شەيخۇلئىسلام مەۋلانا ئەرشىدىن نېمىشقا شۇنچە ھۆرمەتلىنىدۇ؟

baywetqe

	شەيخۇلئىسلام مەۋلانا ئەرشىدىن نېمىشقا شۇنچە ھۆرمەتلىنىدۇ؟ مەقسۇت ئەمىن ئەركيار كۇچا خەلقى مەۋلانا ئەرشىدىن مازىرىنى ھازىرغىچە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراتماي ھۆرمەت ئېھتىرام بىلەن ساقلاپ كەلدى. چوڭ-كىچىك ھەممەيلەن،ھەتتا مەۋلانا ئەرشىدىننىڭ كىم ئىكەنلىكىنى ئېنىق بىلىپ كەتمەيدىغانلارمۇ ئۇنى ئۇلۇغ بىرزات سۈپىتىدە ئېتىراپ قىلىدۇ ھەم ھۆرمەت بىلەن تىلغا ئالىدۇ. ئۇنداقتا مەۋلانا ئەرشىدىن كىم؟ مەۋلانا ئەرشىدىن14-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا كۇچا ۋە ئەتراپتىكى يۇرتلاردا ئىسلام دىنىنى تارقاتقان مەشھۇر ئىسلام دىنى ئۆلىماسى. مەۋلانا ئەرشىدىن نېمىشقا شۇنچە ھۆرمەتكە سازاۋەر؟ 1.مەۋلانا ئەرشىدىننىڭ ئاتىسى ئاقسۇ ئايكۆلدە تۇرغان ۋاقىتلىرىدا تۇغلۇق تۆمۈر بىلەن تۇنۇشقان ھەم يېقىن مۇناسىۋەتتە بولغان.1346-يىلى تۇغلۇق تۆمۈر چاغاتاي خانلىقىغا خان بولغاندا مەۋلانا ئەرشىدىننىڭ سەمىمىيلىك بىلەن ئۈندىشى ئاستىدا خانلىق تەۋەسىدە ئىسلام دىنىنى مەجبۇرىي يولغا قويۇپ160مىڭ مۇڭغۇلنى ئىسلامغا ئېلىپ كىرگەن.شۇنىڭ بىلەن مەۋلانا ئەرشىدىنگە ئەۋلاتتىن ئەۋلاتقا مىراس قالىدىغان شەيخۇلئىسلاملىق ئىمتىيازى بېرىلگەن. 2.چاغاتاي خانلىقىدا مەۋلانا ئەرشىدىننىڭ ئورنى مۇڭغۇل خاننىڭ كەينىدىلا تۇرىدىغان بولۇپ،خاننىڭ تۇغقانلىرىدىن پەرقسىز ئىدى. 3.ئىسلام دىنىنى تارقىتىش ئۈچۈن مەۋلانا ئەرشىدىن پاراغەتلىك تۇرمۇشتىن ۋاز كېچىپ ئەۋلاتلىرىنى ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا تەرەپلەردىن كەلگەن ئۆلىمالارنى ئاساس قىلغان تەشكىلات قۇرۇپ دىن تارقىتىش بىلەن مەشغۇل بولغان.تۇغلۇق تۆمۈرخان بۇ تەشكىلاتنى ئىقتىسادىي جەھەتتىن ۋە باشقا جەھەتلەردىن قوللىغان.مەۋلانا ئەرشىدىن كۇچانى مەركەز قىلىپ ئاقسۇ،شايار،قاراشەھەر،تۇرپان قاتارلىق جايلارغا دىن تارقىتىش ئۈچۈن ئادەم ئەۋەتكەن.دېمەك،شىنجاڭدا ئىسلام دىنىنىڭ تارقىلىشىدا مەۋلانا ئەرشىدىن ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينىغان. 4.كۇچادا ئۇ ئەڭ ئالىي قازىي ئىدى.ئەۋلاتلىرى ئۇنىڭغا ۋارىسلىق قىلغان.نۇرغۇن ياغاچ-تاش،خىراجەت چىقىرىپ مەسچىت-مەدرىسلەرنى سالدۇرغان.دىنى خادىملارنى،قازىيلارنى سەپلەپ دىنى كىلاسسىك كىتابلارنى تارقاتقان. ئۇنىڭ تەسىرى شەرقتە تۇرپان،غەربتە قەشقەر،خوتەنگىچە بولۇپ، ئەينى ۋاقىتتا كۇچا ئىسلام مەدەنىيتىنى تارقىتىدىغان مەركەزگە ئايلانغان. شۇڭا،كۇچانى نۇقۇل بۇددا مەدەنىيەت مەركىزى دەپلا قاراش،توغرا ئەمەس. ئۇنداقتا،ھازىرقى مەۋلانا ئەرشىدىن   مەسجىدى قانداق بىنا قىلىنغان؟ 15-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا مەۋلانا ئەرشىدىن   كېسەل سەۋەبىدىن ئەزىز خەلقى بىلەن خوشلىشىپ بۇدۇنيادىن كېتىپ قالىدۇ. مۇسۇلمانلار مال-مۈلۈك ئىئانە قىلىپ ئۇچ ساينىڭ شەرق تەرىپىدە ئۇنىڭغا ئاتاپ قەبرە قوپۇرۇپ نەزىر قىلغان.«مەۋلانا ئەرشىدىن مەقبەرىسى»نىڭ يېنىغا مەسچىت سېلىنغان.بۇ دەل ھازىرقى مەۋلانام مەسچىتىدۇر.مەسچىت ھازىرمۇ سەلتەنىتىنى يوقاتمىغان بولۇپ،كۇچادىكى نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان ئاسارەتىقىلەر قاتارىدا بولۇپ،ساياھەتچىلەر ۋە تاۋاپچىلارنىڭ ئايىغى ئۈزۈلمەيدۇ. يەنە بىرمەسىلە، كۇچادا بەزىلەرنىڭ ئېغىزىدا«مەۋلانا ئەرشىدىن خوجا»دەپ ئاتايدىغان ئەھۋاللارمۇ بار.ئەگەر يۇقىرىقى تەپسىلاتلار ئىشەنچلىك بولسا،مەۋلانا ئەرشىدىن  ئەينى دەۋىردە «ئەۋلىيا»دەپ تەرىپلەنگەن  دىنى ئۇستاز،شەيخۇلئىسلامدۇر. «خوجا»ياكى«غوجام» دەپ ھوقۇقدارلارنى ئاتاش بويىچە ئاتاشمۇ تازا مۇۋاپىق بولماسلىقى مۇمكىن. پايدىلانمىلار: قاھار نىياز:«كۇچادا ئۆتكەن تارىخى شەخىسلەر» 2013-يىلى10-ئاينىڭ28-كۈنى يېزىلدى.

apndim

	رەھمەت سىزگە ، مەندە ھازىرغىچە خاتا چۇشەنچە بار ئىدى ،ئەمدى بىلىۋالدىم ، مانا بۇ مەندىكى تارىخنى ئۇقۇمىغاننىڭ ۋە كىتاپ كورمىگەننىڭ كاساپىتى ،

gayur1

	ياخشى بىر تېما يوللاپسىز. يەنە مۇشۇنداق تېمىلار يوللىنىپ تۇرسا ياخشى بولاتتى.       ئەجرىڭىزگە تەشەككۈر قېرىندىشىم.

banker625

	بىز مەۋلانەم  مەسچىت دەپ ئاتايمىز ئادەتتە ،

coolbala

	ئىسلام دىنىنى مەجبۇرىي يولغا قويۇپ160مىڭ مۇڭغۇلنى ئىسلامغا ئېلىپ كىرگەن.شۇنىڭ بىلەن مەۋلانا ئەرشىدىنگە ئەۋلاتتىن ئەۋلاتقا مىراس قالىدىغان شەيخۇلئىسلاملىق ئىمتىيازى بېرىلگەن. ئىسلام دىنىنى نىمىشقا مەجبۇرىي يولغا قويغان ؟موڭغۇللارنىڭ ئوتتۇرا ئاسىيادىكى مەنپەتى ۋە شۇنداقلا نادان ئۇيغۇرلارنى قۇل ۋە ئەسكەر قىلىپ بويسۇندۇرۇش ئۈچۈن ... قاراڭلار ،يۇقارقى جۈملىگە،‹ شەيخۇلئىسلام › دىگەن ئالىملارنىڭ بىلىمىگە قاراپ قويىلىشى كېرەك ،قانداقمۇ ئەۋلاتتتىن ئەۋلات داۋاملىشىدىغان سۇيۇرغال مەرتىۋە بولسۇن؟ دىمەككى ،ئاتالمىش مەۋلانە ئەرشىدىن جەمەتى موڭغۇللارغا غالچىلىق قىلىدىغان ،موڭغۇللارنىڭ مەنپەتى ئۈچۈن پەتىۋا پىچىدىغان قورچاق جەمەت خالاس ، تۇغلۇق تۆمۈرخان زامانىسىدا نادان ئۇيغۇرلار مانا مۇشۇنداق ھالدا،موڭغۇللارغا قۇل ۋە ئەسكەر بولۇپ  موڭغۇللارنىڭ ئىستىلاسى ئۈچۈن ئالدىنقى سەپتە ئەخمەقلەرچە جېنىنى پىدا قىلغان ...

ئەلدەر

	coolbala يوللىغان ۋاقتى  2013-10-31 09:12 PM ئىسلام دىنىنى مەجبۇرىي يولغا قويۇپ160مىڭ مۇڭغۇلنى ئىسل ... خاپا بولماڭە، ئۇ دەۋىردە يەكشەنبىسى پۇل تارقىتىپ دىنغا كىرگۈزىدىغان ئىشلار بولمىغاندىن كېيىن، كۇچا پەدىسىگە «ھەي موغۇل قارىيلار، مۇسۇلمان بولۇپ باقامسىلى يە» دەپ «زورلاپ» قويغان ئوخشايدۇ. ئۇنىڭسىزمۇ ئۇ دەۋىردە غەرىپتىمۇ دىنغا زورلاش بار ئىدى، بولدىلا ئۇ خەقنىڭ ۋەھشىيلىكلىرىنى سۆزلەپ كۆڭلىمىزنى ئېلەشتۈرمەيلى. ئىسلام دىنىنى مەجبۇرى يولغا قويۇپ 160مىڭ موڭغۇلنى ئىسلامغا مۇشەررەپ قىلغىنىنىڭ ئەھمىيىتىگە كەلسەك، ئەگەردە مەۋلانەم ياكى تۇغلۇق تۆمۈرخانىمىز يالغۇزلا بۇ ئىشنى قىلالىغان بولسا ھەقىقەتەن كارامەت ئىش بولۇپ، بۇلار تەڭرىنىڭ ياردىمىگە ئېرىشكەن ھەمدە بۇ ئىككەيلەنگە ئەگىشىپ مۇسۇلمان بولۇش ياخشى ئىش ئىكەن. ئەگەردە بۇ ئىككىسى يالغۇزلا قىلمىغان بولسا، ئەتراپىڭىزدىكى ئەقلى-ھوشى جايىداراق ئادەمنىڭ بىرەسىدىن سوراپ باقسىڭىزلا، شۇ 160مىڭ كاپىرنى مۇسۇلمان قىلىش جەريانىدا چوقۇملا توقۇنۇش يۈز بەرگەنلىكىنى ۋە شۇ توقۇنۇشتا شۇنچە ئادەمنى مۇسۇلمان بولۇشقا «مەجبۇرلىيالىغان» ئەقىللىق ھەم جاسارەتلىك قانچىلىغان مۇسۇلمان ئۇيغۇرنىڭ بارلىقىنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ. ئۇ ھالدا ئۇ موڭغۇللارنىڭ مۇسۇلمان بولۇشى دەل شۇ يەردىكى مۇسۇلمان خەلق ئۇيغۇرلارنىڭ تۈرتكۈلۈك رول ئوينىشى ۋە ھېساپتا بېسىمى ئاستىدا بولغان دېسەكمۇ بولىدۇ. دېمەك تۇغلۇق تۆمۈرخان دەۋرى دەل ئورتا ئاسىيادىكى ھۆكۈمرانلىق يەنە قايتىدىن تۈركىي قەۋىملەرگە ئۆتكەن دەۋىر. شۇنىڭغا ئاساسلىق سەۋەب بولغۇچى يەنە شەيخۇلئىسلام مەۋلانا ئەرشىدىن نىڭ نەقەدەر ئالىيجاناپ، يېتۈك شەخىس ئىكەنلىكىنى تونۇپ يەتكەن دانا ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇنى ھۆرمەتلىشى ۋە ئەۋلادمۇ ئەۋلاد ياد ئېتىپ تۇرۇشى ئەجەبلىنەرلىك ئەمەس. بۇنىڭدىن خۇلاسە، پەقەت ئىسلام دىنىلا بىر ئۇيغۇرنىڭ ئۆز خەلقىنى، ئەجدادلىرىنى ھۆرمەتلەشكە شۇنداقلا ھەقىقىي رەۋىشتە سۆيۈشكە باشلايدىكەن... ھەمدە يەنىلا شۇ ئۇيغۇرلارنى ئەقىللىق، ھۆر ھالەتكە كەلتۈرەلەمدۇ نېمە؟

AltunTarim

	كۇچادا ئىسلام دىنى شۇنچە كىيىن تارقالغانما؟ ئېغىر گۇماندىمەن.

AltunTarim

	كۇچادا ئىسلام دىنى شۇنچە كىيىن تارقالغانما؟ ئېغىر گۇماندىمەن؟

zulyar-apandi

	مەۋلانا ئەرشىدىن- بۇكىشى باھادىرنامە رومانىدا تىلغا ئېلىنىدۇ.

Oybek

	رەخمەت مەن كۈندە بىر قېتىم ئۈتۈپ تۇرمەن لىكىن نىمىشقا بۇندا دەيدىغانلىقىنى بىلمەپتىكەنمەن ...... رەخمەت سىزگە كۇچارغا مۇناسىۋەتلىك ئىسلامى تارىخى بىلىملەر بولسا يوللاپ تۇرارسىز.......