ماۋزېدۇڭ بىلەن جۇئېنلەينىڭ ئۆمۈردىكى تەرمىلەر

ئىز0997

	ماۋزېدۇڭ بىلەن جۇئېنلەينىڭ ئۆمۈرنىڭ ئاخىردىكى ئىشلىرىدىن تەرمىلەر جاڭ يۇفېڭ ھېيت مۆمىن تەرجىمسى بۇندىن 12 يىل بۇرۇنقى ئەجدىھا يىلىدا ئالەمشۇمۇل ئۆزگىرىشلەر بولغاندى. ئۇ يىللاردا كىشلەر ئارسىدا جۇئېنلەي، ماۋزېدۇڭدىن  ئىبارەت غايەت زور ئىككى يۇلتۇزنىڭ ساقىپ چۈشكەنلىكى توغرىسدا خىلمۇ -خىل خەۋەرلەر تارقالغاندى.ئەينى ۋاقىتتا جۇڭنەنخەيدىكى ئىشلار قاتتق سىر تۇتۇلغانلىقتىن، نۇرغۇن ئىشلار سىرلىق تۈس ئالغانىدى.مەن جاينىڭ ‹‹ تارىخ-‹تېپىشماق› نىڭ ماكانى بولماسلىقى كېرەك›› دېگەن ماقالىسنى ئوقۇپ،بەزى تەسىراتلارغا ئىگە بولدۇم.       بۈگۈن ‹‹ يەن، خۇاڭ ئەۋلادلىرى›› ژورنىلنىڭ تاپشۇرۇقىغا بىنائەن،رەئىس ماۋزېدۇڭ بىلەن جۇ ئېنلەي زۇڭلىنىڭ ئۆمىرنىڭ ئاخىرقى يىللىردىكى بەزى ئەھۋاللىرىنى ئەينەن بىلىۋېلشىمىزغا ياردىمى بولسۇن ئۈچۈن ئۇلارنىڭ كىسەل ۋاقتىدىكى بەزى ئەھۋاللىرىنى يېزىپ چىقتىم.             ماۋزېدۇڭنىڭ ئاخىرقى ئۆمىردىكى سالامەتلىك ئەھۋالى       1971-يىلى. ئۇ چاغلاردا كىشلەر بۇرۇنقىغا ئوخشاشلا گېزىت،ھۆججەت ۋە كىنۇ-تېلېۋزىزرلاردىن ماۋزېدۇڭنىڭ سۆزلىرىنى ۋە سىياسى پائالىيەتلىرىنى كۆرەتتى ۋە ئاڭلايتتى. ئۇلاردا ئۆتكەنكى ئىشلارنىڭ ئازلا بىر كۆرۈنۈشى ياكى ماۋجۇشىنىڭ بىر قانچە ئېغىز سۆزى ياكى بىرەر جۈملە سۆزى ياكى بولمىسا بىر قانچە ئون يىل بۇرۇنقى مەلۇم سۆزلىرىنىڭ ئۈزۈندىسى ‹‹ ئەڭ ئالىي يوليۇرۇق›› دېيلەتتى.       گېزىت -ژورناللار، كىتابلار ۋە ھەرخىل تەشۋىقات-خەۋەرلەردە،ئومۇمەن خەت بارلىكى جايلارنىڭ ھەممىسدە ماۋجۇشى سۆزلىرىدىن ئۈزۈندە بار ئىدى. بۇنىڭ بىلەن ماۋجۇشى‹‹ ئىلاھ›› لاشتۇرۇپ قويۇلغاندى.  لېكىن دائىم ئۇنىڭ بىلەن كۆرشۇپ تۇردىغانلار ياكى ئۇنىڭ يىنىدا ئىشلەيدىغانلار بولسا بۇنداق‹‹ ئىلاھلاشتۇرۇلغان›› ئوبىرازنى كۆرەلمەيتى.     چۈنكى ئۇ رېئال تۇرمۇشتا يەنىلا ئادەم ، بەلكى ياشانغان ئادەم ئىدى. بۇچاغلاردا ئۇ 77 ياشتا بولۇپ، كىشلەرنىڭ نەزىردىكىدەك ئۇنچىۋىلا جۇشقۇن بولماستىن،بەلكى چاچلىرى ئاقىرىپ، خېلى بەكلا قېرلىق يەتكەن كىشى ئىدى.     ئاتىمىزنىڭ چىرايى ئىلگىركىدەك ‹‹ يۈزلىرىدىن نۇر يىغىپ تۇردىغان ھالەتتە ئەمەس، ياداڭغۇ ئىدى.ئەمما ئۇنىڭ ئىرادە ۋە ئىشەنچىسى يەنىلا كۈچلۈك،كاللىسى ساز بولۇپ،كىشلەر بىلەن پاراڭلاشقاندا بۇرۇنقىدەك يۇمۇرلۇق ۋە قىزىق گەپلەرنى قىلاتتى. ئۇ پارتىينىڭ رەئىسى،ھەربىي ئىشلار كومىتېىنىڭ رەئىسى،مەمىلكەتلىك سىياسىي  مەسلھەت كىڭىشنىڭ پەخىرى رەئىسى بولغاچقا،كىشلەر ئادەتتە ئۇنى ‹‹رەئىس›› دەپ ئاتاپ  ئادەتلىنپ قالغاندى.ئۇ ئۆمىرنىڭ ئا ئاخىرقى يىللىرىدا مەركەزنىڭ خىزمەتلىرى توغىرىلق كۆپلىگەن تەستىقلارنى يازغان.پىكىر،نۇتۇق ۋە سۆھبەتلەرنى بايان قىلغاندى.ئۇ، تولا چاغلادا بىر مۇنچە پىشقەدەم يولداشلار ياكى دوستلار بىلەن تارىخ،ئەدەبىيات،شېئىر،ئەلنەغمە ۋە ئاممىنىڭ تۇرمۇشىغا ئالاقىدار بولغان نۇرغۇن مەسلىلەر ئۈستىدە مۇھاكىمە ئىلىپ باراتتى. ئۇنىڭ مۇل ئىجتمائى ئەمەلىيتى ئۇنى تېخىمۇ زور مۇۋاپىقىيەت شادلىقىدىن بەھرىمان بولدۇ.لېكىن ئۇ دائىم دېگۈدەك بىئارەم بولۇپ كېتەتتى.كىشلەر قانداقتۇر ئۇنىڭغا ‹‹ مەڭگۈ ئۇزۇن ئۆمۈر›› تىلىسمۇ ئەمما تەبىئەت قانۇنىيتىنىڭ تەرەقىياتىنى توسۇپ قالغىلى بولمايتى.         ئۇنىڭمۇ ئادەتتىكى ياشانغان كىشلەرگە ئوخشاش قېرىلىقتىن بولدىغان تۈرلۈك كىسەللىكلەرنىڭ ئازابىغا تاقابىل تۇرشى قىيىن ئىدى ئىدى. دۆلىتمىز رەھبەرلىرىنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالى،ئادەتتە ئىنتايىن مەخپى تۇتۇلاتتى. ماۋجۇشىنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالى تىخمۇ مەخپىي بولۇپ ئادەتتە ئىنتايىن كىچىك دائىردىكى كىشلەر لا ئادەتتە  ئىنتايىن كىچىك دائىردىكى كىشلەرلا ماۋجۇشىنىڭ كېسەلنىڭ قايسى دەرىجىدە ئىكەنلىكنى بىلدىغانلار تېخىمۇ ئاز ئىدى. سۈنئىي ھالدا كۆككە كۆتۈرۈش،مەدىيە ئوقۇش رېئاللىقتىن قاچۇرۇشلارنىڭ ھەممىسى ماۋجۇشىنى ۋە مەركەزنىڭ كۈندىلىك خىزمەتلىرىگە رىياسەتچىلىك قىلۋاتقان جۇئېنلەي زۇڭلىنى تولمۇ بىزار قىلۋەتكەندى.       1971-يىلى ئەتىيازدىن باشلاپ ماۋجۇشىنىڭ  كېلسى بەلكى خېلى ئېغىر دەرىجىدىكى قېرلىق كېسلى قوزغالدى. ئۇيىلى دەسلەپتە زۇكام نەپەس يولى ياللۇغلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقاردى،شۇنىڭ بىلەن ،ماۋجۇشى كېچە-كۈندۈز قېيىقىپ يۆتىلىدىغان بولۇپ قالدى. ئۇنىڭ بۇ كىسلى بارغانسىرى ئېغىرلىشپ ،زادى ياخشلىنالمدى.كېيىن دوختۇرلار تەكشۈرۈپ ئۆپكە چوڭ قانتى ۋاسپالنىيسى دەپ دېئاگنوز قويدى.بۇكېسەلگە گىرپتار بولغانلار چارچىماسلىقى ۋە تاماكا چەكمەسلىكى كېرەك ئىدى.ئەمما رەئىس بۇنىڭ ئەكىسچە تاماكىنى تاشلىيالمايتتى.خىزمەتتىن تىخمۇ ئايرىلالمايتتى،مەن ئۆز كۆززۈم بىلەن   كۆرمىگەن بولسام رەئىسنىڭ كىشنى ھەيران قالدۇردىغان دەرىجىدە خىزمەت ئشلەش روھغا ئىشەنمىگەن بولاتتم.         رەئىس بەزىدە ئۆز كۆز قارشىدا چىڭ تۇرۋالاتتى ھەم بەكمۇ تەرسا ئىدى.بۇ ئىش ئۇنىڭ داۋالنىشىدا ناھايتى گەۋدىلىك ئىپادىلنەتتى.ئۇ،بەزىدە دورنىڭ شىپالىق رولغا ئانچە بەك ئىشىنىپ كەتمەيتتى.دوختۇرلار بەزىدە ئۇنىڭغا پايدىلىق تەكلىپلەرنى بەرسە،ئۇ ‹‹دوختۇرلارنىڭ گېپىنىڭ30 پىرسەنتىگە،ئەڭ كۆپ بولغاندىمۇ 50 پىرسەنتىگە ئىشنىشكە بولدۇ›› دەيتى. ئۇ ،ئادەمنڭ كېسەلگە تاقابىل تۇرۇش كۈچى بولسىلا،كىسەلگە تاقابىل تۇرغىلى بولدۇ دەپ قارايتتى.دەرۋەقە،تەن ساغلام بولغان ۋاقىتتا  ئۇششاق كىسەلگە تاقابىل تۇرغىلى بولدۇ، ئەمما ياشانغانلار ئۈچۈن ئېيتقاندا، ئورگانىزىملارنىڭ ھەممىسنىڭ ئىقتىدارى ئاجىزلاپ كەتكەچكەئاشۇ چارە بىلەن كېسەلگە تاقابىل تۇرىمىەن دېسە بولمايدۇ. شۇ سەۋەبتىن ئۇنىڭ كىسلى ئۇزاققا سوزۇلۇپ ئېغىرلىشىپ كىتىپ،تولمۇ ئازابلىنىپ ۋە قىيلىنىپ كىتىپ باراتتى. يۆتەلنىڭ دەستىدىن كارۋاتتا ياتالماي،كېچە-كۈندۈزلەپ كىرېسلودا ئولتۇراتتى.ئۇچاغدا مەن ۋە سىېستىرالار باشلىقى يولداش ۋۇشۇيجۇن كېچە-كۈندۈزلەپ ئۇنىڭ كىسلىگە قارايتتۇق.       رەئىسنى داۋالايدىغان دوختۇر-سېستىرالارنىڭ خىزمىتىگە مەركەزدىن ۋاڭ دوڭشېڭ،جاڭ ياۋسى يولداشلار ئورۇنلاشتۇرغاندى.جۇزۇڭلى داۋالاش ئەھۋالىنى دائىم سۈرۈشتۈرۈپ تۇراتتى.رەئىسنىڭ كېسلى دوختۇر-سېستىرالارنىڭ جان كۆيدۈرۈپ داۋلىشى ۋە رەئىسنىڭ ئاكتىپ ماسلىششى ئارقىسىدا،خىلى ياخشلىنىشقا قاراپ ماڭدى.     چېن يىغا تەزىيە بىلدۈرۈش يىغىنىغا قاتنىشىش        1972-يىل 1-ئاينىڭ 6-كۈنى مارشال چېن يى ۋاپات بولدى.ماۋجۇشى1-ئاينىڭ 8-كۈنى مەركەزنىڭ چېن يىنڭ تەزىيە مۇراسىمىنڭ كۆلىمى ئارمىينىڭ تەزىيە مۇراسىمىنى ئېچىشقا ئالاقىدار ھۆججىتىگە قول قويغاندىلا، ئاندىن بۇنىڭدىن خەۋەر تاپتى.   بۇ دوكلاتتا تەزىيە مۇراسىمنڭ كۆلمى ئارمىينڭ ئەڭ پىشقەدەملىرى بويىچە ئورۇنلاشتۇرغا ئىدى.رەئىس ۋە سىياسىي بىيرۇنڭ باشقا ئەزالىرى قاتناشمايتتى. رەئىس ۋە سىياسىي بىيرۇنىڭ باشقا ئەزالىرى قاتناشمايتتىى. رەئىس دوكلاتنى كۆرۈپ، ئۇنىڭدىكى:‹‹تۆھپسمۇ بار، سەۋەنلىكمۇ بار›› دېگەن سۆزنى ئۆچۈرۋېتپ، ئاندىن ئىمزا قويغاندى.     1- ئاينىڭ 10- كۈنى، ئادەتتە ئۇ چۈشلۈك تاماقتىن كېيىن بىر ئاز ئۇخلىۋالاتتى ئەمما ئۇ بۇ كۈنى ئۇخلىمىدى،مەن ئۇنى ئۇخلاشقا دەۋەت قىلسام، ئۇ كىرېسلوغا بېرىپ ئو.تۇرغىنىچە قولىغا بىر كىتابنى ئېلىپ كۆرگىلى  تۇردى. ئۇنىڭ ئۇزايدىن قارغاندا،كۆڭلى غەش ئىدى. ئەمما نېمىشقا شۇنداق ئىكەنلىكىنى سورىغلى بولمايتتى. بىر دەمدىن كېيىن ئۇشتۇتلا مېنىڭدىن:   - ھازىر سائەت نەچچە بولدى؟- دەپ سورىدى، مەن:    -  سائەت بىر يېرىم بولدى، دېيشمگىلا ئۇ: - ماشىنا كەلسۇن، يولداش چېن يىنىڭ تەزىيە مۇراسىمىغا قاتنىشىمەن،- دېدى.رەئىسنىڭ مۇنداق قارارغا كىلشىنى ئويلاپمۇ باقمىغاندىم. بۈگۈن چۈشتە مەركەزدە نېمە ئورۇنلاشتۇرۇش بارلىقىنى تېخى بىلمەيتىم. رەئىس تەزىيە يىغىنىغا قاتنىشىدىغان بولغاچقا، مەن دەرھال ماشىنا كەلسۇن دەپ ئۇقتۇردۇم ھەمدە ۋاڭ دوڭشىڭ قاتارلىق يولداشلارنى بۇ ئىشتىن ۋاقىپلاندۇردۇم.    بۇ چاغدا رەئىسنىڭ ئۇچىسىدا نىپىز يۇڭ ئىشتان،ئۇخلاش كېيمى بار ئىدى. بىز ئۇنى سىرتقا چىقىپ مېھمانلار بىلەن كۆرۈشكەندە كىيدىغان ھېلقى كۈلرەڭ كىيمنى ئېىلىپ چىقىپ بەرسەك، ئۇ كىيىم ئالماشتۇرمايمەن،ئۇچامدا ئۇخلاش كىيمى بولغاندىكىن بولىۋېرىدۇ›› دەپ تۇرۋالدى. بىز ئۇنىڭ چاپىنىنى كىيدۈرۈپ بولۇپ ئىشتىننى كىيدۈرەيلى دەپ تۇرساق، ئۇ كىيمىنى ئالماشتۇرغىلى قويمىدى. يولداش ۋۇشۈيجۈن بىلەن ئىككىمىز نېمە قىلارمىزنى بىلمەي قالدۇق. رەئىس نېپىز يۇڭ ئىشتان بىلەنلا ئىشكتىن چىقتى، ئۇنداق بولسا قانداق بولدۇ؟ بىز رەئىسنىڭ مىجەزىنى ناھايتى ئوبدان بىلەتتۇق. بەزىدە ئۇ بىر ئىشنى قىلمەن دىسە ھېچكممۇ توسۇۋالالمايتى. ئۇ خالىمىغان ئىشنى بىر كىم ھەرقانچە زورلاپمۇ قىلدۇرالمايتتى.شۇڭا ئۇنىڭ سىرتىغا بىر پەلتۇنى كەيدۈرۈپلا قويدۇق. ئۇ سوۋېت ھۆكۈمىتى 50- يىللاردا تەقدىم قىلغان بىر پىكاپقا ئولتۇرۇپ چاڭئەن كوچىسنى بويلاپ ئۇدۇل غەرىبكە يۈرۈپ كەتتى.         رەئسنىڭ با باۋشەن ئىنقىلابىي قۇربانلا قەبىرسىتانلىقىغا كېلدىغانلىقىنى ھېچكىم ئويلاپ باقمىغاندى. زۇڭلى باشقا ئالاقىدار رەھبەرلەرگە ماۋجۇشىىڭ تەزىيە يىغىنىغا قاتنىشىدىغانلىقىنى ناھايتى تېز ئۇقتۇرغان بولسىمۇ خىزمەتچىلەر تەييارلىق قىلۋېلىشقا ئۈلگۈرەلمىگەندى. رەئىسنىڭ پىكاپى با باۋشەن ئىنقىلاىبىي قۇربانلار قەبىرستانلىقىغا كېلىپ بولغاندىمۇ ئۇنىڭ ئالدىغا چىقىپ قارشى ئالدىغان خىزمەتچى خادىملار يوقىدى. مەركەزنىڭ باشقا رەھبەرلىرى بالدۇرراق كېلشكىمۇ ئۈلگۈرەلمىگەندى. يولداش جاڭ چيەن ئۇنىڭ پەرزەنتلىرى رەئىسنىڭ بۇنچىۋىلا تېز كېلدىغانلىقنى ئويلاپ باقمىغاندى. ئۇ يولدا كېتۋېتپ ماڭا:-- يولداش جاڭ چىيەن بىلەن پەرزەنتلرىنىڭ كەلگەن- كەلمىگەنلىكنى سوراپ بىېقىڭ،- دېدى، بىر مۇھاپىزەتچى خادىمىنڭ كۆرسىتىپ قويۇشى بىلەن يولداش جاڭ چىيەننى بىر ئۆيدىن تاپتىم. مەن ئىشكنى ئېچىپ كىرىپلا يولداش جاڭ چىيەننڭ پەرزەنتلىرى بىلەن بىللە ئولتۇرغانلىقنى كۆردۈم. شۇ تاپتا قەلبىمدە بىر خىل ئېچىنىش پەيدا بولدى، مەن ئىلگىرى كىنو،تېلېۋزۇر ۋە رەسىملەردە ئۇنى دائىم كۆرەتتىم، سالاپىتى، تەقى تۇرقى بىلەن ئۇنى جۇڭگۇ ئاياللىرنىڭ ئىپتىخارى دېيىشكە بولاتتى.       ئەمما كۆز ئالدىمدىكى جاڭ چىيەن باشقا بىر ئادەمگە ئوخشاپ قالغاندەك قىلاتتى.ئۇنىڭ چىرايىنى قورۇق باسقان بولۇپ قىرقىم چېچى ئاقىرىپلا كەتكەندى.بۈگۈن ئۇچىسىغا ھەربىي كىيم كىيگەن بولۇپ ئالاھدە تەمكىن ۋە ئاددىي-ساددىلا كۆرنەتتى. مەن ئۇنىڭ ئالدىغا بىرىپ، ئۇنىڭدىن تىنچلىق-ئامانلىق سوردىم ۋە ماۋجۇشىنىڭ ئۇنى پەرزەنتلىرىنى زالغا كېلىشكە تەكلىپ قىلپ مېنى ئەۋەتكەنلىكنى ئېيتتىم. مەن جاڭ چىيەننى باشلاپ زالغا كىرسەم، رەئىس نۇرغۇن رەھبىرىي يولداشلار بىلەن ئولتۇرغانكەن زۇڭلى،دېڭ ھەدە،جۇدى ئاقسا قال، كاڭ كېچڭ ھەدە، سۇڭ چىڭلىڭ، يې جىەنيىڭ،لى شىيەننىيەن قاتارلىقلار بار ئىكەن. رەئىس يولدا جاڭ چىيەننىڭ كېلۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ،ئورنىدىن تۇرۇپ ئۇنى قارشى ئالدى، بېرى تەرەپتىن كېلۋاتقان جاڭ چىيەن رەئىسنىڭ ئالدىنى توسۇپ كۆزلىرىگە ياش ئالغان ھالدا بوغۇق ئاۋاز بىلەن:    - رەئىسى سىز قانداقلاچە كېلىپ قالدىڭىز؟- دەپ سوردى. رەئىس يولداش جڭ چىيەننىڭ ئۆكسۈپ يىغلاپ كەتكەنلىكنى كۆرۈپ، كۆڭلى بۇزلۇپ كۆز يىشى قىلدى.       ئۇ، يولداش جاڭ چىيەننىڭ قولنى مەھكەم قىسىپ تۇرۇپ، ئۇنى ئۆزىنىڭ يېنىدا ئولتۇرۇشقا تەكلىپ قىلدى ۋە:     - مەنمۇ يولداش چېن يىغا تەزىيە بىلدۈرۈشكە كەلدىم، يولداش چېن يى ياخشى يولداش ئىدى- دېدى.      يولداش جاڭ چىيەن رەئىسنىڭ چېن يىنڭ تەزىيە مۇراسىمىغا كەلگەنلىكنى ئۇقۇپ، تولمۇ ھاياجانلىنىپ كەتكەندى.ئۇنىڭ كۆڭلىدە ماۋجۇشىغا دەيدىغان نۇرغۇن گەپلىرى بولسىمۇ،لېكىن ئۇنى نەدىن باشلاپ دېتىشنى بىلەلمەي قالدى. ئۇ، ئاستا پىچىرلاپ: - چېن يى نادنراق، ئىلگىرى  سىزگە قارشى تۇرغان، دەپ تۇرشىغا، ماۋجۇشى ئۇنىڭ گىپىنى بۆلۈۋېتىپ:    - بۇنداق دېسىڭىز بولمايدۇ، بۇنى پۈتۈنلەي ئۇنىڭدىن كۆرگىلى بولمايدۇ، ئۇ ياخشى ئادەم ئىدى،- دېدى. ئاندىن  كېيىن ماۋجۇشى ئۇنىڭ تۆت بالسىنىڭ ئسمىنى  ۋە يېقىنىقى ئەھۋالنى بىر - بىرلەپ سورىدى. زۇڭلى ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى بىر -بىرلەپ تونۇشتۇردى. رەئىس بۇلارنى ئاڭلىغاندىن كېيىن ئۇلارنى رىغبەتلەندۈرۈپ:    - تىرشىپ كۆرەش قىلىش كىرەك، چېن يى جۇڭگۇ ئىنقىلابىغا ۋە دۇنيا ئىنقىلابىغا تۆھپە قوشقان، زور خىزمەت كۆرسەتكەن ۋە بۇنىڭدىن يەكۈن چىقارغان،- دېدى.       ماۋ جۇشى چېن يىنىڭ تەزىيە مۇراسىمىغا قاتنىشش پۇرسىتىدىن پايدىلنىپ،تەزىيە مۇراسىمىغا قاتنشۋاتقان شاھزادە سىخانوكقا ئۆزىنىڭ ‹‹ يىقىن سەبدىشى ›› نىڭ بۇلتۇر 9- ئاينىڭ 13- كۈنى ئايروپىلاندا سوۋېت ئىتتىپاقىغا قېچىپ كېتۋېتىپ ۋىندۇرخان دېگەن يەردە موللاق ئېتىپ ئۆلگەنلىكىنى ئۇقتۇردى. شۇنىڭ بىلەن بىللە:   -لىن بىياۋ ماڭا قارشى تۇرغان، چېن يى مېنى قوللىغان،- دېدى.          ماۋجۇشى يەنە:  فېۋرال تەتۈرئېقىمدا چېن يى ئاقساقال لىن بىياۋ، چېن بودا،ۋاڭ لى،گۇەنفېڭ، چى بىنيۈيلەرگە تاقابىل تۇرغاندى،- دېدى. سۆھبەت ئاخىرلىشاي دېگەندە يولداش جاڭ چىيەن سەممىي تۈردە:  رەئىس، سىز بىردەم ئولتۇرۇپ قايتسڭىز،- دېدى. ماجۇشى بېشنى چايقاپ: ياق مەنمۇ تەزىيە يىغىنىغا قاتنىشىمەن، ماڭىمۇ قارلىق لاتىدىن بىرنى بېرىڭلار،- دېدى.شۇنىڭ بىلەن بىز كەڭىرى قارلىقتىن بىرنى رەئىسنىڭ پەلتۇسىنىڭ يېڭىگە تاقاپ قويدۇق.      تەزىيە مۇراسىمى باشلانغاندن كېيىن جۇزۇڭلى چىېن يىنىڭ سۈرتى ئالدىدا تۇرۇپ تەزىيە نۇتقى سۆزلىدى.رەئىس سەپنىڭ ئالدىدا تۇردى .ئۇ سۈكۈتتە تۇرۇپ تەزىيە نۇتقى ئاڭلىدى ئاخىردا يولداش چېن يىنىڭ چوغدەك قىزىل پارتىيە بايرىقى يېپىلغان جەسسەت كۈلى قاچىسىغا قاراپ ئۈچ قىتىم تەزىم قىلدى.       تەزىيە مۇراسىمى ئاخىرلاشقاندىن كېيىن رەئىس يولداش جاڭ چىيەننىڭ قولنى مەھكەم سېقىپ ئۇنىڭ بىلەن خوشلاشتى ۋە ئۇنىڭ قولىنى ئۇزاققىچە قويۇۋەتمىدى، جاڭ چيەن ۋە نۇرغۇن پېشقەدەم يولداشلار رەئىسنى پىكابنىڭ قېشغىچە ئۇزتىپ چىقتى.    رەئىسنى ئۇزتىپ چىققانلار ئىچىدە بىر دوختۇرمۇ بار ئىدى. ئۇ رەئىسنىڭ پۇت قولدا ماغدۇر يوقلۇقنى،باشقىلار كۈچەپ يۆلسىمۇ ماشىنىغا چىقالماي، مېنىڭ يۆلشىم بىلەن چققانلىقنى كۆرۈپتۇ. دوختۇر كېيىن ماڭا: بۇ بىر يىلدا رەئىسنىڭ سالامەتلىكىدە زور ئۆزگىرىش بولغانلىقغا  دىققەت قىلۋاتقانلىقنى ئېيتتى.    بۇ رەئىسنىڭ ئۆزنىڭ سەبداش، يولداش ۋە دوستلىرنىڭ تەزىيە مۇراسىمىغا ئاخىرقى قېتىم قاتنىشىشى بولۇپ قالغاندى. ماۋزېدۇڭنىڭ تۇيۇقسىز شۈك بولۇپ قىلشى     1972- يىلى 1-ئايدا،ھەددىدىن زىيادە چارچاپ كەتكەن رەئىسنىڭ كېسلى يەنە تۇيۇقسىز قوزغىلىپ قالدى، ئۇنىڭ يىندا ئىشلەيدىغان خادىملار، دوختۇر- سېستىرالار بۇنداق بولۇشنى خىيالىغىمۇ كەلتۈرۈپ باقمىغاندۇق.   بۇ قېتىم ئۆپكە خاراكتېرلىك يۈرەك كېسلى ۋە ئېغىر دەرىجىدە كىسلاروت يېتشمەسلىك تۈپەيلىدىن رەئىس شۈك بولۇپ قالدى. نۆۋەتچىلىك قىلۋاتقان يولداش ۋۇشۇيجۈن ئەزەلدىن ئېچىلىپ باقمىغان چوڭ ئەينەك ئشكنى ئېچىپ، ئۆزگىچە بىر خىل ئاۋاز بىلەن تاقەتسىزلەنگەن ھالدا:   - تېز كېلىڭلار، - دەپ ۋارقىردى. بۇچاغدا مەن مۇھاپىزەتچى كادىرلانىڭ نۆۋەتچىلىك قىلغان ئۆيدە ئىدىم. ئۇنىڭ چاقىرغان ئاۋازنى ئاڭلاپلا بىز بىر قانچىمىز رەئىسنىڭ مېھمانخانسىغا كىردۇق.رەئىسنى داۋالاۋاتقان دوختۇرلار مۇ دەرھال يېتىپ كىلىشتى.      رەئىس كارۋاتتا يېنىچە ياتقاچقا،خۇددى ئۇخلاۋاتقاندەك كۆرنەتتى.ۋۇشۈيجۈن دەرھال رەئىسنىڭ تومۇرنى تۇتۇپ يۈرەك ھەركىتنىڭ تېز ياكى ئاستىلىقى ھەققىدە بىر نېمە دېمەلمەي،دوختۇرلارغا:      - تومۇرنىڭ سوقۇشى بىلىنمەيۋاتىدۇ،-دېدى. بۇنداق خەتەرلىك كېسەلنىڭ قۇتقۇزۇۋېلىنغانلىقىنى ئۆمۈردە تېخى تۇنجى قېتىم كۆرۈشىم ئىدى. بۇيەردە تۇرۋاتقان مەسئۇل دوختۇرلار جىددىي قۇتقۇزۇش تەدبىرلىرى ۋە ئىشىلتىشكە تېگىشلىك دورا، ئوكۇللار توغرىسدا بىر نېمە دېيشىۋاتاتتى. سېستىرالار باشلىقى يولداش ۋۇشۈيجۈن دورلارنىڭ ئىسمىنى يەنە بىر قېتىم تەكىرارلىغىنىچە ئوكۇل يىڭنىسگە ئوكۇل تارتقۇزۇپ،رەئىسكە ئوكۇل سالدى ، دورا بەردى........     شۇ تاپتا ماۋجۇشى، تامامەن ھوشسىز ھالەتتە ئىدى. بۇيەردىكى جىددىلىكنى ئۇزادىلا سەزمەيتى ،يۈرەك كېسەللىكلىرى مۇتەخەسسى يولداش ۋۇشۈيجۈن رەئىسنى ئاستا يۆلەپ،كۈچىنىڭ بارىچە رىتىملىق ھالدا ئۇنىڭ غول تەرىپىدىنئوكۇل ئۇرۇپ تۇرۇپ ئارقا- ئارقىدىن:      - ماۋجۇشى،ماۋجۇشى،- دەپ چاقىردى.مەنمۇ ئۇنىڭغا ھە- ھۇ دېيشىپ:-رەئىس،رەئىس- دېدىم.جىددى قۇتقۇزۇش ئارقىلىق ئۇ ئاتمز ئاستا- ئاستا ئىككى كۆزنى ئېچىىپ، ئالدىدىكى نەرسىلەرگە كۆز يۈگۈرتۈپ ھەيران بولغان ھالدا: سىلەر نىمە ئىش قىلۋاتسىلەر؟  دەپ سورغاندەك قىلدى.چۈنكى ئۇ باياتىن بولۇپ ئۆتكەن ئىشلارنى زادى بىلمەيتتى. بۇ چاغلاردا كىشلەر ماۋجۇشىنىڭ ھوشىغا كەلگەنلىكدىن ئىنتايىن خۇشال ئىدى. ھەممەيلەن بالىلارچە شادلىققا چۆمگەندى. گويا باياتىن ھېچ ئىش بولمىغاندەك ئىدى       .لېكىن ئۇلار رەئىسنىڭ جىددىيلىشىپ كېتىشدىن ئەنسرەپ، ئانچە بىلىدۈرمگەندى.ماۋجۇشى ئۆزىنڭ باياتىن شۈك بولۇپ قالغانلىقنى  بىلگەندىن كېيىن تەمكىنلىك بىلەن: مەن خۇددى بىر قىتىم ئۇخلىغاندەك بوپتىمەن،دىدى. رەئىس ئېغىر كېسەلگە دۇچار بولغاندا جۇزۇڭلىنىڭ كۆڭلى تولمۇ بئارام بولۇپ، بەك تىت- تىت بولۇپ كىتەتتى.                مۇھاپىزەتچىلەرنىڭ كېيىن ماڭا دەپ بىرشىچە، زۇڭلى رەئىسنىڭ كېسلىنڭ خەتەرلىك ئىكەنلىكىنى ئاڭلاپ پىكاپقا ئولتۇرۇپ ئۆزى تۇرۇشلۇق جاي- شخۇاتىڭدىن سۇ ئۈزۈش كۆلىگە كەلگەندە.ماشىنىدىن خېلىچە چۈشەلمەي قالغان، قۇتقۇزۇش ئېلىپ بېرلىۋاتقان يەرگە كەلگەندە.بىز ئۇنىڭ چىراي- تۇرقىدىن ئۇنىڭ زىمىسدىكى مەسئۇلىيەتنىڭ   ئىېغىرلىقنى كۆرگەندەك بولدۇق.      گەرچە ئۇ ئەكەلگەن دوختۇرلار رەئىسنىڭ كېسلىنى پۈتۈن كۈچى بىلەن داۋالاشقان بولسىمۇ، ئەمما‹‹ چەكسىز ئۇزۇن ئۆمۈر تىلەش›› ساداسى ئىچىدە، مەركىزىي كومسېت ۋە ئۇنىڭ سىياسىي بىيرۇسىدىن تارتىپ ھەردەرجىلىك پارتىيە تەشلىكىلاتلىرى ۋە خەلىق ئاممىغىچە رە ئىسنىڭ كېسەللىك ئەھۋالنى بىلىغانلار يوق ئىدى .ھەم ئۇلاردا ئىدىيە جەھەتتىمۇ قىلچە تەييارلىق يوق ئىدى. ناۋادا بىرەر ئىش بولۇپ قالسا، زۇڭلى پۈتۈن مەمىلىكەت خەلقىگە، پۈتۈن دۇنياغا قانداق جاۋاپ بىرىدۇ...    رەئىس بۇ قېتىم ئېغىر كېسەل بولۇپ قالغاندىن كېيىن، مەركەز جۇزۇڭلى، ۋاڭ خۇڭۋېن، جاڭ چۇنچياڭ،ۋاڭ دوڭشىڭ قاتارلىق تۆت رھبەرنى رەئىسنى داۋالاش خىزمىتىگە مەسئۇل قىلغاندى. كېسەل كارىۋىتى ئالدىدىكى كۆرۈنۈش     1972-يىلنىڭ بېشىدا، جۇڭگۇ- ئامېرىكا مۇناسۋىتى ئىلگىرلەش باسقۇچىدا تۇراتتى. ئەمما ئىشنىڭ تەرەققىياتى تېز بولۇپ،  ئامېرىكا زۇڭتۇڭى نكسوننىڭ جۇڭگۇنى تۇنجى قېتىم زىيارەت قىلدىغان ۋاقتى يېقىنلىشىپ قالغاندى. دېپلوماتىيە پائالىيىتىنىڭ كۈنتەرتىپىدە ئالىي رەھبەرلىك قاتلىمنىڭ كۆرۈشىشى ئورۇنلاشتۇرغاندى. بىر قانچىمىز ماۋجۇشى نىكسوننى قوبۇل قىلغاندا كىيدىغان كىيىملەرنى تىكتۈرۈشنى مەسلھەتلەشتۇق.    بىز ئۇنىڭ ئادەتتە دائىم كىيپ يۈرۈدىغان ھېلقى‹‹ ماۋزېدۇڭچە›› كىيمىنى ئېلىپ، بېيجىڭ خۇڭدۇ كىيىم تىكىش دۇكىنىغا باردۇق ھەمدە ئۇنى شۇ كىيىمگە ئوخشىتىپ چوڭراق تىكىپ بېرىشنى ئىيتتۇق.دۇكان تېخنىكا سەۋىيسى ئەڭ ياخشى ئۇسامنى تاللىدى. بىزنىڭ تەلپىمىز بويىچە دەرھال كېسىپ،نۇسخىسنى ئەكەلدى. ۋۇشۈيجۈن بىلەن ئىككىمىز رەئىسكە كىيمنى كىيدۈرۈپ باقتۇق. رەئىس ئەزەلدىن كىيىم كىيشكە ئىتبار قىلمايتتى، پەقەتلا چوڭراق بولۇشنى تەكىتلەيتى. رەئىسكە كىيمنى كىيدۈرۈپ كۆرسەك ئاساسەن خوپ كەلدى. بۇنىڭ بىلەن كۆرۈشكەندە كىيدىغان كىيمى بار بولدى ئەمما ئايغى بىر مەسلە ئىدى. ئۇنىڭ پۇتى بەك ئىششىپ كەتكەچكە، ئىلگىرى كىيگەن  ئاياغلىرى پاتمايتى.        بىز ئۇنىڭ پۇتىنىڭ سۈرتىنى سىزىپ،شۇ بويىچە ئۇنىڭغا ئاتاپ يۇملاق ئېغىزلىق چوڭراق ئىككى جۈ پ قارا خەي تىكتۈردۇق. كىشلەرنىڭ ھەركۈنى نېمە ئىش قىلدىغانلىقنى تېخىمۇ بىلمەيتتى. بۇ يەردىكى ھەر بىر خادىم كۆپ خىل ۋەزىپە ئۆتەيتۇق، يەنى ھەم كاتىپلىق ھەم سېستىرالىق قىلاتتۇق، مۇلازىمەت خىزمىتى ۋە باشقا ئىشنىمۇ ئىشلەيتۇق.      1972- يىلى 2- ئاينىڭ 21 - كۈنى، رەئىس گەرچە كېسەل بولسمۇ،نكسوننىڭ بۈگۈن بېيجىڭگە كەلگەندىن كېيىنكى ئىشلارنى سوراپ تۇردى. بىز ئىگىلگەن يىڭى ئەھۋاللارنى رەئىسكە ۋاقتىدا دوكىلات قىلپ تۇردۇق.       نېكسون ۋە ئۇنىڭ ھەمراھلىرى جۇزۇڭلى ئۆتكۈزگەن چۈشلۈك زىياپەتكە قاتنىشىپ مېھمانخانغا قايتېپ كېلىپ دەم ئېلىشقا تەمشىلۋاتقاندا، رەئىس نېكسون زۇڭتۇڭنىڭ بېيجىڭغا كەلگىنگە ئەمدىلا تۆت سائەت بولغان ۋاقىت ئىدى. رەئىسنىڭ نكسون بىلەن كۆرۈششى نېكسوننىڭ جۇڭگۇدىكى زىيارىتىدىكى كۈنتەرتىپ ئىدى. لېكىن، زادى قايسى كۈنى كۆرۈشىدىغانلىقنى كونكىرېت ئورۇنلاشتۇرالمىغاندى. بىز مۇ رەئىسنىڭ ئامېرىكلىق مېھمانلار بىلەن مۇنچۋىلا تېز كۆرۈشىدىغانلىقىنى ئويلاپمۇ باقمىغاندۇق.      جۇزۇڭلى ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن كېسنىگرنى تېپىپ ئۇنڭغا:‹‹ ماۋجۇشى زۇڭتۇڭ بىلەن كۆرۈشمەكچى، سىز مۇ بىللە بارسىڭىز›› دېدى. كېسنگىرمۇ رەئىسس بىلەن بىللە بۇنداق تېز كۆرۈشىدىغانلىقنى زادىلا ئويلاپ كۆرمىگەنكەن، ئۇ، بۇئىشنى دەرھال زۇڭتۇڭغا مەلۇم قىپتۇ. رەئىسنىڭ بۇ قارارى بىزنىڭ خىزمىتمىزگىمۇ مەلۇم قىيىنچىلىق كەلتۈردى. بولۇپمۇ ئۇ كېسەل بولۇپ ئورۇن تۇتۇپ يېتىپ قالغان مەزگىلدە مېھمانخانىغا چوڭ بىر كارۋات ۋە كېسەلگە قولايلىق باشقانەرسىلەرنى قويۇلغاندى. شۇڭا، مېھمانخاننى رەتلەشكە توغرا كىلەتتى، تېخىمۇ ئاۋارىچىلىق بولدىغنى شۇكى، رەئىس كېسەل بولۇپ قالغان بىر ئايدن كۆپرەك ۋاقىتتىن بۇيان، ئۈستى-بېشى رەتسىز، چاچ- ساقاللىرى ئۆسۈ كەتكەندى.      مۇشۇنداق مۇھىم بىر چەت ئەللىك مېھمان بىلەن كۆرۈشىدىغاندا،ئادەتتىكى چاغلاردا كىيم-كىچەك ۋە تاشقى كۆرۈنۈشكە ئانچە ئىتبار بىلەن قارىمايدىغان رەئىس چېچىنى ياستىپ، ساقىلنى ئالدۇرۇپلا باشقا ئىش بىلەن كارى بولمىدى. ئۇنىڭ مىجەز- خاراكتېرى شۇنداق ئىدى. ساتىراچ ئۇستامنىڭ تېخنىكىسى يۇقىرى ئىدى،ئۇنا ھايتى تېزلا ساتىراچلىق سايمانلىرىنى ئېلپ رەئىسنىڭ چېچىنى ياساپ، ساقىلنى ئالدى، ئاندىن چاچ مېي سۈرتۈپ، چېچىنى ياساپ تاردى، بۇ چاغدا رەئىس بىز ئۇنىڭغا تىكتۈرۈپ قويغان ھېلىقى كۈلرەڭ كىيمىنى كىيدى. مۇشۇ چاغلاردا ئۇنىڭ كىشلەرگە تونۇشلۇق بولغان داھىلىق ئوبىرازى شۇئان يەنە كۆز ئالدىمدا پەيدا بولدى. ئىششىق ۋە بەزى ئاجىزلىقنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ھېچقانداق زور ئۆزگىرىش بارلىقى بىلىنمەيتتى    1972- يىلى 2- ئاينىڭ  21- كۈنى چۈشلۈك تاماقتىن كېيىن رەئىس مېنڭ يۆلەشتۈرشۈم بىلەن ئۆزنىڭ ئۆيىدە نىكسون زوڭتۇڭ، كېسنگىر دوكتۇر ۋە ئۇنىڭ ھەمراھى رود ئەپەندى بىلەن كۆرۈشتى. نېكسو بۇ قېتىمىقى  زور تارىخىي  سىمۋول خاراكتىرىگە ئىگە ئەھمىيەتلىك كۆرۈش توغرىسدا ئۆز ئەسلىمىسىدە ‹‹ ئۇنىڭ تېنى كۆرنەرلىك ھالىدا ئاجىزلاپ كەتكەنكەن. مەن ئۇنىڭ قىشىغا كىرسەم ئۇ كاتىپنىڭ يۆلشى بىلەن ئورۇندىن تۇردى، ئۇ ماڭا ئۆزىنىڭ ياخشى سۆزلىيەلمەيدىغانلىقىنى خىجالەتچىلىك بىلەن ئېيتتى. كېيىن زۇڭلى نەپەس يولى ۋاسپالنىيسى تۈپەيلىدىن شۇنداق بولۇپ قالغانلىقنى ئېيتتى، ئەمما مېنىڭچە بۇ، شامالداپ قالغانلىقنىڭ ئىپادىسى بولسا كېرەك..جۇڭگۇلۇقلار مېنى ئارانلا 15 مىنۇت كۆرۈشكە ئورۇنلاشتۇرغان بولسىمۇ، ئەمما ماۋزىدۇڭ بىلەن بولغان سۆھبىتمىز ئۇنى  جەلىپ قىلۋېلىپ،كۆرۈشۈش بىر سائەتكە سوزۇلدى. مەن جۇئېنلەينڭ پات -پاتلا سائىتىگە قاراپ قويغانلىقىغا دىققەت قىلدىم، چۈنكى ماۋزېدۇڭ چارچاشقا باشلىغاندى. سۆھبەت ئاخىرلاشقاندىن كېيىن ماۋزېدۇڭ بىزنى ئىشىك ئالىغىچە ئۇزىتىپ كەلدى. ئۇ سالاماتلىكنىڭ ياخشى ئەمەسلىكنى ئېيتتى. مەن ئۇنىڭغا جاۋابەن:‹ ئەمما چىراي تۇرقىڭىز باھايتى ياخشىكەن› دېدىم. ئۇ مۇرسىنى قىسپ قويۇپ:‹ سىرتققى ھادىسە ئادەم ئالدايدۇ› دېدى›› دەپ يازغان.      بىز نىڭ ئاخبارات ئوتۇنلىرىمىز ماۋجۇشىنىڭ بۇ قېتىمقى چەت ئەللىك مېھمانلار بىلەن كۆرشكەنلىك ئەھۋالنى بىر قەدەر ئوبيېكتىپ خەۋەر قىلدى. خەۋەردە:‹‹ رەئىس ماۋزېدۇڭ ئۆز ئۆيلىرىدە ئامېرىكا زۇڭتۇڭى نېكسون ۋە ئۇن ىڭ ھەمراھلىرى بىلەن كۆرۈشتى ھەمدە ئۇلار بلەن بىر سا ئەت سۆھبەتلەشتى›› دېيىلدى. مەن  شۇنىڭغا دىققەت قىلدىمكى، بۇخەۋەردە (‹روھلۇق›،‹ تېنى ئىنتايىن ساغلام› ) دېگەندەك سۆزلەر ئىشىلتىلمىدى. جۇ ئېنلەينىڭ كېسەل  بولۇشى   زۇڭلى ماۋجۇشىغا ھەمراھ بولۇپ ئامېرىكا زۇڭتۇڭى نېكسون بىلەن كۆرۈشكەن چاغدا، ئۇزاق ۋاقىت ھەددىدىن زىيادە چارچاپ كەتكەنلىكتىن،بەك جۇدەپ كەتكەنلكنى كۆرگەندىم.لېكىن ئۇنىڭ زېھنى كۈچى تولۇق،ھەركتى تەمكىن، گەپ-سۆزلىرى يېقىملىق بولۇپ،ئۆزىگە خاس خىسلەتنى يوقاتمغاندى، بولۇپمۇ ئۆتكۈر كۆزلىرى ۋە زېرەك-تېتكلىكى گويا ياش ۋاقتىدىكىدەك ھېرىپ-چارچاشنى بىلمەيدىغاندەك كۆرۈنەتتى.   لېكىن ئادەم تۆمۈر ئەمەس- دە. تۆمۈردەك ئادەممۇ ھېرىپ چارچايدۇ. 1972-يىل5- ئايدا جۇزۇڭلىنىڭ سالامەتلىكنى تەكشۈرگەندە راك كېسەللىكنىڭ بارلىقى سېزىلگەندى. كىشنى بىزار قىلدىغان بۇ كېسەل جۇزۇڭلىنىڭ بىشىغا كەلگەن، بەلكى شۇنچە ئۇشتۇمتۇت كەلگەندى.بۇ، رەئىسكە قاتتىق تەسىر قىلىپلا قالماستىن ،بىزگە ئوخشاش ئۇنىڭ يىنىدا ئشلەيدىغان خىزمەتچى خادىملارغمۇ ئېغىر كەلگەندى. مۇتەخەسسلەر دېئاگونۇز قويۇپ زۇڭلىنىڭ كېسەلىك ئەھۋالىنى بېكىتكەندىن كىيېن، داۋالاش گورۇپىسى بۇ ئەھۋالنى دەرھال رەئىسكە مەلۇم قىلدى. دوختۇرلارنىڭ مەلۇماتىنى كۆرگەندىن كېيىن رەئىسنىڭ كۆڭلى تىخمۇ بىئارام بولدى. ئۇنىڭ كۆڭلى شۇنچىلىك بىئارام بولدىكى،بۇ ئۇنىڭ پۈتۈن ئۆمرىدە ئىنتايىن ئاز كۆرۈلىدىغان باشقىچە جىددىي قىياپەتتە تۈرۈلگەن قاپاقلىرىدا بىلنەتتى. ئۇ،يې  جىيەننىڭ دېڭ يىڭچاۋ،ۋاڭ دوڭشىڭ ۋە جاڭ چۈنچياۋلارنىڭ داۋالاش گورۇپىسنىڭ خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلشى توغرىسىدا يوليۇرۇق بەردى.   مالمانچىلىق يىللىرىدا،تەبئىي ئاپەت ۋە سۈنئىي ئاپەت بولۋاتقان چاغلاردا رەئىس ۋە جۇزۇڭلى ئېغىر كېسەل بولغاندى پارتىيە ھۆكۈمەت،ئارمىيە ۋە پۈتۈن مەمىلكەتنىڭ ھەرقايسى جايلىرىنىڭ خىزمەتلىرى يەنىلا ئوڭۇشلۇق يۈرۈشۈپ تۇرۇششى كىرەك ئىدى.جۇزۇڭلى يەنىلا كېچىنى-كۈندۈزگە ئۇلاپ خىزمەت ئشلەۋاتاتتى، ئۇ دۆلىتىمىزنىڭ دېپلوماتىيە خىزمەتلىرىگە مەسئول بولغاچقا،سۆھبەتلەرگە رىياسەتچىلىك قىلاتتى ۋە چەت ئەللىك مېھمانلارنى قوبۇل قىلاتتى .بۇنىڭدىن باشقا يەنە دۆۋە-دۆۋە خەت -چەك،ھۆجەت،تېلېگىرامملارنى ۋە مەمىلكىتمىزنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى مەسىللەرنى شۇنۇڭدەك رەئىسكە، سىياسي بىيرۇدىكى يولداشلارنىڭ كۆرۈپ چىقىشىغا يولىندىغان نەرسىلەرنى بىر تەرەپ قىلاتتى.ئۇ مۇشۇنداق ئالدىراشچىلىقتا، يەنىلا شۇنچە ئىنچىكە ئىشلەيتىكى،قىلچىمۇ بىپەرۋالىق قىلمايتتى. ئۇ،كۆرۈپ چىققان ھۆججەت،تېلېگىرامملارغا بەلگە قوياتتى ۋە پىكىرلەرنى يازاتتى.بولۇپمۇ كىشىنىڭ ئېسىدىن چىقمىايدىغىنى ئۇنىڭ قىينچىلققا ۋە كىسەل ئازابىغا بەرداشلىق بېرشى ئىدى. ئۇھەتتا رەئىسنىڭ ۋە سىياسىي بىيرۇدىكى يولداشلارنىڭ كۆرۈپ چىقىشىغا تېگىشلىك ھۆججەتلەرگە ھەر بىر كىشىنىڭ ئىسمىنى يازاتتى.    ئىش ۋە كىسەل سەۋەبى بىلەن ۋاقىتىنچە ھۆججەت كۆرەلمەيدىغان يولداشلارغا ‹‹ ھازىر ىچە ھۈججەت ئەۋەتىپ بېرىلمسە›› دېگەن خەتنى يېزىپ قوياتتى.مەن كۆپ يىللاردىن بېرى شۇنى ھىس قىلدىمكى،زۇڭلى ھەققەتەن ھەرۋاقىت، ھەممە ئىشتا كىشلەرنىڭ غېمىنى يەيتتى. ئۆزىنىڭ سالامەتلىكى بىلەن كارى بولمايتتى. ماۋزېدۇڭنىڭ كۆزىنىڭ ئوپېراتسىيە قىلنىشى  جۇزۇڭلىنىڭ كېسلى تازا ئېغىر لاشقاندا،1974- يىلى ئەتىيازدا رەئىسكە يەنە بىر يېڭى كېسەل قوشۇلدى.ئۇنىڭدا دەسلەپ كۆزى گىرىمسەنلىشىدىغان ئالامەت كۆرۈلدى. ھۈججەت كۆرۈش،تەستىق سېلىش، ماقالە يېزىش  بىلەن بولىدىغان، قولى بىكار تۇرمايدىغان ئادەم ئۈچۈن  ئېيتقاندا،بۇنىڭدىنمۇ ئارتۇق ئازاپ بولمىسا كىرەك، لېكن رەئىس ئۇرۇش ۋە ناچار مۇھىتقا  قارتا  كىشلەردىن ئىشىپ چۈشىدىغان  كۈچ بىلەن تاقابىل تۇرغان ۋە ئۇنى يەڭگەندى. ئۇ كېسەلگىمۇ شۇنچە چىداملىق بىلەن نەرداشلىق بەردى. ئۇ مەن دوختۇرلارنى چاقىراي كېسلىڭىزنى كۆرۈپ باقسۇن دېسەم ئۇنۇمايتتى، ھەمدە كۆزنىڭ گىرىسمەنلىشىپ قالغانلىقنى باشقىلارغا ئېيتىماسلىقمنى تاپلايتتى.    ئۇ،ھۈججەت كۆرۈش، تەستىق سېلش ئىشىنى قانداق قىلىشنى ئويلانمىسا بولماتتى. ئۇ،دۆلەت مەخپىيەتلىكىنى ساقلاشتا،ئىنتىزامغا ۋە تۈزۈمگە رېئايە قىلشتا باشلامچى ئىدى.ئىشقىلىپ،ئۇنىڭغا ئەۋەتتىپ بىرىلگەن ھۈججەت،دوكىلات،خەت-چەكلەرنى پەقەت رەئىس ۋە ئۇنىڭ مەخپىي ئىشلار كاتىپى كۆرەتتى ئۇنىڭ يول يۇرقىسىز ھەرقانداق كىشىنىڭ ھۈججەتلەرنى خالىغانچە كۆرۈشكە بولمايتتى.يېنىدىكى خىزمەتچى خادىملارغىمۇ مۇشۇنداق تەلەپ قوياتتى. ئۆزىنىڭ ئۇرۇق تۇققانلىرى ۋە پەرزەنتلىرىمۇ بۇنىڭ سىرتىدا ئەمەس ئىدى.   ئۇچاغلاردا يولداش شۈي يېفۇ ئۇنىڭ مەخپىي ئىشلار كاتىپى بولۇپ، كۆپ يىللاردىن بۇيان رەئىسنىڭ يىنىدا ئىشلەپ كەلگەندى.ئۇ كۆڭلى تۈز، سەمىمىي ئادەم بولۇپ خىزمەتنى ئەستايدىل، مەسئۇلىيەتچانلىق بىلەن ئىشلەيتى . مۇشۇ مەزگىلدە شۈي كاتىپ ساقايماس كىسەلگە گىرىپتار بولۇپ قېلىپ،دوختۇرخانىداداۋالىنۋاتاتتىى. بۇئىشتىن رەئىسنىڭ كۆڭلى يىرىم  ئىدى. ئۇ،شۈي كاتىپنىڭ ساقىيىپ خىزمەتىنى داۋاملاشتۇرۇشنى ئۈمىد قىلاتتى. شۇڭا بۇ مەزگىلدىكى كاتىپلىق خىزمىتى (ھۆججەتلەرنى تاپشۇرۋېلىش،تارقىتىش) نى مەن ۋاكالىتەن ئىشلەپ تۇرۇۋاتاتتىم. رەئىس كۆرۈش ئىقتىدارىدىن ئايرىلىپ قالغاچقا،دەسلەپتە ھۈججەت،كىتاب،خەت-چەك،گېزىتلەرنى ئۇنڭغا مەن ئوقۇپ بېرىپ يۈردۈم.تەستىق  سالدىغان ھۈججەتلەرگە مەن  رەئىسكە ۋەكالىتەن ئۇنىڭ پىكىرى بويىچە قول قۇيۇپ بەردىم. 1974-يىلى 8-ئايدا رەئىس خۇبىي  ئۆلكىسنىڭ ۋۇخەن شەھىرىدىكى دوڭخۇ مېھمانخانسىدا ئۆزىنى تەكشۈرتكەندە،‹‹ ياشانغانلاردا بولدىغان كۆزىگە ئاق چۈشۈش›› دەپ دەپ دېئاگنۇز قويۇلدى. ئۇنىڭ ئىككى كۆزىنىڭ كۆرۈش قۇۋۋىتى بىر - بىرىگە ئوخشىمايتى.ئۇنىڭ كۆزىنىڭ قارچۇقىدا بىر ئاق نەرسە پەيدا بولۇپ قالغاندى.     رەئىسنىڭ كىسلى سېزىلىپ،دېئاگنۇز ئىېنقلانغان بولسىمۇ،تېز ئۈنۈم بېردىغان داۋالاش چارىسى يوق ئىدى. تىبابەتچىلىك ئىلمى بويىچە ئېيتقاندا، دەسلەپكى مەزگىلى،كېڭيىش، مەزگىلى، پىشقان مەزگىلى ۋە ۋايىغا يەتكەن مەزگىلدىن ئىبارەت بىر نەچچە باسقۇچنىى باشتىن كەچۈرگەن بولىدۇ.مانا مۇشۇ باسقۇچلاردىن كېيىن كېسەل كىشىنىڭ سال؛امەتلىك ئەھۋالىغا قاراپ ئاندىن داۋالاش تەدبىرلىرنى قوللىنىشقا بولاتتى. رەئىسنىڭ كۆز كىسلىگە گىرىپتار بولۇپ قالغانلىقى ئۈچۈن مەركىزىيى كومىتېت سىياسىي بىيرۇ ئەزالىرىدىن پەقەت رەئىسنى داۋلاش خىزمىتىگە مەسئۇل بولغان جۇزۇڭلى ۋە ۋاڭ وڭشىڭ قاتارلىق بىر ەچچە كىشلا بىلەتتى. پۈتۈن مەملىكەت خەلىقى بۇ ئەھۋالنى تىخىمۇ بىلمەيتتى. ئۇ بىر قانچەيلەن بۇ ئەھۋالنى بىلگەندىن كىيىن، رەئىسنىڭ بۇ يەردىكى خىزمەتلىرىگە يەنىمۇ كۆڭۈل بۆلدى ۋە ئۇنى  قوللاپ قۇۋەتلىدى، بولۇپمۇ جۇزۇڭلى بەكمۇ تىت-تىت بولدى. ئۇ رەئىسنىڭ كېسەللىك ئەھۋالىنى ئۆز ۋاقتىدا ئىگەللەپۋە كۆز كىسەللىكلىرى مۇ تەخەسسنىڭ كوللېكتىپ دېئاگنوز قويۇشقا يىتەكچىلىك قىلغاندىن سېرىت،يەنە ئۆزى كۆپ يىل ئىشلىتىپ كەلگەن بىر كۆزەينەكنى رەئىسكە ئەۋەتىپ بەردى ھەمدە ماڭا يازغان بىر خىتىدە:‹‹ مەن بۇ ئەينەكنى كۆپ يىل ئىشلەتتىم، بۇ رەئىسنىڭ كۆزىگە مۇۋاپىق كەلمىسە ،ماڭا ئېيتىڭ، رەئىسكە ئاتاپ باشقىدىن بىر ئەينەك ياستىپ بىرەيلى›› دېگەندى.   زۇڭلى ھەممە يەردە رەئىسنى ئويلايتتى، ھەرخىل ئىشلارنى بىر تەرەپ قىلىشتا تولىمۇ ئىنچىكە ئىدى.بۇنداق ئىشلارنى دەپ تۈگەتكىلى بولمايدۇ.   ماۋجۇشى كېسەل بولۇپ قالغان مەزگىللەردە،داۋالاش گورۇپىسنىڭ خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىىكنى كۈچەيتىش ئۈچۈن،جۇزۇڭلى داۋالىنۋاتقان مەزگىلدە دىڭ شىياۋپىڭ داۋالاش گورۇپسنىڭ خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلدى.   شۇنداق دېيىشكە بولىدۇكى ئۇلارنىڭ خىزمىتى ھەرقانداق ئالدىراش بولسىمۇ ،ناھايتى كۆپ زىھنى كۈچىنى رەئىسنى داۋالاش خىزمىتىگە ئىشلەيتى . مەركىزىي كومىتېت ئىشخانسى ۋە مۇھاپىزەتچىلەرنىڭ رەھبەرلىرى رەئىسنىڭ ھەر قېتملىق داۋالىنىشنى ۋە داۋالاش گورۇپىسنىڭ خىزمىتنى پۈتۈن كۈچى بىلەن قولىدى. رەئىسنىڭ سالامەتلىكى ئۈچۈن نۇرغۇن خىزمەتلەرنى ئىشلىدى.   رەئىس كىسەل بولۇپ قالغان يىللاردا، ئۇھەرگىزمۇ خىزمەتچى خادىملار ۋە دوختۇر سىېستىرالارغا كېسەل ئازابىنى، ئۈمىدسزلىك ئالامەتلىرنى بىلىندۈرمدى. ئۇ، كىسەل ئازابىنى ئىمكان قەدەر باشقىلارغا ئۇقتۇرمايتتى، دوختۇرلار ئۇنىڭ كىسلىنى داۋالىغاندا،قىزىق گەپلەرنى قىلاتتى.ئەمەلىيەتتە بولسا قىزىقچىلىق بىلەن كېسەل ئازابىغا بەرداشلىق بىرىپ، كىسەلگە قارشى قەيسەرلىك بىلەن كۈرەش قىلاتتى.    ئۇنىڭ مۇشۇنداق سۆز- ھەركىتىدىن دوختۇرلاردىكى جىددىيلىك يوقاپ، دوختۇر-سېسترالار داھنى ئۆزىنىڭ ئەڭ يېقىن سەپدىشدەك  كۆرەتتى. شۇڭاھەر قېتىمقى ئىناقلىق، خۇشاللىق ئىچىدە ئۆتەتتى. 1975-يىلى باھارنىڭ چوكانتاللىرى ئىغاڭلاۋاتقان كۈنلەردە،رەئىسنىڭ دوختۇرى بىيجڭدىكى كۆز كېسەللىكلىرنى جۇڭگۇچە، غەرىبچە داۋالاش مۇتەخخەسسلەرنى رەئىسنڭ كىسلىگە كوللېكتىپ دېئاگنوز قويۇشقا تەكلىپ قىلدى. مەن ئۇلارنى رەئىسنىڭ قېشىغا باشلاپ  كىرگىنىمدە، رەئىس گىرىمسەن كۆزلىرى بىلەن بىر قۇر كۆز يۈگۈرتۈپ، ئۇلار بىلەن بىر- بىرلەپ قول ئىلىشىپ كۆرۈشتى بۇلارنىڭ ئىچىدە گۇاڭئەنمىن دوختۇرخانسىنىڭ كۆز كېسەللىكلىرى دوختۇرى تاڭ يوۋجژمۇ بار ئىدى. ئۇ يىېشى 40 لاردىن ئاشقان، گىروي ئەمما تالىپلارغا ئوخشايدىغان ئادەم ئىدى. رەئىس ئۇنىڭ ئىسمىنى سورىدى. تاڭ دوختۇر ئۈنلۈك ئاۋاز بىلەن: ئىسىمم تاڭ يوۋجژمۇ بار دېدى. بۇچاغدا گەرچە رەئىسنىڭ ئىككىلا كۆزى كاردىن چىققان بولسىمۇ،ئەمما شېئرلارنى بىمالا، ھىسياتلىق يادىلاپ بىرەلەيتتى. ئۇ، لۇشۈننىڭ ياڭ چۈەنگە تەزىيە بىلدۈرۈپ يازغان شىئرنى تولۇق يادىلاپ بەرگەندىن كىيىن  مۇتەخەسىسەر ھەيران قىلىشتى    رەئىسنىڭ گەپ سۆزىدە خۇنەن تەلەپپۇزى كۈچلۈك ئىدى.    ماۋزېدۇڭ كېسەل سەۋەبى بىلەن جۇئېنلەينىڭ تەزىيە يىغىنىغا قاتنشالمىدى.      1975-يىلى 10 - ئاينىڭ ئاخىرىدا، جۇزۇڭلى ئاخىرقى قىتىم ئوپىراتسىيە قىلىنغاندىن كېيىن، ئۇنىڭ كېسلى كۈندىن-كۈنگە ئېغىرلىشىپ كەتتى.ماۋجۇشىنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالىمۇ كىشنى ئەنسرتىتەتتى. ئۇنىڭ گەپ قىلشمۇ قىيىنلىشپ. گىپىنى ئۇققىلى بولمايىتتى،مەن ئۇزاق ۋاقىت  ئۇنىڭ يېنىدا ئىشلىگەچكە،ئۇنىڭ گىپىگە قۇلاق سىلىپ نېمە دىمەكچى بولغانلىقىنى بىلۋالاتتىم.رەئىس ھەر قىتىمدا باشقا رەھبىرى يولداشلار بىلەن سۆھبەتلەشكەندە،مەن شۇيەردە تۇرۇپ ئۇنىڭ گىپىنى ئۇقتۇرۇپ بىرەتتىم. ئۇنىڭ گىپىنى ئۇقتۇرۇپ بىرەتتىم. ئۇنىڭ گىپىنى زادىلا ئۇققىلى بولمىغاندا، مەن ئۇنىڭ ئاغزىغا ۋە ئىپادىلەش ئەھۋالىغا قاراپ ئۇنىڭ دېمەكچى  بولغان گىپنىڭ مەنىسنى دەپ بىرەتتىم، ئۇ بىشىنى لىڭشىتاتتى رەئىسنىڭ گەپ قىلشى ناھايتى ئېغىر توسالغۇغا ئۇچۇرغان ۋاقىتتا  دېمەكچى بولغانلىرىنى قەلەم ئارقىلىق ئۇقتۇراتتى. كىينچە رەئىسنىڭ مېڭىش تۇرۇشى ئىنتايىن  قىيىنلىشپ ،ماڭالماسلا بولۇپ قالدى. ئەگەر بىرەرسىمىز ئۇنى يۆلمىسەك، بىر قەدەممۇ ماڭالمايتتى.     1976- يىل1- ئاينىڭ 8-كۈنى ئەتىگەن سائەت 10 بولغان چاغدا،ماۋجۇشى بىر كىچە كۆز يۇمدى،بۇ چاغدا ،ئۇ ئورۇن تۇتۇپ يىتپ قالغاندى،ئۇ يىنچە يىېتىپ تۇرۇپ ھۈججەت ئاڭلايتتى . رەئىسنىڭ يېنىدىكى خىزمەتلەرگە مەسئۇل بولۋاتقان يولداش جاڭ ياۋچى رەئىسنىڭ سۇ ئۈزۈش كۆلىنىڭ يېنىدىكى ھۇجۇرسىغا ناھايتى ئالدىراش كېلىپ، جۇزۇڭلىنىڭ ۋاپات بولغانلىق خەۋىرنى ماۋجۇشىغا يەتكۈزدى.   رەئىس ئاڭلىغاندىن كېيىن ئۇقتۇم دېگەندەك قىلىپ بېشىنى لىڭشىترىپ قويدى-دە،كېيىن ئۇزاققىچە گەپ قىلماي ئولتۇرۇپ كەتتى.ئۇجۇزۇڭلىنىڭ ۋاپات بولۇپ كىتىدىغانلىقنى ئاللىقاچان  سەزگەن ئىدى.يىقىنقى بىر قانچە يىلدىن بۇيانقى دوختۇرلارنىڭ تەكشۈرشىدىن بۇ ئەھۋال بايقالدى،ئۇزاقتىن بۇيانقى ھەسرەت ئۇنىڭ كۆز يىشىنى قۇرتۋەتكەندى.   ئۇ ئۇزاق جاپادىمۇ ھالاۋەتتىمۇ بىللە بولغان يولدىشى سەپدىشغا بولغان قاتتىق قايغۇ ھەسرىتنى ئىپادىلەشكە ئامالسز قېلىۋاتاتتى.     بىر قانچە كۈندىن كىيىن مەركەز جۇزۇڭلىنىڭ تەزىيە مۇراسىمنى ئېچىشقا ئالاقىدار ئىشلارنى، تەزىيە مۇراسىمىغا قاتنىشىدىغان سىياسىي بىيرۇ ئەزالىرى ۋە پارتىيە ھۆكۈمەت، ئارمىينىڭ مەسئۇللرىنىڭ سانى ھەمدە تەزىيە سۆزى قاتارلىقلارنى رەئىسنىڭ ھەمدە تەزىيە سۆزى قاتارلىقلارنى رەئىسنىڭ كۆرۈپ بېكتىشگە ئەۋەتتى.     رەئىس بۇ ھۆججەتلەرنى تەكشۈرۈپ كۆرۋاتقاندا، مەن ئۇنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئېلىپ يىنىدا تۇراتتىم،نىمە ئۈچۈندۇر مەندەك ئاددى .ئىنساننىڭ جۇزۇڭلىنىڭ تەزىيە مۇراسىمىغا  مۇندىن تۆت يىل ئىلگىرى چېن يىنىڭ تەزىيە مۇراسىمغا قاتناشقاندەك قاتناشسىكەن دېگەن بىر ئۈمۈد بار ئىدى ئۇزاقتىن بۇيان كۆڭلۈمدە ساقلىنۋاتقان بۇ گەپنى كىچىك بالىدەك ئىختىيارسىز ھالدا دەپ تاشلىدىم:     زۇڭلىنىڭ تەزىيە مۇراسىمىغا قاتنىشامسىز؟ كۆڭلى تولمۇ يېرىم بولۇۋاتقان رەئىس بىر قولدا ھۆججەتنى تۇتۇپ، يەنە بىر قولىدا ماغدۇرسىزلانغان پۇتنى ئۇرۇپ تۇرۇپ، ئازابنى تارتىۋاتقانلىقنى كىشلەرگە بىلدۈرۈشنى خالىمايدىغان بولۇپ قالدى. رەئىس ناھايتى خىجىللىق بىلەن كەچۈرۈم سورغاندا  ھىلقى بىر نەچچەيلەننىڭ تەزىيە مۇراسىمىغىمۇ بارالمىدىم، دېدى.ئۇ بىر قانچەيلەن دېگنى بىلەن بىللە پارتىيەنىڭ    مەمىلكەتلىك1- قۇتۇليىغا قاتناشقان ۋەكىل دوڭ بىۋ ۋە باشقا بىر قانچە پېشقەدەم يولداشنىڭ تەزىيە مۇراسىمى بولسا كىرەك. مەن رە ئىس كۆرۈشكە تىگىشلىك زۇڭلىنىڭ تەزىيە مۇراسىمىغا ۋە تەزىيە سۆزىگە ئائىت ھۈججەتلەرنى  بېجىرىپ بولغاندىن كېين ، يولداش جاڭ ياۋسىدن:‹‹ بىزمۇ زۇڭلنىڭ تەزىيە مۇراسىمغا قاتنىشامسىز  ؟›› دەپ سورىسام، ئۇ؛‹‹ سىلەر بارمىساڭلارمۇ بولىدۇ، مەن ۋەكىل بولۇپ باراي،سىلەرنىڭ رەئىسنىڭ ھالىدن خەۋەر ئېلشىڭلار تېخمۇ مۇھىم›› دېدى جۇزۇڭلى ۋاپات بولغاندىن كىيىن،ماۋجۇشنىڭ كەيپىياتى بەك تۆۋەنلەپ كەتتى.   كۆڭلى بىئارام بولۇپ گەپ خوشلىماس بولۇپ قالدى. ئۇلار ئەمدىلا ساقايغان بىر كۆزى بىلەن توختىماي كىتاپ كۆرەتتى. بۇ چاغلاردا ئۇگەرچە كىتاپ،ھۆججەت كۆرەلەيدىغان بولسىمۇ، لېكن ئۇنىڭ تېنى بەك ئاجىزلاپ كەتكەنلىكتىن ئىككى قولى تىتىرەپ بىر ھۆججەتنى كۆتۈرگىچلىكىمۇ مادارى قالمىغاندى. ئاتىمىزنىڭ ھۈججەت كۆرۈش ھاجىتدىن ھاجىىتدىن چىقىش ئۈچۈن، خىزمەتچى خادىملار ھۈججەت ۋە كىتابلارنى ئۇنىڭغا تۇتۇپ بىرەتتۇق. بۇ چاغدا ئۇ پەقەت ھۈججەتۋە كىتاپ كۆرۈش ئارقىلىقلا ئۆز ھوجۇدىنى چىرمىۋالغان مۇدھىش كېسەل ئازابىنى يەڭگىللىتەتتى.    رەئىسنىڭ ساقايغان كۆزنى ياخشى ئاسراش ئۈچۈن دوختۇرلار ئۇنىڭغا‹‹ كۆپ كىتاپ كۆرۈمەسلىكنى، كۆزىنى بەك چارچىتۋەتمەسلىكنى، تەۋسىيە قىلاتتى. ئەمما ئۇ،بۇ گەپلەرنى قۇلاق سالمايتتى. مەنمۇ ئاتمىزنىڭ ئارزۇسى بويىچە ئۇنىڭغا ھۈججەت ۋە كىتابلارنى توختىماستىن ئوقۇپ بېرەتتم.......... ئاخىرقى ھارپا ئاخشىمى    1976- يىلى باھار بايرىمىدا، مەيلى ھاۋا تىمپېراتۇرسى بولسۇن ياكى رېئاللىق بولسۇن  كىشنىڭ تېنىنى جۇغۇلدىتاتتى. سوغۇق كېچىدە يۇلتۇزلار غۇۋا كۆرنەتتى.جۇڭنەنخەيدىكى ماۋجۇشى تۇرشلۇق جاينىڭ سىرتىدا،رەت-رەت يول چىراغلىرى غۇۋا نۇر چىچىپ تۇراتتى،بۇيەردە ھەسرەتلىك شامال ساداسىدىن باشقا ھىچبىر ئاۋاز ئاڭلانمايتتى ھارپا كىچىسى، سۇ ئۈزۈش كۆلى شۇنچە جىمجىت ۋە سوغۇق ئىدى.   ماۋجۇشنىڭ يىنىدا مھمانلارمۇ ياكى ئۇرۇق تۇققانلارمۇ يوق ئىدى.ھاياتىدىكى ئاخىرقى بىر باھار بايرىمنى بىر نەچچە خىزمەتچى خادىملارنىڭ ھەمرالىقىدا ئۆتكۈزدى. رەئىسكە بايراملىق تاماقنى يىگۈزۈپ قويدۇق، بۇچاغدا رەئىسنىڭ ئالدىدىكى تاماقنى  قولنىى سوزۇپ ئالغۇچىلىكى ھالى قالمىغان ئدى.ئالدىغا تاماكا كەلسە ئاغزىنى ئىچىپلا بىرەتتى تاماقنى چايناپ يۇتۇشمۇ ناھايتتى قېيىن توختايتتى. بۇ كۈنمۇ ئاۋالقىدەكلا كېسەل كارۋىتىدا يېنچە يىتىپ تۇرۇپ، ئەزەلدىن ئامراق بولغان ۋۇچاڭ بىلقېدىن ۋە گاڭپەندىن ئازراقلا يېدى. تاماقتىن كېيىن بىز ئۇنى يۆلەشتۈرۈپ كارۋاتتىن چۈشۈرۈپ،مھمانخانغا ئەكىردۇق. ئۇ كرېسلوغا  بېىشىنى قويۇپ جممىدلا ئولتۇرۇپ كەتتى.كەچ كىرىش بىلەن يىراق- يىراقلاردىن پوجاڭزا ئاۋازى ئاڭلىنىپ تۇراتتى. ئۇ ئۇزاقتىن بۇيان كېچە -كۈندۈزلەپ يېنىدا ھەمراھ بولۇپ كەلگەن بىر نەچچە خىزمەتچى خادىمغا قاراپ قويدى.يىراقلاردا ئىتىلغان پوجاڭزا ئاۋازى، ئۇنىڭغا ئالدىنقى يىللاردا ئۆزى پوجاڭزا ئېتىپ قويۇڭ، سىلەر ياشلارمۇ بايرام ئۆتكۈزشۈڭلار كىرەك›› دېدى. مەن بۇگەپنى نۆۋەتچىلەر ئىشخانسىدا تۇرۇۋاتقان بىر قانچە خىزمەتچى خادىمغا ئېيتتىم. ئۇلار تەييارلاپ قويغان پوجاڭزا ساداسىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن رەئىسنىڭ ياداڭغۇ يۈزىدە تەبەسسۇم جىلۋىلەندى. كۆڭلۈمىزگە ئايانكى، رەئىسنىڭ بۇنچىلىك كۈلمسىرشىنى بىز خىزمەتچى خادىملارنى ئازراق بولسىمۇ خاتىرجەم قىلىش ئۈچۈن ئىدى. بۇ ماۋجۇشىنىڭ نەچچە ئون يىللىق ئۇرۇشنى باشتىن كەچۈرۈپ، جاپاكەش جۇڭگۇ خەلقىگە رەھبەرلىك قىلىپ جۇڭخۇا خەلىق جۇمھىۇرىيتىنى قۇرغاندىن كېيىن ئاڭلىغان ئەڭ ئاخىرقى قېتىملىق‹‹ توپ ساداسى›› ئىدى.  ئۇ پوجاڭزىلارنى ئەمەلىيەتتە بىز ئۈچۈن ئاتقۇزغاندى. ئۇ،ھاياتنىڭ ئاخىرقى ۋاقىتلىردىمۇ يەنىلا بىزنىڭ كونىنى يوقتىپ، يېڭنى قارشى ئىلشىمىزغا ئىلھام بەرگەندى.              (‹‹ تاللانغان ئەدەبىي ئاخباراتلار›› ژورنىلنىڭ 1989- يىللىق2- ساندىن) (مەزكۇر تىمىنىڭ كىلىش مەنبەسى - بەشتاش بالىلار مائارىپ تورى - http://www.baxtax.cn ئەسلى ئادرىس :[url]http://www.baxtax.cn/oqutush/tarix/8198.html[/url])[ بۇ يازمىنى ئىز0997 تەھرىرلىگەن ۋاقتى 2013-12-3 11:35 AM ] [ بۇ يازمىنى مارشال تەھرىرلىگەن ۋاقتى 2013-12-3 07:24 PM ]

ئىز0997

	رەسىمنى مەزمۇنغا قۇشۇپ يوللىيالمىدىم...كەچۈرۈڭلار ھە !!!!

nurjahan0997

	ئىشقىلىپ رەئىس ماۋزىدۇڭنى مەن ئىقىلابىنىڭ سەركىسى دەپ ھۆرمەتلەيمەن.ئازادلىق ئۈچۈن قىلغانلىرى ھەقىقەتەنمۇ ئاز ئەمەس. بۇ پەقەت شەخسنىڭ قارىشى ئىنكاسىمغا بىر نېمە دېمەڭ

nurmuhammat

	nurjahan0997 يوللىغان ۋاقتى  2013-12-3 03:15 PM ئىشقىلىپ رەئىس ماۋزىدۇڭنى مەن ئىقىلابىنىڭ سەركىسى دەپ ... سىز راسلاساراڭ كەنسىز  توۋا

nurjahan0997

	nurmuhammat يوللىغان ۋاقتى  2013-12-3 03:30 PM سىز راسلاساراڭ كەنسىز  توۋا ئازراق

elhamjan88

	hata nakil

elhamjan88

	mahmud kaxkiri  sutuk buhra alxir nawahi bularning akliya suzliri   hammidin orunluk       .   likin   maozidungning miltiktin hakimiyat qilidu digan sozi  bak tohra miltik bizning gadinimizda

Zulpikar

	چېن يىنىڭ تەزىيە مۇراسىمىسدا ماۋزىدۇڭنىڭ شاھزادە سىخانۇكقا دىگەن گېپى.......

ahmat01

	ئۆتكەن ئىشلار

nurjahan0997

	elhamjan88 يوللىغان ۋاقتى  2013-12-3 05:05 PM kominizim tarapdari ئۇنداقتا ئۆلۈپ كەتكەن ئادەمنى  مەدەنىيەت زور ئىقىلابىدا ئۇنى قىلغان بۇنۇ قىلغان دەپ تىللاپ ئۆلۈكنىڭ گۆشىنى يېسەم كومۇنىزىم تەرەپدارى بولمايدىكەنمەدە؟ماۋۇ گەپنى كۆرۈڭ ئۇ كىشى نېمە ئىش قىلغان بولىشىدىن قەتئىينەزەر جانابى ئاللاھ ئەجىر مۇكاپاتىنى ئۆزى بېرىپ بولدى،بىز بۇيەردە سادامنى سوتلىغاندەك سوتلىمىساقمۇ بولا، بىزنىڭ قولىمىزدىن كېلىدىغىنىنى ئۆلۈپ كەتكەنلەرنىڭ كەينىدىن چىرايلىق گەپ قىلىپ قويۇش خالاس،ئايرىغۇچى پەقەت يىگانە بىر ئاللاھ،مەن مۇشۇنداق گەپنىڭ چىقىشىنى پەملىگچكە ئالاھىدە ئەسكەرتىپ ئىكاسىمغا بىر نېمە دېمەڭ دەپ يېزىپ قويغان،ئىكاسىمغا خەت يازمىسىڭىزمۇ كۆڭلۈم يېرىم بولۇپ  دۈم يېتىپ يىغلاپ يۈرمەيتتىم