دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلىشى  ‹ئاز ئازدىن ئىقتىساد ئىلمى ئۆگىنەيلى › نىڭ داۋامى .

پۇل مۇئامىلە كىرزىسىدىكى دۆلەت دەرىجىلىك ئاپەت __ دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلىشى . Sj]k5(&  
;>QED  
‹ئاز ئازدىن ئىقتىساد ئىلمى ئۆگىنەيلى › نىڭ داۋامى . -}`ES]  
daf$`  
تەرجىمە قىلغۇچى :م.ئى.خۇدۇيۇم `*cT79  
2008-يىلى 10-ئاينىڭ 6-كۈنى ئىسلاندىيە زۇڭلىسى خارد تىلىۋىزىيەدە نۇتۇق سۆزلەپ پۈتۈن مەملىكەتكە چىقارغان ئاگاھلاندۇرىشىدا «قېرىنداشلار بۇ بىر ھەقىقى خەتەر، ئەڭ خەتەرلىك ئەھۋالدا ئىسلاندىيەنىڭ خەلق ئىگىلىكى ، ۋە بانكا سېستىمىسى ئوخشاش بىر قاينامغا كىرىپ قالدى ، نەتىجە دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ » دىدى . AWHB^}!}  
بۇ ۋاقىتتا ئۆزى تۇرىۋاتقان ئىسلاندىيە دۇنيا بۇيىچە ئەڭ گۈزەل ، پاكىزە ، پۇل مۇئامىلىسى يۈكسەك دەرىجىدە تەرەققى قىلغان بۇرۇنقى جەننەتتەك بىر ماكان بولماستىن بەلكى ، 138مىلىيارت 3يۈز مىلىيۇن تاشقى قەرزگە بۇغۇلغان بىر دۆلەتكە ئايلانغان ئىدى . &,4]XT  
بۇ دۆلەت پۇلىنىڭ قىممىتى شىددەت بېلەن تۆۋەنلەپ قارا ئۇتۇپىيەگە كىرىپ قالدى . oEbgyT gB  
ئادەتتە پۈتۈن دۇنيا بۇيىچە ئەڭ باياشات ۋە بەخىتلىك تۇرمۇش كەچۈرىدىغان ئىسلاندىيەلىكلەرنىڭ تۇرمۇشى دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلىشى بېلەن بۈگۈنى تاپسا ئەتىگە يوقتەك قورقۇنۇشلۇق ھالەتكە كىرىپ قالدى . Ug_5INK  
ئىسلاندىيەلىكلەرنىڭ ئۇمۇمى نۇپۇسى 320مىڭ ، ئىلگىرى ئاساسلىق بېلىقچىلىققا تايىنىپ تۇرمۇش كەچۈرەتتى . 20-ئەسىرنىڭ 90-يىللىرىغا كەلگەندە ، پۈتۈن دۇنيا ئىقتىسادى ئۇدا 10يىل تىز سۈرئەتتە ئېشىشتەك ئالتۇن دەۋىرگە كىردى . بۇ ېاقىتتا ئىسلاندىيەنىڭ بانكا سېستىمىسى تىز سۈرئەتتە كېڭىيىپ تەرەققى قىلدى .ئۇلار تېز سۈرئەتتە دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا تارماق بانكىلارنى قۇرۇپ ، كۆپ مىقتاردا قەرز تارقاتتى . شۇنىڭ بېلەن بانكا ئىسلاندىيە ئىقتىسادىدا ئەڭ كۈچلۈك تايانچقا ئايلاندى . 8:;_MBt  
2008-يىلى 6-ئاينىڭ 30-كۈنىگە كەلگەندە ئىسلاندىيەنىڭ ئۈچ چوڭ بانكىسىنىڭ ئۇمۇمى مۈلكى 14تىرلىيۇن 400مىلىيارت كۇرۇنا ، تەخمىنەن 128مىلىيارت دوللار بولغان . شۇنىڭ بېلەن تەڭ 2007-يىلى ئىسلاندىيەنىڭ ئىچكى ئىشلەپچىقىرىش ئۇمۇمى قىممىتى (GDP) بىر تىرلىيۇن 300مىلىيارت كۇرونا بولغان . jXvGL  
بانكا مۈلكىنىڭ كۆپ مىقتاردا جۇغلىنىشى ئىسلاندىيەلىكلەرگە ئابدانلا نەپ ئېلىپ كەلگەن . شۇنىڭ بېلەن بۇ كىچىك دۆلەتنىڭ كىشى بېشىغا توغرا كىلىدىغان (GDP) سى دۇنيادىكى 4 – ئۇرۇنغا چىقىدۇ . بۇ دۆلەتنى پاكىزە گۈزەل مەنزىرىسى ، ئىنتايىن يۇقىرى بولغان پاراۋانلىق سىياسىتى بۇ جاينى پۈتۈن دۇنيا كىشىللىرى ئىنتىلىدىغان بەخىتلىك بىر ماكانغا ئايلاندۇرغان . XIh2Y\33ys  
بىراق بۇل مۇئامىلە كىرزىسىنىڭ زەربىسى باشلىنىشى بېلەن بۇ دۆلەت شۇنى بىلدىكى ئۇلار ئەسلىدە بافىت ئېيتقاندەك «يالىڭاچ سۇ ئۈزگۈچى» بۇلۇپ قالغان . xy>wA  
زۇڭلى خارد ئېتىراپ قىلىپ شۇنداق دىدى : ئىسلاندىيە بانكا سانائىتىنىڭ ئۈزۈل كىسىل كىرزىسقا پېتىش سەۋەبىنىڭ ئاشكارىلىنىشى ، دۇنيا پۇل مۇئامىلە تەۋرىنىشىنى كۈچەيتىۋېتىش بېلەن تەڭ ئىسلاندىيە دۆلىتىنى گۇمران بۇلۇش گىردابىغا ئاپىرىپ قويدى . vA@Kb3,  
بىز ئادەتتىكى تۇرمۇشىمىزدا دائىم مەلۇم شىركەت ياكى كارخانا ۋەيران بوپتۇ ، تاقىلىپ قاپتۇ دەپ ئاڭلايتۇق ، لىكىن ئەزەلدىن دۆلەت گۇمران بوپتۇ دىگەن گەپنى ئاڭلاپ باقمىغان ئىدۇق ، لىكىن بۇخىل ھادىسە ھەقىقەتەن پەيدا بولدى . ئىسلاندىيە پۇل مۇئامىلە كىرزىسىنى كۈچلۈك تەسىرىدە ۋەيران بۇلۇغ گىردابىغا بېرىپ قالدى . zqfv|3-!}  
ئامرىكا پۇل مۇئامىلە كىرزىسىنىڭ كۈچىيىشىگە ئەگىشىپ ، ۋەيران بۇلۇش گىردابىغا بېرىپ قالغان دۆلەتلەر كۆپىيىپ كەتتى . دۇنيادىكى ئىناۋەتلىك باھالاش ئورگانلىرىنىڭ باھالاش دوكىلاتىدا يەنە بىر قاتار دۆلەتلەر «گۇمران بۇلۇش » گىردابىغا بېرىپ قالغان . Y,RED5]t  
ئەلۋەتتە دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلۇش ئۇقىمى باشقىدەك ئۇنچە بەك قاتتىق ئەمەس ئالاھىدە بىرخىل بۇلىدۇ . نەزىرىيە جەھەتتىن ئېيتقاندا ، بىر ئىقتىسادى ئورگان كىچىكتە بىر ئائىلىدىن ، بىر دۆلەتكىچە ، مۈلۈك ، قەرزىنى قامدىيالمىسا گۇمران بۇلۇش گىردابىغا بېرىپ قالىدۇ . لىكىن دۆلەت بېلەن باشقىلار ئوخشاش بولمايدۇ . دۆلەتنىڭ قۇلىدا بىرىنچىدىن باج يىغىش ھوقوقى بار ، ئىككىنچىدىن قەغەز پۇل تارقىتىش ھوقوقى بار ، ئۈچۈنچىدىن قەرز ئېلىش ھوقوقى بار ، بۇ ئۈچ ھوقوقنىڭ بولغانلىقى ئۇنىڭ ھەقىقى مەنىدىكى گۇمران بۇلۇشىنىڭ مۇمكىن بولمايدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ ، لىكىن غەرىپتىكى دۆلەتلەردە بۇ ئاللا قاچان ئەمەلىيەتكە ئايلاندى ، بۇ ھالەت يەنى ھۆكىمەتنىڭ ئالمىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ . wH=  
مۇنداقچە ئېيتقاندا دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلىشى ، شۇ ۋاقىتتىكى ئىقتىسادنىڭ ئىنتايىن ئېغىر ئەھۋالدا ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ . rs {e6  
بۇنىڭغا قارىتا ئاتاقلىق ئىقتىسادشۇناس شۈدۇڭخۇا : ئاتالمىش دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلىشى ئەمەلىيەتتە بىر دۆلەت ئىقتىسادى ئەھۋالىنىڭ نۆۋەتتىكى تەسۋىرى دەپ تۇنۇشقا بۇلىدۇ . دەيدۇ . ,Q4U<`ds!  
ئۇ يەنە : دۆلەتنىڭ گۇمران بۇلىشى -بىر دۆلەتنىڭ مەلۇم بىر مەزگىلدىكى ئىقتىسادى ئەھۋالىدا ئالدى بېلەن سودا قىزىل رەقىمى پەيدا بۇلۇپ ئاندىن كۆپ مىقتاردا مالىيە قىزىل رەقىمى پەيدا بۇلىدۇ ، يەنە كۆپ مىقتاردىكى تاشقى قەرزگە بۇغۇلغان بۇلىدۇ .ئەڭ ئاخىردا بۇ دۆلەت تاشقى قەرز ئارقىلىق تۇلۇقلاش ئىقتىدارىدىن مەھرۇم قالغان بۇلىدۇ ، دۆلەت ئىچىدىكى ئىقتىسادنى ياخشىلاش ئىمكانىيىتى تۈگەيدۇ .مانا بۇخىل ئەھۋال ئاستىدا بۇ دۆلەت گۇمران بۇلغان بۇلىدۇ . دەيدۇ . 2K 
كەينى كەينىدىن ۋەيران بۇلۇش گىردابىغا بېرىپ قېلىۋاتقان دۆلەتلەرنى قانداق قىلىپ قۇتقۇزۇپ قېلىش قاش بېلەن كىرپىكنىڭ ئوتتۇرسىدا قالغان بىر ۋەزىپە بۇلۇپ قالدى . )tR5JK} AV  
ئەڭ بۇرۇن 2000-يىلى خەلقئارا پۇل فوندى تەشكىلاتىنىڭ باش لىدىرى كىلوگىر خانىم بىر ھەل قىلىش مىخانىزىمىنى ئوتتۇرغا قويغان . بۇنىڭدا خەلقئارا پۇل فوندى تەشكىلاتى IMFيادرولۇق ئورۇننى تۇتقان . بۇ لاھىيە نۇرغۇن دۆلەتلەرنىڭ قارشىلىقىغا ئۇچرىغان .
0}Rxe  
ئىككى يىلدىن كىيىن IMF يەنە بىر قېتىم ئۆزگەرتكەن لاھىيەنى ئوتتۇرغا قويغان .بۇنىڭدا IMF پەقەت كىسىم قىلىش ۋە نازارەت قىلىش رولىنى ئۆتىگەن . r@FdxsCnGM  
ئەينى يىللىرى ئارگىنتىنانىڭ قەرز كىرزىسىغا تاقابىل تۇرۇش ئۈچۈن ئامرىكا ھۆكىمىتى يۇقىرقىدەك لاھىيەنى ئوتتۇرغا قويدى .لىكىن ئۈنۈمى تازا دىگەندەك بولمىدى . _6"vPN  
داڭلىق مۇتەخەسىس ساۋفىڭچىڭ مۇنداق دەيدۇ : }Uki)3(  
بىرىنچىدىن ، خەلقئارادىن قۇتقۇزۇش تەلەپ قىلىش كېرەك ، مۇشۇ قېتىم ئىسلاندىيە روسىيەدىن قۇتقۇزۇش قەرزى تەلەپ قىلغاندەك .خەلقئارا ياردەم ئارقىلىق بېسىمنى يىنىكلىتىش كېرەك . `?LQd2p  
ئىككىنچىدىن سۆھبەت ئارقىلىق قەرز كەچۈرۈم قىلىشقا ئېلىپ بېرىش كېرەك . جەنۇبى ئامرىكا دۆلەتلىرىنىڭ قەرز كىرزىسىدەك . a(Ka2;M4J  
ئۈچىنچىدىن دۆلەت ئىچىدىكى پۇخرالارنى ھەركەتكە كەلتۈرۈپ قىيىنچىلىقتىن بىرلىكتە ئۈتۈشكە سەپەرۋەر قىلىش كېرەك . kB1]_v/  
مانا مۇشۇنداق ھەر تەرەپتىن ھەمكارلاشقاندىلا ئاندىن قۇتقۇزۇش ئۈنۈمىگە يەتكىلى بۇلىدۇ . .z&V!2zp  
q9o =,[  
ھەممىڭلارغا ئۇتۇق تىلايمەن. ئاراڭلاردىن تېزرەك كارخانىچىدىن يەنە بىرسى چىقىشىنى تىلەيمەن. خۇدايىم بىزنى كارخانىچىسى جىق مىللەتلەردىن قىلغاي.بىزمۇ ھەم شۇنىڭغا تىرىشقايمىز! %y.9S=,v,  
FP 
تېخمۇ كۆپ ئىقتىسادى بىلىملەر ، پۇل تېپىش تۇرلىرى ۋە يوللىرى باي دادام تور خاتىرىسىدە بار. 2uFaAAT  
hnZI{2XzBE  
مەنبە : باي دادام تور خاتىرىسى /+4Dq4{t)  
nR4L4tdS  
http://baydadam.net 1Lz`.%k`:  
UXD?
gK1  

[ بۇ يازما hokumran تەرپىدىن 2011-08-17 09:24 AM دە ]

ھەممىڭلارغا ئۇتۇق تىلايمەن. ئاراڭلاردىن تېزرەك كارخانىچىدىن يەنە بىرسى چىقىشىنى تىلەيمەن. خۇدايىم بىزنى كارخانىچىسى جىق مىللەتلەردىن قىلغاي.بىزمۇ ھەم شۇنىڭغا تىرىشقايمىز! BihXYux*   %Pa-fee  
*[(}rpp M 7Fy^K;V"  
q 
بۇ سۆزىنى ئىسلاندىيە زۇڭتۇڭى پۇقرالىرىغا دەپتىمۇ ؟ياكى تىما ئىگىسى بىزگە دەۋاتامدۇ ؟

پۇلنىڭ بەدىلىگە قۇرۇق قالىدىغان نەرسىلەر كۆپ ، ئەمەلدارلار چىرىكلەشمىسە دۆلەت ۋەيران بولمايدۇ ،مەن يەنىلا بارىغا شۈكرى قىلىپ ياشاي . g|+G(~=e|  
بىرى دىدى ‹‹ ئادەمگە ئون جىلغا ئالتۇنمۇ ئازلىق قىلىدىكەن ، مەندىدىم قانچە ئاز بولسىمۇ پەقەت شۈكرى قىلسىلا بارى يىتىدىكەن ! JI*ikco-  
ئادەم دۇنيادا پۇل - مالغا ھەرگىز تويمايدۇ ، ئۆلگەندە تۇپراق تويغىزىدۇ !

ئىشلىتىش

ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 1قەۋەت  dadil007 كە 2011-08-17 10:10 AMئەۋەتىلدى  : s4gNS eA  
ھەممىڭلارغا ئۇتۇق تىلايمەن. ئاراڭلاردىن تېزرەك كارخانىچىدىن يەنە بىرسى چىقىشىنى تىلەيمەن. خۇدايىم بىزنى كارخانىچىسى جىق مىللەتلەردىن قىلغاي.بىزمۇ ھەم شۇنىڭغا تىرىشقايمىز! BihXYux*   Tb={g;0@  
*[(}rpp M ;F""}wzn  
9f^PR|F  
بۇ سۆزىنى ئىسلاندىيە زۇڭتۇڭى پۇقرالىرىغا دەپتىمۇ ؟ياكى تىما ئىگىسى بىزگە دەۋاتامدۇ ؟   &7T H V  

'^l^g
W/|\  
بۇ باي دادام تور خاتىرىسىنىڭ تىلىكى .

جازانە ئارقىلىق پۇل تېپىپ باي بولغان دۆلەتكەنغۇ. گۇمران بولسا بولا. XLmMK{
gs  
ئەمىلىيەتتە دىنىمىز ئىقتىساتقا تولىمۇ ئەھمىيەت بىرىشنى تەرغىپ قىلىدىغان دىن، بەش پەرزنىڭ بىرسى بولغان زاكات تۈزۈمى كىشىلەرنى ئىقتىسادنى ياخشى باشقۇرۇش، ئىنچىكە ھىساپلاش، يىل ئاخىرىدا  زاكاتنى تولۇق ئايرىشنى تەرغىپ قىلىدۇ، لېكىن مۇسۇلمان ئاتالغان بىزلەردە سودا قىلىشتا بولسۇن، ئېلىم بىرىمدە بولسۇن غەيرى دىندىكىلەردەك ئىنچىكە ھىساپلايدىغان ئىشلار كەم، غەيرى دىندىكىلەرنىڭ دۇكانلىرىغا كىرسەك، پۇللىرىنى رەتلەپ قويىدۇ، بىردىن چوت يېنىدا بار، بىزنىڭ دۇكاندارلار پۇلسا ئىككى پۇتىنى ئالماپ قويۇپ، خېرىدارنى ياراتمىغاننى قىلىپ خوجايىنلىق كىبىرى بىلەن پېتىدىن چۈشمەي پۇلنى پالاققىدە قاسماقلىشىپ كەتكەن غەلە ساندۇقىغا تاشلاپ قويۇپ ئولتۇرىدۇ. ئىقتىساد، سودا ئوبۇرتى، پۇل مۇئامىلە، ماتىماتىكا بىلىملىرىنى ئۆگۈنۈپ قويۇشنى ئانچە خالاپ كەتمەيدۇ،ئۆزى سېتىۋاتقان ماللارنىڭ خەلقئارادىكى ۋە ئۆز رايۇنىمىزدىكى باھا ئۆزگۈرۈشلىرىگە بولغان ئۇچۇرلارغىمۇ ئانچە ئەھمىيەت بەرمەيدۇ.

ۋاي قاندا قىلاي

بىرلىك....ئىتتىپاقلىق........ھۇررا.........!!!!!!!!

بىزگە پايدىسى بامۇ زىيىنىمۇ...

بۇ قىتىملىق ئقىقتىسادى كىرزىس جىق دۆلەتلەرنى خىلى ھالسىرىتىپ قويدى جۇمۇ؟ b>\?yL/%+?