ئاڭلىسام قەشقەرنىڭ دىبالىرىنىڭ شۇنداق داڭقى بار ئىكەن ، قايسى بىر يىلى ئىچكىردە ئوقىۋاتقان چىغىمدا قەشقەرلىك قىزلارنىڭ پويىزدا باشقا يۇرىتلۇق قىزلار ئالدىدا قەشقەردە دىبادىن مانچىسى بار ، شۇنداق قىززىيدۇ ، بەك پىچەت ....دىگەندەك گەپلەرنى گىدىيىپ تۇرۇپ قىلىپ شۇنداق سۆزلەپ كەتكىنىدىن ھەيرانلا قالغان ئىدىم ،
تەتىل پۇرسىتى بىلەن يۇرتىقا قايتىپ دوستلىرىمنىڭ تەكلىپى بويىچە ئۇ يەرگە كىرگەن ئىدىم ، كىرىپ كۆرۈپ ھەيرانلا قالدىم ، چۈنكى ئۇنىڭ ئىچىدىكى ئادەملەرنىڭ كۆپلىكى ، بولىۋاتقان ئىشلار ، ئۇلارنىڭ ئۇسۇل-ناخشىلىرى مىنى ''توۋا'' دىگۈزدى . سەھنىسىگە پاتماي قالغان ئادەملەردىن 80 پىرسەنتىنىڭ ھەممىسى قىزلار ئىكەن ،
يەنە ئۇ دىباغا 25 ياشتىن تۆۋەن ئوغۇللارنى 18 ياشتىن تۆۋەن قىزلارنى كىرگۈزمەيدىكەن . گەرچە ئۇيەرنىڭ ئىچىدىكى ئىچىملىكلەرنىڭ باھاسى شۇنداق قىممەت بولسىمۇ بىزنىڭ ئۇيغۇر ئوغۇل قىزلىرىمىزنىڭ يەنىلا مودا قوغلۇشۇپ كىرىپ ئويناپ كىتىدىكەن... قىزلارنىڭ كىيىۋالغان كىيىملىرىچۇ ... قەھرىتان سوغۇقتىمۇ شۇنداق قىسقا كىيىملەرنىڭ كىيىشىۋاپتۇ . ئەمدىلا تولۇق ئوتتۇرىغا چىققان قىزلارمۇ شۇنداق كۆپ ئىكەن .
ئۇلۇغ خۇدا ئۇلارنىڭ كۆڭلىگە ئىنداپ بەرسۇن! شۇ دىبا ئىچىۋاتقان كىشلەرنىڭ كۆڭلىگە ئىنساپ بەرسۇن! شۇلارنى ئىلىم يولىغا يىتەكلىسۇن!!!
تۆۋەندىكى شىئىرنى ئوقۇپ بىقىڭلار:

دىبادىكى قارى قىز
جاھان بۇزۇلدى دەيدۇ ،جاھاندىنلا رەنجىيدۇ،
بۇزۇلۋاتقان ئەسلىدە جاھان ئەمەس بىلمەيدۇ.
ھەق سۆزلىسەك جاھاندىكى ئىنسان بۇزىلىۋاتىدۇ،
سىرتىغا بىر قاراپلا باھا بەرسەك بولمايدۇ.

جەمىيەتتە قىسمەن قىزلار بىلمەي ئەسلى ۋەسلىنى،
ياشاتىدۇ ھەشەمەتتە سىلكىۋەتمەي كاللىنى.
ئۇيۇن ئۈچۈن ئۇنتۇپ ھەتتا ئۇزىنىڭكى بۇرچىنى،
ئۈزى بىلەن بىر قاتاردا ھەيدەتكۈزدى ھەممىنى.

ئۇزۇن يوپكا كىيەر ئىكەن ياغلىق چىگىپ بېشىغا،
كۆرمىگەنلەر زوقلىنار ئۇشبۇ [ئۇيغۇر قىزى]غا.
بايقىغانلار ئىنشائاللا دەپ چىشلەيدۇ ياقىسىغا،
نەسىھەتمۇ ۋەسىيەتمۇ كار قىلماسكەن ئۇلارغا.

يەڭگۈشلىنەركەن كىيىم دىباغا ئاز قالغاندا،
كىيىلەركەن سالقىن كىيىم يوپكىلارنىڭ ئورنىغا.
ئۇيۇن تۈگەپ ياغلىقلار ئاتىلاركەن باشىغا،
بىلمەسلەر ھەۋەس قىلار دىبا قارى قىزىغا.

دىبادىكى ئەي قارى قىز بىلسەم ئۈيۈڭ يېزىدا،
بىچارە ئاتا ئاناڭ سىنى ئۇقۇتۇش ئويىدا،
بالا ئۈچۈن پالاقشىپ ماغدۇر قالماس تىنىدا،
ئۇنى بىلمەي سەن نادان دىبا ،جۇبا كۇيىدا!

نەسىھەتىم قارى قىزچاق توختات ئۇيۇن، ئەسلىڭگە قايىت،
تاشلا يامان ئادىتىڭنى ئۇ ئۇيۇنلار ئۇيغۇرغا يات.
بىرسەن بىلەن كەتمەسكەن قىزلار نامىغا تەگدى داغ،
قايىتقىن سەبىيلىكىڭگە ،قىلغانلىرىڭدىن ئۇيات!
كىلىش مەنبەسى: شنجاڭ ياشلىرى ژۇرنىلىدىن
ئېلىندى.
نومۇس تۇيغۇسى نەگە كەتتى؟
ئەلۋەتتە جەمئىتىمىزدىكى بۇ ئىشلارنى قىزلارغىلا ئارتىپ قويۇش خاتا ،
سىزدە نۇمۇس تۇيغۇسى بارمۇ؟ سىزنى ئاكا-ئىنىلىرىڭىز ، ئاچا سىڭىللىرىڭىز ئوتتۇرىسىدا پەدىشەپ ھىلىھەم مەۋجۇتمۇ؟ سىز ئۆزىڭىزنىڭ مەسئۇلىيەت بۇرچىڭىزنى ئادا قىلىپ كەلدىڭىزمۇ؟
دىباغا كىرىپ باققانمۇ ؟ ئۇ ياخشى ئورۇنمۇ ياكى يامان ئوۇنمۇ؟
مەنبە:مەكتەپداشلار تورى

رەخمەت جۇمۇسېزگە،
راسىت دەيسىز
قىزلا بەك تۈگۈشۈپ كەتتى..............................

دېبا  دېسە   قېزلار   ئۇلۇپ   بېرېدۇ   دە   ھا    'ئ'ئئھەي  ئېسسئت

   توۋا دەيلى ،،،،، سەۋەبى  ئسلام   تەربىسىنىڭ    ياخشى   سىڭمىگەنلىگىدە.
    
    ئولمەيدىغاندەك    ياشاش،،،،

ئۇ  تەرەپلەردىمۇ ئۇمۇملىشىپ كىتىپتۇ  دە ....  قايسى  يۇرۇت قالدىكىن ئەمدى !
    زىرىكچىلىكتە  ئانچە مۇنچە   كۆڭۈل ئىچىپ  كەلسەك بۇلىدۇ ! دىبا  پۇرۇچ ،  دىبانىڭ قۇلى بوپ كەتمەيچۇ ،
دىبانىڭ پايدىسى بىلەن قايسى كۈنى كەچ سۇقۇشۇپ بىر  قۇلۇمغا زاڭدو تىگىپ دەردىنى ئىككى ھەپتە تارتىمىدىممۇ ،
دىبا ، قىزبالا دىگەننىڭ پايدىسى  شۇ .............

دىمسىمۇ   كەشكەر  دىگەن  ئۇيغۇرلارنىڭ   يۇرتى  لىكىن  `دىبا دىگەن  بۇ  نىقىس   يەر  كەشكەردە  بەك  كۆپ  چۇڭلار     قىز   ئۇغۇللىرىنىڭ  نىمە  قەلىۋاتقىنىنى  بىلمەمدىغاندۇ.   ئاللا  بارلىق  مۇسۇلمان  قېرنداشلىرىمىزنىڭ                كۆڭلىگە  ئىنساپ  بەرسۇن .......   

مەن دىباغا كىرىپ باققان ...دەل سىز دىگەن قەشقەرنىڭ دىبالىرىغا كىرىپ باققان ...
شۇنداق دىبالىدا سىزدىگەندەك ئىشلار ناھايىتى كۆپ ئۇچقايدۇ ، كىرگەندە بىر خىل ئوينىغاندا بىر خىل چىقىپ كەتكەندە يەنە بىر خىل بولىدىغان قىزلار ھەقىقەتەن كۆپ ...
ئۇنىڭدىن باشقا سىز تىلغا ئىلمىغان بىر ئىشنىمۇ دەي : ئۇلارنىڭ كىيىملىرىنىلا يەڭگۈشلىمەي ، ئۇنىڭدىن باشقا تاماكا چىكىپ ئولتۇرۇپ كىتىشلىرىنى دىمەيلا قويۇڭ .......{ دەت تولا } دەپ كىتىشلىرىچۇ تىخى خام سويمىلىنىڭ ........
ئۇلار ئاساسەن قىزلار خالاسىدا كۆپرەك تاماكا چىكىدۇ .....كىرسىڭىز تىخى مۇنداق قاراپ قويۇشلىرىچۇ تىخى .............
ئەڭ قىززىق بولغان يىرى { چاقماق بارمۇ ؟؟؟} دەپ سورايدۇ تىخى ......ھەممە ئادەم تاماكا چىكىدىغاندەك .......
شۇنداق ، دىبا ھەقىقەتەن ياخشى يەر ئەمەس .......مەنمۇ كىرگىنىم بىلەن ئۇ يەرنىڭ ياخشى يەر ئەمەسلىكىنى ئىنكار قىلمايمەن ......لىكىن كىرىپ ناخشا ئاڭلىغاچ ، ھىلىقى { چولپانلارنىڭ } ئوڭ -سولغا دەسسەشلىرىنى كۆرۈپ ئولتۇرىمەن ...
بەزىدە شۇنداق ئىچىنىپ كىتىمەن ...ئوغۇل -قىز دىمەي مەس .....ئۇرۇش -جىدەل ..........رەسمىي بۇزۇلغان بىر مىللەت ...
مەن ناخشا ئاڭلاش ئۈچۈن كىرىمەن دىسەم بەلكىم ئىشەنمەسسىز .....لىكىن راستلام شۇنداق ئىدى ، بۇنىڭدىن 1-2ئاي بۇرۇن كۈندە دىگۈدەك كىرەتتىم ....نىمە ئۈچۈن دەمسىز ؟؟؟؟؟ھەي .......نىمىسىنى دەي .......شۇ دەت تولا ...............
خاخا ......ئۇ يەرگە كىرسەم بىردەم بولسىمۇ ئويلىماسمەن ....ئۇنتۇپ قالارمەن ...ئازابىم بىردەم بولسىمۇ يىنىكلەر دەپ بولمامدۇ شۇ ........مۇشۇ ، مىجەزىم ئوغۇل بالىنىڭكىدەك بولغاچقىمىكىن ، دەردەمنى ئويۇندىن ئالىمەن دەپ ئويلىغان بولسام كىرەك .......لىكىن ھازىر ئۇنداق ئەمەس ..ئەقلىمنى تاپتىم .....ھازىر ئىنگىلىستىلى ئۈگۈنىمەن ...باشقا ئىشلارنى قىلىمەن ...ئىشنى قىلىپ بىكار ۋاقتىم يوق ......ئۇ يەرلەرگە بارىدىغانغا  تىخىمۇ ۋاقتىم يوق .........

مىنىڭغۇ دىبا دىگەن بىلەن قەتئى خوشۇم يوق كىرىپمۇ باقمىغان .ئشقىپ ياخشى يە ئەمەس.

  مەنغۇ دىبا دېگەن يەرگە كىرىپ باقمىدىم ، مېنىڭ نەزىرىمدە دىبا دېگەن يەر ئاستىدىكى قاپقاراڭغۇ ، ئادەمنى ئادەم تونۇغۇلى بولمايدىغان ، كىرگەن كىشىلەر جىن -ئالۋاستىلاردەك باشلىرىنى پىقىرىتىشىپ يۈرىدىغاي پاسكىنىچىلىق بىر يەردەك ھېس قىلىمەن ، بۇنداق دېسەم قەتتى خاپا بولماڭلار بۇ مېنىڭ ئۆزەمنىڭ نەزىرى ..... مەنمۇ ئاڭلىغان ئۇزۇن مۇسۇلمانچە (ئابايى دەپ ئاتايدىكەن ) كىيىم  كىيىۋېلىپ دىباغا  كىرگەندە سېلىۋېتىپ قىسلا كىيىملىرىنى ئالماشتۇرۇپ ئوينايدىغان قىزلار توغرۇلۇق ، مۇشۇنداق بىر قىسىم ساختا مۇسۇلمان قىزلىرى ،ساپ مۇسۇلمان قىزلىرىنىڭ نامىنى بۇلغايدۇ ...

قۇرۇپ كەتسۇن ئۇنداق دىبا دىگەن يەر .ئەقلى بار ئادەم  بىرقىتىم كىرىپ سالغان بولسا ئىككىنچى قىتىم ھەرگىز كىرمەيدۇ دىيبا دىگەن  يەرگە.
ئۇنداقيەردە تۈزۈلگەن سوروننىڭ .نىمە ئەھمىيىتى بولسۇن .شۇ ئىچىپ چىكىپ.مەس بولوپ .پەس بولوپ.يەتتە رەڭنىڭ ئىچىدە.تىكىدەك سەكرىۋالغىنى قالىدۇ.

دىباغا كىرمەيدىغان كىم قالدى ھازىر ......
ئاغزىدا ئانداق مانداق دىگەن ئادەملىرمىزمۇ كىرمەي قالمايدۇ دىباغا .

توۋا خۇدايىم...........
بىز مۇشۇنداقلا تۈگۈشۈپ كىتەمدۇق ئەمدى..........

ئەي پېقىر ئۇيغۇر بوۋاڭ قەشقەرىيلەر مىللتىم!
ئەي پېقىر ئۇيغۇر بوۋاڭ ئابدۇخالىق مىللتىم!
قەددىڭ كۆتۈر ئەي خەلقىم مەجبۇرىيەت مىللتىم!
ئەجداد نامى بىلەن كەتسەڭ ساڭا نومۇس مىللتىم!

نىمە  قىلىدۇ  دىباغا  كىرىپ، بىكا  پۇلنى  بۇزۇپ..................
دىباغا كىرگەندىن كىتاپخانىغا  كىرگەن ياخشى، لىكن ھازىر  كىتاپخانىغا  كىرىدىغان باللار
ئازقالدىدە ...................ھەييييييييييي

توغرا ھازىر بەزى قىزلىمىزنىڭ دىباغا كىرمىسە كۈنى ئۆتمەيدىغان بوپ قالدى  
دىباغا كىرىپ تەلۋىلەچچە چىچىچاڭچىشلىرى چۇ تېخى ، ئاخسا ئولتۇرۇپ ئۈزىدىن چوڭ      دادىسىدەك     ئەرلەربىلەنمۇ  ئچىشىپ ئولتۇرۇپ كېتىدىكەن ،