بۇيۇك ئىتتىپاقلىققا يىتىش يولى
ئتىپاقلىق پۇتۇن دۇنيا كىشلىرنىڭ ئىغىزلىردا توختىماي تەشۋىق قىلنىۋاتقان ۋە مەڭگۇ توختىمايدىغان موھىم بىر تىما.تارىختىن بۇيان ئىنسانلارنىڭ مەلۇم بىر توپ ياكى ئىقىمغا ئىتتىپاقلاشقىنى غەلبە قىلىپ ئىنسانلار تارىخىغا شانلىق توھپىلەرنى قوشۇپ كەلگىنى ھەممىىمىزگە مەلۇملۇق.شۇنداقلا شۇ ئىتتىپاقلىقنىڭ قارشىسى بولغان بولونمىچىلىك ئىنسانلارنى ئىغىر بالايى ئاپاتلەرگە دۇچار قىلىپ كەلگەن.نۇرغۇن پەيلاسۇپ،جەميەتشۇناس شۇنداقلا سىياسۇنلارمۇ بۇ موھىم نوقتىغا داۋاملىق يوكسەك ئەھمىيەت بىرىپ بۇ توغرىسىدا تەتقىقاتلارنى ئىلىپ بىرىپ ،تەشۋىقاتلارنى ئىلىپ بارغان ۋە داۋاملىق ئىلىپ بىرۋاتىدۇ.ئۇنداقتا بىر قەۋىمنىڭ ئەزىزلىك ۋە خارلىقىنى بەلگىلگەن ئامىللىرنىڭ بىرى بۇ ئىتتىپاقلىق ئامىلى زادى قانداق نەرسە ۋە قانداق تەركىپلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان.بۇ نىڭ دارىختىكى نەتىجىلىرى قايسىلار؟بۇ ھەر بىر ئىنساننىڭ ئويلىنشىغا تىگىشلىك بىر مەسلە.
ئىتىپاقلىق
لوغەت مەنىسى:ئۆز-ئارا ئىشنىش ۋە بىرخىل ئاڭ فورماتسىيسى ئۇستىگە قۇرۇلغان مۇناسىۋەت.
ئالاھىدىلكى:ئاڭ بىردەكلىگى،شەخسىيەتسىزلىك،قۇربان بىرىش،ئوزئارا ھۆرمەت،ئىتائەت،ئۆز-ئارا ياردەم،
رولى:مەلۇم مۇكەممەل ئىتتىپاقلىق بارلىق ئىجدىمائى ۋە ماددى كإچلەرنى بىرلەشتۇرۇپ تىخمۇ زور روھى،ئىقتىسادى بايلىقلارنىڭ ئىششىنى ئىشقا ئاشرۇپ تەرەققىياتنى ئەڭ تىز سۇرئەتتە ئىلگىرى سۇردۇ.
شەرىتلىرى:بىرخىل ئىددىيە،ئىلىم ۋە مەرىپەت .قاراش ۋە يول.ئىتائەت ۋە بوي سۇنۇش.كوينۇش ۋە قوغداش.ھۆرمەت ۋە باراۋەرلىك.ئەركىنلىك ۋە يول قويۇش....
يۇقارقىلار ئىتتىپاقلىق سۆزلىرنىڭ ئالىملار شەرھىيلىگەن بىر قانچە تەرەپلىرى ۋە ئۇنىڭغا يىتىشنىڭ دەسلەپكى يوللىرى.
لىكىن پۇتۇن جوڭگونى شۇنداقلا دۇنيانى تەقەززا قىۋاتقان بۇ ئىتتىپاقلىققا قانداق يىتىش كىرەك؟گەرچە ئالىملىرمىز ۋە سىياسيۇنلىرمىز شۇنچە تەكىتلىگەن بۇ ئىتتىپاقلىق مەسلىسنىڭ نىگىزى بولغان بۇنىڭغا قانداق يىتىش بىز تەشنا بولغان ۋە قىلالمىغان بىر مەسلە بولوپ تۇرىۋاتىدۇ.
بىز تارىخقا قارايدىغان بولساق ھەر بىر قەۋىمنىڭ چوڭ يىغلىش ئىتتىپاقلىقدا بىرخىل مەنىۋى كۈچنىڭ ئۇلارنىڭ مۇستەھكەم باغلاپ تۇرغانلىقىنى بىلەلەيمىز ۋە شۇ ئىتتىپاقلىشىۋالغان ئاز بىرقىسىم ئىنسانلارنىڭ كۆپ خەلىق ئۇستىگە ھاكىملاردىن بولغانلىقىنى بىلەلەيمىز.
رىم ئىمپىريىسى دەسلەپكى قۇرغۇچىلىرى خىرىستىيان ئىددىسى ئۇستىگە قۇرۇلۇپ ياۋۇرپا ۋە ئاسىيا زىمىنلىرنى بويسۇندۇرشىدىن تارتىپ ھازىرقى ئامىركىنىڭ دۇنيانىڭ كۆپ قىسىم جايلىردىكى كىشلەرنى مايىل قىلۋىلىشلىرغىچە بولسۇن ئۇلارنىڭ كىشلەرنى جەلىپ قىلشىدا قانداقتۇر غايىۋى تىخنىكىلىق قۇرال ۋە كۆپ خىل ئەسكەر بولماستىن ئۇنىڭدا يۇشۇرۇن ئىنسانلار ئىنتىلۋاتقان غايە ۋاستىسنىڭ بارلىقىنى بىلەلەيمىز.
لىكىن كۆپچىلىك ھۆكۇمرانلار ئۆزلىرنىڭ ھاكىميەت تۇتۇشىغا بىرەر دىننى ۋە مەۋھۇم ئارزۇنى قۇرال قىلش ئارقىلىق كىشلەرنى ھاكىميىتى ئەتراپىغا ئۇيۇشتۇرغان.قانداقتۇر دىندىن خالىي ھاكىميەت تۇتىمىز دىگەنلەر مۇ مەلۇم دىننى ئاستىرىتتىن ئۆنىڭ مەنپەتلىرى ئۈچۈن ئىشقا سالغان،ئۇنداق قىلمايمۇ ھكىميەت تۇتۇشقا قادىر بولالمىغان مەسلەن :رىملىقلار خىرىستىيان دىنىنى،تاڭ سۇلالىسى بۇددا دىننى،پارىسلىقلار ئاتەش دىننى،مىسرلىقلار قۇياش ۋە ئاسمان جىسىملىرغا چوقونۇشنى،ھىندىلار بۇددا دىننى ،ئەرەپلەر ۋە تۇركلەر ئىسلام دىننى ،يىقىنقى زامانلاردا بولسا بەزى غەرىپ دۆلەتلىرى ئەركىنلىكنى ،بەزى نامرات رايۇنلار ئىقتىسادنى،ئاسىيا دۆلەتلىرى كومنىزىمنى ئۆزىنىڭ ھاكىميەت قوغدىشىنىڭ مەنىۋى توۋرىكى قىلماقتا ۋە باشقا ئىددىيەلەرنى بىردەك چەتكە قاقماقتا.
جوڭگو يىقىنقى زامان تارىخىغا قارايدىغان بولساق گومىنداڭ ھاكىميىتى خەلىقنىڭ چىرىكلىكە قارشى تۇرۇپ دولەتنى مۇنقەرىزلىكتىن قۇتۇلدۇرۇشتىن ئىبارەت تەشنالىقىنى توتقا قىلىپ پۇتۇن جوڭگونى فىئودالىزىمنىڭ يولدىن قۇتۇلدۇردى.شۇنچە ئاجىز جوڭگو خەلقى كۈچلۇك تولوق قۇراللانغان چىڭ ھاكىميىتىدىن غالىپ كەلدى.ماۋزىدۇڭمۇ ئوخشاشلا ئككى يۇزلىمچى ۋە چىرىكلىك ئەۋىج ئالغان گومىنداڭ ھاكىميىتىنى خەلىقنىڭ ئەڭ تەشنا بولغا خەلىقنى ھاكىميەتكە چىقرىش شۇئارىنى توۋلاپ ئازغىنە ۋاقىتتا ھازىرقى جوڭگونى قۇرۇپ چىقتى.
تارىختىكى ئەڭ چوڭ ئىتتىپاقلىق گوروھى يەنلا 600-يىللاردىكى ئىسلام ئىمپىريىسى بولوپ، ئىنسان قىلپىدىن چىققان پائالىيەتلىرى ئادەمنى شۇركەندۇردىغان جاھىليەتنىڭ پاتقىقىغا ئەڭ چوڭقۇ چۆككەن ئەرەپ قەبىللىرى بولوپ ئۇلارنى ئىسلاھ قىلىش ئادەمنىڭ خىيالىغىمۇ كەلمەيىتتى.ئۇلار ئۆز قىزلىرنى تىرىك كۆمەتتى،باللىرنىڭ قاۋۇل ساغلام بولشى ئۈچۈن خوتۇنلىرنى قاۋۇل ئەرلەرگە ھامىلدار بولغىچە ئۇرۇق سىلىپ بىرىشگە بىرەتتى.ئاجىزلارنى قۇل قىلاتتى.ئادەم ئۆلتۇرۇش،ئوغرىلىق،ۋە شۇنداقلا ھەرقانداق ئەيىپلەر ئۇلاردىن تىپىلار ئىدى.لىكىن ئىسلام شۇ روھى كىسەللىرى ساقايماس ئەرەپلەرنى خۇددى ئۇيۇل تاشتەك بىرلەشتۇرۇپ ئەينى چاغدىكى ۋە ھازىرقى مەدىنيەتلىك مىللەتكە ئايلاندۇرۇپ ئۇلاردا ھازىرقىچە باشقىلارغا قىلچىلىك باش ئەگمەيدىغان ئۆزلۇك ئىڭىنى ۋە قىرىنداشلىقنى شەكىللەندۇردى.سىزنىڭ خەۋەرلەردىن ئاڭلىغان ئۇلار ئوتتۇرسىدىكى نىزا پەقەت غەرىپ شۇناس سىياسىيۇنلارنىڭ ئىسلام كۈچىنى ئاجىزلاشتۇرۇش ئۈچۈن قۇرغان قاپقىنى ۋە توھمىتى.لىكىن كىمنىڭ ئۇزاق دەۋىر سۇرگەنلىكى ۋە مۇكەممەللىكى بىزگە ئىتتىپاقلىقنىڭ ھەقىيقى يولنى كۆرسىتىدۇ.
يىغىنچاقلىغانداق ئىتتىپاقلىق مەلۇمخىل مۇكەممەل ئىددىيە ئۇستىگە بولمىسا ئۇ مەڭگۇ رۇياپقا قىچمايدىغان قۇرۇق شۇئار بولوپ قالدۇ خالاس.ئۇنداقتا ھازىر ئىنسانلار قايسى ئىددىيەگە ئىتتىپاقلاشسا ئۇزاق ئەمىن ۋە بەخىتلىك تەرەققىياتقا ئىرشىدۇ؟
بۇ دەل زامانىمىز تەشنا بولۋاتقان ھەر ئادەم كاللىسدا چوشۇنچىگە ئىگە بولشى زورۇر موھىم مەسلە.
تارىخلاردىن شۇنى يەكۇنلەيمىزكى بۇ ئىددىيە شۇنداقلا مۇكەممەل بولمايدىكەن ئۇنىڭ ئۇستىگە قۇرۇلغان ئىتتىپاقلىق ۋاقىتلىق بولوپ ئۇزاق ئەمىنلىك ئەمەلگە ئاشمايدۇ ۋە خەلىقكە ۋە مىللەتكە ھەقىيقى بەخىت ئىلىپ كىلەلمەيدۇ.ۋە تەرەققىياتمۇ بولمايدۇ .
ئەمدى بىردىن ئىزدىنىپ قايسى ئىددىيەدە مۇكەممەللىك بارلىقىنى كۆرۇپ باقايلى.(پەلسەپىۋى قاراش بويچە مۇكەممەللىك يوق.لىكىن بۇ يەردە ئىيتىلغىنى ھەممىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ،ئەڭ ئاممىۋى،ئاقىۋىتى خەيرىلىك بولغان يۇقرى پەللە.)
خىرىستىيان ئىددىيسى:بۇ ئىددىيە بارلىققا كەلگىنىگە ئۇزاق يىل بولغان ئىددىيە بولوپ بۇ ئىدىيە دەسلەپكى زامانلاردا شانلىق تارىخلارنى ياراتقان لىكىن ئۇنىڭ ئەڭ زور كەمچىلكى ئۇ ئوتتۇرا ئەسىرنىڭ باشلىردا غايەت زور دەرىجىدە ئوزلىرنىڭ پوپلىرى ۋە ئاتامانلىرنىڭ مەنپەتى ئۈچۈن قاتتىق بۇرمىلانغان .خەلىقنىڭ مەنپەتى ئويلانماي مۇكەممەللىكتىن ئەڭ يىرىق بىر ئىددىيە سۇپتىدە جان تالاشماقتا.ئۇ پەقەت ئەڭ نامرات جايلاردىلا ئاز تولا ئەگەشكۇچلىرنى ساقلاپ قالماقتا ۋە ئۇنىڭغا ئەمەل قىلدۇق دىگەن ئاۋاممۇ ئۇنى بىر كۇپلىت شىئىر ھىكايىدەك پەقەت گۇناھ قىلىپ مەخسىتىگە يىتىپ بولغاندا ئاندىن توۋە قىلىش ئۈچۈنلا ئىشلىتىدىغان كۆڭول خوشى قىلۋالماقتا.ئۇنىڭدا زامانىمىزدا ھىچ ئىتتىپاقلاشتۇرۇش كۈچى يوقلىقنى دۇنيا كىشلىرى كۆرۈپ يەتكەن.
كاپتالىرىم ئەركىن ئىددىيسى:بۇ ئىددىيە 2-دۇنيا ئۇرشىنىڭ مە بەينىدە دۇنيادا مىسلىسز بايلىق ۋە تەرەققىيەت ئىلىپ كەلگەن بولسىمۇ ئۇ ئىددىينى ئاجىزلارنىڭ خارلىق ئورنىنى بەكلا ئاشۇرۋىتىشى ۋە پۇل ئۇچۇن ھەرقانداق ۋاستىنى ئىشقا سىلىش رەزىللىكى ئۇلارنىڭ بىر مەھەل ئۇچقاندەك تەرەققى قىلشىنى توختىتىپ قويماقتا.ئۇلار گەرچە ئىنسانلارغا نۇرغۇن قۇلايلىقلارنى ئىلىپ كەلگەن بولسىمۇ بالايى ئاپىتى ئۇنڭدىن ئىشىپ كەتكەن.ئۇلارمۇ ئىنسانى قەدىر قىممەتكە كۆڭۇل بولوشكە باشلىغان.ۋە نۇرغۇن ئىددىيەلەرنىڭ تەرەپلىرى يۇغۇرلۇپ ئەبجەشلىكنى شەكىللەندۇرگەن.لىكىن يەنلا تەرەققىيات داغدام يولنى تاپالماي تىڭىرقىماقتا.
كومنىزىم:ئۇنىڭ شۇئار ۋە غايىسى شۇنچە ئۇلۇغ بولسىمۇ بۇ ئىددىينىڭ ئادەمنى تۇرغۇنلۇقتا قالدۇرۇپ ئادەملەرنى ئالغا ئىنتىلىش قىزغىنلىقنى سۇسلاشتۇرۇپ ھۇرۇنلۇققا باشلاشتەك تەرەقىياتنى چەكلەشتەك سەلبى تەسىرى تىزلا بۇتۇزۇلمىنىڭ بەرباتلىقىنى كەلتۇرۇپ خەلىق ئۈچۈن ھەقىيقى بەخىت يارتالمىغان.جۇڭگو بۇ تۇزۇلمىنى ئۆزىنىڭ ئەمىليىتىگە بىرلەشتۇرۇشنى ئوتتۇرغا قويوپ مۇكەممەللەشتۇرۇشكە ئىلىپ بىرىشنى ئويلاۋاتىدۇ ۋە تىرىشىۋاتىدۇ.............................................
ئىسلامىزىم:بۇ خىل ئىددىيەنىڭ تارىختا ياراتقان توھپىلىرى ئىنسانلار قايىل بولغىدەك دەرىجىدە .بولوپمۇ ئادەمنى ئادەمدەك قەدىر قىممەتكە ئىگە قىلشقا ئەڭ كۆڭۇل بولۇنگەن بولوپ ئادىللىق ئىسلامدا ھەقىيقى تۇردە قارار ئالغان.شۇنداقلا ئۇنىڭ باشتىن ئاياغ ئومومىيلىقى ،ساپلىقى،ئۆزگەرمەسلىكى،ھەممە كىشنىڭ باراۋەرلىكى،ئىلىم پەننى ھۆرمەتلىشى،تىرىشچانلىق كۆينۇش ۋە ياخشىلىققا بۇيرۇشى كەڭ جامائەتچىلىكنىڭ قارشى ئىلشىغا ئىرشىپ پۇتۇن دۇنيانىڭ ئەڭ چول قەۋمى شەكىلدە مۇسۇلمانلارنى ساقلاپ كەلگەن.لىكىن كىيىنكى دەۋىرلەردە بۇ مۇسۇلمانلارنىڭ ئەھكاملارغا ئىتائىتىنىڭ بوشىشى بىلەن مۇسۇلمانلار جامائىتى چىچىلىپ يەتكۇسىز ئازاپقا دۇچار بولدى.لىكىن ئۇنىڭ دەسلەپكى مۇكەممەللىكى ھازىرغىچە ساقلىنىپ قايتا گۇللىنىشكە قاراپ ماڭغان بولوپ ئەرەپ باھارىدىن كىيىن يەنە جانلىنىشقا باشلىدى.
ئاخىردا ئىنسانلارنىڭ نىملا بولمىسۇن بىرخىل ئىددىيەنى يەنى روھى ۋە ماددى ئىھتىياجلار تولوق ئەكىس ئىتىلگەن ،خەلىق ئاممىسىنى ھەقىيقى نەپكە ئىرىشتۇردىغان بىرخىل ئىددىيەنىڭ بولشى دەل ئىتتىپاقلىقنىڭ مەڭگۇ ،ئەبەدىي بولشىنىڭ ئەڭ چوڭ شەرتى.قانداقلىكى قەۋىم ئۆزلىرنىڭ شۇ مۇكەممەل ئىددىيە قارشىنى بەلگىلمىگەچە بۇ ئىتتىپاقلىق قۇرۇق شۇئاردىن باشقا ھىچ نىمە ئەمەس.شۇڭا دولىتىمىز پۇقرالىرى ۋە ئەمەلدارلىرى ئىتتىپاقلىق ئىددىيسىنى تونوپ يىتشى كىرەك.پەقەت شۇ ئىددىينى قانات يايدۇرسىلا مەسلە نىىگىزىدىن ھەل بولوپ ،بارلىق كىشلەر بىر تەن جاندەك ئالغا ئىلگىرلەيدۇ.لىكىن ئىددىيە تاللاشنىڭ ئەڭ موھىم شەرتى: شۇ خىل ئىددىينىڭ بارلىق ئىنسانلارنىڭ ماددى مەنىۋى ئىھتىياجىغا ئۇيغۇن ۋە ئۇزاق ئەمىنلىكى ئىسپاتلانغان،ھەممە كىشى باراۋەر،يول ھۆكۇملىرى ئىنىق ،ساپ،ئىنسان ئەقلىدىن بىر دەرىجە ئۇستۇن،يىراقنى كۆرەرلىكى ئەڭ يۇقرى بولۇش.
مانابۇ ئىىتپاقلىققا تەشنا ئاممىنىڭ ھەل قىلىشقا تىگىشلىك ئەڭ موھىم مەسلە.
مەنبە:ئۆزۈم
يوللىغان ۋاقتى 2013-6-14 05:31:42 PM
