ئامېرىكا بولمىغان دۇنيا

Naprat2009

	ئامېرىكا بولمىغان دۇنيا ئاپتورى: رىچارد ن.خاس (ئامېرىكا) تەرجىمىدە: نەپرەت 2009 مەن بىر ئاشقۇن تەسەۋۋۇر قىلىپ باقاي: ئامېرىكا نۆۋەتتە ۋە ئالدىن پەرەز قىلغىلى بولىدىغان كەلگۈسىدە دۇچ كېلىدىغان ھەل قىلغۇچ تەھدىت جۇڭگونىڭ قەد كۆتۈرۈشى، قوپال شىمالىي كورىيە، يادرو قورالى بار ئىران، ھازىرقى زامان تېررورىزمى ۋە كىلىماتنىڭ ئۆزگىرىشى ئەمەس. يۇقىرىقىلارنىڭ ھەممىسى يوشۇرۇن ياكى ئەمەلىي تەھدىت پەيدا قىلدى، ئەمما ئامېرىكا دۇچ كەلگەن ئەڭ چوڭ خىرىس تېزلىكتە كېڭىيىۋاتقان قەرز، كونىراپ كەتكەن ئاساسىي ئەسلىھە، قالاق باشلانغۇچ ۋە تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ، ۋاقتى ئۆتكەن كۆچمەنلەر تۈزۈمى ھەمدە ئاستا ئىقتىسادىي ئېشىش بولۇپ، قىسقىچە ئېيتقاندا بۇ خىرىسلار ئامېرىكا ئەمەلىي كۈچىنىڭ دۆلەت ئىچى ئاساسى. باشقا دۆلەتلەردىكى ئوقۇرمەنلەر بۇ ھۆكۈمدىن، ئامېرىكا يولۇققان قىيىنچىلىقلارنى كۆرۈپ ئازدۇر-كۆپتۇر خۇشال بولۇشى مۇمكىن. مۇنداق ئىنكاس ئەجەبلىنەرلىك ئەمەس. ئامېرىكا ۋە ئامېرىكىنىڭ ۋەكىللىرى تەلۋىلەرچە قائىدە-نىزاملارغا خىلاپلىق  قىلدى (ئامېرىكا ھەمىشە كەم بولسا بولمايدىغان دۆلەت، ئەمما بۇ نۇقتىنى باشقا دۆلەتلەر ئوتتۇرىغا قويسا تېخىمۇ ياخشى بولىدۇ)، ئامېرىكىنىڭ قىلمىشى ۋە باشقا قائىدىلىرى ئارىسىدىكى توقۇنۇش ئىككى يۈزلىمىچى ئەيىبلەشلەردىن ساقلاپ قالالمىدى. ئامېرىكا ئۆزى باشقىلاردىن تەلەپ قىلغان پىرىنسىپىقا ئەمەل قىلالمىغاندا نارازىلىق كېلىپ چىقىدۇ. ئەمما، كۆپ قىسىم ئازدۇرۇشلارغا ئوخشاش، ئامېرىكىنىڭ مۇكەممەلسىزلىكى ۋە ئاۋارىچىلىقىنىڭ پېيىغا چۈشۈش چەكلىنىشى كېرەك. دۇنيادىكى ھەر قايسى دۆلەتلەر ئۆزىنىڭ ئارزۇسىغا ئېھتىياتچان پوزىتسىيە تۇتۇشى كېرەك. ئامېرىكىنىڭ ئىكى خىرىسلارغا تاقابىل تۇرۇش جەھەتتىكى مەغلۇبىيىتى زور بەدەل تۆلىتىشى مۇمكىن. ئەمەلىيەتتە، ئامېرىكىنىڭ مۇۋەپپىقىيىتى ئۆزىگە ۋە دۇنيادىكى باشقا دۆلەتلەرگە بولغان ئەھمىيىتى ئوخشاش دېگۈدەكلا چوڭ. قىسمەن سەۋەبى ئىقتىسادتا. ئامېرىكا ئىقتىسادى يەنىلا دۇنيا ئومۇمىي مىقدارىنىڭ تۆتتىن بىرى ئەتراپىنى ئىگىلىمەكتە. ئەگەر ئامېرىكىنىڭ ئىقتىسادىي ئېشىشى تېزلەشسە، ئامېرىكىنىڭ باشقا دۆلەتلەرنىڭ تاۋارلىرى ۋە مۇلازىمىتىنى ئىستېمال قىلىش ئىقتىدارىمۇ ئاشىدۇ، بۇ ئارقىلىق دۇنيانىڭ ئېشىشىنى سىلجىتىدۇ. ياۋروپا خارابلىشىۋاتقان، ئاسىيانىڭ سۈرئىتى ئاستىلاۋاتقان ۋاقىتتا، پەقەت ئامېرىكا (تېخىمۇ كەڭ مەنىدە قىلىپ ئېيتقاندا پەقەت شىمالىي ئامېرىكا) نىڭلا يەر شارى ئىقتىسادىنىڭ ئەسلىگە كېلىشىنى قوزغىتىش ئىقتىدارى بار. ئامېرىكا يەنىلا تەڭداشسىز يېڭىلىق يارىتىش مەنبەسى. دۇنيادىكى كۆپ قىسىم خەلق كرېمنىي جىلغىسى تەتقىق قىلغان تېخنىكا ئاساسىدىكى كۆچمە ئالاقە ئۈسكۈنلىرىنى ئىشلەتمەكتە؛ ئوخشاشلا، ئىنتېرنېتمۇ ئامېرىكىدا بارلىققا كەلگەن. يېقىندا، ئامېرىكا تەتقىق قىلىپ چىققان يېڭى تېخنىكا يەر ئاستى تاش قاتلىمىدىن نېفىت ۋە تەبىئىي گاز ئايرىپ ئېلىش ئىقتىدارىنى زور دەرىجىدە ئاشۇردى. بۇ تېخنىكا نۆۋەتتە پۈتكۈل يەر شارىغا كېڭەيتىلىپ، باشقا دۆلەتلەرنىڭ ئېنېرگىيە مەھسۇلات مىقدارىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىپ، قىممەت ئىمپورت ئېنېرگىيە مەنبەسىگە تايىنىشىنى تۆۋەنلەتتى ھەمدە كاربون قويۇپ بېرىش مىقدارىنى تۆۋەنلەتتى. ئامېرىكا يەنىلا بىباھا ئىدىيە مەنبەسى. ئامېرىكىنىڭ دۇنيا دەرىجىلىك ئۇنۋېرسىتېتلىرى دۇنيانىڭ كۆپ قىسىم كەلگۈسى رەھبەرلىرىنى تەربىيلىدى. تېخىمۇ تۈپكى مەنىدىن ئېيتقاندا، ئامېرىكا ئۇزۇندىن بۇيان ئىزچىل ئەڭ گەۋدىلىك بازار ئىقتىسادى ۋە دېموكراتىك سىياسىيدا مۇۋەپپىقىيەت قازانغان ئۈلگە بولۇپ كەلدى. ئەگەر ئامېرىكا ئەندىزىسى كىشىلەرگە داۋاملىشىدىغانلىقىنى ھېس قىلدۇرسا، پۈتۈن دۇنيا خەلقى ۋە ھۆكۈمىتى تېخىمۇ ئېچىۋېتىلىدۇ. ئەڭ ئاخىرىدا، دۇنيا كۆپلىگەن خىرىسلارغا دۇچ كەلدى، كەڭ كۆلەملىك قىرغۇچى قوراللارنىڭ كېڭىيىشىنى توسۇش، كىلىماتنىڭ ئۆزگىرىشى بىلەن كۈرەش قىلىش ۋە دۇنيا ئىقتىساد تەرتىپىنىڭ ئايلىنىشىنى ساقلاش ئارقىلىق سودا ۋە مەبلەغنى ئىلگىرى سۈرۈش، تور بوشلۇقى قىلمىشىنى نازارەت قىلىش، يەر شارى سەھىيە ئەھۋالىنى ياخشىلاش ۋە قوراللىق توقۇنۇشنى توسۇشى كېرەك. ئادام سىمىسنىڭ «كۆرۈنمەس قول» ى ئېھتىمال ئەركىن بازارنىڭ مۇۋەپپىقىيىتىگە كاپالەتلىك قىلالىشى مۇمكىن، ئەمما جۇغراپىيىۋى سىياسەتكە قۇربى يەتمەيدۇ. تەرتىپ رەھبەرلىك كۈچىنىڭ كۆرۈنىدىغان قولى ئارقىلىق قېلىپلاشتۇرۇلىشى ۋە يەر شارىۋى خىرىسقا يەر شارىۋى تاقابىل تۇرۇشنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشى كېرەك. مېنىڭ مەقسىتىمنى خاتا چۈشىنىپ قالماڭ: يۇقىرىقىلارنىڭ ھەممىسى ئامېرىكىنىڭ يەككە-يېگانە ھالدا دۇنيا مەسىلىلىرىنى ئۈنۈملۈك ھەل قىلىدىغانلىقىدىن دېرەك بەرمەيدۇ. بىر تەرەپلىمىلىك ناھايىتى ئاز ئۈنۈم بېرىدۇ. ئامېرىكىنىڭ ئۇسۇلى كەمچىل بولغانلىقى سەۋەبلىكلا ئەمەس؛ بۈگۈنكى دەۋر يەر شارى مەسىلىلىرىنىڭ ماھىيىتى پەقەت كوللېكتىپ ماسلاشقاندا ئاندىن ئەڭ چوڭ مۇۋەپپىقىيەت پۇرسىتىگە ئېرىشكىلى بولىدىغانلىقىنى بەلگىلىدى. ئەمما كۆپ تەرەپچىلىك دېمەككە ئاسان، لايىھىلەش ۋە يولغا قويۇش ناھايىتى تەس ئىش. كۆز ئالدىمىزدا بۇ رولنى ئوينىيالايدىغان پەقەت بىرلا نامزات: ئامېرىكا بار. زۆرۈر ئىقتىدار ۋە يىراقنى كۆرەر تەشكىللەشكە ئىگە باشقا دۆلەت يوق. بۇ مېنى تۆۋەندىكى كۆز قاراشقا قايتۇرۇپ كەلدى: ئامېرىكا ئىقتىسادىي، ماددىي، ئىجتىمائىي ۋە سىياسىيدا چوقۇم ئۆزىنىڭ ئۆيىنى رەتلىك تۈزەشتۈرگەندىلا ئاندىن بايلىقى ئارقىلىق دۇنيا تەرتىپىنى ئىلگىرى سۈرۈش زۆرۈرىيىتى بار. ھەممە كىشى شۇنداق بولۇشىنى ئۈمىد قىلىدۇ: ئامېرىكا رەھبەرلىك قىلغان دۇنيانىڭ ئورنىغا دەسسىتىش لايىھىسى جۇڭگو، ياۋروپا، روسىيە، ياپونىيە، ھىندىستان ياكى باشقا ھەر قانداق دۆلەت رەھبەرلىك قىلغان دۇنيا ئەمەس، بەلكى رەھبىرى بولمىغان دۇنيا. رەھبىرى يوق دۇنيا مۇقەررەر ھالدا ئاخىرى چىقماس كرىزىس ۋە توقۇنۇشقا پېتىپ قالىدۇ. بۇ چاتاق ئۇچۇر، ئامېرىكىغا نىسبەتەن شۇنداق بولۇپلا قالماي، يەر شارىدىكى مۇتلەق كۆپ قىسىم ئاممىغا ھەم شۇنداق. مەنبە: ئوكيان تورى؛ ئاپتورى رىچارد ن خاس 2003-يىلدىن بۇيان دېپلوماتىيە مۇناسىۋىتى كومىتېتىنىڭ رەئسى بولغان، ئامېرىكا دۆلەت مەھكىمىسىنىڭ سىياسىي پىلان مۇدىرى بولغان (2001-2003)، كىچىك بوشنىڭ شىمالىي ئېرلاندىيە ۋە پاكىستاندىكى ئالاھىدە ئەلچىسى بولغان، بوش ھۆكۈمىتىدىن ئىستېپا بېرىشتىن ئىلگىرى ئىراق ئۇرۇشىغا قارشى تۇرغان. ئۇ يەنە يېقىن شەرق ۋە جەنۇبىي ئاسىيا ئىشلىرىنىڭ رەئىسى ۋە مۇدىرىنىڭ ئالاھىدە ياردەمچىسى. (نەپرەت 2009 تەرجىمە قىلدى)

altun_anqar

	ئامىركا بولمىغان دۇنيا   دىسە  تېخى  ئامىركا بولمىغان دۇنيا    دۇنيا ئەمەس دەيدىغان چېغى دەپ  كىرىپتىمەن

kutluk74

	تاغدا بۆرە بولمىسا قويلار ساراڭ بولۇپ قالغۇدەك،مىنىڭچە دۇنيادا ئامېرىكىدەك بىرەر «خوجايىن »دۆلەتنىڭ مەۋجوت بولغىنىمۇ ياخشىمىكىن دەيمەن .......تېمىڭىزغا رەخمەت.

abdiwahap

	توغرا دەيسىز

sarang123

	ھۆرمەتتىن ئگىلگەن باشقا ئالقىش ياغىدۇ،خوشامەتتىن ئىگلگەن باشقا قارغىش

Gvljahan

	يۇقارقى دىيىلگەنلەرنىڭ ھەقىقەت ، كۆز يۇممايمىز ، لىكىن ئامرىكا ئۆزىنىڭ يۇقۇرقى ئاكتىۋال ئورنىنى تېخىمۇ مۇستەھكەملەيمەن دەيدىكەن ، دۇنيانىڭ ھەرقايسى رايۇنلىرىدا كۆرىلىۋاتقان يەرشارىۋى سەلبى ئۆزگىرىشلەرگە ئىجابى تەسىر كۆرسىتەلىشى ۋە ماركىسنىڭ «دۆلەت -يىغىپ ئېتيقاندا ئېكىسپالاتاتسىيە ماشىنىسى » دىگەن ئولۇغ نەزىرىيەسىنى ۋە ئۇنىڭ يەرشارىنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى تۇغۇندى «مەھسۇلاتلىرى » نى ئۆز ئەمەلىيىتى ئارقىلىق مەغلۇپ قىلالىسا ئاندىن ھەقىقى دۇنياۋى قوللاشقا ۋە دۇنياۋى بىرلىشىشنىڭ دەسلەپكى مىۋىسىگە ئىرىشەلەيدۇ . بۇنىڭ ئۈچۈبن ئامرىكا يەنە بىرقەدەم ئىلگىرلىگەن ھالدا يەر شارى خاراكتىرلىك ئەقىل ئامبىرى قۇرۇشقا يەنى ئۆزىدە بار بولغان «بىباھا ئىدىيە مەنبەسى» نى تېخىمۇ مۇكەممەللەشتۈرۈشكە مۇھتاج بولىدۇ ، دۇنيانىڭ ھىچقانداق جايىدا بىر تەرەپلىمە ، يەككە توپنىڭ مەنپەئەتىنى كۆزلەپ  ، داغۇ-دۇغىلىق كۆتۈرۈلگەن ھەشەمەت بولسۇن ياكى ، قان تۈكۈشلەر بولسۇن ئۇزاققا بارماي ئۇنداق ئىش پائالىيەتلەرنىڭ ساھىبلىرى  ئۇزاق دەۋر سۈرگەن ئەمەس ، قايسى زاماندا  ، قايسى ماكاندا ،  قانچىلىك كۆلەمدە  دەۋر سۈرۈش  - قوللاشقا ئىرىشىش پەقەتلا خەلىقپەرۋەرلىكنى - ئىنسانپەرۋەرلىكنى  ھەقىقى  ئىشقا ئاشۇرالىغانلارغا مەنسۈپ  ، مەنپەئەتپەرەسلىك بىلەن ھىچقانداق دۆلەت خەلقارادا ھەقىقى ھۆرمەت ۋە ئابرۇي تاپقان ئەمەس .

wazipa

	ئامرىكا دۇنيادا مەۋجۇت بولمسا بولمايدىغان بىر دۆلەت.

Gvljahan

	Naprat2009 ، تەرجىمىلىرىڭىزگە ، ئەجرىڭىزگە كۆپ تەشەككۈر ، بىزلەرنى « ياخشى -يامان  »خەۋەرلەردىن دائىما خەۋەردار قىلىپ تۇرىۋاتىسىز ، سالامەت بۇلۇڭ .

dil~qin

	ئامىرىكا بولمىسا كىم بىلەن رىقابەتلىشىمىز

akbar0997

	ئامرىكا يەرشارىنىڭ تارازىسى . مۇستەبىت دۆلەتلەرنىڭ تىزگىنى . ياشا ئامرىكا .