شىخۇ جېڭى - لۈكچەكلىكتىن قەھرىمانلىققىچە [ئادىرسىنى كۇچۇرۇش]

شىخۇ جېڭى - لۈكچەكلىكتىن قەھرىمانلىققىچە
　　　　

图片:Xihu+jengqqqi.jpg

　  



　　　ئەينەكچىلىك قىلىپ ھەر كۈنى كوچا - كويلارنى ئارىلاپ يۈرىدىغان ئەخمەتجان قاسىمى بىر كۈنى خەنزۇ بازىرىغا كەلگەندە بىر يەردە نۇرغۇن ئادەمنىڭ توپلىشىۋالغانلىقىنى كۆردى - دە ، نېمە بولغاندۇ دەپ ئادەملەر توپىنى يېرىپ ئالدىغا ئۆتتى . مەيداننىڭ ئوتتۇرسىدا ئىككى ئادەم راسا مۇشتلىشىۋاتاتتى . ئوتتۇرا بوي قارىمۇتۇق كەلگەن ، ئوتتۇز ياشلاردا بار ، دىقماق كىشى ئېگىز بويلۇق سېرىق ئادەمنى بىر مۇشت بىلەن ئوڭدا چۈشۈردى . ئەتراپتىن "بارىكاللا" دېگەن سادالار كۆتىرىلدى . قارىمۇتۇق ئادەم مەرتلىك بىلەن ھېلىقى سېرىق ئادەمنى ئورنىدىن يۆلەپ تۇرغۇزدى - دە :
_ ماڭ ، مۇشتلىشىمەن دېمەي ئۆيۈڭگە بېرىپ بالىلىرىڭنى باق !_ دەپ مەيداندىن ئىتتىرىپ چىقىرۋەتتى ۋە جامائەتكە قاراپ مەيدىسىگە ئۇرۇپ ۋارقىرىدى ، _ قېنى، نوچاڭ بولسا چىقە! تۈمەن دەرياسىنىڭ سۈيىنى ئىچكەن ئوغۇل بالىبىز !
شۇ مەزگىلدە ئالاھىدە سورۇن تۈزۈپ بىر- بىرى بىلەن مۇشتلىشىدىغان ئىشلار ئۇيغۇرلار ئارىسىدا بىر خىل ئادەتكە ئايلىنىپ قالغان ئىدى . ھېلىقى قارىمۇتۇق ئادەم باياتىن ئارقا- ئارقىدىن ئۈچ نوچىنى مۇشت بىلەن يىقىتىپ يېڭىۋالغان بولۇپ ،ئەمدى ھىچكىم مەيدانغا چۈشۈشكە پېتىنالمايۋاتاتتى . قارىمۇتۇق ئادەم نوچىلىق بىلەن بازلاۋاتقان خورازدەك مەيداندا ئۇياندىن - بۇيانغا مېڭىپ يۈرەتتى . شۇ ئەسنادا دۈمبىسىگە ئەينەك جازىسىنى تېڭىۋالغان ئەخمەتجان قاسىمى مەيدانغا چۈشتى - دە، گۈس-گۈس دەسسەپ نوچىنىڭ ئالدىغا كەلدى. تاماشىچىلار بۇ ناتونۇش ئەينەكچىنىڭ نوچىلىق قىلىۋاتقانلىقىغا ھەيران بولۇشۇپ پىچىرلاشماقتا ئىدى .
ئەخمەتجان قاسىمى نوچىغا قول بەردى .
_ ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم!
_ ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام! _ دېدى نوچىمۇ قولىنى سۇزۇپ، ئەتىمالىم، ئۇ ئەخمەتجان قاسىمىنى ئۆزى مۇشتلاشقىلى كەلدى، دەپ ئويلىغان بولسا كېرەك، ئۆزىنى رۇسلاپ تۇردى .
_ ئىككىمىز دوست بولايلى، - دېدى ئەخمەتجان قاسىمى ئۇنىڭ مۈرىسىگە قولىنى قويۇپ .
مۇشتلىشىشقا ھازىرلىنىپ تۇرغان نوچى تەمتىرەپ قالدى . تاماشىچىلارمۇ ئەينەكچىنىڭ بۇ قىلىغىدىن ھەيران بولماقتا ئىدى .
_ يۈرۈڭ، خالى يەردە بىردەم سۆزلىشەيلى! _ دىدى ئەخمەتجان قاسىمى ئۇنى تارتىپ .
نوچى بۇ ناتونۇش ئەينەكچىنىڭ كۆزلىرىدىن چىقىپ تۇرغان قەتئىيلىك، مۇلايىملىق ۋە مېھرىبانلىقنى كۆرۈپ بوشاپ قالغان ئىدى . ئۇنىڭ چىرايىدىكى بايىقى مەنمەنلىك بىردەمدىلا بىر خىل گۆدەكلىككە ئالماشتى. ئۇ ياۋاشلىق بىلەن ئەخمەتجان قاسىمىنىڭ كەينىدىن ماڭدى . ئەخمەتجان قاسىمى ئۇنى بىر ئاشپۇزۇلغا باشلاپ كىرىپ پېتىر مانتىدىن ئوتتۇزنى ئەكەلدۈردى -دە، تاماققا تەكلىپ قىلغاچ سورىدى :
_ ئىسمىڭىز نېمە؟
- بارات.
_ ئەسلىڭىز نەدىن .
_ قەشقەر توققۇزاقتىن .
_ ئىلىخوغا قاچان چىقتىڭىز؟
_ ئۈچ ئايچە بولدى .
ئەخمەتجان قاسىمى پاراڭلىشىش ئارقىلىق ئۇنىڭ يېرىگە سۇ بەرمەي زورلۇق قىلغان باينى ئۇرۇپ قويۇپ، قورقۇپ ئىلىغا قېچىپ چىققانلىغىنى ، يۇرتىدا يەنە بىر قېرى ئانىسىنىڭ قالغانلىغىنى بىلدى .
_مانا گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ، ئۇنىڭ غالچىسى باي، قازىلارنىڭ بىزنى ئەشۇنداق ئېزىپ، بوزەك قىلىۋاتقانلىقىنى ئۆز كۆزىڭىز بىلەن كۆرۈپسىز، غەزەپلىنىپسىز، يەنە نېمە دەپ ئۆزىڭىزگە ئوخشاش كەمبەغەللەرنى مۇشتلاپ يۈرىسىز؟ ياكى ئىككى-ئۈچ ئادەمنى ئۇرۇۋەتتى، دېگەن نام بىلەن قۇرساق تويامدۇ؟ كۈچىڭىزنى ئەشۇنداق زالىم باي-قازىلارغا، ئۇلارنىڭ ئارقا تېرىگى بولغان گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىگە ئىشلەتسىڭىز بولمامدۇ؟ گومىنداڭ ئەكسىيەەتچىلىرى يوقالسا، زالىم بايلارنى يوقاتماق ئاسان . ئۇلار يوقالسا، ئاشۇ قېرى ئانىڭىزدەك مىليونلىغان كەمبەغەللەر ئازاتلىققا چىقىدۇ. ئۆزىمىزگە ئۆزىمىز خوجا بولىمىز ئەمەسمۇ ؟
بارات ئولتۇرۇپ كەتتى، گېلىدىن ئاشمۇ ئۆتمىدى، ئاخىرى ئۇ بۇقۇلداپ يىغلىۋەتتى .
ئەخمەتجان قاسىمى شۇندىن كېيىن ئۇنى ئۆزىگە ھەمرا قىلىۋالدى ۋە ئىنقىلابقا پايدىلىق نۇرغۇن مەخپىي ئىشلارنى بارات ئارقىلىق ئېلىپ باردى .
بارات يۈرەكلىك ئادەم ئىدى . بىر قېتىم گومىنداڭنىڭ بىر تۈەنجاڭىنىڭ ئۆيىگە كېچىسى باستۇرۇپ كىرىپ، ئۇنى ئۆلتۈرۈپ تاشلاپ، ئۆيىدىكى مۇھىم ماتىرىياللارنى ئېلىپ چىققان ئىدى . ھەرەمباغ ئۇرۇشىدا دۈشمەن ئىستىھكامىنى بىرىنچى بولۇپ ۋەيران قىلغان ئاشۇ بارات ئىدى . شۇنىڭدەك ئۇ يەنە كەڭساي ئۇرۇشىدا، ئارشاڭ ئۇرۇشىدا، جىڭ ئۇرۇشلىرىدا ئالاھىدە خىزمەت كۆرسىتىپ "ئازاتلىق" ئوردېنى، " ئىستىقلالەت ئۈچۈن"، " باھادىرلىق" قاتارلىق مېداللار بىلەن مۇكاپاتلاندى ۋە روتا كوماندېرلىقىغا كۆتىرىلدى .
(ئۈچ ۋېلايەت ھۆكۈمىتى ئەينى چاغدا قەھرىمانلىق ئوردېنىدىن يەتتىنى تەسىس قىلغان ئىدى . ) (سەھىپە ئېتىبارى بىلەن قىسقارتىلدى . ) 1945- يىلى 8- (9-ئايدا) شىخۇدا ناھايىتى كەسكىن جەڭ بولدى . گومىنداڭنىڭ شىمالىي شىنجاڭدىكى پولات قورغىنى شىخۇ ئىدى . شىخۇنىڭ جۇغراپىيىلىك شارائىتىمۇ شەھەردە تۇرۇپ ئۆزىنى قوغدىغۇچىلار ئۈچۈن قولايلىق، سىرتتىن ھۇجۇم قىلغۇچىلار ئۈچۈن بىئەپ ئىدى . ئەگەر شىخۇ قولدىن كەتسە گومىنداڭ شىمالىي شىنجاڭدىن پۈتۈنلەي سۈپۈرۈلۈپ كېتەتتى . شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ ئۇلار شىخۇنى جېنىنىڭ بېرىچە قوغدىدى . ئۇ چاغدا گومىنداڭ ئەسكەر، قۇرال كۈچى جەھەتلەردە ئۈستۈن ئورۇندا تۇرغاچقا ، شىددەت بىلەن ھۇجۇمغا ئۆتكەن مىللىي ئارمىيە خېلى كۆپ چىقىمغا ئۇچرىدى . باراتنىڭ ئەترىتى ئالدىدا بولغاچقا يەتتە-سەككىز قاۋۇل يىگىت بىر يولىلا ھالاك بولۇپ كەتتى. كېيىن دۈشمەن ئىستىھكامىنى پارتىلىتىش ئۈچۈن تۆت يىگىتمۇ ئارقا-ئارقىدىن قۇربان بولدى. بارات غەزەپتىن تىترەپ كەتتى -دە، باشقىلارنىڭ توسۇشىغا قارىماي ، مىناميوتنى كۆتىرىپ دۈشمەن ئىستىھكامىغا قاراپ ئېتىلدى . ئەمما يېرىم يولدا قورسىقىغا ئوق تېگىپ ئۇمۇ يىقىلدى . ئەگەر يەنە ئازراق ۋاقىت ئۆتسە، دۈشمەننىڭ ئۈرۈمچىدىن ياردەمگە كېلىۋاتقان قوشۇنىمۇ يېتىپ كېلىپ قالاتتى . بارات مىناميوتنى قۇچاقلاپ دۈشمەن ئىستىھكامىغا قاراپ ئۆمىلەيتتى . يول بويلاپ بەدىنىدىن قان ئېقىپ تۇراتتى . سۆرۈلۈپ قالغان ئۈچەيلىرى تاش گىياھلارغا ئىلىنىپ بىر غېرىچ - بىر غېرىچتىن ئۈزۈلۈپ قالاتتى . ئۇ ئاخىرى دۈشمەن پوتىيىگە يېقىن باردى -دە، مىناميوتنى كۈچ بىلەن ئارانلا تاشلىدى . يەر جاھاننى زىلزىلىگە كەلتۈرىدىغان بىر گۈمبۈرلەش بىلەن تەڭلا دۈشمەننىڭ شىددەتلىك ئوت كۈچى جىمىپ كەتتى . ئارمىيىمىز "ھۇررا" سادالىرى بىلەن ھۇجۇمغا ئۆتتى ...
باراتنىڭ ۋاپاتى ئەخمەتجان قاسىمىگە قاتتىق تەسىر قىلدى . ھەتتا ئۇ بىر نەچچە كۈنگىچە قايغۇرۇپ يۈردى ...
1946- يىلى ئۈچ ۋېلايەت ھۆكۈمىتى ، گومىنداڭ تەرەپ بىلەن "11" ماددىلىق بېتىم" نى تۈزۈپ، شىنجاڭدا تېنچلىق ئورناتتى . ئەخمەتجان قاسىمى ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مۇئاۋېن رەئىسى بولدى . ئۇ 1946- يىلى 4- ئايدا بىرلەشمە ھۆكۈمەتنىڭ ۋەكىللىرىنى باشلاپ جەنۇبىي شىنجاڭنى كۆزدىن كەچۈردى . ئۇ قەشقەرگە بارغاندا توققۇزاققا ئالاھىدە چىقتى -دە، باراتنىڭ يالغۇز ئانىسىنى ئىزلەپ تېپىپ، ئۆيدىن ئالغاچ بارغان بىر قۇر كىيىم-كېچەك ۋە پۇللارنى، ئوغلىڭىز ئەۋەتتى ، دەپ مومايغا بەردى . باراتنىڭ ئانىسى خەت-خەۋەرسىز يوقاپ كەتكەن ئوغلىنىڭ سوۋغىسىنى ئېلىپ خوشاللىغىدىن كۆڭلى سۆيۈنۈپ كەتتى .
ئەخمەتجان قاسىمى ئۈرۈمچىگە ، كېيىن بېتىم بۇزۇلۇپ غۇلجىغا قايتىپ كەتكەندىن كېيىنمۇ ھەر ئىككى ئايدا باراتنىڭ نامىدا مومايغا ئوتتۇز -قىرىق تەڭگىدىن خىراجەت ئەۋەتىپ تۇردى . ھەتتا ئۇ 1949- يىلى 8- ئايدا بېيجىڭغا مېڭىش ئالدىدا باراتنىڭ نامى بىلەن مومايغا مۇنداق بىر خەتمۇ يازغان ئىدى :
" سۆيۈملۈك ئانا، ئوبدان تۇرۇۋاتامسەن؟ مەن سېنىڭ ۋە سېنىڭدەك مىليونلىغان ئانىلارنىڭ ئازاتلىغى ئۈچۈن كۈرەش قىلىۋاتىمەن . قاراڭغۇ تۈن تۈگەپ ، تاڭ يېقىنلاشتى . پات ئارىدا ئازاتلىق بىلەن بىللە بېرىپ، سېنى بەخت بىلەن قۇتلۇقلايمەن، قۇچاقلايمەن!"
ئەمما ، ئانا ئاشۇ خەتتىن كېيىن ئوغلىدىن خەۋەر ئالالمىدى، بەلكىم، ئۇ ئۆز ئوغلىنىڭ ئۆلگەنلىكىگە ئەنە شۇندىن كېيىنلا ئىشەنگەندۇ!...
　　　　　　　　　　　－－－－－－－－－－－－－－－－－－－－－
　　　　　 " ئەخمەتجان قاسىمى ھەققىدە ھېكايىلەر " ئاپتورى: ئابدۇراخمان ئەبەي . شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1986-يىلى 10- ئاي 1- نەشرى 1987- يىلى 7-ئاي 1- بېسىلىشى
مەنبە:يارغول مۇنبىرى

راس دەيدۇ.بىزدە مۇنداق لۇكچەكلەر بەك كەم..ئاقچى ،زابۇيلاربەك كۇپ.. بۇرۇنقىدەك يانماي سۇقىشىدىغان بالىلار يۇق ھازىر. خۇتۇن-قىزلارنى خەقلەر بوزەك ئەتسىمۇ كۇرمەسكە سىلىپ كىتىدۇ تېخې..شۇ نۇچى لۇكچەكلەرنى سېغىنىپ قالىدىكەن ئادەم

قانچىلىغان جەڭچىلەر شۇنداق خەتلەرنى يىزىۋەتتى ھە! قانداقلا بولمىسۇن ئۇلار زۇلۇمغا قارشى مىلتىقنى بەتلەپ ئاتالىدى،جەڭ مەيدانلىرىدا پۇخادىن چىقالىدى.............

بارات داۋاملىق لۈكچەكلىك قىلغان بولسا ئېرىشىدىغىنى پەقەت نەپرەتلا ئىدى بەلكىم.
لۈكچەكلەرنى ھېچكىم سېغىنمايدۇ، بىزگە كېرىكى داشقال-لۈكچەكلەر ئەمەس بەلكى مەرت ئوغلانلار.
بىز كىچىك چاغلىرىمىزدا جەمئىيەتتە بىر قىسىم كىشىلەر بار ئىدى، ياۋاشنى بوزەك قىلىپ، خوتۇن-قىزلارغا يولسىزلىق قىلىدىغان... شۇلارنى كىشىلەر لۈكچەك دەيتتى.جەمئىيەت مۇقىملىقى كۈچەيتىلىۋاتقان،زوراۋانلىققا قارشى ساقچىلار ھەر ۋاقىت ھۇشيار تۇرىۋاتقان ،خوتۇن-قىزلار يالىڭاچلىنىپ، ئەرلىك ئۆلىۋاتقان بۈگۈنكى كۈنلەردە كىمنىڭمۇ لۈكچەكلىككە مەيلى بار دەيسەن؟

رەھمەت ياخشى تېما يوللاپسىز

يۇرۇگۇم بىر قىسمىلا بوپ قالدى ئەخمەتجان رەھبىرىمىزنىڭ ئەزىز نامىنى كۆرۇپ.....  قىرىنداشلار ئۇنداق دىمەڭلا ر...  شۇنداق بارات نوچىلىرى ھىلىمۇ ھەم خىلى بار... لىكىن كۇنى ئۇزاققا بارمايۋاتىدۇ.....

جەڭ مەيدانىدا قۇربان بولغان ئەزىزلەرگە تەقدىم!

تاتارغان يۈز،قىيىلغان قاش،قۇيۇلغان ياش،
كېسىلگەن باش،چۇۋۇلغان چاچ،تۆكۈلگەن قان.
تىتىلغان تەن،تۈرۈلگەن مۇشت،كىرىشكەن چىش،
پۇتمەس غەزەپ ئىزى بولۇپ چىقتى بۇ جان!  


                                                      ــــ ئەنۋەر ناسىرى

كەچۈرۈڭلار تورداشلار. شائىرنىڭ ئىسمىنى خاتا يېزىپتىمەن. ئابدۇساتتار ناسىرى ئەمەس، ئەنۋەر ناسىرى ئىدى.

general:
بارات داۋاملىق لۈكچەكلىك قىلغان بولسا ئېرىشىدىغىنى پەقەت نەپرەتلا ئىدى بەلكىم.
لۈكچەكلەرنى ھېچكىم سېغىنمايدۇ، بىزگە كېرىكى داشقال-لۈكچەكلەر ئەمەس بەلكى مەرت ئوغلانلار.
بىز كىچىك چاغلىرىمىزدا جەمئىيەتتە بىر قىسىم كىشىلەر بار ئىدى، ياۋاشنى بوزەك قىلىپ، خوتۇن-قىزلارغا يولسىزلىق قىلىدىغان... شۇلارنى كىشىلەر لۈكچەك دەيتتى.جەمئىيەت مۇقىملىقى كۈچەيتىلىۋاتقان،زوراۋانلىققا قارشى ساقچىلار ھەر ۋاقىت ھۇشيار تۇرىۋاتقان ،خوتۇن-قىزلار يالىڭاچلىنىپ، ئەرلىك ئۆلىۋاتقان بۈگۈنكى كۈنلەردە كىمنىڭمۇ لۈكچەكلىككە مەيلى بار دەيسەن؟

راست دەيسىز، ھازىرقى جەمئىيەتنىڭ قىزىققۇچىلىكى قالمىدى.

general:
بارات داۋاملىق لۈكچەكلىك قىلغان بولسا ئېرىشىدىغىنى پەقەت نەپرەتلا ئىدى بەلكىم.
لۈكچەكلەرنى ھېچكىم سېغىنمايدۇ، بىزگە كېرىكى داشقال-لۈكچەكلەر ئەمەس بەلكى مەرت ئوغلانلار.
بىز كىچىك چاغلىرىمىزدا جەمئىيەتتە بىر قىسىم كىشىلەر بار ئىدى، ياۋاشنى بوزەك قىلىپ، خوتۇن-قىزلارغا يولسىزلىق قىلىدىغان... شۇلارنى كىشىلەر لۈكچەك دەيتتى.جەمئىيەت مۇقىملىقى كۈچەيتىلىۋاتقان،زوراۋانلىققا قارشى ساقچىلار ھەر ۋاقىت ھۇشيار تۇرىۋاتقان ،خوتۇن-قىزلار يالىڭاچلىنىپ، ئەرلىك ئۆلىۋاتقان بۈگۈنكى كۈنلەردە كىمنىڭمۇ لۈكچەكلىككە مەيلى بار دەيسەن؟

    ئەزىزىم ، لۈكچەكلىكنى خاتا ئىستىمال قىلىپسىز !  ئەينى دەۋردىكى زالىملار ، يىقىنقى دەۋردىكى بۇرمىلىغۇچىلار خەلىقنىڭ كۈلكىسىنى كۈلۈپ ، يىغىسىنى يىغلايدىغان بۇ بىر توپ كىشلەرگە بولغان ئۆچمەنلىكىنى چىقىرىش ئۈچۈن ئۇلارنى بىزگە شۇنداق ناچار كۆرسىتىپ بەرگەن . يۇقىرىدا سىز دىگەن ئاۋۇلار  لۈكچەك ئەمەس ، لۈكچەك ئاتالغۇسىغا ھاقارەت قىلىۋاتقانلاردۇر ! لۈكچەك _________ ھەقىقى ئەركەك ! ھەقىقى ئەركەكلا لۈكچەكلىك قىلالايدۇ !