ئىقتىسادى كېرزىستىن ئۆگىنىۋالغان 6 تەربىيە
ۋول كوچىسىنىڭ ۋەيران بولۇشى ھەمدە ئامېرىكىنىڭ ئېىقتىسادى كېرزسىنىڭ چاڭگىلىغا چۈشۈپقالغانلىقىغمۇ 5 يىل بولۇپتۇ.
ئامېرىكائېقتىسادى بىر قانچە يىلدىن بۇيان ئاستا- ئاستا ئەسلىگە كېلىشكە باشلىدى. نۆۋەتتەپايچىك بازىرى يېڭىدىن جانلىنىشقاباشلىدى، پېتىراپ كەتكەن پايچىكلارنىڭ زور مەبلىغىمۇ قايتىدىن توپلىنىشقا باشلىدى.
ئەمما كىشىلەربۇ كىرزىستىن زادى نىمىلەرنى ئۆگەندى؟ كېشىلەر بۇرۇنقىغا قارىغاندا تىخمۇ ئەقىللىق،تەييارلىقى تىخىمۇ تولۇقمۇ؟
تۆۋەندىكىلەركىشىلەر چوقۇم قوبۇل قىلىشقا تىگىشلىك 6 خىل تەربىيە.
1- تەربىيە: ۋول كوچىسىنىڭ ئۈمىدۋار پىلانلىرىغا ئالدانماڭ.
ۋول كوچىسىنىڭ2006- يىلىدىكى ئومۇميۈزلۈك كۆزقارىشى بولسا ئۆي- مۈلۈك باھاسى ئۈزلۈكسىزئۆرلەيدۇ، سەۋەبى ئۆي باھاسىنىڭ ئىزچىل ئۆرلىشى.
شۇ ۋاقىتتىكى ئامېرىكامالىيە باشقارمىسىنىڭ باشلىقى خەنك پاولسۇن (Hank Paulson) نىڭ ئېيتىشىچە، ئۇلارنىڭ 1945 -يىلىدىن بۇيانقى سىتاتسىكسىنىڭ نەتىجىسىگە ئاساسلانغاندا ئۆي- مۈلۈك باھاسى ھەرگىز چۈشمەيدۇ.
بازار يەنە بىرخىل ئوموميۈزلۈك قاراشنى بارلىققا كەلتۈردى، يەنى پايچىك بازىرى يىلدا ئوتتۇرا ھىساب بىلەن 9 پىرسەنت ئۈنۈم يارىتىدۇ، ھۆكۈمەت قەرزى 5 پىرسەنت، سەۋەبى بولسا بۇ ۋول كوچىسىنىڭ تارىختىن بۇيانقى ئوتتۇرىچە سەۋىيىسى.
بۇ خىل سىتاتستېكىدا ئەسلىدە ھىچقانداق مەسىلە يوق، مەسىلە يۈرگۈزۈلۈش جەريانى. قىسقا مۇددەتلىك تەجىرىبە بىلەن ئۇزۇن مۇددەتلىك كەلگۈسىگە ئىشەنچلىك خۇلاسە چىقارغىلى بولمايدۇ. شۇڭا بۈگۈنكى كۈندىمۇئاۋۋالقىدەكلا نۇرغۇن ئائىلىلەر ئوخشاش خاتالىق بىلەن ئۆزلىرىنىڭ مالىيە پىلانى ۋەپىنسىيە پىلانىنى تۈزىۋاتىدۇ.
ئەمەلىيەت بولسا: پايچىك بازىرى بىلەن ئاكسىيە بازىرنىڭ ئىپادىسىنىڭ مۆلچەردىكىدىن پەرقلىق بولۇشى ئۈچۈن تولۇق تەييارلىق قىلىشى كىرەك.
2- تەربىيە: كەسپىي خادىملارنىڭ بىلىدىغىنى سىزنىڭكىدىن كۆپ ئەمەس.
بۇ قېتىمقى ئىقتىسادىكىرزىس پۈتۈنلەي خەلىقئارالىق پۇل فوندى تەشكىلاتىدىكى نۇرغۇن ۋول كوچىسى خادىملىرى ۋە ئىقتىسادشۇناسلارمۇ چەتتە قول قوۋۇشتۇرۇپ قاراپ تۇرۇشقا مەجبۇر بولدى.
ئامېرىكا فىدراتسىيە ساقلاش كومىتىتى ) (Federal Reserve قوشۇمچە مال كىرزىىسى ئاللىبۇرن كونتىرول قىلىندى. ھەتتا ئىقتىساد چېكىنىش گىردابىغا بىرىپ قالغان ۋاقىتتىمۇ ئىقتىسادشۇناسلار ئازراقمۇ پەرەز قىلالمىغان.
ھەتتائامېرىكا تارىخىدىكى ئۆي- مۈلۈك بازىرى كۆپۈككە ئايلىنىپ قىلىۋاتقان ۋاقىتتىمۇ، ئىقتىسادشۇناسلارمۇ ئىزچىل ئۆي- مۈلۈكبازىرىنى بەك يۇقىرى مۆلچەرلىگەن. 2005- يىلى، ئۆي- مۈلۈك دولقۇنى يۇقىرى چەككە يەتكەن ۋاقىتتا، ۋول كوچىسى تەھلىلچىلىرى ئۆي- مۈلۈك تۈرىدىكى پايچىكقا يەنىلائۈمىدۋار قارىغان.
بۇقېتىمقى كىرزىس يۈز بېرىشتىن بۇرۇن، كەسپى پۇل- مۇئامىلە دىرىكتورلىرىنىڭتەكشۈرىشىدىن بايقىشىچە، ياۋروپا بىلەن يېڭى ئېچىلغان بازار پايچىكلىرى ئەڭ ياخشى مەبلەغ سېلىش تۈرى ھىسابلىنىدۇ، ئەمما ئامېرىكا پايچىك بازىرى بىلەن ئاكسىيەبازىرىدا ئۈمىد چوڭ ئەمەس دەپ قارىغان. ھازىر قارىساق مەبلەغ سالغۇچىلارنىڭ ئەڭ ئەقەللىي تاللىشى دەل ئەكسىچە بولغان.
مۇتەخەسىسلەرنىڭئاساسى ۋەزىپىسى ئۆزىنىڭ خىزمەت دائىرىسىدە شان- شۆھرىتىنى ساقلاش ، يەنى ئۇلارنىڭ ئاممىنىڭ كۆڭلىنى ئۇتۇش پىسخىكىسى بىر قەدەر كۈچلۈك. ۋوررن باففىت (Warren Buffett) نىڭ دىگىنىدەك، ۋول كوچىسىدا ئەنئەنىگە بويسۇنۇش، مەغلۇپ بولغان تەقدىردىمۇ ئەنئەنىگە قارشى چىقىپ غەلبە قىلىش.
ھازىر ئامېرىكا فىدراتسىيە زاپاس پۇل پوندى كومىتىتى ئاخىرى، ئاكسىيەنى سىتىۋىلىش پىلانىنى قىسقارتىشنى قارار قىلدى، ئەمما جوڭگۇ ئىقتىسادىنىڭ ئۆرلىشىنىڭمۇ بىسىقىغا چۈشۈپ قىلىشى كىشىنى ئەنسىرىتىدۇ، دۇنيادىكى ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ ھۆكۈمەت قەرزى ھەممىسى دىگۈدەك ئۆرلەپ كەتتى. بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا ۋول كوچىسى مۇتەخخەسىسلىرى ئاۋۋالقىدەكلا ھەممە ئىش ياخشى بولۇپ كىتىدۇ دەپ قارىغان.
3- تەربىيە: قەرز ئەھۋالى خەتەرلىك ھەمدە جىددى.
2008 - يىلدىن بۇرۇنقى30 يىل، كىچىك دائىرىدىن ئائىلە، كارخانىدىن چوڭ دائىرىدە ھۆكۈمەتكىچە پۈتۈن ئامېرىكا قەرز پاتقىقىغا پېتىپ قالدى.
2008-يىلىدىن 8 يىل ئامېرىكا ئائىلىسى ۋەكارخانا قەرزى بىر ھەسسە ئۆرلىدى. 2008 يلى ياز پەسلىگە بارغاندا، ئامېرىكائائىلىرىنىڭ قەرز كۆلىمى 1980 يىلدىكىدىن 10 ھەسسە ئۆرلىدى.
ۋول كوچىسىنىڭ ئەنئەنىۋى قارىشىچە بولغاندا بۇنچىلىك قەرز ھىچگەپ ئەمەس. مۇتەخخەسىسلەرنىڭ دىيىشىچە ئائىلىلەرنىڭ قەرز كۆتۈرۈش ئەھۋالىدا چاتاق يوق. بۇنىڭدا كىشىلەرئېستىمالى ۋە تۇرالغۇ ئەھۋالىنى ياخشىلىشى كىرەك.
ۋول كوچىسىنىڭ مۇتەخخەسىسلىرىنىڭ دىيىشىچە پۇل-مۇئامىلىدىكى قەرز ئەھۋالىدىمۇ چاتاق يوق. بۇ كارخانىنىڭ كۆپ تەرەپلىمىلىك ئايلانماخەتىرى، ۋە پۈتۈن سېستىمىنى تىخىمۇ بىخەتەر قىلىدۇ.
ھەتتائامېرىكا فىدراتسىيە زاپاس پۇل كومىتىتىنىڭ رەئىسىمۇ يۇقىرىقى كۆزقاراشنى قوللىدى،ھەمدە داۋالغۇپ تۇرغان ئۈنۈم تۆۋەن قەرزىگىمۇ ئاكتىپ پىكىرلەرنى بايان قىلدى.
بۈگۈن،ئائىلە، پۇل- مۇئامىلە كارخانىلىرىنىڭ قەرزى ئاۋۋالقىدەكلا 2006- يىلدىكىدىن يۇقىرى. فىدراتسىيە ۋە كارخانىلارنىڭ قەرزىمۇ يۇقىرى سۈرئەتتە ئاشتى.
نۇرغۇنلىغان ئىستىمالچىلار يەنە نۇرغۇن قەرزگە بوغۇلدى. ئۇلارنىڭ ئىشسزلىق ۋە ئىقتىسادى يەنە بىر قېتىم تۆۋەنلىگەن ۋاقىتلاردا تەلىيىنىڭ ياخشىراق بولۇشىنى ئۈمىد قىلىمىز.
مال- مۈلۈك باھاسى ۋە كىرىم تۆۋەنلىسە بولىدۇ، ئەمما قەرزنى بىر سىنىتقىچەقايتۇرۇش كىرەك.
4- تەربىيە: بىز ئۆزىمىزنىڭئويلىغىنىدىنمۇ بەكرەك خەتەرگە تەۋەككۈل قىلالمايمىز.
سىز مالىيە پىلانلىغۇچىنىڭ ئىشخانىسغا كىرگىنىڭزدە، ئۇلار سىزدىن بىر گىرافىك تولدۇرۇشنى تەلەپ قىلىدۇ. سىزنڭ مەبلەغ گورۇپپڭىزنڭ قانچىلىك «خەتەر»نى كۆتۈرەلەيدىغانلىقىنى ئىيتىپ بىرىدۇ. ）يەنى دولقۇنسىمان（. ئادىللىق بىلەن ئېيتقاندا نۇرغۇنلىغان كىشىلەر باھانىڭ ئۆرلەش جەريانىداپەيدا بولىدىغان داۋالغۇشلارنى قوبۇل قېلىشنى خالايدۇ. ئەكسىچە، مالىيە پىلانلىغۇچىئەرزدىن كەچۈرۈم قىلىنىدۇ. بۇ گىرافىكنىڭ ئەمەلىيەتتە ھىچقانداق ئەھمىيىتى يوق.
ئەينى ۋاقىتتىكى پايچىك بازىرى غۇلىغاندا، كىشىلەرئەرزان باھادا سىتشقا باشلايدۇ. باجنىڭ يېرىمىنىڭ كېمىيىپ كېتىشى بىلەن يېرىمنى زىيانتارتىشىڭىز ئىككىسى ئىككى خىل ئىش. 2008- يىلى9- ئايدىن 2009- يىلى 3- ئايغىچە دوۋ جونىس （Dow Jones Industrial）نىڭ ئوتتۇرىچە پاي باھاسى 11700 دىن 6500 گە چۈشۈپ قالغان، ئورتاق فوند مەبلەغچىلىرى تەخمىنەن2 مىليارد مەبلەغنى قايتۇرىۋالغان- بۇ ئەڭ قاملاشمىغان بىر پەيىت ئىدى. مەسىلەن بۈگۈنكىدەك، ئامېرىكا پاي بازىرىنىڭ ئۆرلىشىگە ئەگىشىپ، كىشىلەر يەنە قىززىشقاباشلىدى، پاي بازىرى قايتىدىن جانلىنىشقاباشلىدى. ئۇلار قايتا بىر مەيدان داۋالغۇشقا بەرداشلىق بىرەلەمۇ؟ ئەمەلىيەتتەئۇلار تولۇق تەييارلىق قېلىشقا مۇھتاج.
5- تەربىيە: گۈزەللىكئاددىيلىقتا.
كېرىدىت خىلاپلىق مۆھلىتى زور دەرىجىدە چۈشۈپ ،ئۆرلىمە فوندىغا ئىچكى ئۆرلەش پارتىلاش خاراكتىرلىك بولۇپ،مۇرەككەپ بولغان ياسالما بويۇملارنىڭ كۆپۇكلۇكى يوقالدى.بانكا تېپدىكى پايلارنىڭ قىممىتى زور دەرىجىدە چۈشتى.مەبلەغچىلەر چىدىغۇسززىيان تارتتى.
يەنە ئەڭ ئەقىللىق ھىسابلىنىدىغان پۇل-مۇئامىلە دوكتۇرىمۇ 2008 يىلى مىخقا ئۈسسۈۋالدى. ئەمما قۇرۇلمىىسى بىر قەدەر ئاددى بولغان مەبلەغ تۈرلىرىنىڭ ئىپادىسى يامان ئەمەس. ئەگەر سىز لىخمەن «ئاكا- ئۇكىلار»ۋەيران بولۇشتىن بىر كۈن بۇرۇن مەك دونالىدنىڭ پاي چېكىنى سېتىۋالغان بولسىڭىزھەمدە ئىزچىل قولىڭزدا تۇتۇپ تۇرۇۋاتقان بولسىڭىز، ئۇنداقتا سىز باي بولدىڭىزدىگەن گەپ، بۈگۈنگە قەدەر مەك دونالدنىڭ پايچىكى باھاسى 80 پىرسەنت ئۆرلىدى. بۇمەزگىلدە مەكدونالدنىڭ پايچىكى ئىزچىل مۆتىدىل ھالەتنى ساقلاپ كەلدى. «كوكا-كولا»مۇ ئوخشاش بىر ۋاقىتتا 60 پىرسەنت ئۆرلىدى، «جونس»مۇ شۇ ۋاقىتتا 50 پىرسەنت ئۆرلىدى. ( ئاددى مەبلەغ سېىلىش يولىدىكى باففىتنىڭ يەنە بىر قېتىم ئۇتقىنى ئەجەبلىنەرلىك ئەمەس. بۇ دەل ئاددى تۈر گە مەبلەغ سىلىش ياكى ئاددىتەدبىر قوللىنىشتىكى بىر سەۋەب. ئەلۋەتتە، مەبلەغ سالغۇچىمۇ بىر قەدەم ئىلگىرلەپ مەبلەغنى چۈشىنىپ بىقىشى كىرەك، مۇشۇنداق قىلغاندىلا ئاندىن مەبلەغنىڭ ئارتۇق- كەميەرلىرىنى چۈشەنگىلى بولىدۇ. ئەلۋەتتە، مەبلەغ سالغۇچى ئۆزى مەبلەغنى چۈشەنمەسلىك،تەدبىرنى چۈشەنمەسلىكتىنمۇ ئارتۇق خەتەرلىك ئىش بولماسلىقى مۈمكىن.
6- تەربىيە: نەق پۇل ئەخلەت ئەمەس.
ئومۇمى ۋەزىيەت ياخشى ۋاقىتتا، ۋول كوچىسى نەقپۇلنى ئەخلەت دەپ قارايدۇ. كۆپ قېسىم كىشىلەرنىڭ قارىشىچە نەق پۇل« ئۆلۈك پۇل»،تۆۋەن ئۈنۈملۈك مەغلۇپ بولغان مەبلەغ سېلىش. مەبلەغ سالغۇچىلار كۆپنچە ئەڭ خەتەرلىك بولغان تۈرلەرگە مەبلەغ سېلىشنى خالايدۇ، خۇددى ئۇلار ئېيتقاندەك : نەقپۇلنى ئېشلىتەيلى. كىشىلەر يۆتكەلمە خەتەرنىڭ يەنە قايتا يۈز بېرىشىگە پەقەت ئېشەنمەيدۇ. ئەكسىچە، 2008- يىلى كىرزىس پارتىلىغاندا، نەق پۇلنى ساقلاپ قويۇش ئەقەللى تاللاش، نەق پۇل بولسا ئاندىن ۋەزىيەتنى ئىگەللىگىلى بولىدۇ دەپ قارايدۇ.پايچىك شاھى باففىتقا قاراپ باقايلى. كېشىلەر ئۆز- ئارا خەۋپسىرەۋاتقاندا،بىرەرسىنىڭ قولىدا كۆپرەك مەبلەغ بولسا، پايچىك بازىرىنى كونتىرول قىلالايدۇ.مەبلەغ گورۇپپىسىدا، بارلىق مەبلەغ سالغۇچىلار مەبلەغ تۇتۇپ تۇرۇشقا ئىھتىياجلىق. ( نەق پۇلغا قىممىتى تەڭ بولغان نەرسىلەر، مەسىلەن، قىسقا مۇددەتلىك ئامېرىكا دۆلەت ئاكسىيىسى ). ئادەتتىكى مەبلەغ سالغۇچىلار، نەق پۇل يەنى ئائىلە چىقىمىنى تۆلىگىلى بولىدۇ،ئىقتىسادى كىرزسكە تاقابىل تۇرغىلى بولىدۇ.
- بىرەت ئەرەندىس ( BRETT ARENDS)
- تەرجىمەقىلغۇچى:نۇرئىمانگۇل ئابدۇرەشد
- تەرجىمىگەئۇيۇشتۇرغۇچى:تاھىر ئىمىن
- مەنبەسى:ۋول سترىت كوچىسى.
- رامسار كىيملىرى تەۋسيەقىلىدۇ.
- www.ozturk.cn
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا ibirlik تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2013-10-11 01:33 PM
يوللىغان ۋاقتى 2013-10-11 01:23:18 PM
