فارابىينىڭ سىرغىپ چىقىش نەزەرىيسى

baywetqe

	فارابىينىڭ  سىرغىپ چىقىش نەزەرىيسى تەييارلىغۇچى:ئەركيار فارابىي بارلىق شەيئىلەرنىڭ تۇنجى مەۋجۇدىيەتتىن ئىنتايىن سېستىمىلىق ھالدا سىرغىپ چىققانلىقىنى بايان قىلىدۇ.ئىسلامىي نۇقتىئىنەزەرلەربويىچە ئېيتقاندا،بۇ ئىنتايىن كۇپرانە كۆزقاراش ئىدى.كىشىگە پروكلوسنىڭ دەلىلىنى ئەسلىتىدىغان ئاچقۇچ شۇكى،"تۇنجى"ئۆزىنىڭ مەۋجۇدىيتى ۋە مۇكەممەللىكىنىڭ ھەددىدىن ئېشىپ كەتكەنلىكى سەۋەبلىك،ئۇ "تەبئىي ماھىيەتنىڭ ئېھتىياجى"ئارقىلىق ئالەمدىكى مەۋجۇداتلارنىڭ پۈتكۈل تەرتىپىنى مەيدانغا كەلتۈردى.بۇ "تەبئىي ماھىيەتنىڭ ئېھتىياجى"ئۇنىڭ تاللىشى ۋە ئىختىيارىغا پۈتۈنلەي بويسۇنمايدۇ،بۇ ئالەم ھەممىدىن ئۈستۈن مەۋجۇدىيەتنىڭ يۈكسەك گۈزەللىكىگە ھېچقانداق مەزمۇن ئاۋۇتۇپ بېرەلمەيدۇ.ھەممىدىن ئۈستۈن مەۋجۇدىيەتنى بەلگىلەيدىغان ھەرقانداق ئەڭ ئاخىرىقى ياكى تېلېئولوگىيلىك چارە-ئامالمۇ يوق.ئەكىسچە،ئۇ ئۆزى ھەممىدىن ئۈستۈن مەۋجۇدىيەتنىڭ ئىپادىلىگەن غەيرى ماددىلىق مەردلىكىنىڭ بىرخىل ئىستىخىيلىك ھەرىكىتىنىڭ نەتىجىسى.ئۇنىڭدىن سىرت،بۇ خىل تېشىپ چىقىش جەريانىدا،"تۇنجى"ئوتتۇرىسىدىكى ۋاستىچى تاسادىپى سەۋەب ياكى بۈيۈك مەقسەتلىرىنىڭ ئەمەلگە ئېشىشىنى كاپالەتلەندۈرىدىغان چارە-ئاماللارغا مۆھتاج ئەمەستۇر.يەنە بىرجەھەتتىن،بۇ جەرياننىڭ داۋاملىشىشىنى توسىيالايدىغان ھېچقانداق ئىچكى ياكى تاشقى توسالغۇلار يوقتۇر. بىرىنچى مەۋجۇدىيەتتىن ئاۋۋال چىققىنى تۇنجى مەرىپەت،ئۇ ئۆزىنىڭ ياراتقۇچىسى ۋە ئۆزى ئۈستىدە مۇلاھىزە يۈرگۈزەلەيدۇ.ئىلگىرىكى ھەرىكەت ئىدراكىي سەۋەبىدىن ئىككىنچى مەرىپەت مەيدانغا كېلىدۇ.كېيىنكىسى ئارقىلىق ئەڭ سىرتقى قەۋەت ئاسمان ھاسىل بولىدۇ.ئارقىدىنلا بۇ ئىككىنچى مەرىپەت ئۆزىنىڭ ياراتقۇچىسىنى مۇلاھىزە قىلىپ چىقىپ،ئۈچىنچى مەرىپەت مەيدانغا كېلىدۇ.ئۇ ئۆزى ئۈسىتىدە پىكىر يۈرگۈزىدۇ.بۇنىڭدىن مۇقىم تۇراقلىق يۇلتۇزلار توپى بولغان ئاسمان بارلىققا كېلىدۇ.بۇ جەرياندا بىرباسقۇچ يەنە بىرباسقۇچقا ئۇلىنىپ داۋاملىشىپ تۆتىنچى،بەشىنچى،ئالتىنچى،يەتتىنچى،سەككىزىنچى،توققۇزىنچى،ئونىنچى مەرىپەت مەيدانغا كېلىدۇ.يەنە ساتورن،يۇپېتىر،مارىس،قۇياش،ۋېنرا،مېركورىي ۋە ئاي شارى بىلەن ماس ھالدا ئايرىم-ئايرىم دائىرىلەر ھاسىل بولىدۇ.ئونىنچى مەرىپەتكە كەلگەندە ئالەمدىكى بۇ بىريۈرۈش مەرىپەتلەر تاماملىنىپ،ئايدىن باشلاپ يەنە بىرقانچە ئاسمان سەييارىلىرى مۇقىملىشىدۇ.ئۇلارنىڭ (ئۆزئوربىتىسىدىكى)ئايلانما ھەرىكىتى ئالەمدىكى بارلىق زاماندىن ئۆتۈشىدىغان ئەقىل تەرىپىدىن بەلگىلەنگەن. ئاسماننىڭ تۆۋىنىدىكىسى زېمىن بولۇپ بۇ دائىرىدىكىسى تەرەققىيات  جەريانى تەتۈرسىچە بولىدۇ.شۇڭا،ئۆزگەرمەيدىغان،مۇقىم بولغان كوسمولوگىيە ئەندىزىسىگە ئاساسلىنىپ،مۇكەممەلسىزلىكتىن مۇكەممەل ھالەتكە،ئاددىيلىقتىن مۇرەككەپلىككە ئۆتىدۇ.ئەڭ تۆۋەن سەۋىيدىكى ئەڭ ئاساسلىق ماددا،ئۇنىڭدىن كېيىنكىسى تۆت چوڭ ئامىل __ مېنرال،ئۆسۈملۈك،ھايۋانات،ئەڭ ئاخىرقىسى ئادەم.ئادەم يەرشارىدىكى مەخلۇقاتنىڭ ئەڭ ئالىيسى ھېسابلىنىدۇ(يۈكسەك ئورۇندا تۇرىدۇ). ئاۋۋال بۇ ئامىللار بىرىكىپ ئانچە مۇرەككەپ بولمىغان بىر-بىرىگە قارمۇقارشى،خىلمۇ خىل جىسىملار بارلىققا كېلىدۇ.بۇ جىسىملار يەنە ئۆزئارا بىرىكىپ،خىلمۇخىل ئاكتىپ ھەم پاسسىپ ئىقتىدارغا ئىگە بىرقەدەر مۇرەككەپ بولغان بىرتۈردىكى جىسىملار مەيدانغا كېلىدۇ.ساماۋى جىسىمنىڭ ھەرىكىتىنىڭ ئىدارە قىلىشى ئاستىدىكى بىرىكىش جەريانى تاكى ئەڭ ئاخىرقى بىرىكىشنىڭ نەتىجىسى بولمىش ئادەم بارلىققا كەلگۈچە بولغان ئارىلىقتا ئۆزلۈكسىز ھالدا بۇ دۇنيادىكى بىرقەدەر ئالىي ھەم بىرقەدەر مۇرەككەپ بولغان سۇبىستانسىيلەرنى ئىشلەپچىقىرىۋېرىدۇ. ئۇلارنىڭ ماددا ۋە شەكىلدىن تەركىپ تاپقانلىقىغا ئاساسەن ئېيتساق،يەرشارىدىكى بۇ سۇبىستانسىيلەرنىڭ ھەربىرخىلى ئۇزاق داۋاملىشىشچانلىققا ئىگە.ھازىر مۇھاكىمە قىلىۋاتقان ماددىدىكى مەلۇم شەكىلنىڭ ھەمرا بولۇشى بىلەن بىرلىكتە مەيدانغا كېلىدۇ.ئۇنىڭ قارمۇقارشىسى بىلەن سېلىشتۇرغاندا زۆرۈر ئەمەس.شۇڭا بۇ ماددىلارنىڭ قارىمۇقارشى بولغان خىلمۇ خىل شىەكىللىرىنىڭ توختاۋىسىز داۋاملىشىشى تەبىئەت دۇنياسىدىكى پەيدا بولۇش ۋە يوقىلىشنىڭ ئۆز-ئارا ئالمىشىشىغا سەۋەب بولغان. مەجىد پەخرو:"ئىسلام پەلسەپە تارىخى" مەنبە:ئۇيغارتورى"ئەركيارپەلسەپە تەتقىقاتى"دىن.

elzat1119

	ئېنىق چۈشەنمىدىم

fathullah

	پەقەت بەزى نۇقتىلار چەكتىن ئېشىپ كەتكەن ياكى ئۇيغۇن بولمىغاندەك تۇرىدۇ.باشقا تەرەپلىرىنى ھەق دەلىل بىلەن ئىسپاتلاش ھەتتاكى كۈچلەندۈرۈش مۇمكىن. مۇشۇ مىتا فىزىكا مەن ئەڭ قىزىقىدىغان،ئەڭ بىلەلمەيدىغان پەن.

توقماق

	شەكىل نەزەريىسىنىڭ ئىلىمىنتار شەكىل ۋەھاسىلى شەكىللەر ئىدىيىسى فارابىنىڭ بۇ تېمىدا تونۇشتۇرۇلغان ئالاقىدار ئىدىيىسى بىلەن باغلىنىشقا ئىگە ئىكەن.بۇ نۇقتىدا شەكىل نەزەريىسىنى فارابى ئىدىيىسىگە قىلىنغان ئىجادى ۋارىسلىق دىسەك بولغىدەك.

uzdil.com

	ئۇنداقتا تۇنجى مەۋجۇدىيەت نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟ نەدىن بارلىققا كەلگەن؟ بارچىنىڭ بارلىققا كېلىشىگە تۈرتكە بولغان تۇنجى مەۋجۇدىيەتنى ئاللاھ دەپ تونۇشقا بولامدۇ؟ فارابىنىڭ تۇنجى مەرىپەت، ئىككىنجى، ئۈچىنجى، ... مەرىپەتلەرنىڭ بارلىققا كېلىشىنى چۈشەندۈرۈشى مەلۇم مەنىدىن ئاللاھنىڭ ئالەمنى يارىتىش رەت-تەرتىپىنى پەلسەپە نۇقتىسىدىن ئېچىپ بېقىشقا ئۇرۇنۇپ كۆرۈشى دەپ قاراشقا بولىدۇ.

marhaba77

	ئۇنداقتا بۇ نەزەرىيەدىكى تۇنجى مەۋجۇدىيەت قۇياش بولامدۇ؟قۇياش  ئۆز ئەتراپىدىكى بارلىق سەييارىلەرنى تۇغقان دىمەكچىمۇ؟

uyol

	چۈشەنمىدىم

yan

	مەن بۇ تىمىنى ئانچە چۇشەنمىدىم، لىكىن تۇنجى مەۋجۇداتنى پەقەت بىر اللە ياراتقان ھەم ئىككىنچى،ئۇچۇنچى،تۈتۈنچىسىنىمۇ ھەتتە ئون،ئىككىنچىسىنىمۇ، مۇشۇ دۇنيادىكى بارلىق يارتىلغان نەرسىلەرنى بىراللە ياراتقان. ئۇنىڭ سىرىنى اللەدىن بىلەك ھېچكىم  بىلمەيدۇ ھەم بىلەلمەيدۇ. الىملارمۇ پەرەزگە ئاساسەن شۇنداق دەيدۇ،لىكىن توغراسىنى بىر اللە بىلىدۇ.

Uyghun

	marhaba77 يوللىغان ۋاقتى  2013-7-29 11:22 AM ئۇنداقتا بۇ نەزەرىيەدىكى تۇنجى مەۋجۇدىيەت قۇياش بولام ...

بۇغداي

	تورداشلارنىڭ ياخشىراق چۈشىنىشى ئۈچۈن ماۋۇ سۆزنىڭ چۈشەندۈرشىنى يېزىپ قويدۇم. ‹‹ ئۆزى ئۈچۈن مەۋجۇت بولۇپ تۇرغان ( مۇستەققىل مەۋجۈت بولۇپ تۇرالايدىغان) نەرسىنى سۇبىستانسىيە  ،  ئۆزى ئۈچۈن مەۋجۈت بولۇپ تۇرمىغان نەرسە ‹‹ ئاكدېنسىيە ›› دىيىلىدىكەن.