ئۇيغۇرلار، سېرىق ئۇيغۇرلار ۋە خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار
>,]e[/p بۇرۇنمۇ مۇنبەردە بىرىنىڭ شۇنداق دىگىنى ئاڭلىغان ئىدىم، خۇنەنگە كەلگەندىن كىيىن ئىككى ساۋاقدىشىمنىڭ ئۆز-ئارا خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار ھەققىدە پاراڭلىشىپ تۇرۇپ بىرىنىڭ « ھە، بۇ يەردە سېرىق ئۇيغۇرلار بار » دىگىننى ئاڭلاپ قالدىم. ئۇنىڭغا دەرھال رەددىيە بېرىشكە قۇلايسىز كەلدى. ئەمەلىيەتتە خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار ھەرگىز سېرىق ئۇيغۇرلار ئەمەس. چۇنكى خۇنەندىكلەرنىڭ كىملىكىگە ئۇيغۇر دەپ يىزىلىدۇ، ئەمما سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ كىملىكىگە بولسا يۇغۇر دەپ يىزىلىپ باشقا مىللەت قاتارىدا مۇئامىلە قىلىنىدۇ. ئەمەلىيەتتە بۇلار ئارسىدىكى پەرىقلەر بۇنچە ئاددي ئەمەس. تۆۋەندە مەن سېرىق ئۇيغۇرلار بىلەن خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار ئارسىدىكى ئۆزۈم بىلگەن پەرقلەرنى ئۇتتۇرغا قۇيۇپ باقاي. بىلمىگەنلەر بىلىپ قالسا ئەجەپ ئەمەس، خاتا يەرلىرى بولسا تۇلۇق بىلگەنلەر تۈزىتىپ قۇيار.
MdboWE5i 1. تارىخى كىلىپ چىقىشى ئۇخشىمايدۇ.
w,#W&>+& سېرىق ئۇيغۇلارنىڭ تارىخى كىلىپ چىقىشى ئۇرخۇن خانلىقىنىڭ يىمىرلىشىدىن باشلانغان. شۇ چاغدىكى بىر تارماق ئۇيغۇرلار ھازىرقى گەنسۇ تەۋەسىگە كىرىپ گەنجۇ ئۇيغۇر خانلىقىنى قۇرغان. بۇ ھاكىميەت مىلادى 1030-يىلى تاڭغۇتلار تەرىپىدىن مۇنقەرز قىلىنغاندىن كىيىن ئۇلارنىڭ كۈچى ئاجىزلاشقان. نۇپۇسىمۇ ئازلاپ كەتكەن. كىيىن ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ خانلىرى ئىسلاملاشقان چاغاتاي خانلىرىنىڭ قىستىشى بىلەن بارغانچە شەرىققە سۇرۇلۇپ ئۇلارغا قۇشۇلۇپ كەتكەن.
#cF8)GC خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار بولسا 13-ئەسىردە چىڭگىزخان قۇشۇنلىرى بىلەن بىرلىكتە ئىچىرىگە كەلگەن كىيىن مىڭ خانى ئۈچۈن خىزمەت قىلغان ئۇيغۇر مۇسۇلمان سەركەردىسى خەلىل باشى ۋە ئۇنىڭ قۇشۇنىنىڭ ئۇرۇق-ئەۋلادلىرىنىڭ بىر قىسمى.
dv}R]f' 2. جۇغراپىيلىك ئورنى ئۇخشىمايدۇ.
[)6E)E`_e سېرىق ئۇيغۇرلار بولسا ھازىرقى گەنسۇنىڭ سۇنەن ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم ناھىيسىدىكى ئاپتۇنۇمىيە يۈرگۈزگۈچى مىللەت ھىساپلىنىدۇ. نۇپۇسى 10مىڭدىن ئارتۇقراق.
e6xjlaKb خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار بولسا خۇنەن تاۋيۈەن ناھىيسى فىڭشۇ ئۇيغۇر يېزىسىدا بۇلۇپ نۇپۇسى 7مىڭدىن كۆپرەك.
RIqxM 3. سالاھىيەت جەھەتتىن ئۇخشىمايدۇ.
[gr[0aG Bc سېرىق ئۇيغۇر ئەسلى كۈنچىقىش ئۇيغۇرلىرى دىگەن مەنىدە بۇلۇپ، ئازاتلىقتىن كىيىن شىنجاڭدىكى ئۇيغۇرلار بىلەن بولغان بەزى پەرىقلىرىنى نەزەردە تۇتۇلۇپ ۋە بەزى جۇغراپىيلىك ئامىللارنى نەزەردە تۇتۇپ يۈگۈ مىللىتى دەپ ئىتراپ قىلىنىپ دۆلىتىمىزدىكى 56 مىللەتنىڭ قاتارىغا تىزىلغان.
(s*Uz3sq خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار بولسا ئۇيغۇر مىللىتى دىگەن سالاھىيەتكە ئىگە بۇلۇپ، مىللىي كىملىكى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايونىدىكى ئۇيغۇرلار بىلەن ئۇخشاش.
<).qe Z 4. دىنى ئىتىقاتى ئۇخشىمايدۇ.
moI
سېرىق ئۇيغۇرلار ئۇزۇن مەزگىل زاڭزۇ ۋە مۇڭغۇللار بىلەن ئارلىشىپ ئولتۇرۇش جەريانىدا شىزاڭ لاما دىنىنىڭ ئىتقادچىلىرىغا ئايلانغان. ئۇلار پۈتۈنلەي بۇددىسىت ھىساپلىنىدۇ. `rJ ~*7-
خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار ئىسلام دىنىغا ئىتقاد قىلىدىغان مۇسۇلمانلاردىن بۇلۇپ، بۇ جەھەتتىمۇ ئۇلار شىنجاڭدىكى ئۇيغۇرلا بىلەن ئۇخشاش. ]@T `qR
5. تىل جەھەتتىن ئۇخشىمايدۇ. ,lYU#Hx*
سېرىق ئۇيغۇرلار نىڭ قەدىمقى ئۇيغۇر تىلى ئاساسىدىكى تىلى بۇلۇپ، غەربىي ۋە شەرقى دەپ چوڭ دىئالىكىتقا بۆلىنىدۇ. ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى بىلەن زور دەرىجىدە يىقىنلىققا ئىگە. neH"ks5
خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار بولسا خەنزۇلار بىلەن ئارلىشىپ ئولتۇراقلىشىش جەريانىدا پۈتۈنلەي ئۇيغۇر تىلىنى تاشلاپ خەنزۇ تىلىغا كۈچكەن. ئۇلارنىڭ ئانا تىلنى خەنزۇ تىلى دىيىشكە بۇلىدۇ. oDI*\S>
ئۇنىڭدىن باشقا ئورۇپ- ئادەت، مەدەنىيەت خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى قاتارلىق جەھەتلەردىمۇ زور پەرىقلەر مەۋجۇت.مەيلى سېرىق ئۇيغۇرلار بولسۇن مەيلى خۇنەندىكى ئۇيغۇرلار بولسۇن تارىخنىڭ بوران –چاپقۇنلىرى ئارىمىزدا مەلۇم پەرقلەرنى مەيدانغا كەلتۇرگەن بولسىمۇ، ئۇلار يەنىلا بىزنىڭ قېرىنداشلىرىمىز، مىڭ نەچچە يۈز يىللار بۇرۇن ھەمممىزنىڭ ئەجدادلىرى يايلاقتا كەڭ ئېمپىرىيە قۇرۇپ، چىدىرلاردا يىتىپ قۇپۇپ، ئات تۇياقلىرى بىلەن جاھان تىترىتىپ يۈرۈشكەن ئىدى.
.u3W]5M|
مەنبە: ياسىن ئەبەيدۇللا m 4LM10