بالىلارغا بىر ئۆمۈر ئەسقاتىدىغان سەككىز خىل ئۆگىنىش ئادىتى
1. ئالدىن ئۆگىنىش
ئالدىن ئۈگىنىش بالىلارنىڭ بۇرۇن ئىگەللىگەن بىلىملىرىنى باغلاش ھەمدە يىڭى سوئاللارنى دەرسخانىغا ئىلىپ كىرش ،بۇ ئۇسۇل ئارقىلىق مۇئەللىمنىڭ چۇشەندۇرىشىنى ئەستايىدىل ئاڭلاش . بالىلارنىڭ ئالدىن ئۈگىنىش ئىقتىدارنى يىتلدۇرۇش ھەم بالىلارنىڭ ئاڭلاش، سۆزلەش قىزغىنلىقىنى يوقىرى كۆتۇرۇشكە ئۇنۇمى بولىدۇ .
2. دەرستىن كىيىن تەكرارلاش
ئۆتۈپ بولغان مەزمۇننى تەكرار قىلىش بولسا تەكرارلاشنىڭ مەقسىتى . گېرمانيىلىك پسخولۇگ ئىبىن خۇس (H.Ebbinghaus) ئىجاد قىلغان « ئىبىن خۇس ئۇنتۇلۇش سۈرئىتىنىڭ ئەگرى سىزىقى» دا ئۇنتۇلۇشنىڭ قانۇنيىتىنى ئىپادىلىگەن باشتا تىز كىيىن ئاستا . يىڭىدىن ئەستە قالدۇرغان نەرسىلەرنىڭ دەسلەپكى بىر نەچچە سائەت ئىچىدە ئۇنتۇلۇشى ئەڭ تىز ، ئىككى كۈندىن كىيىن ئاستا بولىدۇ . تەكرارلاش ئەمەلىيەتتە بولسا ئۇنتۇش بىلەن كۈرەش قىلش ، ئۈگەنگەنلىرىنى بىلىملىرىنى مۇستەھكەملەش .
3. مۇستەقىل مەسىلىلەرنى ھەل قىلش
بالىلار ئۈگىنىش داۋامىدا قېيىنچىلىققا يولۇقۇپ ياردەم تەلەپ قىلغان ۋاقتتا ،ئاتا–ئانىلار ھەرگىزمۇ بىپەرۋا قارىماسلىق ياكى قولىنىڭ ئۇچىدا ئىشلەپ قويماسلىق ، ئەكسىچە قىزغىنلىق بىلەن بالىنىڭ قايتا سىناپ بىقىشىنى ئىلھاملاندۇرۇش . ئەگەر بالا ھەقىقەتەن مۇستەقىل ھەل قىلالمىغان تەقدىردىمۇ ھەممىنى ئۆز قۇلىغا ئېلىۋالماسلىق ،بىر قەەم بىر قەدەم سەۋرچانلىق بىلەن ئىلھاملاندۇرۇش ،بالىلارغا ئاتا-ئانىلار ئىزىنى ئاشكارلىمغان ھالدا يىتەكلەپ بالىلارنىڭ ئۆزىنىڭ كۈچىگە تايىنپ ھەل قىلش . پەقەت غەلبە مىۋىسىنىڭ خوشاللىقىنى تېتىش ،شۇندىلا بالىلارنىڭ ئۆزىگە بولغان ئىشەنچىسى ئاشىدۇ ،باتۇرلۇق بىلەن يىڭى بىر جەڭگە ئاتلىنالايدۇ .
4. ئەستايدىل يېزىش
يېزىش پەقەتلا شەكىل ئەمەس ، ئۇنىڭ ياخشى يامان بولۇشى بىۋاستە خەلقنىىڭ يىزىپ ئۈگەنگۈچىلەرگە بولغان پوزىتسىيىسىگە تەسىر قىلىدۇ ،ئۈگنىش سۇپىتى ھەتتا شەخسنىڭ ساپاسىنى باھالايدۇ .ئىمتىھان قەغىزى بولسا ئوقۇغۇچىنىڭ ئوقۇتقۇچى ئالدىدىكى ھالىتىنى كۆرسىتىدۇ ،ئوقۇتقۇچى دائىم بىلىپ بىلمەي مۇشۇلارغا ئاساسلىنىپ باھالايدۇ . يەنە بىر نوقتىدىن قارىغاندا بىر ئەستايىدىل يازىدىغان بالا ،دائىم ئۈگنىشكە ۋە باشقا كۆپ ئشلارغا ئەستايىدىل مۇئامىلە قىلالايدۇ . ئەكسچە بىر خەتنىمۇ چىرايلىق يېزىشنى خالىمايدىغان بالا ،باشقا ئشنىمۇ ياخشى قىلالمايدۇ ،شۇ سەۋەبتىن بالىلارنىڭ خەت يېزىش تەرەپلىرىگە بالدۇر ئەھمىيەت بېرىش ، خەت يېزىش سۇپىتىنى يۇقىرى كۆتۈرۇپلا قالماي،نۇرغۇن ياخشى باھالارغا مۇيەسسەر بولىدۇ ،بەلكم ھەرقانداق ئىشقا ئىنچىكە ئەستايىدىل مۇئامىلە قىلىدىغان ئادەتنى يېتىلدۇرۇشكە تۇرۇتكە بولۇپ ، ئونۋىرسال ساپاسىنى يۇقىرى كۆتىرىدۇ .
5. خاتىرە قالدۇرۇش ھەمدە رەتلەش
دەرسلىك مەزمۇننىڭ كۆپىيېشىگە ۋە مۇرەككەپلىشىشىگە ئەگىشىپ ،خاتىرە قالدۇرۇش موھىم نوقتىنى ئەستە قالدۇرۇشقا ياردىمى بولىدۇ .ئەگەر ۋاقىت چەكلىمىسى تۇپەيلىدىن دەرسخانىدا خاتىرە قالدۇردىغان مەزمۇن پارچە پۇرەت قالايمىقان شۇنىڭ ئۈچۈن دەرستىن كېيىن يەنە رەتلەش ئىلىپ بېرىپ ئەتراپلىق تەرتىپلىك قىلش .رەتلەش جەريانى بولسا ئەڭ ئۇنۇملۈك بىر جەريان ، ئۇنىڭ ئۇستىگە ئۆزىنى چىنىقتۇرۇپ تەھلىلىل قىلشقا ،ئىقتىدارنى يېغىنچاقلاشقا،بىر ئىشتىن كۆپ ئۈنۈمگە ئېرشكىلى بولىدۇ .شۇنىڭ ئۈچۈن خاتىرە رەتلەش ئادىتىنى يېتلدۈرشكە لازىم .
6. ئاكتىپ ئۈگنىش
بالا ئۈچۈن بىر قىزىل رەڭلىك قەلەم تەييارلاپ خالىغان ۋاقىتتا مەشىق دەپتىرى ۋە ئىمتىھان قەغىزدىكى خاتالىققا ،رۇشەن ئىنىق بەلگە قويۇش كىرەك ،قىزىل رەڭنىڭ قالدۇردىغان تەسىرى ئىنىق بولىدۇ .ئاندىن يەنە بىر دەپتەر تەييارلاش كىرەك ، بايامچە خاتالىقلارنى توپلاپ ، تۇرگە ئايرىپ ،ئۆزىنى ئەسكەرتىپ تۇرسا ،ئوخشاش بىر خىل خاتالىقلارنى سادىر قىلش نىسپىتى تۆۋەن قىلىدۇ .
7. پائال كىتاب ئوقۇش ماقالە يېزىش
كىتاب ئوقۇش بولسا بالىلارنىڭ يېڭى بىلمىلەرنى ئىگەللەشنىڭ يولى ،ئاتا-ئانىلار بالىلارنى ئىلھاملاندۇرۇپ تېكىست ئاساسىي مەزمۇنلىرىنى قايتا-قايتا ئوقۇتۇش ،پائال كىتاب ئوقۇش دەرسلىكتىن سىرىت كۆپ بىلملەرنى توپلاشقا پايدىلىق .ئاتا-ئانىلار مۇناسۋەتلىك كىتاب ژۇرناللارنى ستىۋىلىپ بالىلار ئۈچۈن كىتاب ئوقۇش پۇرسەتلىرنى يارتىش .بالىلارنىڭ ئەستە تۇتۇش ، كۆزىتىش ، پىكىر قىلش ،كىتاب ئوقۇش ئادەتلىرنى يېتلىدۇرش بىلەن بىرگە يېزىقچىلىق ،كىتاب ئوقۇشتىن كېيىن خاتىرە قالدۇرۇش ، تەسىرات يىېزىش قاتارلىق خاتىرلەرنى قالدۇرۇش . بۇ جەرياندا سۆزلەرنى ئشلىتىش ماھارەتنى يتىلىدۇرۇپالا قالماستىن ،ھەم بىر خىل تەلەپچان كۈزىتش ،تەپەككۇر بىلەن تەسەۋۋۇر قاتارلىق ئىقتدارلارنىڭ ھازىرلىنش مەشىقىدۇر .
8. تەرتىپلىك بولۇش
ھەر قايسى پەنلەر تاپشۇرۇقلىرنى ئشلىگەندە ۋاقىتنى ياخشى ئۇرۇنلاشتۇرۇش ، ئۆگىنىش قۇراللىرنى تەرتپىلىك رەتلەش ، كىتاب دەپتەرلەرنى سومكىغا سالغاندا ياكى ئۇستەلگە قويغاندا چوقۇم قائىدلىك بولۇش . نەرسە كىرەكلەرنى رەتلىك قويمىغان چاغدا ئىزدىگەندە تاپالمايدىغان ئىش چىقىپ ،ئاسانلا ئۆگىنىش كەيپىياتىغا تەسىر يەتكۈزىدۇ . بىردەك تەرتىپلىك بولمىغاندا ، ئەگەر تاپشۇرۇق ئشلىگەن ۋاقىتتا تەرتىپكە ئەھمىيەت بەرمەي قالايمىقان ئىشلىسە ، ئۆگىنىش ئۇنۇمىنى چوقۇم يۇقىرى كۆتۈرگىلى بولمايدۇ
ئادەت بىلەن تەربىيەلەش بىردەملىكلا ئىش ئەمەس .ئاتا-ئانىلار بالىلارنى تەربىيەلەشتە سەۋرچان بولۇش ،تەلەپ بويىچە پىلان تۈزۈش ،تەكشۈرۈپ ھەيدەكچىلىك قىلش ئارقىلىق ئاستا-ئاستا بالىلاردا ياخشى ئادەتلەرنى يىتلدۈرۈش .
تەرجىمە قىلغۇچى : باغۋەن
….سىنا تورى مائارىپ قانىلىدىن تەرجىمە قىلىندى
مەزكۇر ماقالە مەنبەسى:باغۋەن تورى
تور ئادىرىسى:http://www.bagwen.com/?p=378
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا nuri24 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-3-16 11:21 AM
يوللىغان ۋاقتى 2014-3-15 08:03:16 PM
.gif)
.gif)