جۇداكې : جۇڭگو ئەدەبىيات مۇنبىرى ئەخلەت مەيدانىغا ئايلىنىپ قالدى
/2VJX@h o[D9I
hs ئۆمەرجان ھەسەن بوزقىر تەرجىمىسى
hK|Ul]q I MnW+25= N «مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : كىتابلارنىڭ سېتىلىش مىقدارىدىن قارىغاندا ، يېقىندىن بۇيان 80-يىللاردىن كېيىن تۇغۇلغان يازغۇچىلار باش كۆتۈرىۋاتقاندەك قىلىدۇ. سىز ئەشۇ ياشلارنىڭ ئىجادىيىتىگە قانداق قارايسىز؟ ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىنى ئوقۇپ باقتىڭىزمۇ؟
( &x['IR vY`s'%WV جۇداكې : ئۇلارنىڭ كىتابلىرى ھەقىقەتەن بازار تېپىۋاتىدۇ. بۇ بازار كاپىتالى ئېلىپ كەلگەن پايدا بولسا كېرەك. كىشىلەر ئوقۇشچانلىقى يۇقۇرى كىتابلارنىڭ ئەدەبىي قىممىتى يۇقۇرى بولىدۇ ، دەپ قارايدۇ. ئەمەلىيەتتە بۇ بىر خاتا ئۇقۇم. بازارنىڭ ئاۋاتلىقى ئەدەبىياتنىڭ ئاۋاتلىقىغا باراۋەر ئەمەس.
Eu04e N
ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىنى ئارىلاپ كۆرۈپ قويىمەن. ھېس قىلىشىمچە ،ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىدە ئەدەبىي قىممەت بەكلا كەم. بىر ئەۋلاد ياش يازغۇچىلار ،قانداق قىلىپ ئىقتىسادىي قىممەتنى ئەدەبىي قىممەتكە ئايلاندۇرۇش، قانداق قىلىپ بازاردىكى قەھرىماندىن ئەدەبىياتتىكى قەھرىمانغا ئايلىنىشتىن ئىبارەت ئىنتايىن ئېغىر سىىقىلىشقا ئۇچراۋاتىدۇ.
zT-_5uZQ يېقىنقى يىللاردىن بۇيان مەن بايقىغان ياش يازغۇچىلار ئىچىدە لى شا شانى ئەڭ ئىستىقباللىق ، دەب بىلىمەن. خەن خەنگە كەلسەك ئۇنىڭ ئەسەرلىرىدىن كۆرە مەدەنىيەت جەھەتتىكى كەسكىن مەيدانى بەكرەك قايىل قىلىدۇ كىشىنى. ئۇ جۇڭگودىكى ئەڭ مۇنەۋەر تور يازغۇچىسى. گوجىڭمىڭ ، ۋاڭ سىلار ناھايتى ياخشى باھالارغا ئېرىشكەن بولغاچقا مەن قايتا ئېغىز ئېچىپ ئولتۇرماي.
lsNd_ 7k
FJ?IUy 6 «مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : ساقتىلىق ئىلگىرى تولىمۇ ئۇياتلىق ئىش سانىلاتتىكەن. ئەمما ،بۈگۈنكى كىشىلەر ئۇنىڭغا ئادەتلىنىپ قالغاندەك قىلىدۇ. ئەدەبىيات ساھەسى ۋە ئالىي مەكتەپلەردىكى ساقتا ئەسەر ھادىسىسىگە قانداق قارايسىز؟
\xoP)Ub> ;t`&n['N> جۇداكې : بۇ پۈتكۈل ئىجتىمائىي ئەخلاق مېخانىزىمىنىڭ چىرىپ ، كاردىن چىققانلىقىنىڭ ئىپادىسى . كىشىلەرنىڭ ئەخلاق جەھەتتىن بۇزۇلۇپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدىغان توساق قايتا يېڭىلىنىپ مۇستەھكەملەنمەكتە يوق ئەكسىچە بۇزۇپ تاشلاندى. ئەلبەتتە، چىرىپ كەتكەن ئەخلاق مېخانىزىمى بەجايىكى بىتچىت بولۇشى كېرەك. بولۇپمۇ چىرىپ پۈتۈنلەي كاردىن چىققان پەرھىز-كالاملار ئۈچۈن تېخىمۇ شۇنداق. ئەخلاقنىڭ پۈتۈنلەي گۇمران بولۇشى تاشقى كىرزىسنى پەيدا قىلىدۇ.
h@@=M {.mngRQF «مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : سىز ئىلگىرى جۇڭگو ئەدەبىياتىنىڭ ئەڭ يۇقۇرى چوققىسى ئالدىنقى چىن سۇلالىسى ئەدەبىياتى ، دېگەن ئىدىڭىز. ئالدىنقى چىن ئەدەبىياتىنى ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىغا سېلىشتۇرما قىلىپ باقسىڭىز.
u\JNr}bL xKp4*[}m جۇداكې : ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىدا شېئىرىيەت ئەڭ گۈللەندى، پىروزا سەل ئاجىز ، نەسىرچىلىكنىڭ ھالى خاراپ. ھازىرغا قەدەر ئوتتۇرا مەكتەپ ، ھەتتا ئالىي مەكتەپلەرنىڭ يېزىقچىلىق تېمىلىرىدا ياڭ سىنىڭ مەدھىيەۋازلىق ئۇسلۇبى ئىزچىل قوللىنىلىپ كېلىۋاتىدۇ. بۇ ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىغا نىسبەتەن نومۇسلۇق ئىش. ئالىي مەكتەپلەرنىڭ گېزىت-ژۇرناللىرىدا، ئەدەبىيات فاكولتېتلىرىدىكى ئوقۇغۇچىلار يازغان نەسىرلەردە بۇ خىل « ياڭ سىچە» مەدھىيەۋازلىق خاھىشى ھازىرغىچە تۈگىگىنى يوق. بۇ ئەھۋال كىشىنى ئۈمىدسىزلەندۈرىدۇ. مەن نەسىرچىلىكتە مەسىلە ھەقىقەتەن ئېغىر ،دەپ قارايمەن.
VY\&8n}e( du^J2m{f «مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : سىزنىڭ دەسلەپكى مەزگىلدىكى ئەدەبىي تەنقىتلىرىڭىزدە «ئاداققى قىممەت» نى ئەڭ ئالىي ئۆلچەم قىلغانىدىڭىز. ھەتتا ئۇنىڭدا خىرىستىيان ئىلاھىيەتچىلىك خاھىشىمۇ خېلى قۇيۇق ئىدى. سىز كېيىنچە شئىرىيەت ئوبزورچىلىقى بېلەن ناھايتى ئاز شۇغۇللىندىغان بولۇپ قالدىڭىز. بۇنىڭدىكى سەۋەپ نېمە؟
h 9W^[ 6 5`
: Y ye جۇداكې : ئۇ مەن ئاۋىستىرالىيەگە بېرىشتىن بۇرۇنقى ئىشلارغۇ دەيمەن، يەنى 1988-يىلدىن 1994-يىلغىچە بولغان ئارىلىقتىكى ئىشلار بولسا كېرەك. دەرۋەقە مەن 5-6 يىل ئۆپچۆرىسىدە ئىلاھىيەتچىلىك ساھەسىدە ئىزدەندىم. يېزىقچىلىقىمنىڭ ئانا تېمىسى ۋە يادرولۇق قىممىتى خىرىستىيان ئىلاھىيەتچىلىكىنى چۆرىدەپ ئېلىپ بېرىلدى. ھازىر مەن يېڭى باسقۇچقا كۆچتۈم. جۇڭگو شېئىرىيىتىدە ئومۇمىي جەھەتتىن ئېيىتقاندا چېكىنىش بولدى. 80-يىللاردىكى ئەڭ يۇقۇرى قىزغىنلىق 90-يىللارغا كەلگەندە قايتىدىن پەسكويىغا چۈشۈپ قالدى. پۈتكۈل جۇڭگو مەدەنىيىتىدە چېكىنىش بولىۋاتقان يەردە شېئىرىيەت دېگەن نېمىتى! چېكىنىپ، چېكىنىپ ھازىرغا كەلگەندە ھېچنېمە قالمىغاندەك قىلىدۇ. ھازىرقى ئاتالمىش 80-يىللاردىن كېيىن تۇغۇلغان يازغۇچىلار ئەشۇ ئېسىل ئەن-ئەنىگە ۋارىسلىق قىلمىدى. ئۇلارنىڭ ئۇسلۇبى، ۋارىسلىق قىلىۋاتقىنى 50-يىللاردىكى ياڭ سى، چىن مۇلارنىڭ ھەتتا ئوتتۇرا مەكتەپ يېزىقچىلىق دەرىسلىكىدىكى ئەنئەنە بولۇپ، 80-يىللاردىكى ئەدەبىيات مۇۋەپپەقىيەتلىرى بېلەن ھېچقانداق ئالاقىسى يوق. مېنىڭچە بۇ تولىمۇ ئەپسۇسلۇق ئىش. جۇڭگو مەدەنىيىتى خاراپلىشىپ قايتىدىن ئەسلىنى تاپقاندا ھەر قېتىم ئىش نۆلدىن باشلانسا ، بۇ تولىمۇ ئەپسۇسلۇق ئىش بولمامدۇ؟ مېنىڭچە شۇنداق.
pz>>)c` S{m% H{A! « مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : نۆۋەتتىكى ئەدەبىيات ئېكىئولوگىيىسى ۋە ئۇنىڭ ھازىرقى ئەھۋالىغا قانداق قارايسىز؟
-3Vx76Y c! 9nnTap جۇ داكې : نۆۋەتتىكى ئەدەبىيات ئېكىئولوگىيىسى « سانائەتلەشكەن» ئەخلەت ئىشلەپچىقىرىش جەريانىغا ئوخشاپ قالدى. ئۇنى تېز ئۆستۈرۈش دورىسى، خېمىيىۋى ئوغۇت، ھاشارەت يوقۇتۇش دورىلىرىنىڭ تەسىرىدىن پەيدا بولغان دېھقانچىلىق زىرائەتلىرىگە ئوخشىتىش مۇمكىن. نەشىر بويۇملىرى ناھايتى كۆپ ، قارىسىڭىز كۆزنىڭ يېغىنى يەيدۇ. ئەمما ئاغزىڭىزغا ئېلىپ تېتىپ باقسىڭىز بەتتاملىقىنى بايقايسىز. ھازىر ئەقەللىسى تەكشۈرۈش ئۆلچىمى دېگەنلەردىنمۇ ئېغىز ئاچقىلى بولمايدىغان بولۇپ كەتتى. ئەدەبىياتنىڭ يادرولۇق قىممىتى زادى نەدە؟ ئۇ خەلق ئارىسىدا. ئۇ يازغۇچىلارنىڭ ئىچكى روھىي دۇنياسىدىكى ھالقىشقا تايىنىپلا ئىشقا ئاشىدىغان ئىش ئەمەس. يازغۇچىنىڭ كىتاب يېزىشتىكى نىشانى ئاساسىي قىممەت ئۈچۈندۇر. بازار ۋە تاپاۋەت ھەرگىزمۇ ئاداققى قىممەت ھەتتا ئوتتۇردىكى قىممەتمۇ بولالمايدۇ. جۇڭگو مەدەنىيىتىنىڭ ئۆپكىسى كۆرۈنۈپ قالدى، ئۇ ھازىر غايەت زور ئەخلەت زاۋۇدىغا ئوخشاپ قالدى.
M/K5#8Arj &.?'i 1! «مالىيە ۋاقىت گېزىتى»: سىز ئاۋىستىرالىيىدە پەلسەپە دوكتۇرلۇقىدا ئوقۇپسىز. ئۇنداقتا، جۇڭگو پەلەسەپىسى بېلەن غەرىب پەلەسەپىسىنىڭ پەرقىگە قانداق قارايسىز؟
g}',(tPMZ z' >_Mc6 جۇداكې : ئوخشاش تەرەپلىرىگە قارىغاندا پەرىق يەنىلا زور. ئاددىيلاشتۇرۇپ ئېيىتقاندا ، غەرىب كىلاسسىك پەلەسەپىسى كانت ۋەكىللىكىدىكى ئىدراكنىڭ قىممىتىنى تەكىتلەيدىغانلار بېلەن كوڭزى ۋەكىللىكىدىكى تۇيغۇنى تەشەببۇس قىلىدىغان جۇڭگو پەلەسەپىسى ئوتتۇرىسىدا پەرىق مەۋجۇت بولۇپ كەلدى. ئەمما غەرىب پەلەسەپىسى نېتچى دەۋرىگە كەلگەندە تۇيۇقسىز ئۆزگىرىش ياساپ تۇيغۇ ئۈستىگە قايتىپ كەلدى ھەم ئىدىيە ۋە كېيىنكى ھادىسەشۇناناسلىقنى ئىپادىلىدى.
+; AZ+w]ZF مانا بۇ پەلەسەپىنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى ئىنقىلاپ. ئەمما تۇيغۇ مەدەنىيەت كاتاگورىيىسى بېلەن چەكلىنىشى كېرەك. ئارىستوتېلدىن باشلانغان ئىدراك ئەنئەنىسى ئادىمىيلىككە ماس كېلىدىغان جەمئىيەت بەرپا قىلىشنىڭ ئاساسى بولۇپ كەلدى.
LSr]S79N1 )I.$=s «مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : قەدىمقى زامان جۇڭگوسىدىكى پەلەسەپىۋى يۆلىنىش ۋە ئىلمىي ئىشلار دەۋرىدىن كېيىن جۇڭگودىن پەيلاسوپ چىقمىدى، دېگەن قاراشقا قانداق قارايسىز؟
Zz T9j~ (J FWna0@ جۇداكې : مەن بۇ خىل قاراشقا قوشۇلىمەن. كېيىن نۇرغۇن پەيلاسوپلار چىققان بولسىمۇ ئەمما ئۇلار شەرھىۋازلاردىنلا ئىبارەت بولدىكى ئۆز ئالدىغا تەلىمات يارىتالمىدى. جۇ شى، ۋاڭ ياڭمىڭ ھەمدە 4-مايدىن بۇيانقى بىر نەچچە ئەۋلات ئەدىبلەر ، شىيۇڭ شىلى ۋە مو زۇڭسەنلەرنىڭ ھەممىسىلا مۇنەۋەر شەرھىچىلەردىنلا ئىبارەت بولدى خالاس. مەنمۇ بىر شەرھىچى خالاس. بۇ جەھەتتە ئالدىنقى چىن دەۋرىدىكى يۈكسەكلىكتىن ئېشىپ كېتىش كېرەك ، ديىلسە تولىمۇ كۈلكىلىك بولۇپ قلارمىكىن دەيمەن.
u:_,GQ )\ AkQ ~k0i}b « مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : جۇڭگو يازغۇچىلىرى نوبېل مۇكاپاتىغا تولىمۇ قىزىقىدۇ، سىزنىڭچە، نوبېل مۇكاپاتى دۇنيا ئەدەبىياتىنىڭ ئەڭ يۇقۇرى شان شەرىپى ۋە قىممەت ئۆلچىمى بولالامدۇ؟ جۇڭگو يازغۇچىلى بۇ ئۆلچەمدىن يەنە قانچىلىك يىراقتا؟ گاۋ شىڭجىيەن خەنزۇ ئەدەبىياتىنىڭ ھەقىقى سەۋىيىسىگە ۋەكىللىك قلالامدۇ؟
H~1 jY4E ;hN!s`v q جۇداكې : ئەتراپتىكى دۆلەتلەرنىڭ ھەممىسىدە نوبېل قىزغىنلىقى مەۋجۇت. ئۇلار كۈچلۈك دۆلەتلەرنىڭ ئېتىراپ قىلىشىغا ئېرىشىشنى ئارزۇ قىلىشىدۇ. ھەرقانداق مۇكاپاتنىڭ سەۋەنلىكى بولماي قالمىسىمۇ ئەمما نوبېل مۇكاپاتى دۇنيا ئېتىراپ قىلغان موھىم مۇكاپاتتۇر. ئەمما ئۇنىڭدىمۇ بىر تەرەپلىمىلىك يوق ئەمەس. بۇ مېنىڭ پەرىزىم. پىشىۋالار بىر بىرلەپ كېتىپ قېلىۋاتىدۇ، دۇنيا ئەدەبىياتى قۇپ قۇرۇق بولۇپ قېلىۋاتىدۇ. يەرشارى ئەدەبىياتى يىگىلەش خەۋىپىگە دۇچ كېلىۋاتىدۇ. يېڭى ۋاستىلەر، يېڭى ئويۇن- تاماشىلار، يېڭى ئوقۇش ۋاستىلىرى ئەدەبىياتنىڭ ئورنىنى تارتىۋالماقتا.
^3L0w}# گاۋ شىڭجىيەن ھەقىقەتەن بولىدىغان يازۈۇچى بولسىمۇ ئەمما ئۇ خەنزۇ ئەدەبىياتىنىڭ ئەڭ يۇقۇرى سەۋىيىسىگە ۋەكىللىك قىلالمايدۇ. بۇ مەدەنىيەت جەھەتتىكى توسالغۇ كەلتۈرۈپ چىقارغان خاتا چۈشۈنىشتىن ئىبارەت خالاس. جۇڭگودىكى يازغۇچىلار ئىچىدە ئۇنىڭدىن نوچى يازغۇچىدىن 20 نەچچىسى بار. يۈ خۇا، سۇ توڭ، بېي سۇن دېگەنلەرنىڭ ھەممىسى ئۇنىڭدىن ياخشى يازىدۇ.
Z}Ft:7 Fy-t T]Q9 «مالىيە ۋاقىت گېزىتى » : چەت ئەل ئەدەبىياتى تەرجىمىچىلىكىنىڭ ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىغا كۆرسىتىدىغان تەسىرىگە ھېچكىم كۆز يۇمالمايدۇ، سىزنىڭچە ھازىرقى زامان خەنزۇ تىلىنىڭ تەرەققىياتى بېلەن تەرجىمىشۇناسلارنىڭ مۇناسىۋىتى چوڭمۇ ئەمەسمۇ؟
?+}_1x` vnZC,J ` جۇداكې : مۇناسىۋىتى ناھايىتى چوڭ. ھازىرقى زامان خەنزۇ تىلىنىڭ تەرەققىياتىغا يازغۇچىلارغا قارىغاندا تەرجىمانلارنىڭ بەكرەك مېھنىتى سىڭگەن. ئۇلارنىڭ بۇ جەھەتتىكى تۆھپىسى يازغۇچىلارنىڭكىدىن ئېشىپ كېتىدۇ. جۇڭگو يازغۇچىلىرىنىڭ ئەسەرلىرى پەقەت كۆچۈرۈلمە نۇسخا بېلەنلا چەكلنىدۇ. ئەمما ئەدەبىي تەرجىمىدە ئۇنداق ئەمەس. مەسىلەن، گارسىيا ماركوز ئەسەرلىرىنىڭ تەرجىمىسى كۆپ خىل. تەرجىمىشۇناسلار 80-يىللاردىكى جۇڭگو ئەدەبىياتىنىڭ بۇرۇلۇش ياسىشىنى مۇستەھكەم ئاساسلار بېلەن تەمىنلىگەن. ئۇلارنىڭ مۇۋەپپەقىيىتى يازغۇچىلارنىڭكىدىن ئېشىپ كېتىدۇ. مۇشۇ يىللاردا مىڭ خلدىن ئارتۇق ئەدەبىيات تارخىى نەشىر قىلىندى، ئەمما بىرسىدىمۇ بۇ مەسىلە تىلغا ئېلىنىپ باقمىدى. ئۇلار بۇنى بىلمەمدىغاندۇ ياكى بىلسىمۇ ئېغىزىدىن چىقىرالمامدىغاندۇ. مەن يەنە بىر قېتىم شۇنى تەكىتلەپ قويايكى، مۇبادا ئەشۇ نادىر تەرجىمە نۇسخىلار بولمىغان بولسا جۇڭگو ئەدەبىياتىنىڭ تەرەققىياتىنى تەسەۋۇر قىلغىلى بولمايىتتى.
338k?nHxv '@k+4y9q? « مالىيە ۋاقىت گېزىتى» : يۈ دەن قاتارلىقلار تېلېۋىزىيە ۋاستىلىرى ئارقىلىق تاماشىبىنلارغا ئەنئەنىۋى مەدەنىيەتنى قايتىدىن بازارلىتىۋاتىدۇ . سىز بۇ خىل ھادىسىگە قانداق قارايسىز؟ بۇ مەدەنىيەتنىڭ قايتا گۈللىنىشىدىن دېرەك بېرەمدۇ قانداق؟
LuvY<~u cB}D^O جۇداكې: مېنىڭچە بۇ چەكلىك مەدەنىيەتنىڭ قايتا گۈللىنىشى بولمايلا قالماستىن يەنە ئەدەبىيات -سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىشىدىنمۇ دېرەك بەرمەيدۇ.ئالدىنقى يىللاردا كوڭزىچىلار بىر مەھەل كوڭزى ۋە كوڭزى مەدەنىيىتىنى بىردىن بىر يادرولۇق قىممەت دەپ قاراپ ، باشقا ھەر قانداق تەلىماتلارنى چەتكە قاقتى .مانا بۇ سېپى ئۆزىدىن مەدەنىيەت مۇستەبىتلىكى بولۇپ، ئەدەبىيات-سەنئەتنى گۈللەندۈرۈشنى تەشەببۇس قىلىدىغانلارنىڭ كىشىلىك ئازاتلىقى بېلەن ئاسمان-زېمىن پەرىق قىلىدۇ.دۆلەت ئىلمىي قىزىپ كەتكەن بولسا سەل ياخشىراق بولاتتى.ئۇ قانداقلىكى بولمىسۇن تەرىقەتچىلەر،موزىچىلار ۋە بۇددىزمچىلاردىن ئىبارەت كۆپ خىل مەدەنىيەت شەكىللىرىنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ئاز-تولا ئېتىراپ قىلاتتى.كوڭزىغا مۇئامىلە قىلىشتا ئۇنى ئۇستاز،دوسىت قاتارىدا كۆرۈپ ،نورمالنى روھى ھالەت بېلەن ئۇنىڭ ئەسەرلىرىنى ئوقۇش كېرەك ئىدى.ئەمما كوڭزىچىلار ئۇنى پۈدەپ ئۇچۇرۇپ بەكلا ئىلاھلاشتۇرىۋېتىشتى.
D7Q$
R:6| 0{}8( http://www.sydao.net/shownews.asp?newsid=32 %S^8c _TQj~W< http://www.izdinix.com/ShowPost.aspx?ThreadID=30987 ^ Q ? 10
#( 146 
