-
تىزىم نۇمۇرى:63239
-
- تىزىم ۋاقتى:2011-11-02
- ئاخىرقى كىرگىنى2011-11-29
- تور ۋاقتى:429سائەت
-
-
بىلوگدوستلاشقورال
|
|
|
|
|
ناھايىتى شەپقەتلىك ۋە مىھرىبان اللەنىڭ نامى بىلەن باشلايمەن. Yl% Ra1 }at8b ^ QY8I_VF ۋاقىتنىڭ نىسبىيلىكى ۋە تەقدىر T-xcd _Xlf}BE 1u:OzyJy ھازىرغا قەدەر رىئاللىقتا «ئۈچ ئۆلچەملىك بوشلۇق» نىڭ مەۋجۈت ئەمەسلىكى، ئۈچ ئۆلچەملىك بوشلۇقنىڭ پەقەت ھىس-تۇيغۇ ئۈستىگە قۇرۇلغانلىقى sl}bNzT# ۋە ئىنساننىڭ پۈتۈن ھاياتىنى ئۆز كاللىسىدا ئۆتكۈزىدىغانلىقى ئىسپاتلاندى. شۇڭا يۇقۇرىقى ئەقىدىنىڭ قارشىسى ئەقىل ۋە ئىلىم-پەندىن چەتنىگەن خۇراپى ئەقىدىگە ئىشىنىدۇ، چۈنكى ئۈچ-ئۆلچەملىك ماددى دۇنيانىڭ مەۋجۇتلىقىغا پاكىت يوق.بۇ پاكىت تەدرىجى تەرەققىيات نەزەرىيىسى ئاساسىغا قۇرۇلغان ماتىريالىستىك پەلسەپىنىڭ ئۇلىنى، ماددا مۇتلەق ۋە مەڭگۈلۈك دىگەن قاراشنى رەت قىلدى. ماتىريالىستىك دۇنيا قاراشنىڭ ئىككىنجى ئۇلى بولغان ۋاقىت مۇتلەق ۋە مەڭگۈلۈك دىگەن قاراش پەقەت پەرەزدىن ئىبارەت. ۋاقىت ھەققىدىكى بۇ قاراش ماددا ھەققىدىكى قاراشقا ئوخشاش خۇراپى قاراشتۇر. R;.zS^LL OthQ)&pqX -\b~R7VQ ۋاقىت ,}2M'DSWa tQ< ou, ;Z-xum{ بىزنىڭ ۋاقىت دەپ ھىس قىلغىنىمىز ئەمىلىيەتتە بىر دەقىقىنى يەنە بىرىگە سېلىشتۇرىدىغان ئۇسۇلدىن ئىبارەت. بۇ ئېنىقلىمىنى تۆۋەندىكى مىسال pa N )t ئارقىلىق چۈشەندۇرىمىز. مەسلەن، بىر كىشى مەلۇم بىر جىسىمنى چەككەندە، مەلۇم ئاۋازنى ئاڭلايدۇ. ئۇ كىشى بەش مىنۇتتىن كىيىن ئوخشاش (NyS2
` جىسىمنى يەنە چەكسە، ئوخشىمىغان يەنە بىر ئاۋاز ئاڭلايدۇ. بۇ كىشى بىرىنجى ئاۋاز بىلەن ئىككىنجى ئاۋاز ئوتتۇرسىدا مەلۇم ئارلىق بارلىقىنى ھىس J
[J, قىلىدۇ ھەم بۇ ئارلىقنى «ۋاقىت»دەپ ئاتايدۇ. لىكىن ئۇ كىشى ئىككىنجى ئاۋازنى ئاڭلىغاندا، بىرىنجى ئاۋاز پەقەت ئۇ كىشىنىڭ كاللىسىدىكى تەسەۋۋۇردىن باشقا نەرسە ئەمەس. بۇ پەقەت ئۇ كىشىنىڭ خاتىرسىدىكى بىر پارچە ئۇچۇردىن ئىبارەت خالاس. ئۇ كىشى «ۋاقىت»ئۇقۇمىنى نۆۋەتتىكى ۋاقىتنى ئۆز خاتىرىسى بىلەن سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق چۈشەندۈرىدۇ. ئەگەردە يۇقۇرىدىكى سېلىشتۇرۇش بولمىسا ۋاقىت ئۇقۇمىمۇ مەۋجۇت بولمايدۇ. PaP47>( ئۇ كىشى بىرىنىڭ ئىشىكتىن كىرگەنلىكىنى ۋە ئۆينىڭ ئوتتىرىدىكى ئۇرۇندۇقتا ئۇلتۇرغانلىقىنى كۆرگەندە، ئوخشاشلا يۇقىرىقىغا ئوخشاشلا سېلىشتۇرىدۇ. |lm ئۆيگە كىرگەن كىشىنىڭ ئورۇندۇقتا ئولتۇرىشى بىلەن، ئۇنىڭ ئىشكىنى ئاچقاندىكى، ئۆيگە كىرگەندىكى ۋە ئۇرۇندۇققا قاراپ ماڭغاندىكى دەقىقىلەرگە مۇناسىۋەتلىك تەسۋىرلەر ئۇ كىشىنىڭ كاللىسىدا بىر پارچە ئۇچۇر بۇلۇپ شەكىللىنىدۇ. ئورۇندۇقتا ئولتۇرغان كىشى بىلەن يۇقۇرىقى ئۇچۇرلارنى سېلىشتۇرغاندا ۋاقىت تۇيغۇسى شەكىللىنىدۇ. Qv(}*iq] قىسقىسى، ۋاقىت مىڭىدە ساقلانغان خاتىرلەرنى بىر-بىرى بىلەن سېلىشتۇرۇش نەتىجىسىدە مەيدانغا كىلىدۇ. ئەگەر ئىنساننىڭ خاتىرىسى بولمىسا، مىڭدە "1$OPt5 بۇنداق سېلىشتۇرۇپ چۈشەندۈرۈش بولمايدۇ ھەم شۇڭا ۋاقىت ئۇقۇمى مەۋجۈت بولمايدۇ. بىر كىشىنڭ ئۆزىنىڭ 30ياش ئىكەنلىكىگە جەزىم q]T{g*lT قىلالىشنىڭ بىردىنبىر سەۋەبى ئۇنىڭ كاللىسىدا ئاشۇ 30يىللىق ئۇچۇرلار توپلانغانلىقى ئۈچۈندۇر. ئەگەر ئۇنىڭ خاتىرسى بولمىسا، بۇرۇنقى ۋاقىتنىڭ /B.\ 6 مەۋجۈتلىكىنى ئويلىيالمايدۇ ھەم پەقەت نۆۋەتتىكى دەقىقىنىلا ھىس قىلالايدۇ. <]eWr:; ~Os"dAgZFY 5"%r,GM U ئىلمى پاكىت (zIP@ H Vcz ExP =o^oMn تۆۋەندە ئالىملارنىڭ بۇ مەسلىگە بولغان ئوخشىمىغان چۈشەندۈرىشلىرىنى نەقىل كەلتۈرۈش ئارقىلىق مەسلىنى تېخىمۇ ئايدىڭلاشتۇرۇشقا تىرىشىمىز. FPE[} ۋاقىتنىڭ ئارقىغا قايتىشى ھەققىدە، بىلىمدار ، نوبىل مۇكاپاتى ساھىبى، ئىرسىيەت ئىلمى پراففىسۇرى فىرانكۇئىس(Francois) ئىھتىماللىق ۋە 8u
Tq0d6( ئەمىلىيەت(Le Jeu des(The Possible and the Actual)) ناملىق كىتابىدا مۇنداق دەيدۇ: DygMavA. «ئارقىغا ياندۇرۇلۇپ قۇيۇلغان فىلىم ۋاقىت ئارقىغا(تەتۈرىگە) ئاقىدىغان دۇنيانى تەسەۋۋۇر قىلىشىمىزغا ئىمكان `% k9@k. تۇغدۇرۇپ بىرىدۇ. بۇ ھالەتتە سۈت ئۆزىنى كافىيدىن ئايرىپ، كافىي ئىستاكانىدىن سەكرەپ چىقىپ سۈت دېسىغا قۇيۇلىدۇ؛ بۇنداق ھالەتتە تامدىن ~CIA6& چىققان نۇر دەستىللىرى نۇر مەنبەسىدىن تارقلىشنىڭ ئۇرنىغا ئېغىرلىق مەركىزىدە يىغىلىدۇ؛ بۇنداق ھالەتتە چاچراپ چىققان ساناقسىز سۇ :akEl7/& تامچىللىرىنىڭ ھەمكارلىقى نەتىجىسىدە تاش ئادەمنىڭ قۇلىغا قايتىپ كىلىدۇ. لىكىن بۇ ھالەتتە ۋاقىت ئەكسىچە خۇسۇسىيەتكە ئىگە، مىڭىنىڭ pp@Jn
dlg فونكىسسىيىسى ۋە خاتىرىمىزنىڭ ئۇچۇرلارنى شەكىللەندۈرۈش ئۇسۇلىمۇ ئوخشاشلا ھازىرقىغا قارشى يۈلىنىشتە بولىدۇ. بۇ قائىدە ئۆتمۇش ۋە كەلگۈسى ئۈچۈنمۇ ئوخشاشلا مەنىگە ئىگە، ئۇ ھالەتتە ھەم بۇ دۇنيا ھازىرقىغا ئۇخشاش كۆز ئالدىمىزدا پەيدا بولىدۇ.»
_+[;NBz مىڭە ھادىسلەرنىڭ مەلۇم رەۋىشتىكى تەرتىپىگە كۆنگەن بولغاچقا، بۇ دۇنيا بىزگە يۇقۇرىدا ئېيقاندەك تەتۈر يۈلىنىشتە كۆرۈنمەيدۇ ۋە دائىم ۋاقىتنى S+Z_Qf دائىم ئالدىغا ماڭىدۇ دەپ قىياس قىلىمىز. لىكىن بۇ مىڭىدە شەكىللەنگەن نىسبى نەتىجە. ماھىيەتتە، ۋاقىتنىڭ قانداق ئۆتىدىغانلىقىنى ھەرگىز mz$)80ly بىلمەيمىز ھەتتا ۋاقىتنىڭ ئالدىغا ماڭغان ياكى ماڭمىغانلىقىنىمۇ بىلمەيمىز. بۇ ۋاقىتنىڭ مۇتلەق ئەمەس پەقەت بىر خىل تۇيغۇ ئىكەنلىكىنىڭ ]Q1?Ox:' ئىپادىسى. L;N)l2m.\ ۋاقىتنىڭ نىسبىيلىكى 20-ئەسىردىكى داڭلىق فىزىكا ئالىمى ئېينىشتىين تەرىپىدىن ئىسپاتلانغان پاكىت. لىنكولىن بارنېت(Lincoln Barnett) Xu\FcQ{ «كائىنات ۋە دوكتۇر ئېينىشتىين» ناملىق كىتابىدا مۇنداق دەپ يازىدۇ: s\2t|d
«بوشلۇقنىڭ مۇتلەقلىكىنى ئىنكار قىلىپلا قالماستىن، ئېينىشتىين تۇراقلىق، مەڭگۈلۈك، چەكسىز ئۆتمۈشتىن چەكسىز lVF}G[B كەلگۈسىگە ئاقىدىغان، رەھىمسىز كائىنات ۋاقىت ئېقىمىنىمۇ چۆرۈپ تاشلىدى. نىسبىيلىك نەزىرىيىسىنىڭ چۈشىنىكسىزلىكى كىشلەرنىڭ ۋاقىت ئۇقۇمىنىڭ رەڭ ئۇقۇمىغا ئوخشاشلا تۇيغۇئىكەنلىكىنى ئىتراپ قىلىشقا جاھىللىق قىلغانلىقى سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان. خۇددى بوشلۇق پەقەت جىسىملارنىڭ Afa|6zZ> مۇمكىنلىك دائىرىسىدىكى بىرخىل تەرتىپ بولغىنىغا ئۇخشاش، ۋاقىتمۇ ۋەقەلەرنىڭ مۇمكىنلىك دائىرىسىدىكى بىرخىل تەرتىپ خالاس. ۋاقىتنىڭ LA &W@ ماھىتىنى ئېينىشتىيننىڭ ئۆزى ئەڭ ياخشى چۈشەندۈرگەن. ئۇ مۇنداق دەيدۇ: «مەلۇم بىر ئادەمنىڭ كەچۈرمىشلىرى بىزگە بىر قاتار ۋەقەلەردە VqGmZ|+8 ئۇرۇنلاشتۇرۇلغاندەك بىلىنىدۇ. بۇ بىر قاتار ۋەقەلەر ئىچىدە خاتىرىمىزدىكى ھەر بىر ۋەقە «ئىلگىرى» ۋە «كىيىنلىك» ئۆلچىمى بۇيىچە 5-'jYp/ ئۇرۇنلاشتۇرۇلغاندەك بىلىنىدۇ. شۇڭا ھەر بىر كىشىنىڭ «مەن-ۋاقىت»ى ياكى «ئۆز ۋاقتى» مەۋجۈت بۇلىدۇ. بۇ ۋاقىتنى ئۆلچىگىلى بولمايدۇ. ھادىسلەر 0'8_:|5 بىلەن سانلارنى بىر-بىرىگە ماس ھالدا سانىغاندا، كىيىنكى ھادىسلەر بۇرۇنقى ھادىسلەرگە قارىغاندا چوڭراق سانغا ماس كىلىدۇ.» Bh3N6j+$d بارنېتنىڭ كىتابىدا نەقىل قىلىنغاندەك، ئېينىشتىين مۇنداق دەپ كۆرسىتىدۇ:«ماكان ۋە زامان ئوخشاشلا ھىس-تۇيغۇنىڭ شەكىللىرىدىن ئىبارەت بۇلۇپ
Mh
[TZfV رەڭ،شەكىل ياكى چوڭ-كىچىكلىك ئۇقۇمىغا ئوخشاش ئاڭدىن ئايرىلىپ مۇستەقىل مەۋجۈت بۇلۇپ تۇرالمايدۇ.» كەڭ مەنىدىكى نىسبىيلىك 1./uJB/ نەزىرىيىسىگە ئاساسلانغاندا:«ۋاقىتنى ئۆلچەش ئۈچۈن پايدىلىنىلغان ۋەقەلەرسىز ۋاقىت مۇستەقىل مەۋجۈت بۇلۇپ تۇرمايدۇ». 2kMBe% ۋاقىت تۇيغۇدىن ئىبارەت بولغاچقا، ۋاقىت پۈتۈنلەي كىشلەرنىڭ تۇيغۇسىغا باغلىق ۋە شۇڭا ۋاقىت نىسبى. N
zrHWVD ۋاقىتنىڭ ئېقىش تىزلىكى ئشلىتىلگەن ئۆلچەمگە ئاساسەن ئوخشاش بولمايدۇ، چۈنكى ئادەم بەدىنىدە ۋاقىتنىڭ قانچىلىك تىز ئۆتىدىغانلىقىنى توغرا C1w~z4Qp كۆرسىتىپ بىرىدىغان تەبئىي سائەت يوق. لىنكولىن بارنېت(Lincoln Barnett) مۇنداق دەپ يازىدۇ:«كۆرىدىغانغا كۆز بولمىسا رەڭ مەۋجۈت PP/EZ ^]b بولمىغانغا ئوخشاش، ۋاقىتنى ئىپادىلەيدىغان ۋەقە بولمىسا بىر دەقىقە، بىر سائەت ياكى بىر كۈننىڭمۇ ھىچقانداق مەنىسى قالمايدۇ. B=)&43)\ ۋاقىتنىڭ نىسبىيلىكى چۈش كۆرگەندە ئېنىق ھىس قىلغىلى بولىدۇ. گەرچە چۈش بىر نەچچە سائەت داۋاملاشقاندەك تۇيۇلسىمۇ، ئەمىلىيەتتە چۈش /$a>f>EJ پەقەت بىر نەچچە مىنۇت ھەتتا بىر نەچچە سىكونتلا داۋامىلىشىدۇ. 0X \OQ; بۇنى ئېنىق چۈشەندۈرۈش ئۈچۈن بىر مىسال كەلتۈرىمىز. ئۆزىمىزنى ئالاھىدە لاھىلەنگەن بىرلا دەرىزىسى بار بىر ئۆيگە سولاندۇق ۋە بۇ ئۆيدە بىر EFpV
مەزگىل تۇردۇق دەپ پەرەز قىلايلى. ئۆيدە بىر سائەت بولسۇن، بۇ سائەت بىلەن قانچىلىك ۋاقىت ئۆتكەنلىكىنى بىلىپ تۇرايلى. شۇنىڭ بىلەن بىر *B | |