپ  بېرىشقا دەۋەت  قىلىۋاتقان  بۇ  تېمىغا  ئىنكاس  يېزىشتىن  بۇرۇن ، « تىنىش  بەلگىلىرى»   نىڭ  يېزىق تىلىدىكى  غايەت  زور   رولى  توغرىسدا  ئەتراپلىق  چۈشەنچە   ھاسىل  قىلىپ  بولۇپ ،  ئۇنىڭدىن  كېيىن  ئىنكاس  يازسىڭىزمۇ  كېچىكمەيتتىڭىز . 2.  ئەلىشىر  ناۋايى   16 - ئەسىردە  ياشىغان  . ھازىرغا  قەدەر  500 يىل  بولدى .  سىز  18-ئەسىردە  ياشىغان  دەپسىز ..بۇ  جەھىتتىكى  بىلىملىرىڭىزنىمۇ   يېڭىلىۋالسىڭىز  بولغۇدەك . 3.  ئاپتونوم  رايونلۇق  تىل -يېزىق  كومېتىتىدىكىلىرنى   پوق قوساق،  كالا  پوقى ...دەپ  سەتلەپ  كېتىپىسىز ، ئۇ  يەردە  ھەرقانچە  بولسىمۇ  سىز  دىگەندەك ساۋاتسىز  ئادەملەر  ئىشلىمەيدىغان  بولغىيتى ..  بۇ  ئىلىمىي  مۇنازىرە   قىلىشىدىغان  يەر .  شۇڭا   سىزمۇ  تىلىڭىزنى  چىرايلىق  ،  مەدەنىي    سۆزلەرنى ئىشلىتىشكە  كۆندۈرۈپ  باققان  بولسىڭىز -دىگەن  ئۈمىدىمىز  بار ، ئەگەر  پەقەتلا  قاملاشتۇرالمىسىڭىز  مۇنبەردىكىلەر  توغرا  چۈشىنىپمۇ  قالار ....

ghalibjan

	maripatsoft يوللىغان ۋاقتى  2013-12-26 04:15 AM تىلشۇناسلىققا  ئائىت  يېڭىچە مۇلاھىزە  تەپەككۇرى  قوزغ ... رەھمەت   سىزگە ...     ئىنكاسىمنى يېزىپ بۇلۇپ سەل ھاياجانىلىنىپ قالغانلىقمنى ھېس  قىلغان ئىدىم . جايىدا  تۈزتۈش بىرىپ ناھايتى توغرا  قىلدىڭىز  ، سىزدىن مىنەتدارمەن .      ئەمما  مىنىڭ ئاشۇ تىل كومتىدىكىلەرگە   نارازلىقىم راستىنلا  كۈچلۈك ، ماڭا ئۇلار ئادا قىلشقا  تىگىشلىك مەسئۇليەتىنى ئادا  قىلمىغاندەك ، تىل يېزىقىمىز  بىلەن ئوينىشىۋاتقاندەك تۇيلدۇ . ئۈستىدە  سەنجەر  دوستىمىز  دىگەندەك  ، تىل يېزىقىمىىزدا ئۆزگۈرۈش  بەكمۇ تۇلا بولدى ، بۇنىڭ زىيىنىڭ قانچىلىك دەرجىدە  ئىكەنلىكنى جانابى تىل كومىتىدىكلەر  بىلدۇ ئەلۋەتتە  !!!  يەنە  نىمىشقا  شۇنداق قىلدۇ ؟؟؟؟     ئەمما  يەنىلا دەيدىغىنىم   بۇ  تىما   ئەخلەت  ،   بۇ  قاراىمدىن يانمايمەن .  نىمە  ئۈچۈن ئاجىزلىشىش  زۈرۈر  ؟  بۇ توغۇرسىدا  تورداشلار ئاللا بۇرۇن تىگىشلىك دەلىلەرنى بىرىپ بوپتۇ ، قايتا توختالماي. مىنىڭ يەنلا  تەكىتلەيدىغنىم :   تىل كومىتىتى باش  ئاخرى يوق ئىملا  ئىنقبلابنى توختۇتىشى كىرەك ! مۇقۇم قېلىپقا  چۈشۈرشى ۋە شۇ بۇيچە  قايتا  ئۆزگەرتمەسلىكى كىرەك !   ئۇنداقتا  ئۇلار  نىمىش  قىلدۇ ؟    ئۇلارنىڭ قىلدىغان ئىشى نۇرغۇن ،  چەتتىن كىرگەن   يېڭى سۆزلەرگە ھۇشيار بۇلشى ، خەلىق ئىچىدە  ئۇمۇملىشىپ كىتىشى ئالدىدا ئۇ سۆزنىڭ  ئۇيغۇرچىسنى ماس  قەدەملەپ مېڭشى ، بۇنىڭدا  چۇقۇم باشقىلار  چەتچە  ئاتالغۇغا قارغاندا ئۆز  تىلدا ئۇڭاي قۇبۇل قىلدىغان قىلىپ چىقىشى كىرەك . ئۇلار  ئاساسى قانۇندىكى ھوقوقى بۇيچە ، ئۇيغۇر تىلنىڭ   ئورنىنى يۇقىرى كۈترشى كىرەك ۋە باشقىلار . بۇنىڭ ئۈچۈن ، تىل كومىتىتى خادىم تۇلۇقلىشى كىرەك ، ھەربىر  ساھە  ئۈچۈن ياندىن قاتىنىش  ئىشلەپ بىردىغانلارنى پىكىر تەكلىپ بىرشكە    ئىلتىماس  قىلشى كىرەك ، مەسلەن : IT ساھەسىگە ئالىم ئەھەت  دىگەندەك...    ۋاھ ، ماۋۇ بالا  ھەجەپ بۇيرۇق سۇقۇپ كىتىپتۇ دەپ قېلشىڭلا  مۇمكىن ... مەن بۇيرۇق سوقمۇدۇم ، بۇ ھازىر تەخىرسىز  بولغان ئىشلار  بولغاچقا ‹‹ بۇيرۇق جۈملە ›› بولۇپ قالدى .... ئەمما  تىل كومىتىتى قاراپ قويمايدۇ-دە بۇنداق پىكىر  ،چاقىرىق ، ئۈندەش  ، سۇئال  بەلگىسىگە قاراپ قۇيدىغان چىراي ئەمەس ....ئۇلار  ئىملا  ئوڭشاش بىلەن ئالدىراش  ... ئىشنى تېپىپ قىلالمىغاچقا  ھاياجانلىنىپ كەتسەم پوق قورساق دەپ تىللاپ قۇيمەندە ئامال يوق ...   ئىنكاسىم يەنە  تومتاق چىقىپ قالدى ، ئەقلى ھۇشيار  بولغان كىشى نىمنى دەۋاتىمەن ، نىمنى مەقسەتتە  دىدىم  بۇنى ئۇڭايلا  بىلۋالالايدۇ . ئېغىز  بىر قۇلاق ئىككى ئەمەسمۇ ... ئاخىردا ، ئىنكاسمىدىكى خاتالىقلىرمنى تۈزتۈپ بەرگەنلىكىىز  ئۈچۈن  سىزگە يەنە  بىر قېتىم رەھمەت  ئېيتىمەن.   ئەمما  ھەر  ئىككى ئىنكاسىمدىكى ئاساسلىق  دىمەكچى بولغان مەقسىتىمنى قايتا  ئويلۇنۇپ بېقىشىڭىزنى ئۈمۈد  قىلمەن .

oghuzkhan1

	سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ئاجىزلىشىش ئېغىېزدىكى  قائىدە، بىراق ھازىر پەقەتلا ئۇيغۇر ئۇنى يېزىققا بويسۇندۇرماستىن، ئېغىزدا نىمە دىسە شۇنى يېزىقتا يېزىۋاتىدۇ . بۇ نىمە دىگەن ئەخمىقانىلىق . ئەسلى ئاغىزدا نىمە دىسە شۇنى يېزىش ئەمەس، نىمە يېزىلسا شۇنى ئوقۇش قائىدىسى بولسا بولاتتى .

asma0996

	..... جاراڭلىق تاۋۇشلار، جاراڭسىزلىشىپ كەتتى، سۆزلەر بىرى-بىرىنى ئوخشىۋالدى، سۆزلەر ئاسسىلماسسىيەلەشەپ كەتتى ........ ئۇ بولۇپ كەتتى، بۇ بولۇپ كەتتى.. دەپ قۇرۇق پاراڭ قىلماي، تىلىمىز نىمە ئۈچۈن سېھرى كۈچىنى يوقاتتى، نىمە ئۈچۈن ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونىدا،  مىللى تىل- يېزىق ئەمەلدىن قالدى؟  نىمە ئۈچۈن  كۆپۈنچە ئورگانلاردا، ئۇيغۇر يېزىقى قوللىنىشنى رەت قىلىدۇ؟ نىمە ئۈچۈن مەكتەپلەردە بولۇپمۇ يەسلى مائارىپىدا، ئانا يېزىقنى ئانا تىلنى بېسىرۇپ قويۇپ، قوش تىلنى  ئانا تىلنىڭ ئۈستىگە دەسسىتىدۇ؟    نىمە ئۈچۈن ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونى تۇرۇپ،  ئانا تىلىدا ئوقۇغان ،خەنچە ئاساسى سەل ئاجىز ئوقۇغۇچىلارنى ئىشقا ئالمايدۇ؟  قانداق قىلغاندا، ئانا تىل- يېزىقنى ساقلاپ قالالايمىز....؟  دىگەندەك نېگىزلىك مەسىلىنى مۇزاكىرە قىلمايمىز؟  بىز مۇشۇنداق، سۆزلەرنىڭ ئوخشىۋېلىشى ، بوغۇملارنىڭ چۈشۈپ قېلىشىنى مۇزاكىرە قىلىپ ئولتۇرىۋەرسەك، بىر كۈنلەردە، يېزىغىمىز يوقاپ كەتسە، بوغۇملار، سۆزلەر ئوتتۇرىسىدا قىلغان ئىشلىرىمىز بىكار بولمامدۇ؟ بىزدىكى ئەڭ مۇھىم مەسىلە تىلىمىزنى، يېزىقىمىزنى قانداق قىلىپ ساقلاپ قېلىش!  تىلنى ،يېزىقنى ساقلاپ قالغاندىن كىيىن، ئاندىن ئالدىرىماي ئولتۇرۇپ،  ئىستاھكاندىكى چاينى بىر ئوتلىۋېتىپ تۇرۇپ، ئاندىن باشقا ئىشنى مۇزاكىرە قىلساقمۇ ئۈلگۈرەتتۇق ئەمەسمۇ؟!  ئويلاپ باقالى،  بىز تىلىمىزنى، يېزىغىمىزنى بىلىمىز، باللىرىمىزنىڭ زامانىغا كەلگەندە، قوشتىللىشىپ كەتتى، قوش تىل دىگەن بىلەن يەسلى مائارىپىدىن باشلاپ ئانا تىلنى ئۈگەتمىسە، تاق تىل بولۇپ قالمامدۇ؟  شۇ تاق تىلنى ئۈگەنگەن بالىلىرىمىز، بالىلىرىغا ئانا تىلىنى، يېزىغىنى بىلدۈرەلەمدۇ؟  نەۋرىللىرىمىز، ئۆزى بىلمىگەن ئانا تىلىنى  چەۋرىللىرىمىزگە بىلدۈرەلەمدۇ؟   ئىگىزدە تۇرۇپ يىراققا نەزەر تاشلاپ باقايلى دوسلار، شۇ ئۇلىشىپ كەلگەن « بىلمەسلىك» تۈپەيلى ، ئانا تىلىمىز يوقۇلۇپ كەتمىسۇن!  مۇشۇ توغرىدا كۆپرەك باش قاتۇرايلى! « تىلىمىز يوقالمايدۇ!»  دەپ شۇئار توۋلاپ قويۇپ، يوقۇلۇش گىرداۋىغا بېرىپ قالاي دىگەن ، تىلىمىزنى قۇتقۇزمىساق، يوقۇلۇشنىڭ ئالدىنى ئالمىساق بولمايدۇ، شۇڭا ئۇششاق ئىشلارنى قويۇپ تۇرۇپ، ھەممىمىز، تىل- يېزىقىمىزنىڭ ئەمىلى ئىشلىتىلىنىشى ئۈچۈن، بىر كىشىلىك باش تارتىپ بولمايدىغان مەسئۇلىيىتىمىزنى ئادا قىلايلى.........