چوڭ « مىنكاۋخەن »دىن كىچىك « مىنكاۋخەن» لەرگە سۆز

چوڭ « مىنكاۋخەن »دىن كىچىك « مىنكاۋخەن» لەرگە سۆز X 5LI  
4Wq{ch  
بىز خەنزۇ مەكتەپنى پۈتتۈرگەنلەرنى «مىنكاۋخەن» دەپ ئاتاشقا ئادەتلىنىپتىمىز، ئەمىسە مەنمۇ شۇبۇيىچە ئاتاۋىرەي. cy)gN g  
مەن ئۈزۈممۇ خەنزۇمەكتەپنى پۈتتۈرگەن. مۇنبەرلەردىن «مىنكاۋخەن قوشنام»، «مىنكاۋخەن قىزنىڭ نىكاھى»، «مەن تەرجىمان دادام بىلەن بالامغا»... دېگەن تېمىلارنى كۆردۈم، رېئاللىقتىكى ئىشلارنى، جۈمىلىدىن بىرقىسىم ئازساندىكى مىنكاۋخەنلەرگە، بۇلۇپمۇ ھازىرقى كىچىك مىنكاۋخەن بالىلارغا قاراپ: «مۇنبەرلەردىكى مۇشۇ تېمىلارمۇ بىكاردىن بىكارغىلا يېزىلغان ئەمەس ئىكەندە...» دەپ ئويلاپ قالدىم. ip4:px-  
كىچىك چاغلىرىمىزدا ئاپىمىز ھەرئاخشىمى ياتار ۋاقتىمىزدا بىزگە ئايەت ئۈگۈتەتتى ۋە ئاخىرىدا «ياتتۇق يائاللا، قوپقايمىز نىشائاللا...» دەپ ھۈرۈپ قۇياتتى. «چوڭلارغا نېمىشقا مۇنداق سالام بەرمەيسەن... تاماقتىن كىيىن دۇئانى مۇنداق قىلىمىز... »دېگەندەك ئاددى يۇسۇنلاردىن باشلاپ بىزنى تەربىيەلەشنى ئۇنتۇپ قالمايتى، ھەتتا بىزگە قىلىدىغان تەربىيىسى «قىبلى تەرەپكە قاراپ چوڭ-كىچىك تەرەت قىلما...» دېگەنلەرگىچە بۇلاتتى. چوڭ بولدۇق، ئۇقۇدۇق، خىزمەتكە چىقتۇق، جەمئىيەتنىڭ بىرئەزاسى بۇلۇپ ياشىدۇق. كىيىن دادىمىز كېسەل بىلەن ئالەمدىن ئۆتتى، قەبرە بېشىغا چىققاندا تەمتىرىمەي ئايەت ئۇقۇپ، دادىمىزنىڭ رۇھىغا ئاتاپ دۇئا قىلىپ  قايتىپ كەلدۇق... BW}^n  
مەن خەنزۇ مەكتەپتە ئۇقۇپمۇ، مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ يۇقىرى ئۆرلەپ ئۇقۇپ ۋەئاخىرى خىزمەتكە چىقىپمۇ، ئاساسەن خەنزۇلار بىلەن  بىللە ئۇقۇدۇم ۋە خىزمەت قىلدىم(ھازىرمۇ ئىشخانىمىزدا مەن پەقەت بىرلا ئۇيغۇر). مەن ئۇيغۇر يېزىقىنى ئۆزلىكىمدىن ئۈگۈنۈپ ساۋادىمنى چىقارغان ئىدىم، كىيىن ئۇيغۇر خەتتاتلىقىغا ئىشتىياق باغلاپ، «شىنجاڭ ياشلىرى» قاتارلىق گېزىت- ژورناللاردا نۇرغۇن ئۇيغۇر ھۆسىنخەت ئەسەرلەرنى ئېلان قىلدىم. ئۇيغۇر ئەدەبىياتىغا ئىشتىياق باغلاپ، «تارىم» قاتارلىق گېزىت- ژورنارللاردا نۇرغۇن پوۋېست- ھېكايىلارنى ئېلان قىلدىم ۋە «شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمىئىيىتى»گە ئەزامۇ بولدۇم. ئىككىيۈز پارچىدىن ئارتۇق تەرجىمە ئەسەرلىرىممۇ ئېلان قىلىندى. بۇئاددى بولسىمۇ قولغا كەلگەن«بازار نەرقى» نەتىجىلەر، مەندىكى ئىتىقات ۋە مېنىڭ مىللىتىمىزنى، تىل- يېزىقىمىزنى قىزغىن سۈيۈش ئېڭىمدىن كەلگەن دەپ قارايمەن. مانا شۇلار مېنىڭ تىرىشچانلىقىمنىڭ ئىچكى ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى. ئىككى خىل تىلىنمۇ ياخشى سۆزلەيمەن. مېنىڭچە ئۇيغۇرتىلى خەنزۇ تىلىغا قارىغان شۇقەدەر چۈشۈنۈشلۈك ۋە قۇلايلىق (خەنزۇلارمۇ بىرئۆمۈر ئۈگۈنۈپ، يەنە بەزىدە "ماۋۇ خەتنىڭ مەنىسى نېمە؟" دىيىشىدۇ). ئۆتكەندە يېزائىگىلىك دىۋزىيىسىدىن بىرنەچچەخەنزۇ بىزنىڭكىگە خىزمەت بىلەن كەلدى، ئۇلاربىلەن ئىككى كۈن بىرگە بولدۇق. ئەتىسى ئىشخانىمىزدىكى بىرى ماڭا « يېزائىگىلىك دىۋزىيىسىدىن كەلگەن بىرى بۈگۈن ئەتىگەنلىك تاماقتا يەنە سېنى " بۇكىشى زادى راسىت ئۇيغۇرمۇ، دەسلەپ خەنزۇمىكىن دېسەم چىرايى سەل ئوخشىمايدۇ، خۇيزۇمىكىن دەپتىمەن، نېمەئۈچۈن خەنزۇتىلىنى بەزى خەنزۇلاردىنمۇ ياخشى سۆزلەيدۇ؟" دەپ ئىككى قېتىم سوراۋاتىدۇ... » دەپ كۈلدى. ul+ +h4N  
مەن ئىككى خىل تىلنى بىلگەنلىكىم ئۈچۈن، بۇئىككى خىل تىلنى سېلىشتۇرىمەن. ئۇيغۇر تىلى ھامان ماڭا شۇقەدەر يېقىملىق ، گۈزەل ۋە پاساھەتلىك بۇلۇپ تۇيۇلىدۇ. خەنزۇچە ۋە ئۇيغۇرچە رۇمانلارنىمۇ كۆپ ئۇقۇيمەن، بىزنىڭ ئۇيغۇرچە رۇمانلار يەنە شۇقەدەر چۈشۈنۈشلۈك، جەلىپكار، ئىستېتىك قىممىتى يۇقىرى تۇيۇلىدۇ. خەنزۇچەئەسەرلەر ئىچىدىن  يازغۇچى مەمتىمىن ھۇشۇرنىڭ ئەسەرلىرىدەك ماڭا ياققان ئەسەرلەرنى تېخى كۈرۈپ باقمىدىم. بىرخەنزۇ خىزمەت دېشىم ماڭا «مەن خەنزۇچىغاتەرجىمە قىلىنغان ئۇيغۇر ماقال- تەمىسللىرىنى ئۇقۇدۇم، مەنىسى كارامەت چۇڭقۇر ئىكەن، بىزدە شۇنداق ماقال- تەمسىللەر ئازئىكەن ...» دېگەن ئىدى. ئۆتكەندە خەنزۇچە مۇنبەردىن «دۇنيادىكى ئۈگۈنۈش ئەڭ قىيىن بولغان ئون خىل تىل باھالاپ چىقىلدى، بۇنىڭ بىرى خەنزۇتىلى بولدى» دېگەن خەۋەرنى كۆردۈم. KE+y'j#C3  
«ھۈسۈپ خاس ھاجىپ»مەقبەرىسىنى كۆردۈم، كۆزئالدىمدا تۇلۇمۇ بەھەيۋەت بولغان، قەدىمى ئىسلام مەدەنىيىتىنىڭ نەپىس ھۈنەر سەنئىتىدىن دالالەت بىرىپ تۇرغان بىر نامايەندە تۇراتتى. كۆزنى قاماشتۇرىدىغان نەققاشلار قۇياش نۇرىدا تېخىمۇ كۆركەم چاقنايتى. ئەجداتلىرىمىزنىڭ سەلتەنەتىدىن چۇڭقۇر خىياللارغا غەرىق بولدۇم. كىيىن شەندۇڭ ئۆلكىسىگە بارغاندا مەكتەپتەئۇقۇغاندا دەرسلىكلەردىن كۆرگەن داڭلىق تەيشەن تېغىغا چىقتۇق، كوڭزا ئىبادەتخانىسىنى زىيارەت قىلدۇق. ئەمما «ھۈسۈپ خاس ھاجىپ» مەقبەرىسىنى  كۆرگەندىكىدەك ھاياجان مەندە ئەسلا كۈرۈلمىدى. dZm>LVjG  
كىچىكلا ۋاقتىمدا يەردىن بىرتال تاماكا تېپىۋېلىپ، ئۆيدىن سەرەڭگە ئېچىقىپ، بالىلاربىلەن چەكمەكچى بولدۇم، راسا شۇراپ، تاماكا ئىسىنى قوۋزۇمغا لىق تولدۇرۇپ تۇرغان شۇمىنۇتتا، ئاپام چىقىپ قالدى، تاماكائىسىنى ئاغزىمدىن چىقىرالماي غىدىق-بىدىق بۇلۇپ، ئاخىرى چىدىيالماي، ئاغزىمدىن «پۇررىدە» قىلىپ قۇيۇق ئىس چىقىپ كەتتى، ئاپام كېلىپ بىرنەچچە شاپىلاق سېلىۋەتتى، كەچتە ئۆيدە راسا تەربىلەندىم. تاماكىنىمۇ شۇنىڭدىن باشلاپ ئاغزىمغا ئالغان ئەمەسمەن. خىزمەتكە چىقىپ «ياشلىق بەڭۋاشلىق» دەپ بىريىل ھاراق ئىچىپتىمىز. بىريەكشەنبەكۈنى ئۈچ مەسىتنىڭ بازارغاكىرىدىغان ئېغىزدىلا ياتقىنىنى كۆردۈم، بىرى ئىشتانغا سىيىپ ھۆل قىلىۋىتىپتۇ، يەنە بىرى شەپكىسىگە قۇسۇپ قۇيۇپتۇ، ئۈچۈنجىسىنىڭ ھالى تېخىمۇ كىشىنى سەسكەندۈرەتتى، كىم قىلغان، بىراۋ بۇ مەستنىڭ ئىشتىنىنى تىزىغىچە سالدۇرۇپ، ساغرىسىغا يۇغان تۈكۈرۈپ قۇيۇپتۇ، تۈكۈرۈك ساغرىسىدا ساقىپ قالغان ئىكەن. بىزبىرنەچچە دوست شۇكۈنىلا ھاراق ئىچمەسلىك ئىرادىسىگە كەلدۇق. چۈنكى مەسىتلىكنىڭ بۇدەرىجىدە كىشىنى نابۇت ۋە خار قىلىدىغىنىنى ئۆز كۈزىمىز بىلەن كۆرگەن ئىدۇق. شۇندىن تارتىپ دوست- بۇرادەرلەرغۇ بۇنىڭغا ھۆرمەت قىلدى، ئەمما نۇرغۇن  باشلىقلارنى رەنجىتتىم، زىيانمۇ تارىتتىم، ئەمما ھاراقنى ئاغزىمغا ئالمىدىم. بېسىمدىن قورقۇپ قالمىدىم. P@:#NU[  
دېمەك «مىنكاۋخەن» بۇلۇش بىلەن مىللى ئەخلاق، ئۆرىپ-ئادەت، ئىمان- ئىتىقاتلىق بۇلۇش بىر-بىرىگە زىت ئەمەس. «مىنكاۋخەن» لەرمۇ قۇيۇق مىللى كىملىك ئېڭى، ئۆرىپ-ئادەت ۋە ئىمان- ئىتىقاتلىق بولسا بولغىلى بۇلىۋىرىدۇ.  گەپ شۇنداق ئاڭنىڭ بار-يوقلىقىدا ۋە ئاتا-ئانىنىڭ شۇنداق تەربىلەش- ياكى كارى بولماسلىقتا. C_?L$3 U0  
خەنزۇتوربېتىدىن مۇنداق ھېكايەتنى كۆردۈم: جەنۇبى-شىمالى سۇلالىلار دەۋرىدە لىيۇيىلۇڭ ئىسىملىك بىر پادىشاھ بۇلۇپ(پادىشاھ بولغاندىن كىيىن ئۈزىنى "سۇڭ ۋىن دى" دەپ ئاتىغان)، كىچىكىدىن ئاپىسى بىلەن كۆپ ئازاپ تارتىپ چوڭ بولغان، كىيىن پادىشاھ بولغاندىن كىيىن، ئاپىسىنىڭ ئۈزىگە سىڭدۈرگەن ئەجىرىگە تەشەككۇر ئېيتىش ئۈچۈن ئاپىسىغا ئاتاپ چوڭ قەسىر ياساتقان، ئاپىسىنى شۇقەدەر ياخشى كۆرگەن، ئەمما ، ئاستا-ئاستا بۇخىل ياخشى كۈرۈش، ئەر-ئاياللىق ياخشى كۈرۈشكە ئايلانغان ۋە بارغانسىرى قۇتىرىغان، شۇنداق قىلىپ ئۆمرىنىڭ ئاخىرىغىچە ئۆز ئاپىسى بىلەن ئاشنا بولۇپ ئۆتكەن ( http://kzone.kuwo.cn/mlog/u49722289/article_2358336.htm  مۇشۇ تارىخى ۋەقە بايان قىلىنغان توربەت ئادىرىسىنى دەلىل سۈپىتىدە قۇشۇمچى قىلدىم). ئىمانسىزلىق بەلكى بۇخىل ئىنسان قېلىپىدىن چىققان قىلىقنىڭ ئاساسى سەۋەبى بۇلىشى مۇمكىن. -c!{'
;Zn  
قوشنىمىزنىڭ خەنزۇچە تۇلۇق ئوتتۇرنى پۈتتۈرۈپ ئالى مەكتەپكە كەتكىلى بىريىل بولغان بىرقىزى بار، يازلىق تەتىل مەزگىلىدە بىرئىش بىلەن بۇقوشنىمىزنىڭ ھويلىسىغا كىرسەم، قىز ھويلىدا پۇتىنى داسقا چىلاپ يۇيۇپ ئولتۇرغان ئىكەن. ئەمدى نېمە دەي، قىزئىككى پۇتىنى يۇغان كەرىۋاپتۇ، يۇپكىسىنى بىلىگە تۈرۈپ قۇيۇپتۇ، قۇلاققا تىڭشىغۇچ سېلىۋاپتۇ، ئىڭىشىپ ئولتۇرغان قىزنىڭ خۇددى خىل قۇيۇلغان ئۆپكىدەك كۆكسى ياقىسى كەڭرى مايكىسىدىن چىقىپ قاپتۇ. ئىشىكتىن شۇنداق كىرگەن ئادەم، بۇنىڭغا تۇيۇقسىزلا كۈزى چۈشۈپ قېلىشى تەبىئى ئىدى (ئاپتۇر بۇنداق قىزلارنى يېزىشقا ھېرىسمەن ئەمەس ،ئەسەرئىھتىياجى تۈپەيلى ئەينەن يېزىشقا توغرا كەلدى، تورداشلار ئەپۇ قىلارسىزلەر)، قىزنىڭ ئاپىسى بولغان ئادەممۇ، دادىسى بولغان ئادەممۇ بىخىرامان چەتتە ئولتۇراتتى. پاتاڭلىرىمغىچە قىزىرىپ، تەمتىرەپ ، خۇددى بازاردا ئىشتىنىم سېلىنىپ كەتكەندەك بىرخىل ئېيتىپ بەرگۈسىز نۇمۇس ئىچىدە قوشنامغا دەيدىغان گەپنى ئىتتىك قىلىۋىتىپ، چىقىپ كەتتىم. پات-پات شۇ قىز ئىسىمگە كېلىدۇ ۋە ئاتا- ئانىسىنىڭ زادى نېمە ئويلىغىنىنىڭ تېگىگە يىتەلمەيمەن. يەنەتۇرۇپلا مۇنداق ئويلايمەن، بۇقىزدا نېمە گۇناھ، چۈنكى بۇقىز شەرمى-ھايا، ئىمان- ئىتىقات تەربىيىسىنى كۆرمىگەن، باشقا بىرخىل  قىممەت قارشىنى سىڭدۈرگەن تۇرسا. يازنىڭ كۈنلىرى خەنزۇ ئاياللارنىڭ نىپىز ۋە يوقنىڭ ئورنىدىكى كىيىملىرىنى كۈرىمىز، قوشنىمىزنىڭ بۇ قىزىمۇ شۇخەنزۇقىزلاربىلەن كىچىكىدىن تارتىپ بىرگە چوڭ بولغان ۋە شۇلارنىڭ قىممەت قارىشىنى قۇبۇل قىلىغان تۇرسا. ئانىسى بولغان ئادەم بۇقىزنى كىچىكىدىن تارتىپ ئىمان ۋە شەرمى-ھايالىق قىلىپ تەربىلەپ، ئائىلە تەربىيىسىنى تۇتمىغاندىكىن، بۇقىز شۇنداق چوڭ بۇلىدۇ-دە. - 
ئەلبەتتە، «مىنكاۋخەن» دېگەن گەپ چىقىپ بولغىچىلا، ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى بىرتاياقتا ھەيدەشكە بولمايتى. بۇلتۇر بىردوستۇم ماڭا تىلفۇن قىلىپ « ئوغلۇمنى مۇئەللىمى گىرىم قىلىپ كەلمەپسەن دەپ تىللاپتۇ، خاپا بۇلۇشۇپ قالدۇق، باشقا سىنىپقا ئالماشتۇرۇپ قويساڭ بوپتىكەن» دېدى. ئۇقسام، بالىلار بايرىمىغا نۇمۇر تەييارلاپتۇ، شۇكۈنى ئۇقۇتقۇچىسى ھەممە بالىلارنىڭ گىرىم قىلىپ كېلىشىنى، ۋەبىرخەنزۇ قىزنىڭ گىرىمىنى كۆرسۈتۈپ تۇرۇپ، مۇشۇقىزدەك گىرىم قىلىش (چاچنى سېىرىقتا بۇياش، ئۇغۇللارمۇ قاش-كۆزگە تۇلۇق گىرىم قىلىش، لىۋىگە لەۋسۇرىقى سۈرتۈش...) نى تەلەپ قىپتۇ. دوستۇمنىڭ ئايالى ئۇيغۇر مەكتەپتە ئۇقۇتقۇچى ئىدى، ئۇلارنىڭ ئىككىلى بالىسى خەنزۇ مەكتەپتە ئۇقۇيتى. ئەمما ئۇلار باللىرىنى شۇنداق ئەدەپ- ئەخلاقلىق، قائىدە-يۇسۇنلۇق تەربىلىگەن ئىدى. بايرام كۈنى دوستۇمنىڭ ئوغلى قاتارلىق بىرنەچچە ئۇيغۇر ئۇغۇل بالا ھېچقانداق گىرىم قىلمايلا بېرىپتۇ، مۇئەللىمنىڭ تەنقىتىگە قايىل بولمىغاچقا، دوستۇمنىڭ ئوغلى مۇئەللىم بىلەن مۇنازىرىلىشىپ قاپتۇ، كىيىن دوستۇممۇ« چوڭ بولغان ئۇغۇل بالىمۇ شۇنداق گىرىم قىلامدۇ؟...»دەپ ئارىلىشىپ قاپتۇ، شۇڭا ئاچچىقىدا ماڭا تىلفۇن قىلغان يىرى ئىكەن. دېمەكچى بولغۇنۇم، خەنزۇ مەكتەپتە ئۇقۇغان بالىلارنىڭ ھەممىسىمۇ ھېلىقىدەك «غىتمەك،كىشىنىڭ ئىچىنى سىقىدىغان ماز»لاردىن ئەمەس. ئۇلار ئىچىدىمۇ ياخشى ۋە مۈنەۋۋەر بالىلار خېلى كۆپ. شۇڭا قارا-قۇيۇقلا  «مىنكاۋخەنلەر مىللى ئەخلاق ۋەتىل-يېزىقتا ئۇنداق بولدى، قىممەت قارىشى مۇنداق بولدى...» دەپلا ئەيىپلاۋىرىشنىمۇ قوللىمايمەن. L@w|2  
نەچچە يىل ئىلگىرى مىللى مەكتەپلىرىمىزدە ئۇلۇقلىرىمىزدىن مەھمۇت قەشقەرى، ھۈسۈپخاس ھاجىپلارنىڭ سۈرەتلىرى دەرىسخانلىلارغا چاپلىناتتى، بالىلار سادىر پالۋان، نۇزۇگۇم، ناۋائى... لارنى ھۆرمەت بىلەن تىلغا ئېلىشنى بىلەتتى، ۋەھالەنكى ھازىرقى نۇرغۇن بالىلار بۇلارنى ئەسلا بىلمەيدۇ، چۈنكى ئۇلار لىبەي شىئىرلىرى، مىللى قەھرىمان يۆفىي دېگەنلەرنى ئۈگۈنىدۇ ئەمەسمۇ. دېمەك بالىلاردا ھېچ گۇناھ يوق . WEUr;
f  
«ھازىر خىزمەتچى قۇبۇل قىلىشتا ھەممىلا يەردە "خەنزۇتىل بىلىدىغانلار ئالدىن قۇبۇل قىلىنىدۇ" دىيىلىۋاتسا، ئۇمۇمەن خەنزۇ تىلىنى بىلمەي خىزمەت تېپىپ جان باقماق تەس بۇلۇپ كەتكەن تۇرسا...بالىلارنى خەنزۇ مەكتەپكە بەرمەي قانداق قىلىمىز؟» دېگەن گەپنىڭ چىقىشى تۇرغانلا ئىش.  مۇندىن كىيىنكى مائارىپ تەرەققىيات نىشانى جەھەتتىن ئېيىتقاندا، بالىلارنى شۇخىل مەكتەپلەردە ئۇقۇتۇش زاماننىڭ يۈنۈلىشى بۇلۇپ قالدى، مىڭلاپ، ئون مىڭلاپ ئۇيغۇر باللىرى شۇخىل مائارىپنىڭ تەلىم- تەربىيىسىنى قۇبۇل قىلىشى نۆۋەتتىكى ۋە مۇندىن كىيىنكى مۇقەررەرلىك. شۇنىڭ ئۈچۈن بۇبالىلارنى ئىمان-ئىتىقات، شەرمى-ھايا، مىللى ئۆرىپ-ئادەت  جەھەتتىن تەربىيلەش ئاتا-ئانا بولغۇچىنىڭ بۇرچى بۇلۇپ قالدى. (ئەلبەتتە، ئۈزى مىنكاۋخەن ئەمەس، ئەمما يەنە ئىتىقاتى سۇس، مىللى ئەخلاق قارىشى سۇسلارمۇ بار). EXg\a#4['  
ئىككى خىل ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق تىلنى بىلىش ھەقىقەتەنمۇ ياخشى ئەھۋال، كۆپخىل تىللىق بولسا، ئۈزىنى قۇدىرەت تاپقۇزۇپ، ئىستىقبالىنى يۇرۇتقىلى بۇلىدۇ، جەمىيەتتە ئۈزىنىڭ قەدىر-قىممىتىنى نامايەن قىلىپ، مىللەت ۋە جەمئىيەت ئۈچۈن تۆھپە ياراتقىلى بۇلىدۇ. ئۇيغۇرلاردىنمۇ خەلقارادا شۆھرەت قازانغان نۇرغۇن ئالىم- تەتقىقاتچىلاربار، ئۇلار كۆپخىل تىللىق بولغانلاردۇر. ئەمما دېمەكچى بولغۇنۇم، خەنزۇ مەكتەپ (ئائىلىسىدىن ئايرىلىپ ئۇقۇيدىغان ئۇيغۇر مەكتەپلەرنىمۇ ئۆزئىچىگە ئالىدۇ) تە ئۇقۇشقا ئەگىشىپ، مىللەت، تىل-يېزىق، ئۆرىپ-ئادەت، كىملىك ئېڭى، ئىتىقات جەھەتتىن يىراقلاپ كىتىشنىڭ گېپىنى قىلىۋاتىمەن. مانابۇ دەل مەن دېمەكچى بولغان مەسلە. يۇقۇردا ئىتىقاتسىزلىق، ئۆرىپ- ئادەتتىن ياتلىشىش قاتارلىقلارنى مىسال بىلەن چۈشەندۈرمەكچى بۇلۇپ، ئانچە ئىلمى ۋە چۇڭقۇر بولمىسىمۇ ئۈزۈمنىڭ كۆرگەن- ئاڭلىغانلىرىمنى ئوتتۇرغا قويدۇم. =M)>w4-  
«كىچىك مىنكاۋخەن» ئۇكا- سىڭىللىرىمىزتېخى كىچىك بولغاچقىمۇ، «مەن كىم، مەن كىمنىڭ ئەۋلاتى، مەن كىم بۇلماقچى...؟ »ياكى «مەھمۇت قەشقەرى  ۋە ھۈسۈپخاس ھاجىپ كىم، سادىر پالۋان ۋەنۇزۇگۇم قانداق ئادەم... ناۋائى شىئىېرلىرى قانداق...؟ » دېگەن سۇئاللارنى بىلمەيدۇ ئەلبەتتە، گەپ ئۇلارنىڭ ئاتا- ئانىللىرىدا  ۋە ئائىلە تەربىيىسىدە دەپ قارايمەن. ئەنەشۇنداق مىللى ئەنئەنە ۋە ئىمان – ئىتىقات تەربىيىسى كۆرمەي چوڭ بۇلۇپ قاتارغا قېتىلىپ كىتىۋاتقان «مىنكاۋخەن»  قىز- ئۇغۇللارنىڭ(ئىتىقاتى سۇس، ئۆرىپ-ئادەتنى بىلمەيدىغان باشقا بالىلارنىمۇ ئۆزئىچىگە ئالىدۇ ئەلبەتتە) ئاتا- ئانىللىرىدىن شۇنداق سۇراپ باقاي: سىلەركىم، باللىرىڭلارنى كىم قىلىپ قانداق تەربىيەلەۋاتىسىلەر؟ ... بوپتۇ، بۇسۇئال بەلكى سىلەرگە خوشياقماس.  ماقۇل ئەمىسە، ئۇنداقتا گەپنىڭ ئۇچۇقىنىلار ئوتتۇرغا قۇياي، «جان باريەردە قازا بار»دەپ، بىرەر كېلىشمەسلىك بىلەن بىرسىڭلار قازا قىپكەتسەڭلا(ئەلبەتتە مۇنداق ئىشلاردىن خۇدا ساقلىسۇن، ھەممە كىشىنىڭ رىزقى كەڭرى، ئۆمرى ئۇزۇن بولغاي)، بۇ باللىرىڭلار بەلكى ئۇيغۇرچە ھازا ئېچىشىمنىمۇ بىلمەس، قەبرە بېشىڭلارغا چىقىپ، بىر-ئىككى ئايەت ئۇقۇپ، رۇھىڭلارغا ئاتاپ دۇئا قىلىشتايوق، نېمە قىلىشىنى بىلمەي دۈگدۈيۈپ ئولتۇرار، ھەتتا قەبرە بېشىدا تاماكا چىكىپ كىشىلەرنىڭ نەزىرىدىن چۈشەر،  شۇنداق بۇلىشىنى سىلەر خالامسىلەر؟ T{bM/?g
 
مەنبە: ئۈزۈم ;Aiuy{<  
《ئەلكۇيى تورىدىن ئېلىندى.››

ئەجىرڭىزگە رەخمەت.بۇ ھەربىر مىنكاۋخەن ھەم باللىرىنى مىنكاۋخەن قىلىش يولىدا جاپا چىكىۋاتقان « ئەقىللىق» ئاتا-ئانىلارغا ياخشى ئوقۇشلۇق بوپتۇ. Vc$x?=  
مىنىڭمۇ بىر نەچچە نەۋرە ئىنى-سىڭىلىرىم مىنكاۋخەن ،ئۇلارمۇ خىلى قائىدە يوسۇنلۇق ئىمانلىق چوڭ بولغان بالىلار. dY68wW>d|  
لىكىن مىنىڭچە باللىرىنى  مىنكاۋخەن قىلىش ئۆز ئانا تىلىنى قەدىرلىمىگەنلىك . 1`r 4  

بۇنى يادىمغا سىپ قويدىڭىز

بورادەر ھەقىقەتەن ياخشى ئەسەركەن !  سىزنىڭ مۇشۇنداق روھىڭىزدىن ئۈگۈنىشكە تىگىشلىك  ، ھەممە ئىشتىن  ئاغرىنىشنىڭ ئۆزى يارامسىزلىق  .

لىكىن  سىزدەك ياخىشى  تەربىيلەنگەن ھەم  سىزدەك ئويلايدىغان   مىنكاۋخەنلەر  بەكلا   ئاز دە!  

بىزنىڭ كىچىك مىنكاۋخەن كىيىنكى ئەۋلاتلار

بۇ ئىشلارغا نىمە دېسەك بولار.ئەمما تېما ئىگىسىنىڭ سۆزلىرى ھەق.مۇشۇنداق روھى زىددىيەت ئىچىدە قالغان ئاتا-ئانىلار ۋە بالىلارنىڭ چىقىش يولى يەنىلا ئانا تىلنى تاشلىماي ئۈگىنىش،مىللى ئۆرپ-ئادىتىمىزنى ئاداققى ئۆگىنىش ۋە بېيىتىش.بىزنىڭ زىممىمىزدىكى يۈك ھەرقانداق مىللەتتىن يۇقۇرى.باشقىلار ئۆزىنىڭ تىلىنىلا ئۆگەنسە بىز چوقۇم ئاز دېگەندە ئىككى تىل بىلىشىمىز كېرەك.بۇ يەردە مەيلى نىمىلا دەيلى ،ئاتا-ئانىلار بالا تەربىيلەشتە باشقا مىللەت ئاتا-ئانىلىرىدىن بىر ھەسسە ئارتۇق تىرىشىشى،بەدەل تۆلىشى كېرەك،مۇكەممەل ئاتا-ئانا تەربىيىسى ئېلىپ بېرىش ئۈچۈن بىز ئاتا-ئانىلار،ئويۇن-تاماشا،ئەرزىمەس باردى-كەلدىلەرنى تاشلاشقا،زېھنىمىزنى كەلگۈسى ئەۋلاتلارنىڭ تەربىيىسىگە قارىتىشقا توغرا كېلىدۇ.

ئەشۇ خەنزۇۋان باللا ئۇيغۇرچە مۇنبەرگە كىرىپ قويارمۇ ھە ..؟!

   ئەڭ ئاچچىق تىراگىدىيە: تېمىدىكى ئىككى ئۇيغۇر مەكتەپ ئۇقۇتقۇچىسىنىڭ ئىككى بالىسىنى خەنزۇ مەكتەپتە ئۇقۇتىشى.

مەن قىزىمنى ئەسلى ئۇيغۇر ئانا تىل مەكتىۋىگە بەرمەكچى ئىدىم،بىراق شۇ خوتۇن دىگەن گۇينىڭ بالىسى پەقەتلا ئۇنىمىدى.بىزمۇ ئوقۇغان ئانا تىلىمىزدا،مانا ھازىر بىر ئوبدان جان بىقىپ كىتىۋاتىمىزغۇ.

ھەقىقەتەن ياخشى يېزىپسىز...  رەھمەت!! /@9Q:'P  
T)! }Wvv  
ئائىلە تەربىيىسى ھەقىقەتەن مۇھىم... ھازىر مىنكاۋخەن ئەمەس ئۇيغۇر مەكتەپلىرىدە ئوقۇۋاتقان بالىلرىمۇ دىنىمىزنى تولۇق چۈشەنمەيدۇ... ھەم قىلىپ يۈرگەن قىلىقلىرى بەزىبىر مىنكاۋخەنلەردىنمۇ ئېشىپ كېتىۋاتىدۇ... 8~'cP?  
ئۇلۇغ ياراتقۇچى ئالل ئالدى بىلەن ئاشۇ ئاتا - ئانىلر نىڭ كۆڭلىگە ئىنساپ بەرگەيسەن...

ناھايىتى ياخشى يىزىپسىز..مۇنبەردە شۇنداق بىر نەرسىدىن يامانلاپ يازسا،ھەممىسى دىگۈدەك شۇنداق دىيىشىپ،ياق ھەممىسى ئۇنداق ئەمەس دىگەنلەرنى تىللاپ دۈشكەلىشىپ كىتىدۇ خۇددى ھەممە ئادەم شۇنداق بولۇپ كەتكەندەك..ناھايىتى ياخشى مۇلاھىزە قىلىپ بىرىپسىز..بەزىلەر بالىسىنى خەنزۇ مەكتەپلەردە ئوقۇتۇشقا قارىشى تۇرۇپتۇ..بۇ بەك بىتەرەپلىمىلىكمۇ قانداق...ئۇ بالىلار شۇ مەكتەپتە ئوقۇسىلا ئەسلىنى ئۇنتۇپ كىتىدۇ دىگەن قاراش بەك خاتا.ھەممە گەپ ئاتا-ئانا بولغۇچىلاردا...ياخشى تەربىيەلىمىسەك ئۇيغۇرچە مەكتەپتە ئوقۇتسىڭىزمۇ بىر نانقىپى بولۇپ چىقىشى مۇمكىنغۇ؟ئادەمنىڭ ئوغۇسىنى قاينىتىدىغىن مۇشۇنداق ئاتا-ئانىلار...ۋەتىنىمىز جۇڭگو بولغانىكەن دۆلەت تېلىمىز خەنزۇ تىلى بولغانىكەن خەنزۇ تىلىنى پۇختا بىلسەك ھىچ ئىشتا قىينالمايمىز....لىكىن ئالدىنقى شەرتى چوقۇم ئۆز ئانا تېلىنى پۇختا بىلىشى كىرەك.ئۆز مىللىتىنىڭ مەدەنىيەت،ئۆرىپ=ئادەت،ئەخلاق مىزانلىرىنى ئۈگىتىشىمىز كىرەك.مەكتەپلەردە ئۇ ئىمكانىيەت بولمىسا ئائىلىدە ئاتا-ئانا بولغۇچىلار ئۈگىتىشىمىز كىرەك...شۇندىلا مىللىتىمىزگە،ئەجداتلىرىمىزغا ،ئەۋلاتلىرىمىزغا يۈز كىلەلەيمىز....ئاللا بالىلىرىمىزغا ئىنساپ ئاتا قىلسۇن....