قەدىمقى ئۇيغۇرلارنىڭ زىبۇ-زىننەت تاقاش ئادىتىگە نەزەر

ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمقى زىبۇ زىننەتلىرى دۇنياغا داڭلىق . ئۇيغۇر ئاياللىرى تەبىئەتتىكى ھەر خىل ئالتۇن، كۈمۈش، قاشتېشى ۋە ياقۇتقا ئوخشاش قىممەتلىك مېتال ۋە تاشلاردىن زىننەت ئۈچۈن ئىنتايىن كۆركەم، سىپتا سەنئەت بويۇملىرىنى بارلىققا كەلتۈرۈپ ، ئۇلار بىلەن ئۆزلىرىنى زىننەتلەپ، تېخىمۇ جەزبىدار ۋە گۈزەل كۆرۈنۈشكە تىرىشقان. ئاسماننىڭ بېزەكلىرى بولغان يۇلتۇزلار، كېچىنى يورۇتقۇچى ئاي ۋە تەبىئەت دۇنياسىدىكى گۈل-گىياھلار خوتۇن-قىزلارنىڭ بويۇن ۋە قۇلاقلىرىدا زىننەت بويۇمى بولۇپ ئەكس ئەتكەن. تۆۋەندە بۇ زىننەت بويۇملىرى ئىچىدىكى ئاز بىر قىسمى ئۈستىدە توختىلىپ ئۆتىمىز: ?3yrX_Qm{  
(&!x2M  
بىرىنچى: بارماققا ئالتۇندىن ئۈزۈك ياساپ، ئۇنىڭغا ياقۇت ۋە قاشتېشىلاردىن كۆز سالدۇرۇپ، بۇنى: «يۈزۈك» دەپ ئاتىشاتتى. كىمنىڭ يېنىدا قاشتېشى بولسا، ئۇنىڭغا چاقماق تەگمەيدۇ، دېگەن ھېكمەتلىك سۆز بولغان . شۇڭا ، سۈزۈك ئاق قاشتېشىدىن كۆز قويۇلغان ئۈزۈكنى ئەرلەرمۇ بارماقلىرىغا سېلىۋالاتتى . ئەرلەرنىڭ بۇ ئۈزۈكنى تاقىشى زىننەتلەش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى چاقماق سوقۇۋېتىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈندۇر . قاشتېشىنى بۆزگە ئوراپ ئوتقا تاشلىغاندا بۆزمۇ، تاشمۇ كۆيمەيدۇ، ئۇسسىغان ئادەم ئۇنى ئاغزىغا سالسا ئۇسسۇزلىقنى باسىدۇ . DmiZ"A  
7m.>2U  
　 r E&}B5PN=  
DR(/|?k+  
ئىككىنچى، ئەرلەر ئۈزۈكتىن باشقا زىننەت بويۇمى تاقىمايدىغان بولۇپ ، كەمەرلەرگە ئالتۇن ياكى كۈمۈشتىن ياسالغان توقىلارنى بېكىتەتتى، خانلارنىڭ كەمەرلىرى تېخىمۇ ئېسىل بولاتتى . ھەتتا گۆھەردىن كۆز قويۇلاتتى . ئۇنىڭدىن باشقا زۇلپىقار ۋە ئېگەرگە ئوخشاش نەرسىلەرنىڭ ساپلىرىمۇ ئېسىل تاشلار ۋە ئالتۇن-كۈمۈش بىلەن زىننەتلىنەتتى، بۇنداق زىننەتلەش ئۇسۇلى - «ئۇستەم» دېيىلەتتى. zrL+:/t  
VLcwBdo  
4XgzNwm  
s-Qq#T  
ئۈچىنچى، «بوز مۇنچاق» دەپ ئاتىلىدىغان بىر خىل زىننەت بويۇمى بولۇپ، بۇ ئىپار سۆكتىن ياسىلىپ، قىز-ئاياللار تاقىشىدۇ. i'3)5  
I#:Dk?"O2  
تۆتىنچى، خوتۇنلار قۇلىقىغا سالىدىغان بىر خىل زىرە بولۇپ، بۇ ھالقا زەنجىرلىك بولىدۇ. شۇڭا، ئۇنى «كۈپە» دەپ ئاتىشاتتى. خۇددى زەنجىرلىك ساۋۇتنى «كۈپە يارىق» دېگەنگە ئوخشاش . >^GAfvW  
xp 
F(de  
بەشىنچى، نىكاھ كېچىسى كېلىنگە تاقاپ قويۇلىدىغان بىر خىل قىممەت باھالىق زىننەت بويۇمى بولۇپ ، ئۇ ئالتۇن ياكى كۈمۈشتىن ياسىلىپ، ئۈستىگە قىممەت باھالىق تاش ۋە مەرۋايىت ئورنىتىلىدۇ. بۇ «بوغماق» دەپ ئاتالغان . w^^8*b<  
UG=],\E2  
ئالتىنچى، قۇلاققا سېلىنىدىغان ھالقىنىڭ «تولغاق» سۆكە دەپ ئاتىلىدىغان يەنە بىرقانچە خىلى بار بولۇپ، ئۇنى «يىنچۇ تولغاق» (ئۈنچە ھالقا) دەپ ئاتاشقان. jE2EoQi,  
9.wZhcqqU  
يەتتىنچى، قىزلار دوپپىلىرىغا ئالتۇن قاداق تۇتىدۇ . بۇنى «بۆرك بورتىلاندى» دەپ ئاتىلاتتى، بۇنىڭ مەنىسى بۆككە ئالتۇن قاداق تۇتتى دېگەننى بىلدۈرەتتى . 3'!*/UnU  
S{nBQB<  
سەككىزىنچى، يۇقۇرقىلاردىن باشقا ئۇيغۇر قىزلىرى ھەر خىل ياقۇت ۋە تاشلاردىن بوينىغا مارجان ئاسىدىغان ۋە ئالتۇندىن بۇلاپكا تاقايدىغان ئادەتلىرىمۇ بار . مەسىلەن، «باقان» دەپ ئاتىلىدىغان بىر زىننەت بويۇمى بار ئىدى. بۇ ئالتۇن ۋە ئالتۇنغا ئوخشاش نەرسىلەردىن ياسالغان بويۇن ھالقا ياكى ئالتۇن چەمبەر. بۇنى «ئالتۇن باقان» دەپ ئاتىشاتتى . مارجاننى بولسا «ساتا» دەپ، قىممەتلىك تاشلاردىن ياسالغىنىنى «مۇنچۇق» دەپ ئاتاشقان .ئۇيغۇر خانىم-قىزلىرى قەدىمدىن تارتىپلا گۈزەللىككە ئىنتىلىپ كەلگەن. :KI0j%>2y  
vRLWs`1j  
ئۇيغۇر خانىم-قىزلىرى قەدىمدىن تارتىپلا گۈزەللىككە ئىنتىلىپ كەلگەن. ېۇلارنىڭ گىرىم قىلىش ئادىتى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئەنئەنىۋى مەدىنىيىتىدە تىلغا ئېلىشقا ئەرزىيدىغان مۇھىم ئۈلگىلەرنىڭ بىرى. قەدىمقى ئۇيغۇر ئاياللىرى ئىشلەتكەن گىرىم بويۇملىرىدىن: =kb/4eRg  
4U*CfdZZ  
1. ئەڭلىك. بۇ ئاياللار يۈزىگە سۈرتىدىغان ئاچ قىزىل بوياق. يەنە ئۇپىمۇ بار. NY/-9W5T4  
>AW&Lfw$
 
ئۇيغۇرلارنىڭ گۈزەللىك ئۆلچىمىدە قەدىمدىن تارتىپ ماڭىزنىڭ قىزىل بولۇشى ساغلاملىق، گۈزەللىك، نومۇسلۇق ۋە ئۇياتلىقنىڭ ئىپادىسى، دەپ قارىلىدۇ. يۈزىدە قېنى بولمىغان ئادەملەر يامان خاراكتېرلىك ياكى كېسەل، دەپ قارىلىدۇ. شۇڭا، يۈزىنى قىزارتىدىغان كۈچلۈك تاماقلارنى كۆپرەك ئېستىمال قىلاتتى . Pv\-D<&@m  
W)Mc$`nX  
2. ئۇلاش ۋە كۆپتۈرۈش شەكلىدىكى پەرداز . GpC joNcW{  
>NZJ-:t  
ئۇيغۇرلار چاچنى گۈزەللىكنىڭ مۇھىم بىر ئۆلچىمى قىلغان ھەم چاچنى قەدىرلىگەن. ھەممە كىشىنىڭ چېچى كۆڭۈلدىكىدەك قويۇق ھەم ئۇزۇن بولۇشى ناتايىن. شۇڭا، بۇنداق كەملىكنى تولدۇرۇش ئۈچۈن چاچنى كۆپتۈرۈش ۋە چاچقا سۈنئىي چاچ ئۇلاش ئارقىلىق تولۇقلىغان. بۇنداق چاچ ئۇلاش ئىككى خىل بولۇپ، بىرى، چېچىغا چۇپۇردىن چاچ ياساپ ئۇلاپ ، چېچىنى ئۇزۇن ھەم توم كۆرسىتەتتى . بۇنداق يالغان چاچ "ئۆڭىك" دېيىلىدىكەن . ئاياللار ئۆزىنىڭ ئۆرۈمە چېچىنى بولسا «ئۆرگۈچ» دەپ ئاتايدىكەن. ئەگەر چېچى يوق ياكى چېچى شالاڭلار ئۆچكە چۇپۇرىدىن ماڭلاي چاچ ياساپ، ئاز چاچنى كۆپتۈرۈپ كۆپ قىلىپ كۆرسىتىدىكەن . >2mV{i&  
\9 k3;zw  
3. سىلىقلاش شەكلىدىكى پەرداز $$eBr 8  
kyL]4:@W`  
ئۇيغۇر ئاياللىرى يۈزىدىكى ۋە بەدىنىدىكى تۈكلەرنى ھەر خىل ئۇسۇللار بىلەن تازىلاپ سىلىقلاشقا قەدىمدىن تارتىپ ئادەتلەنگەن. قاشلىرىنى موچىن بىلەن تېرىپ ئىنچىكلەشتۈرۈش، يۈزىدىكى تۈكلەرگە يىپ سېلىپ سىلىقلاپ تۇرۇشنى ئۇلار «مەڭدەشتى» دەپ ئاتىغان . يۈزىگە يىپ سېلىپ تازىلاش ئۇسۇلىنىڭ پايدىسى، يۈزلىرىنى سىلىق، پارقىراق قىلىش رولىغا ئىگە بولغان . بەدەندىكى مويلارنى چۈشۈرۈشكە بولسا، «ئودۇتال» دەپ ئاتىلىدىغان مەخسۇس تۈك چۈشۈرۈشكە ئىشلىتىدىغان ھاك ئارلاشمىسى بولۇپ، شۇنى ئىشلەتكەن . 5UvqE_  
CK8!7=>}^  
ئاياللار ئۇزۇن چاچ قويۇشقا بەكمۇ ئەھمىيەت بېرىپ كەلگەن، چاچلىرىغا جىگدە يېلىمى سۈرتۈپ چاچلىرىنى قۇۋۋەتلەپ كەلگەن. دېمەك، ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ قەدىمقى گىرىم قىلىش ئادەتلىرىدىن قارايدىغان بولساق، ئۇلاردىكى گۈزەللىككە بولغان قارىشى ئېنىق بولۇپ كەلگەن، بولۇپمۇ ئۆرپ - ئادەت نۇقتىسىدىن ئالغاندىمۇ ئۆزلىرىدىكى چاچنىڭ توم ۋا قارا بولىشىغا ، ئۇزۇن بولىشىغا بەكمۇ ئەھمىيەت بېرىدىغانلىقىنى كۆرۈۋالالايمىز . ھازىرقى گرىم بويۇملىرىنىڭ تەرەققىياتىدىن ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ گىرىم قىلىش سەنئىتىگە قارايدىغان بولساق ، ئۆزگىرىش ئىنتايىن چوڭ . ئۇزۇن چاچلىقلاردىن قىسقا چاچلىقلار كۆپ . قارا چاچلىقلاردىن رەڭلىك چاچلىقلار كۆپ. O5ZR{f&  
AdWP  
مەنبە-جۇڭگۇ ئۇيغۇر رادىئوسى تورى *rmM2{6  
 uE'Kk8  

مىنىڭ بىلىشىمچە ئەجدادلىرىمىز ئەزەلدىن قاشتىشى زىبۇ -زىننەت ئىشلەتمىگەن . C&;m56  
ھازىر يولداشلارنىڭ تەسىرى بىلەن بىزمۇ ئالتۇندىن تاشنى چوڭ بىلىىدىغان بولۇپ كەتتۇق . ;!)gjiapw  
مەن تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان چىغىمدا بىر بوۋاي يىرىم تاغار كەلگۈدەك ئاق قاشتىشنى ساتىمەن دەپ ناھىيە بازىردا ئولتۇرۇپتىكەن ،200كوي بىرەي دەيدىغان ئادەم چىقمىغانتى ،مەن شۇ بوۋاينىڭ بىچارە غەمكىن چىرايىغا قاراپ ئەگەر پۇلۇم بولغان بولسا چوقۇم سىتۋالاتتىم دەپ كۆڭلۈم شۇنداق يىرىم بولغانتى .مانا ئارىدىن 12يىل ئۆتۈپلا ئۇنچىلىك قاشتىشىسى بار ئادەم چوڭ لوبەن بولاپ كەتتى .

رەسىمىسى بولسا بوپتىكەن ، بۇ پەقەت قۇرۇق گەپتەك تۇيىلىۋاتىدۇ .سۆكە ،زىرە

چاچ ئۇلاش يۈزىدىكى مويلارنى تازلاش قاش تىرىش بىزنىڭ ئىشىمىز ئەمەسقۇ دەيمەن .رەسۇللادىن بىر مەزلۇم سوراپتۇ؛ پالانىمنڭ چاچ چۈشۇش كىسلى باركەن شۇڭا سىزگە مىنى سورغىلى يەنى چاچ سالدۇرسا بولامدۇ دەپ....رەسۇللا ئىيتتىكى بولمايدۇ ....

بۇ يەدە سۆزلىنىۋاتقىنى  ئۇيغۇر لار   مۇسۇلمانلار ئەمەس ،بىزنىڭ تۇرمۇشىمىز ئىسلام دىنى بىلەن زىچ باغلىنىپ كەتكەن ،ئەمما ئىسلام دىنىنى قۇبۇل قىلىشتىن بۇرۇنمۇ ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇش ئادەتلىرى ئولغاندە ئەلۋەتتە ، بىز بۇرۇنقى دەۋىر دە ياشاپ باقمىغاندىن كىيىن ئۇنداق ئەمەس دەپ كىسىپ ئېيتماڭ ... ئەگەر تارىخى  پاكىتلار بولمىغان بولسا جوڭگو ئۇيغۇر تورىدا ئاڭلىتىپمۇ يۈرمەستى دەيمەن. ئاتىكاچىلىك قىپ قۇيدۇم.

ئىشلىتىش

ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 4قەۋەت  mam-nun كە 2011-07-09 17:12ئەۋەتىلدى  : dl&402  
بۇ يەدە سۆزلىنىۋاتقىنى  ئۇيغۇر لار   مۇسۇلمانلار ئەمەس ،بىزنىڭ تۇرمۇشىمىز ئىسلام دىنى بىلەن زىچ باغلىنىپ كەتكەن ،ئەمما ئىسلام دىنىنى قۇبۇل قىلىشتىن بۇرۇنمۇ ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇش ئادەتلىرى ئولغاندە ئەلۋەتتە ، بىز بۇرۇنقى دەۋىر دە ياشاپ باقمىغاندىن كىيىن ئۇنداق ئەمەس دەپ كىسىپ ئېيتماڭ ... ئەگەر تارىخى  پاكىتلار بولمىغان بولسا جوڭگو ئۇيغۇر تورىدا ئاڭلىتىپمۇ يۈرمەستى دەيمەن. ئاتىكاچىلىك قىپ قۇيدۇم. JK@" &  

't:s6  
ناۋاتتەك گەپ  بولدى .قىشىمدابولغان بولسىڭىز ئېغىزىڭىزغا ناۋات سېلىپ قويغانبولاتتىم.

ئىشلىتىش

ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 3قەۋەت  jasmine茉莉 كە 2011-07-09 12:58 PMئەۋەتىلدى  : A]FjV~PB  
چاچ ئۇلاش يۈزىدىكى مويلارنى تازلاش قاش تىرىش بىزنىڭ ئىشىمىز ئەمەسقۇ دەيمەن .رەسۇللادىن بىر مەزلۇم سوراپتۇ؛ پالانىمنڭ چاچ چۈشۇش كىسلى باركەن شۇڭا سىزگە مىنى سورغىلى يەنى چاچ سالدۇرسا بولامدۇ دەپ....رەسۇللا ئىيتتىكى بولمايدۇ .... {{\ d5CkX  

!PFc) J  
VZ:LK  
سىز ئۇيغۇرلارنىڭ ئىسلامغا كىرگىنىدىن بۇرۇن باشقا دىنغا ئىتىقات قىلغانلىقىنى ئۇنتۇپ قالماڭ.

بۇ ئادەتلەر قاچانلاردا سۇسلىشىقا باشلىغان ؟ بۇ بويۇملارتۈرمۇشىمىزدا كەم ئۇچرايدىغان ھەتتا بىز بىلمەيدىغان ھالەت قاچانلاردىن باشلاپ شەكىللەنگەن  شۇنىڭغا قىزىقىپ قالدىم

مىنىڭچە ئانچە ئۇزۇن بۇلمىدى ،چۇنكى مەن كىچىك چاغلاردا ،ئاپاممۇ ئىككى تال يالغان ئۇرۇمە چاچ سالاتتى ،مەھەلىمىزدىكى  ،قىز-چوكانلارمۇ،يۇزگە يىپ سالدۇرۇپ ،ئەڭلىكلەرنى سۇركەپ يۇردىغان . ئۇلار مىنىڭ كۇزۇمگە شۇنداق چىرايلق كۇرنۇپ كىتەتتى ، مەن تېخى  ئۇلاررغا ئۇخشاش  چىرايلىق بۇلغۇم كىلىپ ،ئۇلارنىڭ نىمە ئىشلەتكىنىنى بىلمەي ،تۇينىڭ قىزىل باغاقلىرىنى ،نەمدەپ ،مەڭزىمگە،لىۋىمگە سۇركەپ ، ئاپامدىن نەچچە رەت تاياقمۇ يىگەن ئىدىم .